PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA
Orientacja w otaczającym świecie jest możliwa dzięki zdolności organizmu do odbioru i analizowania docierających do niego bodźców. Jest to możliwe dzięki procesom poznawczym, do których zalicza się: wrażenia, spostrzeżenia, uwagę, pamięć i myślenie.
WRAŻENIE
Polega na odzwierciedlaniu pojedynczej cechy przedmiotu działającego na receptor (np. lekkie dotknięcie szpilką - wrażenie dotyku, mocne - wrażenie bólu, dotknięcie ciepłym przedmiotem - wrażenie ciepła, potrącenie struny skrzypiec - wrażenie słuchowe itp.).
Każde wrażenie odzwierciedla więc tylko jedną właściwość przedmiotu np. jego ciężar, temperaturę, zapach, natężenie dźwięku).
Rodzaje wrażeń: wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe, bólowe, dotykowe, ciepła i zimna, równowagi, organiczne, mięśniowo-ruchowe.
SPOSTRZEŻENIE
Polega na odzwierciedlaniu całego przedmiotu działającego na receptor(y).
Spostrzeżenie nie jest prostą sumą wrażeń (to wrażenie + wyobrażenia).
ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
Złudzenia (iluzje)
Omamy (halucynacje)
ZŁUDZENIA
Zniekształcone spostrzeganie (bądź odbieranie wrażeń) przedmiotów działających na receptor; (czyli odbiera się wrażenia, spostrzeżenia rzeczywistego przedmiotu, ale w sposób zniekształcony).
RODZAJE ZŁUDZEŃ:
FIZJOLOGICZNE
PATOLOGICZNE (nie korygowane przez chorego, pomimo dostarczenia mu dowodów błędności)
ZŁUDZENIA FIZJOLOGICZNE:
UWARUNKOWANE STRUKTURĄ SPOSTRZEGANEGO PRZEDMIOTU (ZŁUDZENIA GEOMETRYCZNE)
UWARUNKOWANE PRZEZ NASTAWIENIE
OMAMY
Spostrzeżenia przedmiotów, które nie znajdują się w otoczeniu chorego lub w ogóle nie istnieją, a które on umiejscawia w otaczającej go rzeczywistości. Towarzyszy im poczucie realności;
chory jest przekonany o ich prawdziwości.
PODZIAŁ OMAMÓW:
ELEMENTARNE - polegają na przeżywaniu doznań typu wrażeń np.. błyski, migotania, pojedyncze dźwięki.
PROSTE - dotyczą jednego analizatora np. wzrokowego (chory widzi postać) lub słuchowego (słyszy głosy).
ZŁOŻONE - dotyczą dwóch lub więcej analizatorów (np. chory ma poczucie, że uczestniczy w jakimś wydarzeniu np. widzi ludzi, słyszy, czuje).
OMAMY WZROKOWE
Mogą być elementarne lub proste.
Chory widzi postacie ludzkie, zwierzęta, przedmioty:
realnej wielkości,
pomniejszone (mikropsje),
powiększone (makropsje).
Doznania wzrokowe mogą dotyczyć pojedynczych obiektów lub układać się w sceny.
Różna jest wyrazistość obiektów - od ledwo zarysowanych do bardzo wyraźnych obrazów, bogatych w szczegóły.
Obserwowane obiekty mogą pozostawać nieruchome (statyczne) lub znajdować się w ruchu.
W pojedynczych przypadkach schizofrenii i stanów zaburzeń świadomości występuje tzw. objaw sobowtóra) chory dostrzega i wyczuwa własną postać obok siebie).
OMAMY SŁUCHOWE
Mogą być elementarne (trzaski, szmery) lub proste (głosy, śpiewy, dialogi, dzwony kościelne).
Różnią się możliwością ich zlokalizowania (z konkretnego pokoju lub miejsca, które chory nie jest w stanie określić).
