Rozdział VII

1. Omów pojęcie i składniku bilansu płatniczego państwa.

BILANS PŁATNICZY

- Jest systematycznym rejestrem wszystkich transakcji ekonomicznych między rezydentami państwa prowadzącego bilans a rezydentami pozostałych państw w określonym czasie

- Rejestr statystyczny określonego okresu:

* transakcji w zakresie dóbr, usług i dochodów między gospodarką danego kraju i resztą świata

* przenoszenia własności i innych zmian dotyczących złota monetarnego, specjalnych praw ciągnienia, aktywów i pasywów danej gospodarki względem pozostałych

* transakcji jednostronnych i zapisów przeciwstawnych niezbędnych do zachowania równowagi zapisów z punktu widzenia rachunkowości, zapisów transakcji i zmian wcześniej wymienionych, które nie są między sobą porównywalne.

Składniki bilansu płatniczego:

OBROTY BIEŻĄCE

W tej grupie znajdują się:

- skierowane przeciwnie do ruchu towarów i usług transfery pieniężne

- różne formy płatności za towary i usługi

- transferu dochodów finansowych z inwestycji zagranicznych

- transfery publiczne

- transfery jednostronne i wyrównawcze na rzecz organizacji międzynarodowych lub od tych organizacji do państw

- transfery prywatne mające charakter dochodów bieżących

TOWARY

- Grupa ta obejmuje eksport i import towarów, remonty kapitalne towarów, uszlachetnienie ich, towary zaopatrzeniowe zakupione/sprzedane przewoźnikom w portach oraz złoto niemonetarne

- Nie wszystkie transakcje rozliczane są przy użyciu pieniędzy, bywają rozliczane również poprzez kompensację(wymiana barterowa, towar za towar), niekiedy mają zastosowanie transakcje wiązane, offsetowe( zakup określonych towarów warunkowany jest zaangażowaniem sprzedającego w gospodarkę kraju kupującego)

- Transakcje te wynikają zarówno z konieczności jak i korzyści związanych z minimalizacją kosztów pozyskania dóbr i usług na rynku międzynarodowym.

USŁUGI

- Obejmują eksport z tytułu: usług transportowych, podróży zagranicznych, usług pocztowych, kurierskich i telekomunikacyjnych, ubezpieczeń i reasekuracji, usług finansowych i budowlanych, informatycznych i informacyjnych, praw autorskich, patentów i opłat licencyjnych, pozostałych usług handlowych, usług dla ludności, audiowizualnych, kulturalnych i rekreacyjnych a także utrzymanie przedstawicielstw.

- Na początku były to przede wszystkim usługi transportowe i ubezpieczeniowe w transporcie międzynarodowym. W drugiej połowie XX wieku rozwijają się zwłaszcza usługi turystyczne i finansowe. Wysoką dynamiką wzrostu w ostatnich latach charakteryzują się usługi finansowe.

DOCHODY Z INWESTYCJI

- Dochody- zawierają wynagrodzenia pracowników, dochody od inwestycji bezpośrednich, portfelowych, oraz pozostałe dochody. Do pozostałych dochodów zalicza się odsetki od kredytów udzielonych, otrzymanych oraz od rachunków bankowych i lokat.

- Dochody z inwestycji obejmują obsługę zakumulowanych inwestycji zagranicznych i zadłużenia zagranicznego.

-Państwa eksportujące kapitał mogą korzystać z zagranicznych zysków z tego kapitału. Duży napływ kapitału zagranicznego daje korzyści bilansowania deficytu bieżącego a nawet wytworzenie nadwyżek i lokowanie ich w rezerwach zagranicznych. Niebezpieczną sytuacją jest gdy bieżący deficyt pokrywany jest spływami z inwestycji portfelowych.

- Dochody z inwestycji można ująć jako:

* dochody z inwestycji bezpośrednich

* dochody z inwestycji portfelowych

W innym ujęciu jako:

* dochody z akcji

* dochody z obligacji

* dochody z kredytów

* inne dochody

- Dochody i wydatki ujmowane są w bilansie płatniczym w grupie dochody i korespondują z pozycją inwestycyjną państwa.

- Dodatnie saldo dochodów świadczy o zaangażowaniu inwestycyjnym inwestorów danego kraju w innych państwach, rokuje to stabilną sytuację w przyszłości

- Ujemne saldo dochodów może świadczyć o przyszłych problemach.

TRANSFERY MIĘDZYNARODOWE

- Mają zazwyczaj charakter jednostronny

-Do grupy transferów publicznych zalicza się: odszkodowania publiczne, różnego rodzaju dotacje i darowizny, środki pomocowe a także wpłaty na rzecz organizacji międzynarodowych.

- Do grupy transferów prywatnych zalicza się: przekazy pieniężne od nierezydentów dla rezydentów, odszkodowania z tytuły reasekuracji, przy wysokich ubezpieczeniach międzynarodowych konsorcjów ubezpieczeniowych również z tytułu wypłat odszkodowań.

2. Scharakteryzuj obroty finansowe.

- Środki finansowe zaangażowane w innych niż kraj rezydenta państwach, są to przede wszystkim inwestycje zagraniczne, zarówno portfelowe jak i bezpośrednie, kredyty zagraniczne(krótko- i długoterminowe), spłaty kredytów i procesy bezinwestycyjne zwane też dewestycjami.

3. Scharakteryzuj inwestycje bezpośrednie.

- Odzwierciedlają one długoterminowe udziały przedsiębiorstw jednej gospodarki ( inwestor bezpośredni) w przedsiębiorstwach innej gospodarki ( przedsiębiorstwo inwestycji bezpośrednich) i obejmują transakcje zawarte między nimi.

- Transakcje związane z inwestycjami bezpośrednimi dzielą się na kapitał akcyjny i pozostały kapitał.

