Wykład 1 17.02.2010r

T: Przykłady dotyczące gospodarki wodnej i rolnej

Przykład:

• wpływ budowy i eksploatacji zbiornika Czorsztyńskiego na środowisko

Głównym zadaniem zbiornika retencyjnego jest magazynowanie wody w okresach jej nadmiaru w celu wykorzystania jej w innym okresie.

Powódź w lipcu 1934r.

• 14-18 VII 1934r - intensywne opady na obszarze zlewni górnego Dunajca ( w ciągu 4dni 300mm)

• 16 VII- ok. 200mm w ciągu dnia

• fala kulminacyjna - 16 VII wieczorem

Zadania zbiornika:

• zwiększenie minimalnych przepływów Dunajca (likwidacja głębokich niżówek)

• umożliwienie sterowania gospodarką wodną na potrzeby ….

cena użytkowania zbiorników:

• zamulenie i zasypanie zbiorników rumoszu

* zb. Główny- pojemność martwa (36,5 ml/m³)

* zb. Sromowiecki- próg przelewowy przy ujściu Nidziczanki

• erozja wgłębna koryta Dunajca poniżej zbiornika

* wybór miejscowy (kilkaset metrów poniżej zapory w Sromowcach)

* odcinek zwiększonej erozji

• abrazja brzegowa

* wahania poziomów wody w zbiorniku Czorsztyńskim (30-60m)

* zb. Sromowiecki do 6,5m

• stateczność zbiornika i uaktywnienie osuwiska

* obniżenie wł. fizyko- mechanicznych gruntów (nawilgocenie)

* postępująca abrazja brzegowa (kilkadziesiąt cm/rok)

Zmiany klimatyczne

• złagodzenie kontrastów termicznych powietrza:

* podwyższenie temperatury jesienią i zimą- śr. stycznia 0,4⁰C → 3,2⁰C

* obniżenie temperatury wiosną i latem, śr. lipca 15,1⁰C → 14,4⁰C

* temperatura powietrza 5,2⁰C → 5,5⁰C (wzrost śr. temperatury rocznej)

• zmiany wilgotności

• zmiany wielkości opadu

oddziaływanie zbiornika na przyrodę Pienin:

• zalane fragmenty Parku m.in:

* część rezerwatu „uroczysko zamku Czorsztyn”

* część rezerwatu „zielone skałki”

• pszonek pieniński- endemit Pieniński, nie liczne stanowiska m.in. : góra zamkowa w Czorsztynie

• mniszek pieniński

zmianą klimaty szczególnie zagrożone są:

• roślinność endemiczna i reliktowa:

* mniszek pieniński

* gaje cisowe

* pszonek pieniński

• zwierzęta stenotopowe, związane z ekosystemami

* niepołak apollo

Degradacja naturalnych ekosystemów:

w dolinie Dunajca:

* na obszary zatopione przez zbiornik

• ekosystemy leśne, łąkowe, rolnicze → wodne

• nowe zespoły roślinności bagiennej i szuwarów

• zmiany w drobnej faunie naziemnej i gleb

• zmiany w faunie bezkręgowej

* poniżej zbiornika:

• zaburzenie siedlisk nadrzecznych

• zarastanie zlewiska kamieńców i tarasów zalewowych

Na obszar Pienińskiego PN:

• wyjątkowo negatywny wpływ szosy dzielącej PPN na 2 części

• katastrofalny wpływ na płazy

Zmiany w ekosystemie wodnym Dunajca:

• zakłócenie ciągłości ekologicznej rzeki tzw. „River continuum”

• stany zwierciadła zależą od sposobu eksploatacji zbiornika

Wpływ inwestycji na krajobraz:

• Czorsztyński przełom Dunajca był miejscem absolutnie wyjątkowym z uwagi na bezcenne wartości historyczne i kulturowe, które zostały w znacznym stopniu zniszczone, to jedno z niewielu miejsc Polski gdzie tak wyraźnie można było „czytać z otwartej księgi krajobrazu”

• obszar ….

Nieodwracalne zmiany w kraju:

• zalano dawny odcinek graniczny Dunajca oraz historyczną sieć dróg

• zatarto sens usytuowania zamków, ich funkcję i rolę w kraju

• zmniejszono wysokość względną wzgórz zamkowych i szczytów Pienin

• bezpośrednio zniszczono wyjątkowy historyczny i kulturowy obszar- zmieniono tożsamość miejsca

Oddziaływania związane z zalesianiem i dolesianiem:

W przeciwieństwie do innych typów oddziaływań inwestycje leśne mogą przynosić istotne korzyści dla środowiska m.in.:

• regulują przepływ w rzekach

• redukują stężenie CO₂

Negatywne działanie zalesiania:

• przekształcenie istniejących ekosystemów potencjalnych powoduje ograniczenie różnorodności biologicznej

• monokultury ułatwiające ponadto rozprzestrzenianie się pasożytów i patogenów

• duże obszary leśne powodują zmniejszenie różnorodności biologicznej

• wzmożona erozja gruntowa, zwłaszcza przed i podczas sadzenia (odsłonięcie gleby)

