ZEST.1
1. SPOŁECZNO-KULTUROWE MODYFIKATORY ROZWOJU- dzieci rodzin inteligenckich i warstw uprzywilejowanych wykazują znaczne przyspieszenie dojrzewania. Budowa ich jest bardziej smukła w wymiary ostateczne są większe. Wykształcenie wywiera dobry wpływ na rozwój. Przyspieszenie rozwoju wykazują dzieci rodziców o wyższym wykształceniu. Najwolniej rozwijają się dzieci rodziców z podstawowym wykształceniem. Opóźniająco na rozwój wpływa wielodzietność rodziny. Najszybciej rozwijają się dzieci zamieszkujące wielkie miasta, najwolniej zaś zamieszkujące na wsi.
Wszystkie zaburzenia rozwoju są częstsze u mężczyzn, mężczyźni są delikatniejsi i słabsi biologicznie.
2. TYPOLOGIA HIPOKRATESA w pojęciu konstytucja - biotyp człowieka zawiera się genetyczne uwarunkowania właściwości biologicznych i psychicznych osobnika, modyfikowanych w rozwoju osobniczym przez czynniki konkretnego środowiska zewnętrznego. Typologia Hipokratesa ujmowała konstytucję człowieka jako zespół cech morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych stanowiących integralną całość. Wyróżnił on dwa typy: suchotniczy - o szczupłej budowie oraz apoplektyczny o budowie szerokiej, przysadzistej. Typologię tę spopularyzował i uzupełnił Galen. Kryteria charakterologiczne pozwoliły im wyróżnić typy temperamentów:
Choleryczny ( chole -żółć), sangwiniczny( sanguis - krew), flegmatyczny (flegma - śluz), melancholiczny(melas chole - czrna żółć, ciemna krew żylna).
3. ŻYCIE WEWNĄTRZMACICZNE - Podokres jaja płodowego- rozpoczyna się od powstania zygoty i trwa do implantacji w ścianie macicy około 8 dni. Zygota podlega bruzdkowaniu, tworzy się morula w której pojawia się jamka przekształcająca ją w blastocytę. Podokres zarodkowy- embrionalny. - Trwa do około 8 tygodnia. Zarodek cechuje się dużą wrażliwością na wpływ czynników zewnętrznych. W tym czasie powstaje większość wad rozwojowych. Rozwój w tym podokresie jest szczególnie szybki, ma miejsce proces tworzenia się wszystkich układów anatomicznych i narządów. Oczywiście najpierw ma miejsce różnicowanie ektodermy, mezodermy, endodermy. Z ektodermy położonej najbardziej zewnętrznie powstaje między innymi naskórek, szkliwo zębów. Z położonej środkowo mezodermy powstają m.in. skóra, mięśnie, kości, układ krążenia, gruczoły płciowe. Z zewnętrznej warstwy endodermy powstaje m. in. Układ oddechowy i przewód pokarmowy. W tej fazie rozwojowej około 5 tygodnia dokonują się istotne zmiany w wyglądzie zarodka. Traci on częściowo wygięcie grzbietowe kręgosłupa, przez co uzyskuje bardziej wyprostowane ułożenie, rozwija się twarz zarys oczu, nosa, uszu, w kończynach rozwijają się palce, zanika zawiązek ogona., różnicują się narządy płciowe. Zstępowanie serca powoduje uwydatnianie szyi. Podokres ten kończy się w momencie pojawienia się szpiku w kości ramiennej ( 8 tydzień )
ZEST.2
1. ASYMETRIA CIAŁA - przejawem jej są liczne różnice kształtu, wielkości czy położenia parzystych narządów wew. ( płuca, nerki, półkule mózgowe ). Lewa półkula mózgu jest zwykle większa od prawej, płuco prawe jest podzielone na trzy płaty a lewe na dwa, przy czym prawe ma większą pojemność. Często widoczne jest niewielkie boczne skrzywienie kręgosłupa tzw. skolioza, skośne położenie mostka, pochylenie barków i miednicy. Prawa połowa ciała jest zwykle nieco cięższa od połowy lewej.