- Łączą się z tworzeniem i przejęciem efektywnego zarządu nad jednostka gospodarczą zazwyczaj oddziałem, filią zagranicznego przedsiębiorstwa- matki.

-Mogą to być inwestycje od podstaw.

4. Scharakteryzuj inwestycje portfelowe.

- Obejmują transakcje udziałowymi i dłużnymi papierami wartościowymi. Dłużne papiery wartościowe dzielą się na obligacje i skrypty dłużne, instrumenty rynku pieniężnego i pochodne instrumentów finansowych wartości.

- Dzielą się na:

a) majątkowe- dotyczą udziałów w istniejących przedsiębiorstwach.

b) dłużne- obligacje, w wielu państwach służą do finansowania długu publicznego

- Inwestycje portfelowe są najbardziej niestabilnym składnikiem bilansu płatniczego państwa

6.Omów zagadnienie kredytów zagranicznych i ryzyko kredytowe.

Kredyty zagraniczne:

-kredyty kupieckie. Zazwyczaj eksportowe udzielane importerowi przez eksportera, w wielu sytuacjach warunkujące zawarcie transakcji. Duże ryzyko. W wielu państwach korzystają ze wsparcia publicznego głównie w postaci ubezpieczenia kredytu eksportowego (w Polsce poprzez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych- KUKE).

-zagraniczne linie kredytowe. Banki zagraniczne oddają do dyspozycji swoich krajowych korespondentów linie kredytowe, często wspierane przez ich instytucje publiczne. Służą finansowaniu importu dóbr inwestycyjnych z państwa, które te linie uruchomiło.

-krajowe i zagraniczne kredyty na zasadach rynkowych dla firm realizujących inwestycje bezpośrednie i portfelowe.

-kredyty zagraniczne zarówno prywatne (banków komercyjnych) jak i publiczne (rządowe i organizacji międzynarodowych), dla państw, zazwyczaj związane z równoważeniem bilansu płatniczego lub finansowaniem różnych przedsięwzięć publicznych.
-kredyty konsorcjów międzynarodowych finansujące wielkie przedsięwzięcia inwestycyjne lub wspomagające strukturalne zrównoważenie gospodarki.

-specyficzne znaczenie ma leasing jako pozakredytowa forma udostępniania środków rzeczowych.

Z punktu widzenia gospodarki narodowej i państwa największe znaczenie mają kredyty udzielane przez międzynarodowe organizacje finansowe i specjalne bankowe (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, BŚ, Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju).

Kredyty są też udzielane przez państwa i banki komercyjne.

W kontraktach z międzynarodowymi organizacjami finansowymi i państwowymi występują gwarancje rządowe.

Kredyty lub linie kredytowe międzynarodowych organizacji finansowych (BŚ,EBOR,EBI) są przeznaczone głównie na realizacje konkretnych projektów infrastrukturalnych.

Kredyty gwarantowane lub ubezpieczane przez rządy nie mogą być dobrowolnie wykorzystywane, np. są to kredyty promujące wytwórców kraju kredytodawcy.

Deklaracje kredytowe Banku Światowego dotyczą wielkich przedsięwzięć inwestycyjnych.

Kredyty Banku Światowego na ogół są znacznie korzystniejsze od komercyjnych. Wszystkie kredyty BŚ wymagają gwarancji rządowych. Warunki kredytów instytucji rządowych lub objętych gwarancjami rządowymi mogą mieć charakter:

-preferencyjny (dotyczą na ogół konkretnych grup towarowych i podmiotów gospodarczych kredytodawcy),

-rynkowy (polegają na gwarancjach instytucji rządowych, są chętniej udzielane przez banki).

Ryzyko bankowe:

Napływ inwestycji zagranicznych, łatwość i warunki zaciągania kredytów kredytów zagranicznych ściśle łaczą się z różnymi ocenami ryzyka inwestycyjnego i kredytowego.

Ryzyko:

-globalne, odnosi się do całego systemu ekonomicznego i politycznego państwa,

-określonych sektorów, przede wszystkim bankowego i ubezpieczeniowego, jak tez poszczególnych jednostek gospodarczych.

W wymiarze międzynarodowym przedmiotem zainteresowania jest ryzyko w ujęciu makroekonomicznym, z odniesieniem do państwa.

W mikroskali ryzyko inwestycyjne i kredytowe może być powiązane ze zdolnością państwa do wywiązywania się z zobowiązań międzynarodowych. -

7.Scharakteryzuj bilans płatniczy Polski.

-dane wyrażone w złotych (NBP sporządza bilans płatniczy w PLN, EUR, USD),

-wartość informacyjna bilansu płatniczego zależy od wielu czynników (horyzontu czasu i okresów, stopnia dezagregacji danych),

-na podstawie danych można prześledzić ewolucję sytuacji Polski w dziedzinie obrotów z zagranicą, Pogarszanie się sytuacji wyrażanej bilansem obrotów bieżących w latach 1994-2000.

Stopniową poprawę w latach 2001-2004.

W tej poprawie zasadniczy udział ma handel zagraniczny.

8.Omów pojęcie i znaczenie pozycji inwestycyjnej.

-pozycja inwestycyjna brutto,

-pozycja inwestycyjna netto.

Pozycja inwestycyjna:

-obejmuje skumulowane należności i zobowiązania zagraniczne,

-w ujęciu zdezagregowanym zawiera te same składniki co rachunek finansowy bilansu płatniczego,

-ściśle koresponduje z pozycją dochody w bilansie obrotów bieżących,

-skoncentrowanie analizy na poszczególnych państwach z porównaniem efektów końcowych, tj. sald należności i zobowiązań międzynarodowych wybranych państw.

Dokonując wyboru państw, przyjęto kryterium możliwego, a zarazem znaczącego, wpływu pozycji inwestycyjnej analizowanego państwa na inne. Pominięte zostały te państwa, których pozycja inwestycyjna netto zbliżona jest do zera (należności zagraniczne są zbliżone do zobowiązań zagranicznych).