Mają różna intensywność (od cichych, ledwo słyszalnych do głośnych, wyraźnych słów).
Różnią się treścią (pogróżki, zakazy, nakazy, plecenia). Mogą popchnąć chorego do dokonania czynów skierowanych przeciwko sobie lub innym (tzw. omamy imperatywne).
OMAMY SMAKOWE
Łączą się najczęściej z węchowymi.
Chory odczuwa zmieniony smak potraw, płynów, czuje zapach gazu, zgnilizny, trupie zapachy.
Najczęściej omamy węchowe mają nieprzyjemny i „dziwny” charakter, który trudno choremu określić, niż przyjemny.
Często interpretuje doznania w sposób urojeniowy.
OMAMY DOTYKOWE
Polegają na odczuwaniu przez chorego różnych doznań z powierzchni skóry.
Chory odczuwa na skórze obecność owadów lub większych zwierząt (typowe głównie dla alkoholowej psychozy majaczeniowej).
Inne doznania zgłaszane przez chorych to przykry świąd, nagrzewanie lub oziębianie skóry, a także poruszanie się mrówek, robaków pod skórą.
OMAMY CZUCIA USTROJOWEGO
To doznania napływające w odczuciu chorego z jego narządów wewnętrznych lub z różnych części ciała.
Omamy te występują często z dotykowymi.
Chory odczuwa często ściskanie mózgu, przemieszczanie serce, żołądka lub niszczenie promieniami różnych narządów itp.
ZABURZENIA MYŚLENIA
Myślenie lub rozumowanie to złożony ciągły proces zachodzący w mózgu, polegający na asocjacjach i wnioskowaniu. Miarą efektywności myślenia jest inteligencja. Ludzkie myślenie jest realizowane przez procesy psychiczne opierające się na systemie pojęć o różnym stopniu konkretności łączone w mniej lub bardziej świadomy sposób.
RODZAJE ZABURZEŃ MYŚLENIA:
ZABURZENIA TREŚCI:
UROJENIA
IDEE NADWARTOŚCIOWE
NATRĘCTWA MYŚLOWE
ZABURZENIA TOKU:
PRZYSPIESZENIE
ZWOLNIENIE
ZAHAMOWANIE
ROZKOJARZENIE
SPLĄTANIE
UROJENIA
Fałszywe sądy o rzeczywistości, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości
i których nie koryguje mimo oczywistych dowodów błędności.
UROJENIA PRZEŚLADOWCZE
Przekonanie chorego, że jest się prześladowany.
Chory wskazuje (lub nie) osoby, które chcą pozbawić go życia (rodzina, znajomi, obcy, siły tajemne np. szatan).
Liczba osób objętych kręgiem urojeniowym jest różna.
Urojenia łączą się z omamami.
UROJENIA ZAZDROŚCI
Przekonanie, że jest się zdradzanym przez partnera; interpretacja wydarzeń rzeczywistych, zwykle drobnych, codziennych jako dowodów zdrady.
UROJENIA HIPOCHONDRYCZNE
Polegają na nieuzasadnionym przeświadczeniu o chorobie niszczącej organizm (np. chory oznajmia, że jego przewód pokarmowy nie funkcjonuje od lat, żołądek jest zniszczony, a ciało ulega rozpadowi).
UROJENIA GRZESZNOŚCI I WINY
Polegają na przypisywaniu sobie różnych przestępstw i zbrodni (chorzy czują się ludźmi niegodnymi, którzy nie zasługują na nic innego oprócz kary).
UROJENIA PONIŻENIA
Polegają na przeświadczeniu chorego, że jego ciało jest zniszczone, pozbawione narządów, że niczego nie posiada, ani rzeczy (urojenia zubożenia), ani zdrowia ani nawet własnego ciała (urojenia nihilistyczne).