• zakwaszenie gleby (dominacja iglaków)

• powstanie „chwastów leśnych”- jeśli wprowadzone gatunki drzew egzotycznych rozprzestrzeniają się na tereny gdzie nie są pożądane i mogą być trudne do usunięcia

• zmiany tradycyjnych sposobów użytkowania ziemie i degradacja walorów krajobrazowych

Wykład 2 03.03.2010r

T: Oddziaływanie związane z przemysłem rolno- spożywczym

Zanieczyszczenia przemysłu spożywczego:

• zanieczyszczenia wód

• zanieczyszczenia powietrza

• zanieczyszczenia gleb

• zanieczyszczenia roślin i zwierząt

Główne oddziaływania na środowisko powstają na etapie budowy (zanieczyszczenia):

• zajęcie terenu

• zanieczyszczenie pokrywy roślinnej i glebowej na placu budowy i na obszarze dróg dojazdowych

• zwiększenie poziomu hałasu i zapylenia

• zanieczyszczenia powietrza, wód i gleby

• wzmożone wydobycie kruszywa

Jednym z najważniejszych zagrożeń środowiska związanych z przemysłem rolno- spożywczym są zanieczyszczenia wód.

Ścieki powstające w tej branży przemysłu charakteryzują się zazwyczaj dużą bioekologicznością i charakterystycznym zapotrzebowaniem na tlen oraz dużą zawartością zawieszonych i rozpuszczonych ciał stałych

W przypadku różnic najważniejsze czynniki zanieczyszczające to:

• BZT

• zawieszone cząsteczki stałe

• składniki organiczne (zwłaszcza tłuszcze i oleje)

• bakterie coli

• inne (w tym zmiany pH wód)

Przetwórstwo żywności powoduje powstanie dużej ilości odpadów w tym trudnych do utylizacji i zagospodarowania odpadów organicznych.

Obecnie w Polsce wytwarza się ok. 1mln ton niejadalnych produktów z ubojnie, rzeźni i zakładów mięsnych.

Odpady dzielone są na 3 kategorie:

1 i 2 - szczególnie niebezpieczne - muszą być spalane, z 3 (kości zwierzęcych) produkowane są mączki użytkowe do produkcji suchej karmy dla zwierząt domowych.

Powstają również odpady z tworzyw sztucznych powstałe w procesie pakowania produktów.

Przemysł rolno- spożywczy jest również źródłem zanieczyszczeń uwolnionych do powietrza.

Zawiera ona ogólnie dwutlenek siarki, tlenek azotu, węglowodory, pyły.

Do uciążliwych oddziaływań zakładów rolno- spożywczych zalicza się odory i wyziewy.

Procesy przetwórcze mogą zależeć od stosunków technologicznych, powodując hałas i wibracje oddziałujące na tereny położone w ich sąsiedztwie.

Hałas powodować mogą też zwierzęta podczas uboju. Kolejnym źródłem hałasu jest transport w przemyśle rolno- spożywczym, który jest źródłem wielu pośrednich oddziaływań na środowisko:

• intensyfikacja produkcji rolnej w danym rejonie

• rozwój innych przedsiębiorstw

• rozwój infrastruktury

w wielu przypadkach zakłady mają również wpływ na krajobraz, są to często oddziaływania o dużym zasięgu.

ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO INWESTYCJI DROGOWYCH

Budowa dróg a zwłaszcza autostrad i dróg ekspresowych mimo iż ich bezpośrednie oddziaływanie jest stosunkowo niewielkie (kilkaset metrów), ze względu na liniowy przebieg oraz charakter inwestycji mają wpływ na środowisko w skali regionalnej i krajowej.

Główne formy i skutki oddziaływania dróg na przyrodę:

1. ekspensja gatunków obcych geograficznie i związanych z człowiekiem (synantropijnych)

2. ze wszystkich form największe znaczenie w skutkach ekologicznych na tworzenie bariery ekologicznej umożliwiających lub utrudniających przemieszczanie się zwierząt w poprzek drogi

• budowa dróg powoduje „rozcięcie” naturalnych układów przyrodniczych oraz zagospodarowania przestrzennego. Dotyczy to:

* zlewni rzeki

* ekosystemów leśnych i łąkowych i polnych

* zespołów krajobrazowych i kulturowych

* kompleksów produkcyjno- rolnych

* układów osadniczych i infrastrukturalnych

• co wpływa na na bariery (tworzenie):

~ natężenie ruchu pojazdów na drogach

* drogi o natężeniu ruchu ok. 1000 pojazdów stanowią utrudnienie w przemieszczaniu się zwierząt

* drogi o >1000 pojazdów stanowią nieprzekraczalną barierę

~ konstrukcja techniczna drogi:

* stosowanie ogrodzeń ochronnych całkowicie uniemożliwiających przemieszczanie się zwierząt

* prowadzenie dróg w nasypach i wykopach znacznie je utrudniające

• lokalizacja drogi

* oddziaływanie bariery zależy bezpośrednio od wartości przyrodniczej i wrażliwości siedliska przez które przechodzi droga

3. zanieczyszczenie siedlisk w zasięgu przebiegu drogi i strefie nasilonego oddziaływania:

- utrata gruntów rolnych o wysokiej jakości

- utrata siedlisk naturalnych i pół naturalnych

- utrata obszarów o wysokich walorach krajobrazowych i kulturowych

4. śmiertelność zwierząt na drogach zależy od:

- natężenia ruchu pojazdów

- obszaru przecinanego przez drogę:

* najczęściej giną płazy, średniej wielkości ssaki leśne, oraz duże ssaki. Sporadycznie zdarzają się wypadki z udziałem łosia, wilka, rysia itp.