9.Omów ewolucję pozycji inwestycyjnej na przykładzie Stanów Zjednoczonych.

-pozycja inwestycyjna netto od 1999r. systematycznie się pogarsza, ponieważ znaczący wzrost emisji zagranicznych papierów dłużnych, co koresponduje z tendencjami zadłużenia publicznego.

-wzrastające saldo ujemne generuje przyszłe obciążenia bilansu płatniczego z tytułu ich obsługi,

-jeżeli tendencja ujemnego salda będzie się powiększała, wystąpi realne osłabienie dolara, co można łączyć z wynikami bilansu płatniczego Stanów Zjednoczonych i pogarszającej się pozycji inwestycyjnego tego kraju,

-w 2005r. kurs dolara względem innych walut poprawił się mimo braku wyraźnych zmian.

10. Omów pozycje inwestycyjną wybranych państw w 2004r.

- Japonia to największy światowy rentier, a proporcjonalnie do PKB i liczby ludności Szwajcaria, kiedyś należał też Hongkong, ale po przyłączeniu do Chin nie jest to tak jednoznaczne

- USA mają status dłużnika (ale taka pozycja nie budzi większych niepokojów), więc na wiele lat będą obciążone transferami zagranicznym dochodów uzyskiwanych u nich przez inwestorów zagranicznych,

- Węgry mają relatywnie największy w regionie napływ inwestycji zagranicznych, więc muszą w przyszłości znaczną część wytworzonego PKB przeznaczyć na obsługę tych inwestycji; podobnie Nowa Zelandia i Australia,

- pozycja Polski nie budzi większego niepokoju,

- większość państw znajduje się na pozycji neutralnej.

11. zadłużenie zagraniczne jako uwarunkowanie procesów rozwojowych gospodarki i stosunków międzynarodowych.

Zadłużenie zagraniczne to wykorzystanie pożyczek zagranicznych jako zewnętrznego zasilania gospodarki lub powstrzymania występujących w niej tendencji spadkowych. Stosowano różne sposoby rozwiązywania problemu: spłaty długów, zabór terytoriów i majątków za długi, ogłaszanie niewypłacalności itp. Po II wojnie światowej procesy zadłużeniowe były związane z nierówną pozycją ekonomiczną państw. Ze względów politycznych więcej uwagi zwracano na różne formy pomocy ekonomicznej(plan Marshalla) niż na klasyczne formy pożyczek. Wiele państw zakładało że kredyty zagraniczne pozwolą na przyspieszenie rozwoju dokonanie zmian jakościowych w gosp(m.in. polska). Jednak niewielu państwom się to udało i doprowadziło to do nasilenia się zjawisk kryzysowych.

12. Omów przyczyny zadłużenia zagranicznego.

Pierwotne:

• przyjmowanie koncepcji kredytów zagranicznych jako czynnika zasilania zewnętrznego z założeniem, że korzyści rozwojowe przewyższą obciążenia z tytułu obsługi zadłużenia,

• wykorzystanie kredytów zagranicznych w celu pokrycia deficytu w handlu zagranicznym, zwłaszcza tego powodowanego przez szybki wzrost cen importowanych paliw i energii,

• wykorzystanie kredytów zagranicznych do kontynuowania i kończenia programów rozwojowych rozpoczynanych w kresie boomu naftowego, które po ustabilizowaniu sytuacji energetycznej natrafiły na barierę zasilania finansowego,

• wykorzystywanie kredytów zagranicznych do bieżącego łagodzenia ekonomicznych napięć wewnętrznych i przeciwdziałania perturbacjom społeczno- politycznym,

• splot różnych, zmieniających się w czasie przyczyn.

Wtórne:

• załamanie się systemu finansowego i nasilające się zjawiska kryzysowe utrudniające wymianę międzynarodową,

• znaczną fluktuację kursów walutowych wynikającą z procesów inflacyjnych i polityki deficytów budżetowych,

• niekorzystnie układające się (dla państw zadłużonych) tendencje cen surowców itp.

13. Omów sytuację zadłużeniową na świecie oraz jej tendencje zmian.

Lata 80'

Zadłużenie absolutne:

- 1 miejsce USA, 2- Japonia

- zadłużenie Australii wzrosło ponad 10- krotnie (z 6 do ok. 72 mld USD)

Zadłużenie w przeliczeniu na 1 mieszkańca

- w czołówce Wlk. Brytania, Niemcy

- Polska w środku

Problemy ze spłatą:

• Argentyna, Egipt i Polska

Lata 90'

Zadłużenie absolutne-zagraniczne:

- zjednoczenie Niemiec miało wpływ na znaczny wzrost zadłużenia

Zadłużenie w przeliczeniu na 1 mieszkańca:

- w 1990 Australii osiągnęła rekord- 7 tys. USD na 1 mieszkańca, 2 miejsce Izrael, w czołówce także Belgia i Dania

- potem czołowe pozycje Finlandia, Szwecja, USA i Niemcy

Problemy ze spłata:

Brazylia, Argentyna i Rosja

Zadłużenie w stosunku do PKB:

- 1 miejsce Korea Pd. i Tajlandia

Poprawie ulegają wskaźniki zadłużenia w stosunku do PKB państw rozwijających się, a także zadłużenie w stosunku do eksportu

Rok 2005, (ale to są tylko dane na podstawie wybranych 9 państwa: Argentyna, Brazylia, Chiny, Indie, Korea Pd., Polska, Rosja, Węgry)

- Brazylia i Korea w czołówce

- pożyczki bankowe: przoduje Korea Pd.

14. Omów pojęcie płynności międzynarodowej oraz wiarygodności finansowej.

Płynność międzynarodowa- stopień pokrycia zobowiązań danego okresu przez będące w dyspozycji środki finansowe lub

- stopień pokrycia importu przez posiadane rezerwy zagraniczne.