UROJENIA WIELKOŚCIOWE
Przekonanie chorego, że jest kimś wielkim, mądrym, zna kilka lub kilkanaście języków, skupia władzę w swoich rękach, piastuje wysokie stanowiska; uderza fantastyczność urojeń - np. przewodniczący Trójcy św., Napoleon, Aleksander Wielki itp.
UROJENIA ODNOSZĄCE (KSOBNE)
Chory odnosi wszystkie wydarzenia rozgrywające się wokół niego - do siebie
UROJENIA ODDZIAŁYWANIA
Przeświadczenie chorego, że na jego ciało lub umysł ktoś oddziałuje - bezpośrednio lub pośrednio
(np. za pomocą jakichś aparatów - naświetlanie, hipnotyzowanie, elektryzowanie).
UROJENIA OWŁADNIĘCIA
Odczucie, że na chorego działa jakaś siła, którą jest owładnięty; myśli i wyobrażenia są narzucone przez coś lub kogoś.
IDEE NADWARTOŚCIOWE (myśli nadwartościowe)
Przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważne, słuszne, z którymi jest silnie związany emocjonalnie i dlatego żarliwie je propaguje. Mogą dotyczyć wiary, sekt religijnych, zasad filozoficznych, planów życiowych, wytyczonych celów i ich realizacji.
Nieraz też charakteryzuje je pewna dziwaczność treści.
Poglądy te są niekiedy słuszne, w innych przypadkach okazują się błędne i szkodliwe.
Fanatyczne działanie w imię nadwartościowej idei (nieraz długie lata) i wiara w jej prawdziwość (co m.in. odróżnia ją od natręctw), a co za tym idzie nikła podatność na korygujące wpływy otoczenia, upodabnia IN do urojeń (w odróżnieniu od nich nie zawsze zawierają jednak sądy fałszywe i są częściowo dostępne krytycznej perswazji).
IN w części przypadków świadczą o zaburzeniach osobowości, mogą jednak charakteryzować także ludzi zdrowych psychicznie (działaczy społecznych, niestrudzonych podróżników, naukowców, zapalonych kolekcjonerów, poszukiwaczy skarbów).
Należy dokonać pewnego rozróżnienia, by nie mylić objawu psychopatologicznego z nieco przejaskrawioną właściwością człowieka zdrowego. Mając na myśli objaw psychopatologiczny wskazane wydaje się dodanie przymiotnika „skrajna” idea nadwartościowa.
Każda IN odgrywa rolę czynnika silnie motywującego, ukierunkowującego na osiągnięcie celu.
Jeżeli nie przekracza pewnej miary okazuje się korzystną właściwością osobowości.
W przypadku skrajnej (patologicznej) IN obserwuje się jej nadmierne nasilenie, co zawęża krytycyzm i uniemożliwia harmonijne funkcjonowanie osobowości, jak w przypadku fanatyków, którzy ze ślepym uporem dążą do krańcowo wyolbrzymionego celu.
NATRĘCTWA I FOBIE
to myśli lub wyobrażenia uporczywie narzucające się lub czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności.
Przeświadczenie o niedorzeczności lub chorobliwości natręctw odnosi się do ich wszystkich postaci (człowiek, który doznaje natręctw ocenia je krytycznie).
Chory próbuje odsunąć od siebie natrętne myśli, czynności, co kończy się zwykle niepowodzeniem lub nawet nasila przykre uczucie wewnętrznego napięcia, które opada i rozładowuje się na pewien czas dopiero po wykonaniu czynności natrętnych.
Rodzaje natręctw
Natrętne myśli - to np. uporczywie doznawane przez chorego wątpliwości, czy nie zaniedbał swoich obowiązków, czy jego wypowiedzi są dobrze zrozumiane przez otoczenie, czy podjętą czynność doprowadził do końca, czy właściwie zrozumiał wyjaśnienia lekarza. Należą to również długotrwałe poszukiwania zapomnianego nazwiska, nazwy miejscowości, odliczanie przed podjęciem konkretnej czynności itp.