* śmiertelność zmienia się sezonowo (wiosna i jesień najbardziej) oraz dobowo (o zmroku)

Formy oddziaływania:

• bariera mechaniczna- owady, płazy, gady, ssaki

• emisja chemiczna- ssaki

Drogi oddziaływań na rośliny i zwierzęta również pośrednio przez:

• zanieczyszczenia gleb

• zanieczyszczenia wód

• zanieczyszczenia atmosfery

• zmiany stosunków wodnych

Zanieczyszczenia powietrza:

• wzmożony ruch kołowy powoduje zwiększenie ilości zanieczyszczeń gazowych i stałych (CO2, CO, tlenek azotu, węgla itp.)

• zanieczyszczenia te powodują efekt cieplarniany, są toksyczne dla ludzi a także dla roślin i zwierząt

• u ludzi choroby dróg oddechowych i nowotwory, wzrost śmiertelności niemowląt

• rozp. się spalin zależy w dużym stopniu od otoczenia drogi i od warunków klimatycznych

• największe stężenie zanieczyszczeń powietrza występuje w odległości kilkunastu metrów od osi jezdni, a przy niesprzyjających pogodzie i otwartym terenom do 50m

Zanieczyszczenia gleb:

• zanieczyszczenia powietrza kumulują się w glebie (metale ciężkie)

* najmniej ołowiu gromadzi się w zbożach i jabłoniach

• pochodzą również ze stosowania soli na drogach

Zanieczyszczenia wód:

• zmiany stosunków wodnych:

* budowa nasypów i rowów odwadniających powodują zmiany w naturalnym drenażu terenu i zmiany poziomu wód gruntowych

• zanieczyszczenia wód:

* przy nieodpowiednim systemie drenującym i oczyszczaniu zanieczyszczeń wody spływają z powierzchni .....

* szczególnie istotne przy drenach źródliskowych

* ochrona przed skutkami awarii i ….

zanieczyszczenia hałasem:

• hałas drogowy to przede wszystkim dźwięki wydawane przez sam pojazd (silnik) a także dźwięki powstające na styku opony z nawierzchnią drogową

• 65dB- nie do zniesienia; 55dB- nieprzyjemny

• zwiększający się wzrost hałasu co roku

• zaśmiecanie i obniżenie estetyki krajobrazu

• rozdzielenie społeczeństwa lokalnego

• szkody wyrządzone zabytkom kultury materialnej:

* na skutek wibracji i zanieczyszczeń itp.

* zanieczyszczeniu ulegają obiekty i stanowiska archeologiczne

* uniemożliwia badania archeologiczne

Wykład 3 17.03.2010r.

T: Historia wykonywania Oceny Oddziaływań na Środowisko na świecie i w Polsce

Historia OOŚ na świecie

• za początek OOŚ na świecie uznaje się uchwalenie przez kongres USA ustawy o Narodowej Polityce OŚ (NEPA) w 1970r. Ustawa ta wprowadza obowiązek sporządzania dla każdej propozycji legistacyjnej lub innego poważnego przedsięwzięcia władz federacyjnych

• pierwsze podobne regulacje wprowadziła Australia (1972r), Nowa Zelandia (1972r), Kanada (1973r) i RFN (1975r). wszystkie one jednak dotyczyły OOŚ planowanych działań aparatu administracyjnego danego państwa na szczeblu centralnym

• …..

• kolejne istotne zmiany wprowadziła Francja w 1976r. precyzując kategorię inwestycji podlegających ocenie i ustawowo przyznając społeczeństwu prawo do uczestniczenia w procedurze OOŚ

• model francuski wywarł duży wpływ na kształt Dyrektywy EWG z 1985r!! dotyczące OOŚ. Dotyczyły one jedynie projektów inwestycyjnych niż zaś planów polityki czy programów. Koszt wykonania OOŚ spoczywał na inwestorze. Określono też listę inwestycji objętych obowiązkiem wykonywania OOŚ.

• Z czasem procedurą OOŚ objęły projekty planów, polityki i programów, czyli wprowadzono tzw. oceny strategiczne

Zbliżoną drogę przeszły procedury OOŚ w Polsce

• w ustawie o ochronie i kształtowaniu z 1980r. znalazł się zapis upoważniający organy właściwe do sprawy ochrony środowiska do żądania przedstawienia opinii rzeczoznawcy: „opinii co do oddziaływań na środowisko inwestycji”

• dopiero jednostka ustawowa o planowaniu przestrzennym z 1984r wraz z wydanymi rok później przepisami wykonawczymi wprowadziła obowiązek wykonywania OOŚ

• w latach 1980-90 wprowadzono konkretną nazwę

• obecnie to co dawniej nazywano metodą ekspertyzy zaczyna funkcjonować w szerszych kategoriach, mianowicie jako proces ….