Płynność określają:

• rezerwy ogółem

• złoto,

• depozyty w bankach z podziałem na środki i zobowiązania

Wiarygodność finansowa:

- wysoka zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań względem innego państwa

- może być umocniona gwarancjami międzynarodowych organizacji finansowych

- im większa wiarygodność tym mniejsze ryzyko transakcji o odwrotnie

• jednym z kryteriów może być notowanie długu danego państwa na rynku wtórnym- im wyższa wiarygodność, tym cena długu jest bliższą cenie nominalnej i odwrotnie.

15. Omów warunki spłacalności zadłużenia zagranicznego.

Zdolność państwa do obsługi zadłużenia zagranicznego (rat i oprocentowania) zależy od stanu gospodarki. Można przyjąć, że bez szkody dla procesów rozwojowych spłacalność zadłużenia zagranicznego występuje wówczas, gdy przyrost produktu krajowego w określonym czasie jest wyższy niż przypadająca na dany okres kwota obsługi zadłużenia zagranicznego

Czyli:

ΔPKB>OZ OZ=A+%Z

OZ - obsługa zadłużenia A - amortyzacja zadłużenia za dany okres, %Z - odsetki od zadłużenia za dany okres

Minimalna zdolność wywiązywania się ze zobowiązań zadłużeniowych występuje gdy:

ΔPKB>=%Z

Jeśli przyrost kwotowy PKB starcza jedynie na pokrycie przypadających na dany okres odsetek, to mamy początek niewypłacalności. W takim przypadku istnieją 2 możliwości:

• Kwota przyrostu PKB przeznaczona na spłatę oprocentowania zadłużenia, co może doprowadzić do zahamowania procesów rozwojowych, a nawet degradacji gospodarki.

• Zaniechanie spłaty oprocentowania, co doprowadzi do zwiększenia stanu zadłużenia, a tym samym nawarstwienia się przyszłych obciążeń związanych z jego obsługą

W ujęciu wskaźnikowym zdolność do wywiązywania się z obsługi zadłużenia zagranicznego określa nierówność:

16. Podaj możliwe sposoby rozwiązania problemu zadłużenia Polski.

Możliwości spłaty zadłużenia Polski powiązane są z:

• Coraz większym powiązaniem gospodarki polskiej z unijną

• Perspektywą przystąpienia do strefy euro - część zadłużenia oraz zadłużenie krajowe rozliczane w euro

• Tendencjami zmian stóp procentowych na rynku światowym - ma to znaczenie przy „rolowaniu” długów. W miarę spadania stóp procentowych pojawiają się możliwości pozyskania tańszych kredytów

• Transferem netto środków finansowych z UE do Polski

• Sytuacją budżetu państwa, koniecznością, bądź nie, zagranicznego finansowania deficytu budżetowego

• Efektami internacjonalizacji gospodarki polskiej

17. Jaka zależność występuje pomiędzy bilansem płatniczym a kursami walutowymi?

Kursy walutowe jako cena waluty obcej są powiązane z popytem i podażą. Stan popytu i podaży odzwierciedla w najogólniejszym zarysie bilans płatniczy.

Nierównowaga bilansu świadczy o nierównowadze popytu i podaży

Kursy walutowe wpływają na bilans płatniczy poprzez:

• Elastyczność popytu i podaży walut obcych w odpowiedzi na zmiany kursu walutowego

• Dochodów i wydatków walutowych pochodnych, dotyczy to przede wszystkim transferu zysków z inwestycji zagranicznych

• Powiązań walutowych, ustalenia stałych relacji kursowych, co ma znaczenie przede wszystkim wobec głównych partnerów zagranicznych

18. Omów elastyczność popytu i podaży walut w zależności od zmian kursów walutowych.

Zgodnie z teorią „bilansową” kursu walutowego w warunkach kursu płynnego następuje stały proces dopasowania kursu do globalnych przychodów i wydatków walut obcych.

Deprecjacja, bądź dewaluacja pieniądza krajowego skutkuje zmniejszeniem popytu na waluty obce i zwiększeniem podaży tych walut, co skutkuje ich nadwyżką.

Z kolei aprecjacja, bądź rewaluacja pieniądza krajowego powoduje wzrost popytu na waluty obce, ale też jednoczesne zmniejszenie ich podaży, co prowadzi do deficytu walut obcych.

19.Omów wpływ zadłużenia zagranicznego i bilansu płatniczego na kursy walutowe.

Długotrwała tendencja spadkowa kursu dolara wobec euro, a także wobec złotego. Pod koniec 2005 r. brak poprawy bilansu obrotów bieżących, dolar odzyskał część wcześniejszych strat. Poprawa kursu dolara względem euro mogła być spowodowana dużym wzrostem cen ropy naftowej, co przy dominujących rozliczeniach zakupów ropy w dolarach zwiększyło zapotrzebowanie gosp światowej na ten pieniądz(mały wpływ dewaluacji dolara na obroty bieżące USA). Aktualny kurs walutowy zależy w dużym stopniu od obrotów finansowych. Dodatnie saldo w tej grupie, odnoszące się przede wszystkim do inwestycji zagranicznych, może równoważyć ujemne saldo obrotów bieżących. Skumulowane zadłużenie zagraniczne netto jak i skumulowane inwestycje zagraniczne netto , mają podobny efekt: generują w pozycji dochody- płatności zagraniczne z tyt oprocentowania(zadłużenie zagraniczne) i transfer zysków lub odsetek(inwest zagraniczne). Deprecjacja i dewaluacja dolara ma wpływ na relacje wymiany z UE, Japonią i kilkoma innymi państwami wykorzystującymi kursy rynkowe płynne.

20. Przedstaw tendencje zmian obrotów bilansu płatniczego Stanów Zjednoczonych i Polski oraz hipotetyczne zależności między obrotami a kursami walutowymi.