Natrętne wyobrażenia - np. scen o treści erotycznej, które nasuwają się na widok obrazów świętych, posągów ..., które chory bezskutecznie stara się od siebie odsunąć.
Natrętne czynności - np. sprawdzanie wiele razy, czy drzwi mieszkania zostały zamknięte, żelazko wyłączone, krany zakręcone - mimo, że chory wykonuje te czynności z pilną uwagą, przewidując pojawienie się wątpliwości.
„Chory np. zamyka drzwi ostrożnie, bez pośpiechu, najpierw pierwszy zamek - przekręca klucz raz, dwa razy, potem drugi zamek, przekręcając klucz również 2-krotnie. Z kolei chory sprawdza, czy zamknął drzwi dobrze, ujmując silnie klamkę i dla pewności kładąc jeszcze raz rękę na kluczu tkwiącym w zamku. Jednak już wkrótce po opuszczeniu mieszkania może pojawić się pytanie: czy sprawdzając nie otworzył przypadkiem drugiego zamka, a klucz pierwszy - czy na pewno przekręcił w prawo 2-krotnie, czy może tylko raz, a potem w lewo, tak że w końcu drzwi są otwarte? W myśli analizuje pilnie poszczególne etapy działania, ale równocześnie przypomina sobie analogiczne czynności wykonywane co dnia; w końcu nie wie już nic: „Lepiej wrócić do domu i sprawdzić dobrze niż dręczyć się cały dzień”.
Czasem działania natrętne np. mycie rąk w obawie przed bakteriami przyjmują postać pewnego rytuału:
„Chory np. najpierw „odkaża” spirytusem lub innym płynem brzegi wanny, kran, klamkę od drzwi i dopiero potem przystępuje do mycia rak, mydląc dłonie określoną liczbę razy - 5, 10, 20, zachowując z kolei określony sposób odkładania mydła, zakręcania kranu itp..”
Występowanie natręctw
nerwice (głównie z natręctwami, lękowe);
stany depresyjne (rzadziej);
schizofrenia (rzadziej).
ZABURZENIA TOKU:
PRZYSPIESZENIE toku myślenia
Osiąga różny stopień, od stosunkowo nieznacznego do gonitwy myślowej (stany maniakalne, zaburzenia świadomości).
ZWOLNIENIE toku myślenia
Bywa nieznaczne (np. przygnębienie) lub wykazuje wyraźnie zwolniony bieg (np. depresja). Zwolnienie toku myślenia występuje również w niektórych przypadkach padaczki i chorobach uwarunkowanych organicznym uszkodzeniem mózgu.
ZAHAMOWANIE toku myślenia
Polega na zatrzymaniu się wolno przesuwającego się wątku myślowego (myśl niejako zastyga), czemu jak w głębokiej depresji towarzyszy poczucie głębokiego smutku oraz spowolnienie lub zahamowanie ruchowe.
ROZKOJARZENIE toku myślenia
Polega na braku logicznego związku między poszczególnymi dłuższymi fragmentami wypowiedzi lub pomiędzy zdaniami.
SPLĄTANIE toku myślenia
Polega na rozerwaniu związków myślowych; przejawia się zupełnym porwaniem wątku myślowego, skojarzeniami powierzchownymi, przypadkowymi przy przyspieszonym na ogół biegu myśli. Tempo myślenia może jednak ulegać wyraźnym zmianom, tj. narastać lub zwalniać. Obok bezładnie nagromadzonych słów, pojawiają się wypowiedzi złożone z kilku słów, ale zwykle o strukturze niezgodnej
z gramatyczną budową zdania.
ZABURZENIA PAMIĘCI
PAMIĘĆ to właściwość psychiczna, umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczenia człowieka. Dzięki niej nabywamy różnorodne informacje, umiejętności i sprawności, przyswajamy wiedzę o świecie.