• obecnie ocena oddziaływań na środowisko jest jedynym z podstawowych narzędzi zarządzania OŚ w procesach rozwoju, wpisującym się w zasadzie

Głównym celem OOŚ nie jest charakterystyka jak ona będzie działała, ale sprawdzenie jej optymalnej oddziaływań (wykorzystania) środowiska ( czy została zaplanowana w sposób optymalny i czy wynikają z niej korzyści i jak najmniej szkodziła przyrodzie).

Całkowite zniknięcie szkodliwych inwestycji jest niemożliwe.

PRAWNE PODSTAWY OOŚ:

regulacje międzynarodowe i krajowe

Prawo Europejskie

• konwencja- umowa międzynarodowa dotycząca specjalistycznych zagadnień, podająca normy wstępne i zwyczajowe

• dyrektywa- wskazówki działania, wytyczna lub zalecenie zgodne z określoną konwencją

• prawną podstawą procedur OOŚ w UE tworzą:

~ dyrektywa rady 85/337/EWG z dnia 27.06.1985r

~ dyrektywa rady 97/17/EWG

• prawną podstawę w procesie strategicznym OOŚ jest:

~ dyrektywa rady 2001/42/WE z dnia 21.07.2001r

~ Polska jest stroną następnych konwencji międzynarodowych:

^ Konwencja Espoo (OOŚ w kontekście transgranicznym)

^ konwencja OOŚ morskiego obszaru Morza Bałtyckiego- Konwencja Helsińska (15.11.1989r)

^ Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłu

^ Konwencja w sprawie transgranicznych zanieczyszczeń powierzchni na dalekie odległości

^ konwencja z Arhus (czerwiec 1998r) o dostępie do informacji

Konwencja Epoo- podpisana przez Polskę 25.02.1991r., weszła w życie 10.09.1997r

Określone:

1. rodzaje planowanych działalności

2. zasady sporządzania OOŚ

3. sposób powiadamiania o planowanym przedsięwzięciu krajowym

4. zasady przekazywania przez kraj narażony informacji, innych danych koniecznych do wykonywania przez kraj OOŚ

5. zasady informacji społeczeństwa z obszarów narażonych

6. zasady przekazywania opinii kraju o wykonanej ocenie

Konwencja Helsińska- zgodnie z art. 7 konwencji Helsińskiej każde przedsięwzięcie, które może mieć negatywny wpływ na środowisko Morza Bałtyckiego wymaga przeprowadzenie OOŚ oraz wymaga prowadzenia Komisji Helsińskiej i państw- stron, które mogą być narażone na transgraniczne oddziaływanie planowanej działalności (wspólne przeprowadzenie OOŚ i zapobieganie zanieczyszczeniom).

Procedur wykonywanie OOŚ w różnych krajach są różne, zależne są od różnych czynników (poziom świadomości itp.). Do najbardziej zaawansowanych zalicza się procedury w USA i w UE.

Prawo Krajowe

aktualną podstawą prawną dotyczącą OOŚ jest:

• ustawa z dnia 03.10.2008r o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w OŚ oraz OOŚ

• rozporządzenie rady ministrów z dnia 09.11.2004r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych warunków związanych z kwalifikowaniem przedsięwziąć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko

pozostałe akty prawne:

• ust. Prawo geologiczne i górnicze (4.02.1994)

• ust. Prawo budowlane (7.07.1994)

• ust. O zagospodarowaniu przestrzennym (7.07.1994)

• ust. O autostradach płatnych

RODZAJE OCENY ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO (OOŚ)

Zadania z obowiązującą ustawą wyróżnia się następujące rodzaje OOŚ:

• strategiczna ocena oddziaływań na środowisko prowadzona dla określenia rodzaju dokumentów

• ocena oddziaływań przedsięwzięć na środowisko prowadzona dla określenia rodzaju planowanych przedsięwzięć

• ocena oddziaływań przedsięwzięć na obszary NATURA 2000, prowadzona dla określenia rodzaju przedsięwzięć

• postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko

Strategia oceny oddziaływań na środowisko (OOŚ):

• jest to ocena skutków środowiskowych realizacji danego planu (strategia programu itp.)

• struktura podobna do wszystkich (OOŚ i wybranie najlepszego wariantu)

Przeprowadzenie strategii oceny oddziaływań na środowisko wymagają:

• plany przestrzenne (strategia)- zagospodarowanie kraju itp.

• tematyczne polityki i strategie (energetyki, przemysłu itp.)