Tendencje zmian obrotów towarami:

- USA (lider w dziedzinie eksportu i importu) - prawie stale rosnący wynik ujemny, czyli import przewyższa eksport (tendencja spadkowa)

- Polska - ( 32 miejsce na świecie jeśli chodzi o eksport, 26 jeśli chodzi o import) - obroty charakteryzują się dużą dynamiką wzrostu. W latach saldo odwróciło się z ujemnego na dodatnie ( czyli eksport przewyższa import), a w 2004 roku wystąpiło saldo ujemne.

Hipotetyczne zależności między obrotami a kursami walutowymi określa prawo Marshall - Lernera:

DEPRECJACJA APRECJACJA

- efektywność eksportu spadek wzrost

- wartość eksportu w walucie krajowej wzrost spadek

- efektywność importu wzrost spadek

- wartość importu w walucie krajowej spadek wzrost

21. Jakie są motywy sporządzania bilansu płatniczego państwa i jego znaczenia informacyjne?

Motywy sporządzania:

- sporządzanie rocznych bilansów płatniczych traktuje się jako podstawowy obowiązek państw - członków MFW

Znaczenia informacyjne:

- cenne źródło informacji na temat transakcji zagranicznych państw oraz ich trendów rozwojowych

22. Omów typową strukturę bilansu płatniczego państwa. W jakiej walucie sporządza się bilans płatniczy?

Bilans płatniczy sporządza się:

- w walucie własnej

- można go też sporządzić w walucie kraju, którego transakcje mają duży w nim udział

- można go też sporządzić w walucie kraju, którego waluta jest wykorzystywana w porównaniach międzynarodowych

23. Jakie są źródła danych do bilansu płatniczego państwa, na jaki czas sporządza się bilans?

Źródła danych bilansu płatniczego państwa :

- salda rachunków pieniężnych

- wartość eksportu i importu

- bilans handlowy usług (debet i kredyt)

- dochody (debet i kredyt)

- transfery nieodwzajemnione ( prywatne i oficjalne)

- inwestycje bezpośrednie

- inwestycje portfelowe

- inne inwestycje kapitałowe, błędy netto i opuszczenia

- bilans podstawowy

- rezerwy i środki o podobnym charakterze

Bilans płatniczy państwa może być zestawiany dla różnych okresów. Czas, za który sporządza się bilans płatniczy, może być określony w zależności od potrzeby ustalającego oraz od możliwości technicznych gromadzenia i przetwarzania informacji. Ze względów operacyjnych korzystne jest sporządzanie bilansu w okresach miesięcznych, kwartalnych czy półrocznych. Jednak dopiero bilans roczny pozwala na zmniejszenie skutków wahań okresowych i sezonowych.

24. Omów specyfikę i znaczenie informacyjne bilansu rocznego i miesięcznego ?

Ze względów operacyjnych korzystne jest sporządzanie bilansu w okresach miesięcznych, kwartalnych czy półrocznych.

Jednak dopiero bilans roczny pozwala na zmniejszenie skutków wahań okresowych i sezonowych.

25. Omów znaczenie informacyjne bilansu obrotów bieżących.

Rachunek bieżący = bilans obrotów bieżących.

• Deficyt oznacza, że płatności z tytułu importu dóbr i usług, oprocentowania kredytów, dywidend z tytułu inwestycji zagranicznych, frachtów, podróży zagranicznych oraz inne wydatki i przekazy za granicę przewyższają uzyskiwane z tych tytułów wpływy zagraniczne.

• Przy dodatnim bilansie „dzieje się” odwrotnie.

26. Omów tendencje zmian eksportu i importu oraz ich wpływ na bilans handlowy.

Bilans handlowy ukazuje towary wg grup towarowych i wg partnerów wymiany; to element bilansu obrotów bieżących.

1. Tendencje zmian eksportu:

• Od 1948 do 2003 r. światowy eksport towarów zwiększył się z 84 do 7294 mld USD

• Najwyższą dynamikę wzrostu światowego handlu zanotowano w latach 1973-1974;

niewątpliwy wpływ miał na to ówczesny skokowy wzrost cez surowców energetycznych

• Podobnie przedstawiała się sytuacja w latach 1978-1980

• W latach 1995-2000 zanotowano średnioroczny wzrost wartości dolarowej eksportu o 5%

• W roku 2003 średnioroczny wzrost wartości dolarowej eksportu wyniósł aż 16%;

można to łączyć ze wzrostem cen surowców energetycznych wywołanym wojną w Iraku

• Czołowi eksporterzy to Niemcy i Sany Zjednoczone

• Wzrost eksportu powoduje, że bilans handlowy staje się dodatni (gdy eksport>import)

• Tendencje zmian importu:

• Import również wykazuje tendencję rosnącą (ale rozpatrujemy go w porównaniu z eksportem)

• Wzrost importu powoduje, że powstaje deficyt w bilansie handlowym (gdy import>eksport)

• Jednak w starej UE import nie przewyższał eksportu, co daje dodatni wynik bilansu handlowego;

natomiast państwa nowoprzyjęte wykazywały ujemny wynik bilansu handlowego, co obniżyło w pewnym stopniu dodatni wynik UE

• Niekwestionowanym liderem w dziedzinie importu są Stany Zjednoczone, powoduje to ich prawie stale rosnący wynik ujemny bilansu handlowego

27. Od czego zależy bilans usług i jaki jest jego związek z bilansem handlowym?

• Od relacji między eksportem i importem usług (eksport>import tj. bilans dodatni, import>eksport bilans ujemny)

• Od rozwoju różnych form usług, czyli od postępu techniczno-organizacyjnego (kiedyś główne usługi to usługi transportowe i ubezpieczeniowe, obecnie turystyczne i finansowe)

• Od sytuacji na świecie np. zamach na World Trade Center spowodował załamanie w turystyce