ZABURZENIA PAMIĘCI
NADCZYNNOŚĆ PAMIĘCI (HYPERMNESIA)
Zdolność szybkiego zapamiętywania obszernego materiału oraz odtwarzania zapamiętanych treści w sposób dokładny i szybki.
Hypermnesia może występować razem z ogólną sprawnością intelektualną, dotyczy także osób niedorozwiniętych umysłowo, które wykazują np. jednostronne uzdolnienie wykonywania w pamięci wielocyfrowych działań rachunkowych i zapamiętywania długich szeregów cyfr.
Nadczynność pamięci uwarunkowana zmianami chorobowymi zaznacza się głównie w stanach hipomaniakalnych.
NIEDOCZYNNOŚĆ PAMIĘCI (HYPOMNESIA)
może być czynnościowa i organiczna:
czynnościowa - upośledzenie zapamiętywania i przypominania na skutek rozproszenia uwagi wywołanego stanem wzruszenia (o patologii mówimy wówczas, gdy zaburzenia są efektem zmian chorobowych);
organiczna - upośledzenie zapamiętywania, przypominania i przechowywania, przy nieraz względnie dobrej pamięci wydarzeń odległych; chory po chwili zapomina, co sam mówił, co jadł na śniadanie, czy ktoś go odwiedził itp.
NIEPAMIĘĆ (AMNESIA)
Tj. luka pamięciowa - może obejmować krótki okres czasu (minuty, godziny), albo trwać miesiącami i latami.
Luki pamięciowe chorzy wypełniają nieraz treścią fałszywą, przypadkową, czasem nieprawdopodobną (konfabulacje).
Niepamięć wsteczna - rozciąga się na okres poprzedzający utratę lub zaburzenie świadomości.
Okres niepamięci stopniowo ulega skróceniu, tzn. odżywają w pamięci wydarzenia odległe, potem coraz to bliższe chwili pojawienia się zaburzeń świadomości lub jej utraty.
Występuje po urazie czaszki połączonym ze wstrząsem mózgu, po próbach samobójczych przez powieszenie lub zatrucie gazem, napadach padaczkowych lub elektowstrząsach.
Niepamięć następcza - niepamięć zdarzeń występujących po urazie.
np. chory doznał uraz u czaszki w wypadku samochodowym, stracił przytomność, ale odzyskał ją w drodze do szpitala. Odpowiadał na pytania i interesował się losem innych. Po pewnym czasie, będąc w szpitalu nie potrafił odtworzyć tego okresu - nie pamiętał drogi do szpitala.
Tego rodzaju luka może zmniejszyć się i wypełnić stopniowo fragmentarycznymi wspomnieniami.
ZAFAŁSZOWANIE PAMIĘCI (PARAMNESIA)
Do paramnezji zalicza się:
konfabulacje
złudzenia i omamy pamięciowe
zjawiska typu deja vu.
ZŁUDZENIA PAMIĘCIOWE - mają miejsce wówczas, gdy treść czynności psychicznej np. myślenia lub spostrzeżenia ulega zniekształceniu w okresie przechowywania lub odtwarzania „śladów pamięciowych”. Osoba spostrzega trafnie, ale przypomina sobie w sposób zniekształcony.
Złudzenia pamięciowe utożsamiające - polegają na poczuciu znajomości sytuacji nowej, a więc nie przeżytej nigdy poprzednio. Objawy te noszą nazwę:
„ już widzianego” - deja vu
„już przeżytego” - deja vecu
„już pomyślanego” - deja pensee
„już słyszanego” - deja entendu
„nigdy nie widziałem” - jamais vu - poczucie obcości w sytuacji znanej.
Deja vu - uczucie, że zupełnie nowe doświadczenie miało już kiedyś miejsce w przeszłości.
Często pojawia się i znika bez poważnego wpływu na spostrzeganie rzeczywistości (występuje u ludzi zdrowych).