Przejawy asymetrii morfologicznej nasilają się stopniowo z wiekiem w związku z asymetrią funkcjonalną. Od drugiego do czwartego roku życia kończyny górne są praktycznie równorzędne czynnościowo i dopiero po czwartym roku życia zarysowuje się dominacja częściej prawej ręki. Do momentu obciążenia prawej ręki np. przez teczkę nieco wyżej położony jest prawy bark, a od wieku 9-10 lat wyższe położenie uzyskuje bark lewy. Zauważa się, że wraz z wiekiem większa jest szerokość lewej części twarzy. U osób dorosłych przeciętnie dłuższe jest prawe ramię i przedramię oraz większe są ich obwody, jednak dłuższa i węższa jest przeciętnie lewa ręka, gdy prawa prócz większej szerokości, wykazuje większą wysokość mierzoną między grzbietową a dłoniową stroną wyniosłości stawu śródręczno-paliczkowego. Odwrotnie jest jeśli chodzi o kończyny dolne zwykle o około 10-13 mm dłuższa jest kończyna dolna lewa. Widać więc, że mamy doczynienia z przewagą lewej połowy głowy, prawej kończyny górnej i lewej kończyny dolnej, dlatego też mówi się o tzw. asymetrii skrzyżnej.
Zdarza się, że mówimy o obustronności ( ambidekstrii ) jednak jest ona częstsza u ludów prymitywnych.
Asymetria dynamiczna- przejawia się w różnicach zakresów ruchów w stawach położonych prawo i lewostronnie, w różnicach siły mięśniowej i napięcia mięśniowego. Przejawem tego rodzaju asymetrii jest asymetria ruchów, np. chodu, rzutów.
Asymetria sensoryczna- tym terminem określa się różnice wrażliwości narządów zmysłów po prawej i lewej stronie ciała.
Asymetria psychiczna- oznacza nierównomierne umiejscowienie w obu półkulach mózgu ośrodków organizacji procesów psychicznych.
2. HOMO HABILIS AUSTRALOPITEK W 1964 roku wydobyto szczątki czaszki istoty wyróżniającej się znacznymi rozmiarami mózgu. Odkrywca Leakej zaproponował zaliczenie tej istoty do rodzaju Homo i nadał jej nazwę gatunkową H. Habilis, według jego opinii jest on bezpośrednim przodkiem Pitekantropów. Znaleziska nad Tarkans - szczątki znad tego jeziora wykazują znaczne zróżnicowanie morfologiczne. Obok masywnych występują szczątki o delikatniejszej budowie, znacznych rozmiarów puszki mózgowej. Homo Habilis różniłby się od australopiteka wielkością mózgu przy nieznacznych różnicach morfologicznych twarzy. Uważa się go za odrębny gatunek australopiteka > około 1-1,5 mln populacje H. Habilis przekształciły się na tyle, że można zastosować w stosunku do nich nazwę Homo Erectus. Budowa miednicy i całej kończyny dolnej australopiteków, a także H. Habilis świadczy o dwunożnej lokomocji, choć niektóre szczegóły budowy stawu biodrowego i kolanowego i śródstopie wskazują, że mechanika chodu dwunożnego nie była jeszcze doskonała. Konstrukcja miednicy całkowicie odpowiada pionowej postawie ciała. Niewiele wiadomo o budowie kończyny górnej. Nieliczne znaleziska pozwalają sądzić, że była ona przystosowana do funkcji manipulacyjnych, a ręka z kciukiem przeciwstawnym innym palcom. Obok znalezisk kostnych znaleziono również narzędzia kamienne (używanie narzędzi jako wskaźnik istnienia kultury uznano za kryterium człowieczeństwa). Australopiteki tworzyły kulturę osteodontokeratyczną (kulturę kości, zębów, rogu). Środowiskiem geograficznym australopiteków było bezdrzewna lub słabo zadrzewiona sawanna obfitująca w zwierzynę łowną.