• Od konkurencji na rynkach usług

• Bilans usług jest związany z bilansem handlowym, ponieważ usługi transportowe i ubezpieczeniowe są świadczone w transporcie międzynarodowym towarów

28. Omów znaczenie informacyjne ujmowanych w bilansie dochodów z inwestycji finansowych.

1. Dodatnie saldo dochodów jest świadectwem zaangażowania inwestycyjnego inwestorów danego kraju w innych państwach, rokuje stabilną sytuację w przyszłości

• Eksport kapitału w różnych jego postaciach daje możliwość długoterminowego korzystania z zagranicznych zysków z tego kapitału

• Ujemne saldo, zwłaszcza zwiększające się, może świadczyć o przyszłych problemach

• Duży napływ kapitału zagranicznego w postaci inwestycji bezpośrednich lub portfelowych i korzystanie z kredytów zagranicznych dają korzyści bilansowania deficytu bieżącego, a nawet wytworzenia nadwyżek i lokowania ich w rezerwach zagranicznych

• W długim czasie trzeba ponosić koszty obsługi kapitału zagranicznego

• Kiedy wysoki bieżący deficyt jest pokrywany z wpływów z tytułu inwestycji portfelowych (np. akcje, obligacje), to wystarczy mały symptom kryzysu, aby ten kapitał inwestycyjny nie tylko nie napłynął, ale był szybko i na dużą skalę wycofywany

29. Wskaż źródła transferów i różnice między transferami publicznymi i prywatnymi.

1. Źródła transferów

• Państwo

• Inne (przedsiębiorstwa, osoby prywatne)

• Różnice między transferami publicznymi i prywatnymi

• Źródła transferów: publiczne - państwo (to np. odszkodowania publiczne, różnego rodzaju dotacje i darowizny, środki pomocowe, a także wpłaty na rzecz organizacji międzynarodowych); prywatne - przedsiębiorstwa, osoby prywatne (to np. przekazy pieniężne od nierezydentów dla rezydentów, odszkodowania z tytułu reasekuracji, a przy wysokich ubezpieczeniach międzynarodowych konsorcjów ubezpieczeniowych również z tytułu wypłaty odszkodowań)

30. Wskaż różnicę między bilansem obrotów bieżących i bilansem obrotów finansowych

Bilans obrotów bieżących, w ekonomii zestawienie wszystkich transakcji międzynarodowych danego kraju, poza przepływami kapitału oraz saldem błędów i opuszczeń, jest częścią bilansu płatniczego. Obejmuje transakcje handlowe, dochody i wydatki z tytułu inwestycji zagranicznych, transakcje związane ze sprzętem wojskowym, wpływy z usług transportowych i turystyki, a także związane z nimi wydatki oraz dary.

Bilans obrotów finansowych/ rachunek finansowy (dodatni). Zawiera aktywa i pasywa finansowe obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe oraz pozostałe inwestycje Inwestycje bezpośrednie-Udziały przedsiębiorstw rezydentów jednej gospodarki w przedsiębiorstwach rezydentach innej gospodarki-Transakcje zawierane między takimi przedsiębiorstwami Inwestycje portfelowe-Transakcje udziałowymi i dłużnymi papierami wartościowymi Pozostałe inwestycje-Polskie należności za granicą (aktywa) oraz polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) z tytułu transakcji finansowych niewłączonych do inwestycji bezpośrednich. Polskie należności za granicą (aktywa)-Kredyty finansowe i transakcyjne udzielone nierezydentom przez sektor rządowy, pozarządowy, bankowy i pozabankowy oraz inne należności obejmujące gotówkę w kasach banków, rachunki w bankach za granicą Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa)-Kredyty finansowe i transakcyjne otrzymane on nierezydentów i inne zobowiązania w tym rachunki bieżące i depozyty w polskich bankach i pozostałe zobowiązania zagraniczne.

31. Wskaż różnice między bilansem obrotów kapitałowych a bilansem obrotów finansowych. Rachunek kapitałowy obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rachunku bieżącego rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie całą wartość transakcji. Tak więc w bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu GDR-ów. Osobną kategorię w obrębie rachunku kapitałowego stanowią rezerwy walutowe.

32. Wskaż różnicę między inwestycjami bezpośrednimi i inwestycjami portfelowymi

Inwestycje bezpośredni łączą się z tworzeniem i przejęciem efektywnego zarządu nad jednostką gospodarczą, zazwyczaj oddziałem, filią zagranicznego przedsiębiorstwa-matki. Mogą to być tez inwestycje od podstaw.

Inwestycje portfelowe dzielą się na majątkowe i dłużne. Inwestycje majątkowe najogólniej dotyczą udziałów w istniejących przedsiębiorstwach. Inwestycje dłużne to przede wszystkim obligacje. W wielu państwach z dużym deficytem bieżącym i zadłużeniem publicznym służą do finansowania długu publicznego. Inwestycje portfelowe są najbardziej niestabilnym składnikiem bilansu płatniczego państwa.

W przeciwieństwie do nie uwarunkowanych kredytów zagranicznych dla państwa, stwarzających kredytobiorcy możliwości manipulacji ich przeznaczeniem, inwestycje zagraniczne ale tylko bezpośrednie są rozwiązaniem bezpieczniejszym z dwóch powodów. Po pierwsze państwo przyjmujące nie ponosi odpowiedzialności za efekty, chociaż ma wpływ na możliwości transferu zysków, po drugie, państwo to nie ma swobody przeznaczania środków na inne cele, bo o tym decydują zagraniczni inwestorzy. W odniesieniu do inwestycji portfelowych zwłaszcza dłużnych różnica sprowadza się do procedur i kosztów obsługi tych papierów, głównym bowiem dłużnikiem jest na ogol państwo. Zważywszy na istniejące podobieństwa miedzy rożnymi formami transferów kapitałowych, wszystkie z nich zaliczono do grupy inwestycji finansowych. Tendencje zmian inwestycji portfelowych najogólniej odpowiadają tendencjom zmian inwestycji bezpośrednich. Jeśli chodzi o inwestycje dłużne to, jak wspomniano wcześniej, wyrażają one potrzebę finansowania długu publicznego.

