Psychologia wychowawcza (pedagogiczna) To nauka zajmująca się badaniem psychologicznych zagadnień (nauczania i uczenia się) i między innymi zagadnienia doboru i wychowania, nauki czytania 5 pisania, rozwijania zdolności, nabywania pojęć, zainteresowań, przekonań i postaw. Jest ściśle związana z psychologią rozwojową. Zakres pojęcia WYCHOWANIE Szeroki- całokształt oddziaływań wychowawczych i środowiskowych Wąski- oddziaływanie na sferę afektywną, człowieka, jego system wartości i osobowości.
Wychowanie zajmuje miejsce obok nauczania i opieki. Wychowanie To całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego i przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. Rodzaje wychowania: Wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje - rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia. Wychowanie instytucjonalne - celowe, pianowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka Samowychowanie, czyli samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do założonych kryteriów, celów i ideałów. Aktywność własna jednostki, praca człowieka nad samym sobą, doskonalenie, kształtowanie siebie i samorealizacja. Zewnątrzsterowność. Najwyższy i końcowy etap oddziaływań wychowawczych. Wychowanie To złożony system działań, podejmowanych przez osobę o przypisanej społecznie roli wychowawcy względem drugiej osoby o społecznie przypisanej roli wychowanka, lub względem jej otoczenia, z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem. Nadrzędnym celem wychowania jest ukształtowanie osobowości wolnej, która kierując się własną wolą, dokonywać będzie wyborów zgodnych z moralnymi zasadami oraz funkcjonować w środowisku, którego jest częścią. Kształtuje: -Stosunek do otaczającego świata -System wartości i norm-Określanie celów w życiu Przekazuje: - Dziedzictwo kulturowe - Wzory adaptacyjnych zachowań Cechy wychowania - Wychowanie jest interakcją - Relacja ta jest niesymetryczna - istnieją różnice w zakresie: # Kompetencji #Wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego (wiedzę posiada tylko wychowujący) #Władzy - rola wychowawcy ma większą moc - Celem wychowania- wywołanie zmian; interwencja w układ indywidualny lub społeczny - Wychowanie jest działaniem bezpośrednim lub pośrednim - Wychowawca działa z intencją wywołania zmiany u wychowanka lub w jego otoczeniu {intencja jawna lub ukryte} - Wychowawca działa wg programu, który wynika z przyjętych wartości Teoria wychowania to nauka, której celem jest człowiek (podmiot), treścią jest wychowanie (przedmiot), metoda-sposób wytwarzania odpowiednich postaw, cech, nawyków w młodym lub dorosłym człowieku. Istotą wychowania jest całokształt związany z formowaniem i dopasowaniem nas samych do aktualnych i przyszłych modeli dobrze wychowanego człowieka. (w pełnym tego słowa znaczeniu - moralnie, fizycznie, społecznie, emocjonalnie, umysłowo). Funkcje wychowania Socjalizacyjna- związana z przygotowaniem ludzi do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego Emancypacyjna (wyzwalająca)- wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, aby jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować.Konieczne jest tu zachowanie równowagi pomiędzy socjalizacją a emancypacją, zarówno dla wychowanka, jak i wychowawcy. Działy psychologii wychowawczej Psychologia wychowania - Psychologia nauczania -Opieka psychologiczna Kiedyś problem wychowania odnosił się do dzieci i młodzieży, a obecnie w dobie przemian społecznych, ekonomicznych powinien obejmować także dorosłych oraz różne instytucje. Dorosłych, bo będą musieli przygotować młodych do nowych warunków życia. Założenia psychologii wychowawczej -Dynamiczna i genetyczna perspektywa ujmowania osoby- Działania wychowawcze są podwójnie uwikłane (w osobę i kontekst jej życia) i przynoszą różnorakie konsekwencje -Akceptacja wielości wpływów, którym podlega dana osoba Zadania psychologii wychowawczej A.Strategie zorientowane na osobę i jej relacje interpersonalne. 1 Diagnoza w celu ustalenia poziomu i obszarów jej gotowości do przyjmowania różnych ofert wychowawczych Rozpoznawanie zasobów osoby - System wartości - Potrzeby istotne w danym okresie rozwoju (potrzeby rozwojowe) - Wiedza - Umiejętność radzenia sobie z problemami 2 Pomoc, czyli ustalenie strategii zwiększania gotowości osoby do podejmowania ofert wychowawczych i efektywnego działania w ich ramach. W formie spotkań indywidualnych (sesje nauczające, terapeutyczne) i grupowych (warsztaty i treningi) Poradnictwo -Psychoedukacja