• inne polityki i strategie lub programy mające znaczenie dla obszarów NATURA 2000

• inne polityki, programy i strategie jeżeli organ opracowujący projekt dokumentu stwierdzi że jest negatywny

• wprowadzenie zmian do w/w dokumentów

* kluczowym elementem OOŚ prognoza oddziaływań na środowisko

* prognoza stanowi odpowiednie raporty sporządzone przez OOŚ dla przedsięwzięć

Przeprowadzenie oceny oddziaływań przedsięwzięcia na środowisko wymaga:

• zawsze znacząco na oddziaływać na środowisko (OOŚ obligatoryjne)

• potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (OOŚ fakultatywne)

OOŚ obligatoryjne:

• elektrownie o mocy większej niż 300MW

• elektrownie jądrowe

• autostrady i drogi ekspresowe

• drogi krajowe oraz inne drogi o długości minimum 10km

OOŚ fakultatywne:

• elektrownie 25MW

• drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej

• pola kempingowe- większe niż 100os

Sporządzenie raportu o oddziaływaniach przedsięwzięcia na środowisko wymaga następujących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:

• decyzja o pozwoleniu na rozbiórkę obiektów jądrowych

• o zabudowie

• koncesja o poszukiwaniu złóż, wydobywanie

• pozwolenie wodno- prawne na wykonanie urządzeń wodnych

• o wartościach przyrodniczych (melioracja, obwałowywanie itp.)

• scalanie i wymiana gruntów

• zezwolenie na realizację inwestycji drogowej, kolejowej, autostrady

• decyzja o ustal. Lokalnych przed Euro2012

• budowa lotniska

• lokalizacji inwestycji w zakresie terminali

Ocena oddziaływań przedsięwzięć na obszary NATURA 2000:

• szczególny rodzaj oceny, posiadający specyficzną konstrukcję, odmienną od klasyfikacji OOŚ

• może to być też wydzielona, osobna część klasyfikacyjna OOŚ

• powinna ona zawierać pełną i konkretną analizę oddziaływań na przedmioty ochrony, integralność danego obszaru i spójność sieci Natura 2000

Ocenie habitatowej podlegają wszystkie przedsięwzięcia wymienione, ale znacząco oddziałujące na obszar NATURA 2000, a są bezpośrednio z nią związane.

Nie ma na liście konkretnie jakie przedsięwzięcia mogą oddziaływać na środowisko, które mają podlegać raportowi:

• jeżeli w tej ocenie mamy gatunki priorytetowe to inwestycja może być zrealizowana jeśli podlega ona ochronie zdrowie i życia ludzi

Wykład 4 14.04.2010r.

T: Procedury postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko.

Główne etapy procesu oceny oddziaływania na środowisko:

1. złożenie wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do kompetentnego organu

2. kwalifikacje przedsięwzięć do OOŚ - screening

3. ustalenie zakresu OOŚ - scoping

4. sporządzenie raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowiska

5. konsultacje i negocjacje społeczne - opiniowanie raportu

6. wydanie decyzji

7. monitoring.

Złożenie wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do kompetentnego organu

- wniosek składamy do: wójta gminy, starostwa, dyrekcji ochrony środowiska. Organ ten decyduje o dalszych etapach przedsięwzięcia.

Podziała przedsięwzięć:

- gr. I - mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (trzeba wykonać raport)

- gr. II - mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (można, ale nie zawsze wykonuje się raport)

- gr. III - inne niż gr. I i II, jeśli mogą znacząca oddziaływać na obszar Natura 2000 (jeśli trzeba).

Organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest:

- regionalny dyrektor ochrony środowiska - przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (drogi, linie kolejowe, instalacje do przesyłu ropy naftowej lub gazu, sztuczne zbiorniki wodne); przedsięwzięcia realizowane na terenach zamkniętych

- starosta

- wójt.

Do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dołączyć należy:

- dla przedsięwzięć z gr. II: kartę informacyjna przedsięwzięcia;

- dla przedsięwzięć z gr. I: raport OOŚ lub kartę informacyjna przedsięwzięcia, wraz z wnioskiem o określenie zakresu raportu.

Karta informacyjna przedsięwzięcia - to dokument zawierający podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu.

Kwalifikacje przedsięwzięć do oceny oddziaływania na środowisko - screening

Screening - to etap postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, który ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w stosunkach do danego przedsięwzięcia wymagane jest sporządzenie raportu OOŚ.

Postanowienia o obowiązku raportu lub braku obowiązku wydaje się po zasięgnięciu opinii:

1. regionalnego dyrektora OŚ

2. organu inspekcji sanitarnej (państwowy wojewódzki inspektor sanitarny; główne przedsięwzięcia liniowe oraz państwowy powiatowy inspektor sanitarny - pozostałość)

Kryteria screeningu - czyli uwzględnienie przy wydawaniu postanowienia o obowiązku OOŚ

1. rodzaj i charakter przedsięwzięcia z uwzględnieniem:

- skali przedsięwzięcia i wielkości zajmowanego terenu (proporcje)

- powiązanie z innymi przedsięwzięciami (oddziaływania skumulowane)

- wykorzystanie zasobów naturalnych

- emisji i występowania innych uciążliwości

- ryzyka wystąpienia poważnej awarii.