3. Zmiany proporcji ciała wraz z wiekiem proporcje małego dziecka wraz z wiekiem zmieniają się i różnią się od proporcji osoby dorosłej. Jest to wynikiem różnej dynamiki rozwoju poszczególnych cech. Noworodki i niemowlęta posiadają: dużą głowę, krótką szyję, długi tułów, krótkie kończyny. Proporcje kończyn górnych i dolnych-ok.5 roku życia długość kończyn dolnych jest mniejsza od kończyn górnych. Podudzie w stosunku do uda, a przedramię w stosunku do ramienia jest dłuższe. W ciągu rozwoju ontogenetycznego dł. kończyn dolnych zwiększa się ok. 5 razy, a długość kończyn górnych ok.4 razy. Zmiany długości tułowia z wiekiem-długość tułowia zwiększa się trzykrotnie po trzecim roku życia wzrastanie staje się wolniejsze w stosunku do kończyn. Po pewnym okresie dojrzewania następuje wyrażane wyrównanie proporcji związane z zahamowaniem wzrostu kończyn i dalszym wzrostem tułowia. Kształt klatki piersiowej- u noworodków jest cylindryczna, a w roku rozwoju osobniczego ulega spłaszczeniu związane jest to z większym tempem wzrostu wymiaru poprzecznego w stosunku do wymiaru strzałkowego, a także zmianą kąta ustawienia się żeber. Zmiana obwodu głowy w stosunku do obwodu klatki piersiowej-u noworodka obwód głowy jest o ok. 2 cm. Większy od obwodu klatki piersiowej, w 3 m-c życia następuje przekrzyżowanie się obu tych obwodów, jest to moment zmienny i zależy od osobnika, ponieważ dzieci są w wieku 3 lat u których obwód głowy jest większy od obwodu klatki piersiowej.
ZEST.3
1. CECHY LUDZKIE - a)Człowiek jako jedyny naczelny przystosowany do chodu, biegu; b)Wykształciły się cztery krzywizny kręgosłupa; c)Nastąpiło poszerzenie trzonów kręgowych, zmniejszenie wyrostków kolczystych oraz zmiana kierunku ich ułożenia - bardziej dachówkowo; d)Kość krzyżowa skrócona i poszerzona; e)Klatka piersiowa - spłaszczenie przednie i tylne, redukcja żeber do 12 par; f)Kończyna górna skrócona, w obrębie łopatki - powiększenie części podgrzebieniowej; g)Kości przedramienia wysmukłe, mniej wygięte, ręka uległa poszerzeniu; h)Miednica skrócona i poszerzona; i)zmniejszenie masywności spojenia łonowego a zwiększenie masywności guzów kulszowych; j)Kości kończyn dolnych wydłużone, kąt szyjkowo trzonowy kości udowej powiększony spowodował bardziej zbieżne ustawienie kolan, skrócenie rzepki, kości podudzia ułożone bliżej siebie - mniejsze tyłozgięcie; k)Stopa - wydłużenie kości stępu, ruch podłużny i poprzeczny; l)Powiększenie mózgu powoduje przebudowę czaszki; ł)Zmniejszenie masywności szczęki, zębów, przesunięcie podpory czaszki ku przodowi, wzrost puszki mózgowej i redukcja części twarzowej; m)Ośrodek mowy Broka; n)Pełny rozwój mm mimicznych; o)Rozwój mm związanych z powiększeniem zdolności manipulacyjnych; p)Wzrost masy mm przywodzących i prostujących udo, rozwój mm goleni, wydłużenie ścięgna Achillesa; r)Układ oddechowy - obniżenie położenia krtani, pojawiają się mm napinające struny głosowe, redukcja płata pod sercowego, serce poszerzone i przemieszczone ku dołowi i w lewo; s)Powiększenie unaczynienia k. górnej a zmniejszenie k. dolnej; t)Układ moczowo-płciowy - nerki obniżone, pęcherz spłaszczony, macica przesunięta w głąb miednicy; u)Dobrze rozwinięte wargi sromowe większe i gruczoły piersiowe; w)Redukcja lewego płata wątroby, wyodrębniony wyrostek robaczkowy; x)Zmiana kształtu małżowiny usznej i nosa; y)Zmienność cech fizycznych (barwa skóry, oka , włosów); z)Zwolnienie tempa rozwoju osobniczego, dłuższe dzieciństwo i młodość.