Psychoterapia -Mediacja B.Strategie zorientowane na kontekst społeczno- kulturowy życia osoby 1.Diagnoza i rozpoznanie zasobów kontekstu społeczno- kulturowego, w celu ustalenia poziomu gotowości do formułowania odpowiednich dla osoby ofert wychowawczych
System wartości - Istotne potrzeby grupowe i społeczne (zapotrzebowanie społeczne) -Wiedza - Umiejętności radzenia sobie z problemami 2.Pomoc, czyli ustalenie strategii zwiększania gotowości otoczenia do fon adekwatnych i atrakcyjnych ofert wychowawczych. Występuje w formie działań wzmacniających samoorganizacją i samopomoc w społeczności. - Promocja idei Promocja ofert - Animacja- Liderowanie Podstawowe modele wychowania Koncepcja zmiany systemu zachowania - wychowanie ukierunkowane na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków. Koncepcja zmiany struktur poznawczych- wychowanie ukierunkowane na budowanie systemu wiedzy o świecie i o sobie oraz na rozwijanie sprawności intelektualnych związanych z odbieraniem i przetwarzaniem informacji. Koncepcja zmiany osoby- sens wychowania to stworzenie warunków do samorealizacji danej osoby i osiągnięcia przez nią zdrowia psychicznego oraz pełnej odpowiedzialności za siebie.
Koncepcja zmiany relacji między osobą a jej otoczeniem Wpływy wychowawcze wg Muszyńskiego WPŁYW OSOBISTY-Wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba - nie podoba mi się)-Działanie - wpływu osobistego-Perswazja -Wysuwanie sugestii-Instruowanie Indywidualna relacja wychowawca - wychowanek, wg tych oddziaływań wychowanek poznaje świat. WPŁYW SPOŁECZNY Modyfikacja celów grupy -Kształtowanie norm postępowania- Przekształcanie struktury grupy- Nadawanie właściwego kierunku kontroli - Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje zachowanie, by dostosować się do ogółu, by pozyskać akceptację WPŁYW SYTUACYJNY # Nagradzanie # Karanie # Organizowanie doświadczenia. Określona sytuacja może wpłynąć na nasze zachowanie Kierowanie SAMOWYCHOWANIEM # Ukazywanie samych sposobów # Przygotowanie do świadomego ćwiczenia. To, co zrobię sam dla siebie, kieruję swoim samorozwojem, jakie wartości będą miały wpływ na mój system wartości.
Kary i nagrody W wielu przypadkach kary czynią więcej szkód niż pożytku, nie przynoszą zamierzonych rezultatów: -Często karze towarzyszące silne reakcje emocjonalne (przyjemność z zadawania kar, uraza do osoby karzącej, obniżanie samooceny, depresja) -Kary często nie są stosowane od razu po przewinieniu i konsekwentnie. -Karzący może nie wyczuć momentu, gdy kara wyrządza krzywdę. -Karanie jest jedyną sytuacją, w której karany uczy się, co oznacza władza i wykorzystuje to w stosunku do innych. -Stosowanie kary w sytuacjach społecznych, zwiększa to odczuwane upokorzenia, karzący może wykorzystać sytuację jako nauczkę dla grupy. Skuteczna kara: -Adekwatna -Ogólny kontakt powinien być pozytywny -Powinna pokazywać alternatywy, powinna istnieć jakaś reakcja alternatywna, którą wskazujemy, a której wykonanie pociąga za sobą pozytywne wzmocnienie -Jasno powinno być określone, jakie reakcje, dlaczego są karane - Kara powinna występować bezpośrednio po reakcji i przy każdym jej wystąpieniu, natychmiastowa - Brak jest możliwości uniknięcia kary bądź też odwrócenia osoby karzącej. -Kara powinna być silna, ale na rozsądnym poziomie -Należy unikać długotrwałej kary, nie może być długofalowa, bo w końcu przestaje być karą. -Nie powinna dostarczać się jednocześnie pozytywnych wzmocnień -Kara może występować w postaci wykluczania -Osłabia motywację do wykonania karanej reakcji -Na podstawie karanej reakcji nie wyciągamy uogólnionych wniosków o osobie karanej. Skuteczna nagroda: -obie strony poprawnie rozpoznają dobrze wykonaną reakcję/zadanie /-jasno jest określone, za co jest udzielana nagroda -Wyraźnie też jest określone, co stanowi nagrodę -konkretna nagroda w przewidywalny sposób uzależniona jest od konkretnego wykonania. -W przypadku późno pojawiającej się nagrody stosujemy wyraźne przypomnienie ustne, za co jest nagroda. -W przypadku braku możliwości dania określonej nagrody stosujemy inną - równie atrakcyjna. Funkcje nagrody -Umacnia w dziecku wiarę we własne siły i wartości -Realizuje potrzebę uznania i sukcesu -Zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań
-Dostarcza dodatnich uczuć i radości oraz jest przyczyną dobrego samopoczucia -Wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi -Działa dodatnio na tych, którzy są świadkami nagradzania Kary i nagrody Karanie - budzi mechanizmy obronne ( myślenie „zrobię, co będę chciał") oraz rodzi zaburzenia emocjonalne. Nagradzanie - szukanie kolejnych korzyści (komercje).