2. usytuowanie przedsięwzięcia z uwzględnieniem:

- możliwego zagrożenia dla środowiska

- zdolności do samooczyszczania się środowiska i odnawiania się zasobów naturalnych

- walorów przyrodniczych i krajobrazowych

- uwarunkowań miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (obszary chronione, cenne kulturowo, przyrodniczo, zagrożone powodzią); np. trasy narciarskie, wyciągi.

3. rodzaj i skala możliwych oddziaływań z uwzględnieniem:

- zasięgu oddziaływania (obszar i liczba ludności)

- transgranicznego charakteru oddziaływania

- wielkość i złożoność oddziaływania

- prawdopodobieństwo oddziaływania

- czasu trwania, częstotliwości i odwracalności oddziaływania.

Ustalenie zakresu oceny oddziaływania na środowisko - scoping

Scoping - procedura mająca na celu ustalenie zakresu raportu oceny oddziaływania na środowisko w przypadku, gdy w procesie screening'u zostało ustalone, iż raport jest wymagany.

Organ określający zakres raportu, kierując się usytuowaniem, charakterem i skala przedsięwzięcia na środowisko, może:

- odstępie od wymagań co do zawartości raportu

- wskazać: * rodzaje wariantów alternatywnych wymagających zbadania

* rodzaje oddziaływań oraz elementy środowiska wymagające szczegółowej analizy

* zakres i metody badań.

Przeprowadzenie scopingu:

- pozwala skoncentrować środki na kwestiach istotnych dla podejmowania decyzji i uniknąć zaangażowania środków w kwestie o małym znaczeniu

- stymuluje wczesne konsultacje pomiędzy projektodawcą a kompetentnym organem, a także organami ochrony środowiska i innymi zainteresowanymi stronami i społeczeństwem, na temat projektu i jego wpływu na środowisko.

Sporządzenie raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowiska

- studia podstawowe

- prognoza oddziaływań

- waloryzacja oddziaływań

- określenie środków łagodzących niekorzystne oddziaływanie.

Różnice między działaniem minimalizującym a kompensującym

Działanie minimalizujące - podjęte w celu zmniejszenia i/lub ograniczenia negatywnych oddziaływań wynikających z wdrożenia planu lub projektu; np. unikanie oddziaływań: zmiana przebiegu drogi ; zmniejszenie oddziaływań: przejścia i przepusty dla zwierząt, ekrany akustyczne; wybór najmniej szkodliwych materiałów.

Działanie kompensujące - stosowane, gdy „zawiodą” inne rozwiązania; np. odtworzenie siedliska - rekonstrukcja siedliska w obszarze; wzbogacanie siedliska - poprawa wartości biologicznej w danym lub innym obszarze; utworzenie siedliska - zaproponowanie nowego obszaru.

Wykład 5 05.05.2010r.

Cechy opisujące oddziaływanie:

1. czas trwania - niektóre oddziaływania trwają tylko w krótkim okresie, inne przez cały cykl życia inwestycji lub dłużej.

2. odwracalność - po usunięciu przyczyny wpływającej na środowisko, może być możliwe odtworzenie wcześniejszych warunków środowiskowych. Łatwa jest wtedy rekultywacja.

3. prawdopodobieństwo - niektóre oddziaływania są niemal pewne, inne możliwe. Określenie prawdopodobieństwa może być bardzo trudne (zwłaszcza, gdy oddziaływanie skumulowane), jeśli to możliwe należy jednak próbować je określić.

4. szkodliwość/korzyści - nie wszystkie oddziaływania są szkodliwe, bywają oddziaływania korzystne. Jeśli oddziaływanie jest szkodliwe należy określić jego skalę, np. liczbę ludności narażonej na oddziaływanie.

5. przestrzenny zasięg zmian - dla każdego oddziaływania należy podąć przybliżony zasięg - obszar tego oddziaływania.

6. przestrzenny rozkład oddziaływań - należy dążyć do całkowitego przedstawienia rozkładu oddziaływań w czasie i przestrzeni, dotyczącego łącznego efektu oddziaływań.

Oceny oddziaływania inwestycji na powietrze atmosferyczne

Do określenia jakości powietrza wykorzystuje się metody pomiarowe i obliczeniowe.

Do prognozowania zmian jakości powierza wynikających z realizacji przedsięwzięcia lub projektów stosuje się modela obliczeniowe. Modele uwzględniają źródło emisji i lokalne warunki (meteorologiczne, topograficzne, użytkowania ziemi, itp.)

W pierwszym etapie należy przeprowadzić obliczenia dla zakresu skróconego, które określają czy stężenie emitowane przez pojedynczy emitor lub zespół emitorów nie przekraczają dopuszczalnych norm. Jeśli normy są przekroczone przeprowadza się obliczenia dla pełnego zakresu. Obejmują one sporządzenie rozkładu max. stężeń substancji w powietrzu uśrednionych dla 1godz. W rozkładzie tym uwzględnione muszą być zwłaszcza budynki mieszkalne.

Oblicza się również częstość przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężenia substancji w powietrzu.

Normy uważa się za dotrzymane, jeżeli częstość przekraczania wartości dopuszczalnych uśrednionych dla 1godz. nie jest większa niż 0,2% czasu w roku.