2. TYPOLOGIA SYNGAUD`A - w pojęciu konstytucja - biotyp człowieka zawiera się genetyczne uwarunkowania właściwości biologicznych i psychicznych osobnika, modyfikowanych w rozwoju osobniczym przez czynniki konkretnego środowiska zewnętrznego. Sigaud- opisał typy :trawienny, oddechowy, mięśniowy, mózgowy pod względem anatomicznym, wychodząc z założenia, że przewaga określonych układów anatomicznych decyduje o typie budowy. Typy te wiązał z klimatem i doborem zawodowym. Przewaga rozwoju poszczególnych układów decyduje o typie konstytucjonalnym. Typy te mogą występować w postaci czystej bądź jako nieregularne. W typach nieregularnych występują jedynie tendencje w kierunku jednej z form budowy. Czyste typy są harmonijne i piękne, nie zależnie od tego jakiego są one rodzaju. Typy zmieniają się w ciągu życia.
3. WIEK POKWITANIOWY 12-16 Okres dojrzewania trwa około 4-5 lat. Długość oraz jego intensywność przemian związana jest w znacznym stopniu z typem budowy ciała. Przeciętnie zmiany związane z dojrzewaniem rozpoczynają się ok. 11-13r.ż. a kończą około 18r.ż. Okres ten dzieli się na etapy: 1)przygotowawczy (faza prepubertalna) trwający od 12r.ż.; 2)dojrzewania (faza pubertalna) między 12-16r.ż.; 3)dorastania (faza post pubertalna) od 16-18r.ż. Początek fazy przedpokwitaniowej u chłopców zaczyna się pojawieniem we krwi gonadotropin i zwiększeniem wydzielania z moczem 17- ketosterydów, co ma miejsce między 7-9 rokiem życia. Jest to początek produkcji androgenów. Często pojawia się tutaj stadium feminizacji trwa krótko ale jednak występuje. Stadium to cechuje lekko ginekoidalna sylwetka, przyrost tkanki tłuszczowej i ginekomastia. Dojrzewanie dziewcząt- przejawia się podobnymi i różnymi cechami w stosunku do chłopców. Różna jest ( przyspieszona o około dwa lata) u dziewcząt chronologia dojrzewania. Początek tego okresu związany jest z morfo-funkcjonalnymi przeobrażeniami jajników, dalej macicy. Pierwszą cechą fazy przedpokwitaniowej jest zaokrąglenie bioder, zaznaczające się od 10 roku życia. Początek rozwoju piersi przejawia się nabrzmieniem łuków brodawek, oraz ich ciemnoróżowym zabarwieniem. Skok pokwitaniowy wysokości ciała występuje około 10-13 roku życia. Szczyt tego skoku u dziewcząt miejskich jest wcześniejszy. Faza szybkiego wzrastania kończyn, bioder i tkanki tłuszczowej oraz ciężaru ciała kończy się dojrzewaniem, co przejawia się menstruacjami. Przeciętnie menarcha pojawia się w wieku 13,5 lat w mieście i 14,5 lat na wsi.
ZEST. 4
1. ENDOGENNE I EGZOGENNE CZYNNIKI ROZWOJU - Wśród endogennych wyróżniamy: I genetyczne determinanty rozwoju. Płeć, rasę, konstytucję. II pragenetyczne stymulatory rozwoju. Wiek rodziców, liczba przebytych ciąży. Egzogenne to: I biogeograficzne modyfikatory naturalne. Flora, fauna, zasoby mineralne, skład wody, gleby, powietrza, klimat, ukształtowanie terenu. II społeczno-kulturowe modyfikatory rozwoju. Pochodzenie społeczne. Charakter i wielkość środowiska, poziom wykształcenia, wysokość zarobków, tradycje awyczaje społeczne.