W przypadku ostrej formy deja vu trwa dłużej i może zostać na stałe włączone do nowej, fałszywej wersji rzeczywistości. Ostrzejsze objawy tego zaburzenia mogą być symptomem schizofrenii, depresji maniakalnej, organicznego uszkodzenia mózgu (epilepsja płata skroniowego).
OMAMY PAMIĘCIOWE - polegają na przeświadczeniu chorego o realności przeżyć, których nie doznał lub, które wystąpiły jedynie w wyobraźni. np. pacjentka skarży się, że jest w nocy napastowana przez grupę mężczyzn, została awansowana na wysokie kierownicze stanowisko itp.
KONFABULACJE - luki pamięciowe są wypełnianie przez pacjentów treścią fałszywą, przypadkową, czasem wręcz nieprawdopodobną, bądź też podsuniętą w sugestywnie zadanym pytaniu. Robi to wrażenie zmyślania, mówienia co bądź. Towarzyszy temu przeświadczenie, że odpowiedź jest trafna i właściwie umiejscawia fakty w czasie (np. gdy spytamy przykutą do łóżka kobietę, co robiła poprzedniej nocy, może ona stwierdzić, że przebiegła wiele km., by dostarczyć skradzione dokumenty agentowi obcego państwa).
Typowe dla zespołu psychoorganicznego (zwanego zaspołem anamnestycznym Korsakowa, choroby Alzheimera, schizofrenii).
ZABURZENIA UWAGI
UWAGA polega na skierowaniu czynności poznawczych w określonym kierunku.
Uwaga jest mechanizmem redukcji nadmiaru informacji, dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do organów zmysłowych, przypominamy sobie tylko część informacji zakodowanych w pamięci, uruchamiamy tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia
i wykonujemy tylko jedną z wielu możliwych do wykonania reakcji.
ZABURZENIA UWAGI
NADMIERNA PRZERZUTNOŚĆ UWAGI - chory ma trudności z dłuższym skupieniem uwagi na jakimś obiekcie. Towarzyszy temu przyspieszenie myśli, brak zdolności do wykonywania czynności w sposób uporządkowany; (występuje szczególnie wyraźnie w stanie maniakalnym).
„Przerzutność uwagi traktowana jest jako cecha pozytywna, charakteryzująca ludzi uznanych za bystrych
i inteligentnych.
Przerzutność (nadmierna, patologiczna) jako objaw zmian chorobowych polega na przenoszeniu uwagi na różne przedmioty w sposób bezcelowy, bezproduktywny, nie posuwający działania naprzód.
Różnica polega głównie na tym, że człowiek zdrowy przenosi uwagę zgodnie z działaniem (w sposób kierowany), a chory nie panuje nad przebiegiem swoich procesów psychicznych, nie jest w stanie zwolnić szybkiego biegu myśli, które nasuwają się nieustannie, a treść ich coraz to się zmienia.
TRUDNOŚCI PRZENOSZENIA UWAGI Z JEDNEGO PRZEDMIOTU NA DRUGI - chory nie może oderwać się od jednego tematu; trwa przy nim długo choć zmieniają się okoliczności (mowa jest o czym innym, zadawane są inne pytania) chory ciągle jest przy temacie poruszanym poprzednio (jest efektem zmian organicznych).
ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
Na określenie przeżyć człowieka używa się w psychologii dwóch terminów: emocje i uczucia.
EMOCJE - przeżycia proste, przebiegające często gwałtownie i krótko. Nazywane są też przeżyciami pierwotnymi, związanymi z zaspokajaniem potrzeb biologicznych; aktywizowane przez ośrodki podkorowe.
UCZUCIA - przeżycia bardziej trwałe, utrzymujące się przez dłuższy czas, związane z zaspokajaniem potrzeb wyższego rzędu (specyficznie ludzkich, psychicznych); aktywizowane przez korę mózgu.