Odory - wiele substancji zanieczyszczających powietrze odznacza się również uciążliwym oddziaływaniem zapachowych. Większość substancji odorotwórczych jest uciążliwa dla człowieka dopiero przy stężeniach wyższych niż dopuszczalne normy zanieczyszczenia powietrza. Istnieją jednak substancje, wyczuwalne węchowa przy stężeniach znacznie niższych niż dopuszczalne normy.

Podstawowe miary odoru stosowane na potrzeby oceny oddziaływania na środowisko:

- próg wyczuwalności - stężenie, przy którym zapach jest wyczuwalny przez 50% osób grupy reprezentatywnej.

- próg rozpoznania - stężenie, przy którym możliwe jest rozpoznanie zapachu; średnio ok.10 razy wyższe od progu węchowej wyczuwalności.

- jednostka zapachowa [jz] - ilość odoranta, którą trzeba wprowadzić do 1m³ powietrza, aby osiągnąć próg wyczuwalności.

W przypadku instalacji istniejących pomiarów uciążliwości zapachowej dokonuje się za pomocą metod analizy sensorycznej, a więc przez badania na grupie osób reprezentatywnej (badania pomiarowe w terenie oraz badania ankietowe).

Urządzenia zwane „elektronicznymi nosami” są używane w perfumeriach, technologii aromatów spożywczych, diagnostyki medycznej, kryminalistyki.

W przypadku instalacji planowanych prognozowanie zasięgu zapachowej uciążliwości polega na modelowaniu rozprzestrzeniania się odorantów. Wprowadzane są dane o wielkości emisji oraz warunkach emisji i dyspersji w otoczeniu emitora. Wynikiem obliczeń są stężenia zapachowe zanieczyszczeń w otoczeniu. Weryfikacja prognoz polega na porównaniu wyników obliczeń z wynikami pomiarów.

W prawodawstwie krajowym brak jest normowanych wartości odniesienia do określenia aktywności zapachowej………………

Metody terenowych pomiarów sensorycznych:

- olfaktometr terenowy NASAL RANGER

- metoda skalowania intensywności zapachu.

Oceny oddziaływania inwestycji na klimat

W procedurach oceny oddziaływania na środowisko zajmujemy się najczęściej mezoklimatem, (klimat otoczenia dużego jeziora, klimat zespołu bagien, klimat miasta, itp.)

Pierwszym etapem jest trafna i precyzyjne przedstawienie warunków klimatycznych badanego obszaru - tła klimatycznego (dane archiwalne ze stacji położonych najbliżej i w podobnych warunkach klimatycznych).

Drugim etapem jest oszacowanie istniejących potencjalnych zaburzeń warunków klimatycznych wywołanych antropopresją (głównym źródłem wiedzy jest tu teoria genezy klimatu, istotne są te zwłaszcza wyniki różnych badań klimatu obszarów zurbanizowanych).

Trzeci etap - najtrudniejszy do wykonania, jest kwalifikacja jakościowa spodziewanych zmian klimatycznych ze względu na dobro funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz warunki bytu człowieka (modelowanie oparte na badaniach podobnych zrealizowanych inwestycji i uwzględniające warunki lokalne).

Wykład 6 12.05.2010r.

Oceny oddziaływania inwestycji gleby.

W ramach oceny oddziaływania inwestycji gleby ocenia się:

- chemiczne i biologiczne zanieczyszczenie gleb

- ubożenie cennych poziomów glebowych spowodowana erozją wodną i wietrzną

- mechaniczne uszkodzenia gleb w wyniku nadmiernej eksploatacji lub kompakcji.

Chemiczne i biologiczne zanieczyszczenie gleb

Glebę lub ziemię uznaje się za zanieczyszczoną, gdy stężenie co najmniej jednej substancji przekracza wartość dopuszczalną. Dopuszczalne stężenia są różne dla różnych rodzajów frakcji gruntów (tereny przemysłowe, obszary chronione, grunty rolnicze). W tym celu należy przed wszystkim określić rodzaj gleb na danym terenie i funkcje jakie ma pełnić ten obszar. Do tego celu wystarczające są istniejące mapy klasyfikacji gleb i mapy glebowo-rolnicze w skali 1:5000 dostępne w siedzibach powiatów lub gmin. Pokrywę glebową obszarów leśnych można odczytać z map siedliskowych lasów udostępnionych w nadleśnictwie.

Charakterystykę gleb należy uzupełnić o ocenę ich odporności.

typ gleby/ odporność
	gleby brunatne właściwe /4-6
	torfy niskie/ 3-5

Informacje dotyczące charakteru, funkcji i odporności gleb należy skonfrontować z charakterystyką inwestycji , przewidywanymi ilościami i rozkładem zanieczyszczeń. W ten sposób wskazać można obszary gdzie wystąpi negatywne oddziaływanie inwestycji na glebę.