Ad 1.( I )
płeć - Genotyp żeński warunkuje większą odporność na czynniki środowiska zewnętrznego, natomiast genotyp męski wiąże się z większą umieralnością okołoporodową i większą zmiennością torów rozwojowych. Przez cały okres rozwoju dziewczęta wykazują przyspieszenie wzrastania co powoduje zmniejszenie ostatecznych wymiarów ciała , skrócenie kończyn dolnych i wydłużenie tułowia. Mężczyźni rosną przeciętnie dwa lata dłużej , mają dłuższe kończyny, szersze ramiona i krótszy tułów.
rasa- odmiana czarna w porównaniu z białą wykazuje większe zaawansowanie w rozwoju biologicznym. Dotyczy to okresu płodowego i pourodzeniowego. Najwolniej rozwijają się przedstawiciele odmiany żółtej. Mieszańców międzyrasowych charakteryzują wartości pośrednie. Zaznacza się większy wpływ genotypu matki na organizm potomków.
konstytucja- najszybciej dojrzewają osobnicy endomorficzni, których charakteryzuje silny rozwój otłuszczenia podskórnego. Najwolniej dojrzewają osobnicy o budowie ektomorficznej. Pośrednie tempo dojrzewania charakteryzuje dzieci o budowie mezomorficznej. Dziewczęta późno dojrzewające charakteryzują się bardziej chłopięcą sylwetką, natomiast chłopcy endomorficzni mają sylwetkę dziewczęcą.
( II )
genotyp i mechanizmy regulacyjne matki- we wczesnych etapach ontogenezy właściwości organizmu matki do pewnego stopnia przysługują własne genetyczne predyspozycje płodu. Stwierdzono duże podobieństwo między matką i dzieckiem w wysokości ciała, kształcie głowy, nosa, pigmentacji oczu i włosów, oraz w RR krwi. Tryb życia matki wpływa na płód.
wiek rodziców- wraz ze zwiększeniem wieku matki obserwuje się skrócenie czasu trwania ciąży oraz wzrost liczby wad wrodzonych. Związane jest to ze wzrostem mutacji komórek rozrodczych. Poza tym w mieście najlepiej rozwijają się dzieci matek w wieku 25-32 lat i ojców nieco starszych niż matki. Dzieci matek młodocianych rodzą się bardzo duże ale potem ich rozwój jest wolniejszy.
liczba przebytych ciąży- dzieci pierworodne są w chwili urodzenia krótsze i lżejsze niż dzieci ciąż następnych. Jednocześnie rozwijają się najszybciej. Wraz ze zwiększeniem liczby ciąż wzrasta umieralność okołoporodowa i w okresie noworodkowym, oraz zwiększa się liczba poronień samoistnych. Biologicznie w najlepszej kondycji są osoby dojrzałe z 3,4,5 ciąży.
Ad 2 ( I )
Biogeograficzne modyfikatory naturalne- czynniki środowiska zewnętrznego mogą wymuszać zmiany adaptacyjne polegające na modyfikacji ustalonej genetycznie linii rozwojowej osobnika. Cechy klimatu wpływają na właściwości fizjologiczne i rozwój morfologiczny. W klimacie umiarkowanym obserwuje się szybsze dojrzewanie i najdłuższy okres płodności u kobiet. W strefie tropikalnej i klimacie zimnym rozwój jest nieco spowolniony, osoby zamieszkujące klimat gorący charakteryzują się mniejszą wysokością ciała i masą ciała, niższym poziomem przemiany materii i dłuższymi kończynami. Ludzi zamieszkujących klimat zimny charakteryzują krótsze kończyny, dłuższy tułów, przysadzista budowa ciała. Zmienność pór roku oddziałuje na zmienność wzrastania i rozwoju.