Postawy rodzicielskie Postawy ludzkie są elementami osobowości każdego z nas, uznaje je się za nabyte w czasie życia. Postawa jest pewnym zespołem cech określających ustosunkowanie człowieka wobec przedmiotu postawy. Postawa rodzicielska - nie jest wrodzona, a nabyta w życiu. To względnie trwałe ustosunkowanie rodziców wobec dziecka. Rodzice zmieniają postawy względem rozwoju dziecka. Postawy rodzicielskie, które mają skłonność do zastania się są nieprawidłowe. Usztywnione postawy wobec dziecka są szkodliwe (inna postawa rodzicielska do przedszkolaka a inna do nastolatka). Składniki postaw rodzicielskich Składnik poznawczy - rozumiany jako całokształt wiedzy, przekonań, nastawień, poglądów rodzica wobec dziecka. Składnik ten może być ubogi (prymitywny) i rozbudowany (szeroka świadomość rodzicielska) Składnik emocjonalny- jest to składnik najważniejszy. To uczuciowy stosunek do dziecka. Silne albo słabe, pozytywnie albo negatywne Składnik działania (behawioralny) - wszystko to co praktyczne; stopień współdziałania z dzieckiem Typy postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej Uczuciowość: rodzice różnią się między sobą uczuciami do dziecka. Każdy przez życie wytwarza (wypracowuje) złoty środek. Od naszych doświadczeń zależy, jakie będą postawy rodzicielskie. Złoty środek jest często nie wypracowany. Nadmierna koncentracja jest nie dobra:
- ograniczenie swobody i autonomii dziecka. - ogranicza autonomie matki (rezygnacje z siebie) Stosunek do zachowania dziecka wg osobowość rodzica (zakazy, nakazy). Uleganie lub dominacja nad dzieckiem. Typy negatywnych postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej Postawa odtrącająca, kontakt agresywny. -Nadmierny dystans uczuciowy i dominacja. -Dziecko postrzegane jako ciężar, przeszkoda uniemożliwiająca realizację planów życiowych. -Nie wyrażanie uczuć pozytywnych. -Ciągłe krytykowanie dziecka. -Brak zainteresowania jego potrzebami. -Nietolerowanie nawet najmniejszych wad czy niedociągnięć. -Stosowanie surowych kar i zastraszania, wydawanie rozkazów. Odtrącająca - postawę tę wyznacza nadmierny dystans uczuciowy i dominacja. Rodziców, dziecko jest postrzegane przez rodziców jako ciężar, przeszkoda uniemożliwiająca im realizację planów życiowych, jest osobą niepożądaną, rodzice nie lubią go, a sam fakt, że przyszło na świat sprawia, iż żywią wobec niego uczucie rozczarowania, zawodu i urazy. Charakterystyczne dla tej postawy jest: nie wyrażanie uczuć pozytywnych, ciągłe krytykowanie dziecka, brak zainteresowania jego potrzebami, niedopuszczanie go do głosu, nietolerowanie nawet najmniejszych wad czy niedociągnięć dziecka, stosowanie surowych kar i zastraszania. Wychowanie polega jedynie na wydawaniu rozkazów. Czasem u rodziców z taką postawą następuje tak duże nagromadzenie negatywnych uczuć, że znajdują one ujście w brutalnym traktowaniu dziecka. Postawa nadmiernie wymagająca, kontakt oparty na zmuszaniu, korygowaniu. #Nadmierna koncentracja na dziecku #Dominacja #Kierowanie się idealnym, wymarzonym obrazem dziecka i usiłowanie wywierania wpływu, aby zrealizowało ten idealny obraz bez uwzględnienia rzeczywistych możliwości, potrzeb i zainteresowań dziecka. #Gniew i dezaprobata, gdy dziecko nie realizuje oczekiwań. #Brak czułości, ciepła, zrozumienia i autentycznego zainteresowania dzieckiem. Rodzice są nadmiernie skoncentrowani