Ubożenie cennych poziomów glebowych spowodowana erozją wodną i wietrzną

Realizacja inwestycji często zwiększa zagrożenie erozją wodną i wietrzną na danym obszarze. W pierwszej kolejności należy wyznaczyć tereny szczególnie narażone na erozje wodną lub wietrzną, a następnie przeanalizować lokalizacje i charakter elementów inwestycji na tym obszarze. Analizę erozji wykonuje się metodą R-USLE 3D. Metoda ta należy do grup analiz problematycznych umożliwiających bardzo szybkie prognozowanie natężenia strat gleb wywołanych przez erozję wodna.

Mechaniczne uszkodzenia gleb w wyniku nadmiernej eksploatacji lub kompakcji

Realizacja inwestycji zazwyczaj powoduje usuniecie gleb z czesi zagospodarowanego terenu. Ważne jest określenie jakości tych gleb i właściwe ich zagospodarowanie. Jednocześnie na pozostałych fragmentach terenu inwestycji może nastąpić pogorszenie właściwości gleb poprzez ich zagęszczenie (zmiana warunków infiltracji wód opadowych, przepływu wód podziemnych) i przemieszanie (pogorszenie struktury i żyzności gleby).

Środkami łagodzącymi negatywne oddziaływanie inwestycji na gleby mogą być:

* ograniczenie emisji zanieczyszczeń

* stosowanie pasów zieleni ochronnej (ochrona przed zanieczyszczeniami i erozją)

* właściwa lokalizacja inwestycji (poza obszarami najlepszych gleb lub podatnych na erozję i degradację)

* właściwa gospodarka wodna w obrębie inwestycji

* wykorzystanie gleb przeznaczonych pod zabudowę do rekultywacji innych terenów (właściwa gospodarka humusem).

Przykłady rozwiązań łagodzących - geosiatki przeciwerozyjne instalowane na stromych zboczach nasypów, które zapobiegają wypływaniu cząstek gruntu z powierzchni. Po kilku latach i całkowitym zadrzewianiu stoku siatka rozrywa się.

Ocena oddziaływania inwestycji wody powierzchniowe i podziemne

Realizacja i eksploatacja planowanych przedsięwzięci wiąże się z koniecznością odprowadzania ścieków do wód i ziemi. Istotnym oddziaływaniem jest również naruszenie stosunków wód powierzchniowych i podziemnych w rejonie inwestycji. Należy pamiętać, że hydrosfera jest bardzo podatna na zanieczyszczenia, a jednocześnie jest ważną drogą przenoszenia zagrożeń.

Oddziaływanie na hydrosferę uzależnione jest od relacji pomiędzy wielkością źródła zanieczyszczeń a odpornością środowiska wodnego lub gruntowego. Decyzje co do sposobu ochrony środowiska wodnego należą przede wszystkim od znaczenia gospodarczego i ekologicznego wód, warunków hydrologicznych i hydrograficznych.

Ważniejsze źródła informacji o hydrosferze:

- mapa hydrograficzna Polski w skali 1:50000 (niepełne pokrycie)

- Atlas hydrologiczny Polski oraz Podział hydrograficzny Polski w skali 1:20000

- dana WIOŚ (raporty o stanie środowiska województwa)

- dane PIG (monitoring wód podziemnych) .

Badania terenowe powierzchni powinny obejmować:

* sprawdzenie powierzchniowych działów wodnych

* klasyfikacja cieków i zagłębień stałych, epizodycznych, okresowych

* kartowanie zbiorników wodnych, źródeł mokradeł

* pomiary poziomu wód gruntowych w studniach kopalnych

* wykonanie podstawowych oznaczeń fizykochemicznych wód powierzchniowych i podziemnych.

Ustawa - Prawo wodne oraz szereg rozporządzeń wykonawczych określają parametry dopuszczalne wody do picia wód powierzchniowych i podziemnych, kąpielisk, ścieków doprowadzanych do wód podziemnych itp..

Posiadając dane o:

- charakterze i lokalizacji inwestycji, ilości wody jaka będzie potrzebna do jej eksploatacji oraz ilości odprowadzanych ścieków

- charakterze i lokalizacji wód powierzchniowych i podziemnych, ich zasobach i stanie zanieczyszczenia

- znaczeniu gospodarczym i ekologicznym wód,

Możemy określić, jaki wpływ będzie miała realizacja inwestycji na wody powierzchniowe i podziemne lub, który z wariantów jest dla hydrosfery najkorzystniejszy.

Środkami łagodzącymi negatywne oddziaływanie inwestycji na wody powierzchniowe i podziemne mogą być:

- ograniczenie zużycia wody (obiegi zamknięte, nowe technologie)

- ograniczenie ilości zanieczyszczeń (filtr, urządzenia podczyszczające, odstojniki, stosowanie rowów trawiastych, oczyszczalnie)

- ograniczenie ingerencji w siec wód powierzchniowych

- pasy zieleni ochronnej

- wprowadzenie odpowiednich upraw o odpowiedniej strukturze

- racjonalne stosowanie nawozów, pestycydów i środków czystości - stosowanie zamienników naturalnych

- zapobieganie szybkiemu spływowi wód (zbiorniki retencyjne, zalesianie, unikanie dużych obszarów utwardzonych, poldery).

Wykład 7 26.05.2010r

---