33. Omów czynniki i tendencje rozwojowe inwestycji zagranicznych w Polsce.

Inwestycje zagraniczne w Polsce charakteryzują się duża zmiennością i w porównaniu z największymi odbiorcami są stosunkowo niewielkie.

Do najważniejszych zjawisk świadczących o pozytywnym oddziaływaniu kapitału zagranicznego w Polsce można zaliczyć: napływ kapitału do budżetu, jak i wzrost nakładów inwestycyjnych dokonywanych przez przedsiębiorstwa. Wysokie możliwości inwestycyjne spółek z kapitałem zagranicznym są wynikiem nie tylko napływu kapitału od bezpośredniego inwestora, ale również zaciąganych kredytów. Z badań wykonanych w 2000 r. wynika, że ponad 37% firm z udziałem zagranicznym zaciągnęło kredyt; należy pamiętać, że często restrukturyzacja przedsiębiorstwa krajowego przy udziale inwestorów zagranicznych otwiera możliwości zaciągania kredytów. Potwierdzają to badania 51 byłych przedsiębiorstw państwowych sprywatyzowanych z udziałem kapitału zagranicznego. Aż 81% badanych menadżerów twierdziło, że napływ kapitału jest najważniejszym efektem prywatyzacji. Prawdopodobnie dlatego na kolejnych miejscach znalazły się wzrost płac ogółu pracowników (prawie 80%) i wzrost płac kadry kierowniczej (ponad 77%); efekt naśladownictwa, opisany m.in. badaniach Bąka i Kulawczuka, szczególnie dostrzegany w branży spożywczej i produkcji środków czystości. W tych obszarach polskie firmy bardzo szybko starają się dorównać silnej konkurencji zagranicznej i nie tylko wzorują się na niej w zakresie asortymentu, lecz również w sposobie reklamy i marketingu. Według przytaczanych badań konkurencja produktowi wpłynęła na swobodę wyboru konsumentów (ponad 45% badanych twierdzi, że bardzo, a dalsze 30%, że średnio), a także wzrost konkurencyjności

polskich towarów. wzrost zatrudnienia w firmach z udziałem zagranicznym, choć w tym przypadku należy rozpatrzyć następujące kwestie. Dane statystyczne pokazują, że następuje ciągły wzrost liczby pracujących w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego, jednak ważna jest odpowiedź na pytanie, na ile wzrost liczby pracujących we wszystkich firmach z kapitałem zagranicznym wywołany jest powstawaniem nowych zakładów, na ile zaś przejmowaniem i współpracą z firmami już działającymi? Badania z 1996 r. pokazują, że właśnie niezwiększanie zatrudnienia przez nowych właścicieli zagranicznych byłych przedsiębiorstw państwowych wskazywane jest jako jeden z bardziej dotkliwych skutków prywatyzacji. Fakt ten nie powinien jednak dziwić, skoro ponad połowa badanych firm deklarowała w tym czasie ok. 20% przerost zatrudnienia. Ważnym czynnikiem osłabiającym chęć inwestorów do racjonalizowania zatrudnienia są ich zobowiązania wobec przejmowanych zakładów. Jednak doświadczenie kolejnych lat pokazuje, że należy liczyć się ze zwolnieniami tak szybko, jak szybko zezwolą na to podpisane umowy. Drugą istotną dla rynku pracy kwestią jest drenaż mózgów bezpośredni inwestorzy zagraniczni wnoszą do Polski nie tylko „czystą gotówkę”. Część inwestycji dokonuje się w postaci np. aportów rzeczowych. Efekty BIZ nie przejawiają się wyłącznie w nowych maszynach, ale również w nowych produktach, nowych sposobach produkcji i w końcu w dostępie do nowych rynków zbytu. Z badań Wolniaka wynika, że prawie 53% dużych firm z kapitałem zagranicznym dysponuje technologiami znacznie lepszymi, niż ich najważniejsi konkurenci w Polsce.

Do najważniejszych czynników lokalizacji kapitału zagranicznego w poszczególnych regionach kraju zalicza się: korzystne położenie i połączenia komunikacyjne miejscowości, duży rynek zbytu w regionie, dużą podaż i niską cenę siły roboczej, możliwość przejęcia wolnych obiektów produkcyjnych, możliwość znalezienia nowych rynków zbytu, związek polskiego partnera z regionem oraz związki partnera zagranicznego z regionem

34. Omów przyczyny i tendencje zmian zadłużenia zagranicznego.

Zadłużenie zagraniczne krajów rozwijających się i krajów Europy Środkowo-Wschodniej

jest w obecnie największe w historii, co spowodowało, że stanowi ono aktualnie jeden z

najważniejszych problemów finansowych w skali międzynarodowej. Kredyty zagraniczne,

mające w zamierzeniach stać się stymulatorem wzrostu gospodarczego, ze względu na

konieczność dokonywania spłat, w rzeczywistości okazały się jego istotną barierą.