na dziecku i dominujący, posiadają idealny obraz dziecka i próbują je do niego naginać, nie biorąc pod uwagę jego rzeczywistych możliwości, potrzeb i zainteresowań, przez co jest ono poddawane silnej presji. Rodzice nie akceptują niczego, co odbiegałoby od ich wymarzonego ideału, nie przyznają dziecku prawa do indywidualności, jeśli tylko nie spełnia ich oczekiwań. Okazują mu gniew i dezaprobatę, nie wnikając w to, dlaczego tak właśnie jest, ich wymagania do dziecka są wygórowane, a czasami nawet nierealne. W kontaktach z dzieckiem brak jest: czułości, ciepła, zrozumienia i autentycznego zainteresowania jego osobą; Postawa nadmiernie ochraniająca, kontakt zbyt bliski. #Nadmierne skoncentrowanie na dziecku #Uległość, bezkrytyczny stosunek do dziecka #Dziecko widziane jako idealne #Niedoceniane są możliwości i samodzielności dziecka #Nadmierna ochrona przed wszystkimi niebezpieczeństwami i trudnościami (brak przeżywania frustracji przez dziecko) #Świat zewnętrzny przedstawiany jako groźny i nieprzyjazny #Brak kar i konsekwencji negatywnych zachowań Nadmiernie chroniąca - charakteryzuje ją nadmierne skoncentrowanie się na dziecku i uległość. Rodzice widzą swoje dziecko jako idealne, a ich stosunek do niego jest bezkrytyczny. Dziecko „trzymane jest pod kloszem", traktowane jak niemowlę, niedoceniane są jego możliwości, zwłaszcza dotyczące życia codziennego.
Rodzice starają się uchronić je przed wszystkimi niebezpieczeństwami i trudnościami, nie pozwalają mu na samodzielność i normalne kontakty z rówieśnikami, uzależniają je od siebie. Świat przedstawiany jest dziecku jako groźny i nieprzyjazny. Idealizowanie dziecka sprawia, że każdy jego wybryk jest tolerowany i każdy kaprys zaspokajany, dziecko niemalże rządzi rodziną. Postawa unikająca, ucieczka od kontaktu. #Nadmierny dystans uczuciowy, wręcz obojętność uczuciowa #Uległość i bierność #Kontakt z dzieckiem udręką, brak chęci i wiedzy, co robić z dzieckiem #Braku kontaktu z dzieckiem i zainteresowania nim #Dziecko zaniedbywane psychicznie i fizycznie Rodziców reprezentujących tą postawę cechuje nadmierny dystans uczuciowy, wręcz obojętność uczuciowa, uległość i bierność, kontakt z dzieckiem nie sprawia im przyjemności, jest dla nich trudny, sprawiają wrażenie jakby nie wiedzieli, co mają z nim zrobić. Taka postawa może czasami być oceniana pozytywnie jako liberalna, dająca dziecku dużo swobody, jednak są to tylko pozory, nie jest to świadomy sposób wychowywania, maskowanie pustki, braku kontaktu z dzieckiem i zainteresowania nim. Dziecko jest zaniedbywane zarówno psychicznie, jak i fizycznie, lekkomyślność i beztroska rodziców posunięta jest czasami aż do obojętności na niebezpieczeństwa, jakie mogą grozić dziecku. W skrajnym przypadku może dojść do porzucenia dziecka. Typy pozytywnych postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej Akceptacja dziecka #Rodzice widzą swoje dziecko takim, jakie jest, ze wszystkimi jego zaletami, wadami i ułomnościami, takim go przyjmują i kochają. Indywidualność dziecka jest naturalna i pozytywna. #Lubią przebywać w towarzystwie dziecka #Chętnie okazują mu swoje uczucia, często go chwalą #Dostrzegają negatywne zachowania dziecka i mówią mu o tym, nie krytykują jednak całej jego osoby, a jedynie to konkretne zachowanie. #Starają się poznać i zaspokoić jego potrzeby Uznanie praw #Dziecko