U. są jakby wyższym piętrem emocji i występują jako reakcja o zabarwieniu społecznym (miłość, u. patriotyczne, estetyczne, moralne i in.).
ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH
OBNIŻONY NASTRÓJ - (hypothymia) - jest reakcją niewspółmierną do wywołujących ją bodźców (np. nerwice, zespół depresyjny).
PODWYŻONY NASTRÓJ - (hyperthymia) - osiąga różny stopień; nastrój wybitnie podwyższony (zespół maniakalny); umiarkowane podwyższenie nastroju - euforia - zadowolenie, pogoda i beztroska, brak krytycyzmu (np. stwardnienie rozsiane, psychozy miażdżycowe).
DYSFORIA - (nazywana nastrojem „gniewliwym” - obniżenie nastroju, drażliwość tj. wybuchy gniewu
i działania agresywne bez wyraźnej przyczyny (np. padaczka, stany pourazowe, histeria, schizofrenia, zespoły maniakalne).
APATIA - obniżenie zainteresowań i aktywności, przygnębienie i poczucie rezygnacji; chory skarży się na przykrą zmianę nastroju, obniżenie dawnych zainteresowań i chęci do działania (zdrowi, nerwice).
CHWIEJNOŚĆ EMOCJONALNA - patologiczna zmienność nastroju, łatwe przechodzenie nastroju podwyższonego w obniżony i odwrotnie; nawet błahe czynniki wyraźnie zmieniają nastrój (zespół psychoorganiczny).
LEPKOŚĆ EMOCJONALNA - nadmiernie długie trwanie nastroju lub wzruszenia (tzw. zaleganie afektu) (np. charakteropatia padaczkowa).
ZOBOJĘTNIENIE UCZUCIOWE - polega na zaniku uczuć wyższych. Chory traci dawne zainteresowania oraz zmienia się jego stosunek do bliskich. Odsuwa się od nich, przejawiając w miarę postępów choroby coraz większą pustkę uczuciową. Chory staje się nieczuły na sprawy i los swoich dzieci, żony, męża, rodziców. Reakcje są nieadekwatne (chory np. reaguje rozweseleniem na tragiczna wiadomość).
OTĘPIENIE UCZUCIOWE - występuje na podłożu zmian organicznych. Chory zachowuje na ogół dobry kontakt emocjonalny z rodziną i innymi ludźmi, w przeciwieństwie do osoby chorej na schizofrenię, którą pustka uczuciowa w wielu przypadkach dzieli od otoczenia.
AMBIWALENCJA EMOCJONALNA - dwubiegunowość - występowanie sprzecznych emocji, o przeciwnym znaku np. pożądania i niechęci (np. schizofrenia).
ZABURZENIA AKTYWNOŚCI I DZIAŁAŃ RUCHOWYCH
Aktywne działanie oznacza świadome, uporządkowane, wytrwałe, podejmowane zgodnie z własną wolą dążenie do określonego celu.
ZABURZENIA AKTYWNOŚCI
OBNIŻENIE AKTYWNOŚCI. Apatia (rozpatrywana także jako przejaw zaburzeń emocjonalnych) oznacza obniżenie zainteresowań, nastroju i aktywności.
Obniżenie aktywności jest elementem: nerwic, niektórych postaci zaburzeń osobowości, organicznych uszkodzeń mózgu (guzów, mechanicznego uszkodzenia), zespołów depresyjnych, schizofrenii.
PODWYŻSZENIE AKTYWNOŚCI. Charakterystyczne głównie dla płytkich stanów hipomaniakalnych (w stanach maniakalnych bezładny niepokój).
AMBITENDENCJA. Polega na występowaniu sprzecznych dążeń (np. chory kogoś dostrzega i już do niego idzie, lecz zatrzymuje się i szybko oddala). Typowa dla schizofrenii.
ZABURZENIA RUCHU
SPOWOLNIENIE I ZAHAMOWANIE RUCHOWE
Ruchy stają się powolne, ociężałe, sprawiają wrażenie czynności wykonywanych z dużym wysiłkiem.