W grupie największych dłużników obok krajów latynoamerykańskich, afrykańskich i

azjatyckich, znalazły się również europejskie kraje wychodzące z systemu socjalistycznego,

w tym Polska. Zadłużenie zagraniczne stanowi bardzo poważne obciążenie polskiej

gospodarki, która dopiero weszła w szeregi Unii Europejskiej

Przyczyny procesów zadłużeniowych lat 70tych i 80tych możemy wyodrębnić przyczyny pierwotne i wtórne. do pierwotnych zaliczamy :przyjmowanie koncepcji kredytów zagranicznych jako czynnika zasilania zewnętrznego z założeniem ze korzyści rozwojowe przewyższa obciążenia z tytułu obsługi zadłużenia; wykorzystanie kredytów zagranicznych w celu pokrycia deficytu w handlu zagranicznym zwłaszcza tego powodowanego przez szybki wzrost cen importowanych paliw i energii; wykorzystanie kredytów zagranicznych do kontynuowania i kończenia programów rozwojowych rozpoczynanych w okresie boomu naftowego, które po ustabilizowaniu sytuacji energetycznej natrafiły na barierę zasilania finansowego; wykorzystanie kredytów zagranicznych do bieżącego łagodzenia ekonomicznych napiec wewnętrznych i przeciwdziałania perturbacjom społeczno -politycznym; splot rożnych zmieniających się w czasie przyczyn.

Do przyczyn wtórnych których podłoże stanowi brak bieżącej zdolności obsługi kredytów, zaliczymy :załamanie się systemu finansowego i nasilające się zjawiska kryzysowe utrudniające wymianę międzynarodowa; znaczna fluktuacje kursów walutowych wynikająca z procesów inflacyjnych i polityki deficytów budżetowych; niekorzystnie układające się tendencje cen surowce itp.

Ocena stanu tendencji zmian zadłużenia zagranicznego nie jest łatwa, przede wszystkim ze względu na brak pełnych miarodajnych informacji na ten temat. Problem jest dość złożony także ze względu na różne kryteria grupowania składników zadłużenia, ze względu na ich pochodzenie bądź też ze względu na pierwotną postać środków tworzących zadłużenie. Ocena sytuacji zadłużeniowej może być dokonywana z uwzględnieniem wartości bezwzględnych jak też z uwzględnieniem różnych wskaźników relatywizujących.

35. Omów przyczyny skutki i tendencje zmian zadłużenia zagranicznego w Polsce.

Zadłużenie zagraniczne Polski jest skutkiem prowadzonej w latach 70tych polityki ekonomicznej opartej na wykorzystaniu kredytów zagranicznych przeznaczonych na cele rozwojowe na łagodzenie ekonomicznych napiec wewnętrznych.

Reasumując należy stwierdzić, że mające przyczynić się do zmniejszenia dysproporcji

gospodarczych pomiędzy Polską a krajami rozwiniętymi kredyty zagraniczne okazały się w

rzeczywistości istotną barierą rozwoju. Konieczność dokonywania spłat bez wątpienia

niekorzystnie wpływa na tempo wzrostu gospodarczego kraju, przebieg transformacji

ustrojowej i procesy integracyjne. Z pewnością Polska będzie w najbliższych latach zaciągać

kolejne kredyty zagraniczne. Ich wykorzystanie może okazać się istotnym czynnikiem

determinującym sytuację ekonomiczną w kraju przez długi czas.

36. Wskaż kryteria opłacalności zadłużenia zagranicznego.

Inwestycje zagraniczne napływające do kraju korzystnie wpływają na bieżący bilans płatniczy kraju, napływu w przyszłości jednak będą generowały odpływ walut obcych będących krajowym kosztem ich wykorzystania. Transfer kapitału w postaci inwestycji zagranicznych zakłada zwrotny, zazwyczaj długoterminowy transfer osiąganych zysków, oprocentowania dywidend a w końcowym stadium zwrotu zainwestowanych środków.

37. Omów związek pomiędzy bilansem płatniczym a pozycja inwestycyjna państwa.

Pozycja inwestycyjna W ujęciu zdegradowanym zawiera te same składniki co rachunek finansowy bilansu płatniczego. Pozycja inwestycyjna ściśle koresponduje z pozycja dochody w bilansie obrotów bieżących

38. Omów wpływ pozycji inwestycyjnej państwa na kursy walutowe

Zależności miedzy kursami walutowymi a sytuacja bilansu płatniczego mogą być rozpatrywane w ujęciu krotko i długoterminowym. W ujęciu krótkoterminowym liczą się wyniki bieżące zawierane transakcje kasowe, istotny wpływ maja rożnego rodzaju spekulacje, pogłoski. W ujęciu długoterminowy zwiększa się rola czynników samoregulacji ale i tu występuje znaczne ryzyko niekorzystnych zmian kursów. W praktyce istotne znaczenie ma przesuniecie w czasie informacji gospodarczych z przeszłości i działań dotyczących przyszłości. Podejmowane działania gospodarcze rożnego typu umowy miedzy podmiotami gospodarczymi rożnych państw i obszarów gospodarczych kalkulowane są z uwzględnieniem pewnego poziomu ryzyka kursowego na podstawie danych z przeszłości i bieżących. Rozliczenia finansowe zazwyczaj maja miejsce w mniej lub bardziej odlegle przeszłości. Czas jest wiec istotnym czynnikiem wpływającym a proces dostosowania kursu walutowego do warunków popytu i podaży walut. W praktyce decydujące znaczenie maja przede wszystkim tendencje zmian eksportu i importu towarów i usług są to bowiem najbardziej autonomiczne elementy bilansu płatniczego.

39. Omów czynniki wpływające na pozycje inwestycyjna państwa.

Pozycja inwestycyjna występuje w dwóch ujęciach jako pozycja inwestycyjna brutto i pozycja inwestycyjna netto. Najogólniej pozycja inwestycyjna obejmuje skumulowane należności i zobowiązania zagraniczne. W ujęciu zdegradowanym zawiera te same składniki co rachunek finansowy bilansu płatniczego. Pozycja inwestycyjna ściśle koresponduje z pozycja dochody w bilansie obrotów bieżących. Pozycja inwestycyjna pozwala na określenie długoterminowych kierunków i w pewnym stopniu wielkości strumienia pieniądza miedzy państwami. W bieżących ocenach, w dalszym ciągu duże znaczenie a zadłużeniem zagraniczne. Jest to problem istotny dla wielu zwłaszcza słabiej rozwiniętych państw.

---