jako równoprawny członek rodziny - rodzice uznają prawa dziecka w rodzinie jako równe #Aktywność dziecka jako coś naturalnego - nie starają się narzucać mu własnego zdania, ani zbytnio w nią ingerować, pozwalają, a nawet oczekują, że dziecko będzie brać odpowiedzialność za swoje czyny #Kierowanie dzieckiem za pomocą sugestii, rozmów, tłumaczenia i wyjaśniania wymagań, jakie przed nim stawiają oraz kar #Wymagania dostosowane do możliwości dziecka. Rozumna swoboda #Odpowiednia do wieku dziecka swoboda, zmieniająca się wraz z rozwojem #Trwała więź i autorytet rodziców -zmieniające się wraz z dzieckiem, więź staje się coraz bardziej świadoma #Kierowanie dzieckiem na tyle, na ile jest to pożądane #Realna ocena zagrożenia i ochrona dziecka tylko w takim stopniu, w jakim jest to potrzebne. Współdziałanie z dzieckiem. #Rodzice interesują się i angażują w zajęcia dziecka starają się angażować dziecko w sprawy rodziny #Podstawą jest aktywność w kontaktach z dzieckiem #Wspólne wykonywanie różnych czynności, wymiana uwag i doświadczeń z dzieckiem sprawia rodzicom dużą przyjemność Trzy podstawowe style wychowania: Styl autorytarny # Dominacja wychowawcy, dorosły wie lepiej i ma rację (rola kontrolera, sędziego, władcy, policjanta) #Podporządkowanie wychowanka #Wychowanie zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne Metody bezpośrednie:nagrody, kary #Uczucia dziecka: strach, złość, gniew, żal, poczucie niesprawiedliwości, krzywdy, wstydu, chęć odwetu. Przekonanie, że dorosły rodzic nie rozumie, nie kocha, nie akceptuje. #Zachowania dziecka: opór, kłamstwo, uległość, agresja, wrogość, bunt, obłuda. Myśli dziecka: „nikt nie liczy się z moim zdaniem, więc to, co myślę jest głupie i nic nie warte. Jestem do niczego, skoro trzeba mnie ciągle kontrolować, pilnować i sprawdzać. Tylko rodzice wiedzą, co jest dobre, więc, po co mam się wysilać. Jak nie mogę być najlepszym z najlepszych, to będę najlepszym z najgorszych" Możliwe skutki dla dziecka: #Brak ochoty, by zmieniać się dla kogoś, kto mnie nie szanuje i nie liczy się z moimi uczuciami; #Zależność od zdania i ocen innych, #Niezdolność do twórczego myślenia, #Do samodzielnego rozwiązywania problemów, #Niskie poczucie własnej wartości, #Niewiara we własne możliwości. Możliwe skutki w szkole: Boi się wypowiadać własne myśli, jest bierny i mniej twórczy. #Bywa też, że dziecko chce odreagować na środowisku rówieśniczym. Dziecko przejawia wówczas buntowniczy stosunek do wszystkich dorosłych, którzy próbują mu narzucić pewne normy postępowania i zachowania, znęca się nad słabszymi, żeby odzyskać poczucie siły i kontroli. Możliwe skutki dla rodzica/ wychowawcy: Poczucie bezradności, bezsilności — nasilające gniew na dziecko lub inne osoby (szkoła, nauczyciele, rodzice), #Frustracja z powodu krótkotrwałych rezultatów swoich wysiłków, niezadowolenie z dziecka i niezadowolenie z siebie jako rodzica / wychowawcy. Możliwe skutki dla rodziny: #Chłód, oddalenie emocjonalne, #Wrogość, coraz częstsze konflikty - rodzina staje się polem bitwy, dzieci nie mogą wytrzymać z rodzicami. Styl liberalny #Samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych #Pozostawiona swoboda i niezależność dziecku (dziecko wie, czego mu potrzeba, spontaniczny rozwój) #Interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych #Wychowanie poprzez życiowe sytuacje.