( II )
społeczno-kulturowe modyfikatory rozwoju- dzieci rodzin inteligenckich i warstw uprzywilejowanych wykazują znaczne przyspieszenie dojrzewania. Budowa ich jest bardziej smukła w wymiary ostateczne są większe. Wykształcenie wywiera dobry wpływ na rozwój. Przyspieszenie rozwoju wykazują dzieci rodziców o wyższym wykształceniu. Najwolniej rozwijają się dzieci rodziców z podstawowym wykształceniem. Opóźniająco na rozwój wpływa wielodzietność rodziny. Najszybciej rozwijają się dzieci zamieszkujące wielkie miasta, najwolniej zaś zamieszkujące na wsi.
Wszystkie zaburzenia rozwoju są częstsze u mężczyzn, mężczyźni są delikatniejsi i słabsi biologicznie.
2. Typologia Manouvrier'a i Viola'i - MONOUWIER - dzielił typ budowy ciała w zależności od stosunku długości kończyn dolnych do reszty wysokości ciała. Wskaźnik skeliczny = wys. - wys. siedz./wys. siedz. x 100. VIOLA - stosował precyzyjne pomiary antropometryczne. Typologia oparta jest na 10 pomiarach(dł. mostka, dł. kończyn górnych bez rąk, dł. do kostki, szer. i gł. klatki piersiowej, szer. nadbrzusza. Wkład Violi: wprowadził pojęcia „średniej” i „normy” dla poszczególnych populacji; trójwymiarowość pomiarów (opoj. objętości), bardzo precyzyjne techniki pomiarowe, nowe koncepcje sprzecz. morfol. między zróżnicowaniem kształtów a objętością
3. DOWODY ŚWIADCZĄCE O PRZYNALEŻNOŚCI CZŁOWIEKA DO KRÓLESTWA ZWIERZĄT - PODOBIEŃSTWO DO STRUNOWCÓW - występowanie u płodów związków struny grzbietowej, szczelin skrzelowych w gardzieli, cewkowata budowa centralnego układu nerwowego. PODOBIEŃSTWO DO KRĘGOWCÓW - odmienna symetria ciała, wew. szkielet kostny, brak szkieletu, ciało pokryte skórą o wielowarstwowym naskórku, układ nerwowy położony ponad szkieletem osiowym, ukł. pokarmowy pod szkieletem osiowym. PODOBIEŃSTWO DO SSAKÓW - rozwój w organizmie matki, sposób oddychania po urodzeniu, pęcherzykowata budowa płuc, stałocieplność, uwarstwienie tłuszczu podskórnego, włosy, gruczoły potowe, zamknięty obieg krwi, zróżnicowanie uzębienia (na siekacze, kły , trzonowce), 3 kostki słuchowe w uchu, zewnętrzny przewód słuchowy, staw żuchwowy. PODOBIEŃSTWO DO NACZELNYCH - silny rozwój mózgowia, zwiększenie kresomózgowia, płat tylny, skrócenie twarzoczaszki, zmniejszenie uzębienia, 4 kategorie zębów, zmiana ułożenia oczodołu w przód, obecność obojczyka, 2 pary kończyn, chwytna ręka posiada ruchliwy nadgarstek dzięki stawowemu połączeniu k. przedramienia, jelito ślepe, jądra w worku mosznowym, prącie zwisające, 1 para sutek, poj. macica, wydłużenie okresu dzieciństwa.