Występuje głównie w zespołach depresyjnych. Pogłębiający się stan depresyjny z coraz znaczniejszym spowolnieniem prowadzi niekiedy do stanu tzw. osłupienia depresyjnego (stupor).
Znaczne spowolnienie lub zahamowanie ruchowe występuje jako objaw osłupienia katatonicznego. Pojawia się nagle (np. w ciągu jednego dnia). Chorzy przez długie dni, tygodnie pozostają w całkowitym bezruchu, napięcie mięśniowe jest wzmożone, chorzy przez wiele godzin pozostają w jednej pozycji, często niefizjologicznej (np. dziwnie pochyleni, z podkurczoną nogą). W pozycji leżącej zwykle utrzymują głowę nad powierzchnią poduszki (objaw poduszki powietrznej). Przy ruchach biernych (przy próbie zgięcia kończyny) utrzymuje ją przez długi okres w jednej pozycji lub stosunkowo szybko powraca do poprzedniej.
Często ustępuje z godziny na godzinę (czasem gwałtowny zryw ruchowy - bezładna ucieczka, strach, agresja, gniew.
STEREOTYPIE RUCHOWE
Polegają na wielokrotnym, monotonnym wykonywaniu takich samych czynności ruchowych np. kołysanie się, wysuwanie i chowanie języka, postukiwanie palcami po stole, poruszanie nogą.
Echopraksja - wielokrotne, zautomatyzowane powtarzanie czyjegoś ruchu.
Echomimia - naśladowanie mimiki.
Echolalia - powtarzanie słów i zdań
Typowe dla schizofrenii (najczęściej katatonicznej)
ZMANIEROWANIE RUCHOWE
Polega na wykonywaniu dziwacznych czynności ruchowych (np. przed podaniem ręki zatacza nią szeroki łuk, chodząc wykonuje specyficzne współruchy, przybierając postawę tajemniczości i lekceważenia).
Typowe dla schizofrenii.
NATRĘCTWA RUCHOWE
Uporczywie narzucające się czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności. Przeświadczenie o niedorzeczności lub chorobliwości natręctw odnosi się do ich wszystkich postaci (człowiek, który doznaje natręctw ocenia je krytycznie).
Natrętne czynności - np. sprawdzanie wiele razy, czy drzwi mieszkania zostały zamknięte, żelazko wyłączone, krany zakręcone - mimo, że chory wykonuje te czynności z pilną uwagą, przewidując pojawienie się wątpliwości.
POBUDZENIE RUCHOWE
Chory wykonuje ruchy szybko, jeden za drugim, mimika jest żywa, gestykulacja wyrazista, chory krząta się, pomaga, dyryguje, biega, krzyczy, chwyta przedmioty ...
Cecha zespołu maniakalnego.
ZABURZENIA CZYNNOŚCI POPĘDOWYCH
Wyrażają się m.in.:
WZMOŻENIEM LUB OBNIŻENIEM ŁAKNIENIA oraz spaczeniem sposobu zaspokajania głodu (np.. jadłowstręt psychiczny);
ZABURZENIAMI POPĘDU SAMOZACHOWAWCZEGO - znajdują wyraz w tendencjach i zamachach samobójczych, samookaleczeniach;
ZABURZENIAMI POPĘDU PŁCIOWEGO - obniżenie lub wzmożenie popędu, zaburzenie jego ukierunkowania i spaczenie sposobu zaspokajania.
Cechą wspólną różnych działań popędowych jest trudność lub niemożność ich pohamowania (impulsywność).
Do działań impulsywnych zalicza się:
popęd do podpalania (piromania);
popęd do wędrowania )poriomania);
popęd do kradzieży (kleptomania).
Powstają zwykle na podłożu zmian organicznych mózgu, czasem występują w padaczce czy schizofrenii.