Możliwe myśli dziecka: „Muszę sam ze wszystkim sobie radzić, mogę, co zechcę, najważniejsze są moje potrzeby i uczucia" Możliwe skutki dla dziecka: #Niepewność czy jest kochane, płynąca z braku reakcji na większość jego działań. #Brak poczucia bezpieczeństwa z powodu braku jasnych granic i norm, osamotnienie. #Może pojawić się impulsywny sposób reagowania, egoizm, niepokój wewnętrzny, nadmierna koncentracja dziecka na sobie, niezdolność do podporządkowania się autorytetom i normom społeczno - moralnym. Możliwe skutki w szkole: Trudność we współpracy z grupą.# Niezdyscyplinowanie wewnętrzne. # Brak zdolności do trwałego wysiłku i planowania działań. Możliwe skutki dla rodzica / wychowawcy: Frustracja z powodu ciągłych skarg otoczenia dotyczących niewłaściwego zachowania dziecka. # Bezradność i bezsilność wobec dziecka w sytuacjach kryzysowych. #Brak konsekwencji jako efekt pobłażliwego stosunku do dziecka oraz przesadnej uległości. Możliwe skutki dla rodziny: Oddalenie, Chłód, Niechęć, Brak integracji i więzi. Styl demokratyczny #Współkreowanie dziecka poprzez pokazywaniu ważnych dla nich wartości przy uwzględnianiu uczuć i potrzeb dziecka. #W sytuacji konfliktu szukanie wspólnego, zadowalającego wszystkich rozwiązania. #Rodzic / wychowawca uczestniczy w życiu dziecka, pomaga w odkrywaniu jego możliwości, wspiera budowanie stabilnej samooceny. #Dziecko ma prawo do posiadania i wyrażania własnego zdania, ma udział w decyzjach go dotyczących (adekwatnie do rozwoju i potrzeb). Metody pośrednie: oddziaływanie poprzez naśladownictwo Myśli dziecka: „szanuję siebie i zdanie rodziców, dorosłych, potrafię tworzyć mądre rozwiązania, potrafię być odpowiedzialny, stać mnie na wiele, chcę spróbować swoich sit, a jak mi się nie uda, to spróbuję jeszcze raz" Możliwe skutki dla dziecka: #Ochota do współpracy z dorosłym, #Rozwija w sobie pewność siebie, #Rozwija w sobie szacunek dla potrzeb i uczuć swoich i innych osób, #Rozwija w sobie altruizm, #Twórcze myślenie, #Inicjatywę, #Niezależność, #Odwagę w próbowaniu nowych rzeczy. Możliwe skutki dla rodzica: #Zadowolenie z siebie jako rodzica, #Poczucie bliskości, radość z bycia razem, odwaga w wyrażaniu uczuć nieprzyjemnych (złość, gniew, rozczarowanie) bez ranienia dziecka. Możliwe skutki dla rodziny: Mniej konfliktów, #Dziecko uczy się samodzielności i odpowiedzialności, #Dialog między rodzicami a dziećmi, #Silne więzi emocjonalne, zaufanie i wzajemna troska o siebie.
Trzy mechanizmy wywierania wpływu: #Naśladownictwo lub imitacja jest to jeden z procesów uczenia się zachowań i działań, w wyniku, którego jednostka naśladująca internalizuje wzory kulturowe. Proces ten występuje zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, np. u ptaków. Jest to typowe zjawisko zachodzące podczas socjalizacji pierwotnej, gdy dzieci naśladują gesty, słowa czy ton głosu znaczących osób. Identyfikacja zależy od wieku: Małe dzieci (młodsze) identyfikują się z rodzicami. - Badania wykazały, że od 7 roku życia rodzice są najważniejsi, pod warunkiem, że rodzice zasłużą na to. - Nawet, jeśli rodzice są niezbyt poprawni to dzieci idealizują ich (brak krytycyzmu). - Po 7- 8 r. ż. dzieci odchodzą od rodziców w coraz mniejszym stopniu identyfikują się. - Badania { USA i Polska) wykazały : 52 % dzieci w wieku 7-8 r. ż. identyfikuje się z rodzicami. W wieku 13-14 lat ok. 10% dzieci. Identyfikacja zależy od płci: Do 7 r. ż. nie zależnie od płci dziecka to dzieci identyfikują się z matką.- W miarę rozwoju znaczenie ojca wzrasta. - Do końca średniego dzieciństwa płeć dziecka nie ma znaczenia. - Potem chłopcy szukają męskiego wzorca. Jest to okres korzystny, okres rekonstrukcji rodziny. Ojcem tego pojęcia jest Z. Freud. Uważał, że identyfikacja jest mechanizmem emocjonalnego poddawania się dziecka wobec jednego z rodziców. Zakładał, że identyfikacja biegnie zgodnie z płcią. Identyfikacja jest mechanizmem obronnym, nieświadomym. Występuje w sytuacjach zagrożenia, napięcia. Mechanizm modelowania #Naśladowanie zachowań, ról społecznych, upodabnianie się w sposób nieświadomy do innych osób. #Efekt bezpośredni ( dziecko zachowuje się dokładnie jak wychowawca). #Efekt generalizowania (tendencja do zbliżonych zachowań, jakimi posługiwali się nasi wychowawcy).Warunki skuteczności: Identyfikacja wychowanka z wychowawcą.# Atrakcyjność treści przekazywanych przez model (treści dostosowane do okresu życia, w okresie dojrzewania - ucieczka od autorytetu rodziców -potem powrót).# Wartości przyswojone przez dziecko - jako determinanty pozytywnych lub negatywnych zachowań. Wiek dziecka- metoda skuteczniejsza w młodym wieku dziecka. Problemy: Brak właściwych wzorców zachowań (rodzina, media, instytucje) pozytywne ok., negatywne - zasada dziedziczenia patologii. Rozbieżność między obszarem deklaracji a zachowań wychowawców (nasila się w okresie dojrzewania - wzór rodzica nie jest idealny, poszukiwanie bardziej spójnych wzorów zachowań). K. Bronfenbrenner - modelowanie jest czymś więcej niż naśladownictwem czy identyfikacją. Wykracza poza zewnętrzne upodobnienie. Stanowi ono przejęcie zachowania będących symbolicznie równoważnikiem zachowań modela. Modelowanie polega na przejmowaniu symbolu. Symbol jest nieuchwytny zmysłowo. Tkwi w psychice modela (poglądy, postawy, osobowość). Skuteczność modelowania zależy od 2 czynników: 1 .Od samego modela, jego kompetencji, oddziaływania (np. czy jest osobą znaczącą w rodzinie)2.Od dziecka, jego cech osobowych, rozwoju umysłowego (np. im dziecko ma wyższą inteligencję, tym szybciej będzie się uczyło wpływów modela), temperamentu (im wyższa reaktywność wrażliwość tym niższa odporność psychiczna). BŁĄD WYCHOWAWCZY To takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania skutków szkodliwych dla rozwoju wychowanka. Wszędzie tam, gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między wychowawcą a wychowankiem, a szczególnie jej zerwanie, możemy z ogromnym prawdopodobieństwem mówić o błędzie wychowawczym (Górycka).1. Biedy dydaktyczne (rzeczowe), które powstają wtedy, gdy do przekazywanej wiedzy przez nauczyciela, wkrada się nieprawda, brak precyzji, nadmierne uproszczenia, pomijanie istotnych faktów czy błędne myślenie.2. Błędy wychowawcze, które dotyczą nauczycieli dostarczających doświadczeń wadliwego funkcjonowania społecznego, co może skutkować w stosunku do uczniów odbieraniem wiary w siebie lub biernością oraz innymi krótko i długotrwałymi skutkami. Przyczyny błędów wychowawczych
1. Właściwości osobowościowe, czyli trwałe skłonności do pewnych ustosunkowań wobec innych osób i świata, manifestujących się w interakcjach. Na przykład: postawa wobec uczniów:#traktowanie dziecka jako swoją własność, 3podejrzliwość w stosunku do innych, #lęk, poczucie stałego zagrożenia,# trudności w komunikacji interpersonalnej, #motywacja wyboru zawodu, #słaba motywacja do własnego rozwoju zawodowego i osobistego. Te nieuświadomione cechy, stają się wzorcem zachowań i interakcji z otoczeniem. 2. Postawy wychowawcze nabyte poprzez własne doświadczenia, modelowanie i wykształcenie tworzą sekwencje przekonań na temat ucznia, dziecka, siebie jako wychowawcy oraz wychowania w ogóle. W ten sposób tworzą się u nauczycieli tzw. ukryte lub prywatne teorie wychowania. Szczególnie jasno mogą to zaobserwować młodzi nauczyciele, którzy rozpoczynają prace w szkole i słuchają rad i poglądów starszych, czasami zrutynizowanych pedagogów. 3. Czynniki sytuacyjne, czyli rodzaje utrudnień i zagrożeń jakie nauczyciel spotyka w swojej pracy pochodzące od uczniów, warunków szkolnych, polityki oświatowej. 4. Utrudnienia pochodzące od uczniów, np.-. opór wobec działań nauczyciela, jawna niechęć, hałas i przeszkadzanie w prowadzeniu zająć 5. Utrudnienia ze strony przełożonych i kadry pedagogicznej: podważanie kompetencji nauczyciela, niezdrowa rywalizacja między nauczycielami, zbyt liczne klasy, złe warunki lokalowe i sprzętowe. Błędy najczęściej popełniane przez rodziców Przenoszeniem doświadczeń wyniesionych z domu rodzinnego do własnej praktyki wychowawczej, bez liczenia się z faktem, że zasadniczym zmianom uległy otaczające warunki oraz bez uwzględniania indywidualnych właściwości dziecka. # Bezrefleksyjne naśladowanie wzorów postępowania innych osób. # Tworzenie własnej koncepcji wychowania dziecka w oparciu o subiektywne wyobrażenia, co dla niego może być dobre, często jest to pragnienie stworzenia dziecku odmiennej sytuacji, od tej w jakiej się było samemu. #Nad kompensacja w zaspakajaniu potrzeb dziecka. # Nadmierna uczuciowa koncentracja na dziecku ;# Wiązanie z dzieckiem zbyt wygórowanych ambicji i aspiracji; # Żywiołowe, nieprzemyślane i niekonsekwentne postępowanie z dzieckiem, w którym emocje i niekontrolowane emocje stanowią czynnik dominujący Dysleksja rozwojowa To specyficzne trudności w czytaniu pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.
DYSLEKSJA - specyficzne trudności w czytaniu; DYSORTOGRAFIA -specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne); DYSGRARA - niski poziom graficzny pisma. Dysleksja rozwojowa- etiologia Dziedziczność #Zmiany anatomiczne #Zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (w okresie ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu). Zaniedbanie środowiskowe oraz brak szybkiej interwencji pogłębia zaburzenia i trudności dziecka. Badania w Polsce określają odsetek dysleksji na 9-10% OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ #Mała sprawność i koordynacja ruchów podczas #Zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania i pisania (brzydkie pismo); #Wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne; #Trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą; #Trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych; Oburęczność;
Mylenie prawej i lewej ręki; #Trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego; #Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad ortografii.
ADHD Nadruchliwość to nadmierna, w porównaniu z dziećmi na tym samym poziomie rozwoju, aktywność ruchowa. Dzieci z ADHD mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafią przez dłuższą chwilą pozostać w miejscu. Impulsywność to niemożność powstrzymania się przed działaniem l „odczekania" do momentu, kiedy wykonanie czynności będzie łatwiejsze lub akceptowane przez otoczenie. Zaburzenia uwagi to trudności w skupieniu się i tendencja do rozpraszania się nawet pod wpływem delikatnych bodźców. Przyczyną ADHD jest zaburzony proces dojrzewania układu nerwowego. Niektóre obszary mózgu pracują mniej skutecznie niż u pozostałych dzieci, czego wyrazem są objawy ADHD. Objawy są wyraźnie widoczne zazwyczaj między 5 a 7 rokiem życia. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej występuje na całym świecie i we wszystkich kulturach. Rozpowszechnienie ADHD #Występuje z częstością 3-5% wśród dzieci w wieku 7-13 lat, częściej zdarza się u chłopców. #Szacuje się, że tylko ok. 20% ogólnej liczby dzieci z nadpobudliwością psychoruchową jest objęte specjalistycznym leczeniem. #Chłopcy częściej prezentują typ z nadruchliwością a dziewczynki - z zaburzeniami uwagi. #U dziewczynek częściej niż u chłopców nie rozpoznaje się zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, (ponieważ zaburzenia uwagi nie są tak alarmujące dla otoczenia jak np. impulsywność).#W USA, stosunek liczby chłopców do liczby dziewcząt trafiających do leczenia z powodu ADHD wynosi ok., 4:1 O czym należy pamiętać przy nauczaniu dziecka z ADHD? #Objawy nie są winą dziecka. Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli. #Nadpobudliwość ma swoje uwarunkowania biologiczne. Można ją leczyć, ale nie można wyleczyć. Umiejętne interwencje znacznie ułatwiają funkcjonowanie dziecka. #Objawy ADHD trwają latami. Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia. Można natomiast poprawić funkcjonowanie dziecka pomimo ich obecności. Trzeba konsekwentnie stosować te same metody przez wiele lat. #ADHD nie jest brakiem umiejętności czy wiedzy - zasadniczym problemem są trudności z utrzymywaniem uwagi, motywacji i wysiłku na poziomie koniecznym do wykonywania różnych zadań lub powstrzymywania niepożądanych reakcji. #Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym. Jego efektywność w wykonywaniu poleceń i organizacji działania jest, co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej. „Trudna" strona pracy z dzieckiem z ADHD: #Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela. #Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu. #Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia. Pracując z dzieckiem z ADHD należy: #Poświęcać mu dużo uwagi. #Wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania. #Stosować zrozumiałe dla dziecka reguły. #Być konsekwentnym. #Przekazywać proste i krótkie treści. #Pomóc mu zorganizować świat wokół siebie. #Stworzyć zrozumiały system nagród i kar. #Kary i nagrody stosować natychmiast.