ZEST. 5
1. GENETYCZNE UWARUNKOWANIA CECH MORFO-FUNKCJONALNYCH -
Do cech silnie uwarunkowanych genetycznie nalezą wymiary kostne, w warunkach optymalnych cech te realizują w pełni swój pułap genetyczny. Największą stabilność wykazuje wysokość ciała i wymiary kości długich. Najsłabszą determinację genetyczną wykazuje szerokość nasad kostnych oraz duże cięciwy tułowia np. szerokość barków, bioder i głębokość klatki piersiowej. Tkanki miękkie tj. tkanka tłuszczowa i mięśniowa są wrażliwe na oddziaływanie czynników środowiskowych. Liczba włókien mięśniowych jest zawsze stała i określona już w 4-5 miesiącu życia płodowego. W przebiegu dalszego rozwoju zwiększa się tylko ich masa i zmienia wewnętrzna struktura mięśni. Proporcja włókien FT do ST a więc przystosowanie do wysiłku wytrzymałościowego lub krótkotrwałego i szybkiego jest również z góry określona. Najbardziej uzależniona od czynników zewnętrznych jest tkanka tłuszczowa. Wzrost tkanki tłuszczowej odbywa się w wyniku dwóch procesów. Pierwszy polega na powiększeniu się rozmiarów komórek tłuszczowych. Drugi związany jest ze zwiększeniem liczby komórek. Pierwszy proces jest odwracalny , natomiast drugi nie. Rozrost tkanki tłuszczowej ma miejsce w 3 trymestrze ciąży, w okresie 6-12 miesiącu życia , oraz w okresie przedpokwitaniowym. Fakt, że tkanka tłuszczowa rozwija się w tym okresie jest zdeterminowany genetycznie.
2. SKŁAD TKANKOWY CIAŁA - z punktu widzenia antropologii, najprostszy model to model dwuelementowy wg którego ciało składa się z tłuszczu i masy ciała szczupłego- tu zalicza się kości i mięśnie, oraz wodę. Przyjmuje się, że jej zawartość to 71-72 g na 100g tkanki mięśniowej, podczas zmian rozwojowych całkowita woda ciała ulega powiększeniu wg takiego samego wzorca jak wzrost masy, więc obserwuje się relatywnie szybki wzrost w okresie niemowlęcym i nieco wolniejsze tempo rozwoju w okresie dzieciństwa wczesnego. W czasie skoku pookwitaniowego powiększenie zawartości wody jest większe u chłopców niż u dziewcząt co jest związane z różnicą w masie mięśni. Utrzymuje się to aż do śmierci. Masa ciała szczupłego wzrasta podobnie jak masa i wysokość ciała. Masa szkieletu powiększa się zgodnie ze wzrostem wysokości ciała. Szkielet małego dziecka waży około 95 g , u osób dorosłych M- 4,4 kg a u K 2,8 kg.
Masa szkieletu jest generalnie większa u M i różnica ta powiększa się w okresie pokwitania.
Liczba włókien mięśniowych jest ustalona w 3 trymestrze ciąży i jest nie zmienna. Dalszy rozwój masy mięśniowej przebiega stopniowo do okresu pokwitania - w czasie dojrzewania przyrost umięśnienia jest stosunkowo większy u M.
Całkowity tłuszcz ciała wzrasta intensywnie w pierwszych 2-3 latach życia. Potem wartości stabilizują się, aż do okresu pokwitania. W okresie przed dojrzewaniem obserwuje się u obu płci powiększenie masy tłuszczu. Natomiast w okresie dojrzewania wzrost masy tłuszczowej tylko u kobiet pod wpływem estrogenów.
3. POCHODZENIE CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO - HIPOTEZA WIELORELIGIJNA - homo erektus migrował poza Afrykę około 2mln lat temu, ewolucja homo sapiens, neandertalis. HIPOTEZA MONOCENTRYCZNA - pożegnanie z Afryką, wg niej do wyłonienia człowieka współczesnego doszło na terenie Afryki, stąd homo sapiens sapiens dokonał ekspansji na inne kontynenty Starego Świata, wypierając żyjące tam homo sapiens erektus i neandertalis. Korzenie zróżnicowania rasowego około 150tys lat.
ZEST. 6
1. TYPOLOGIA POWŁOWA- Wydzielone przez Pawłowa typy układu nerwowego scharakteryzować można następująco:
a). Typ silny zrównoważony, ruchliwy - sangwinik
Jego układ nerwowy charakteryzuje się dużą siłą procesów nerwowych, ich równowagą i dużą ruchliwością. Sangwinik to człowiek szybki, łatwo dostosowujący się do zmiennych warunków życia, odporny na trudne warunki życia.
b). Typ silny zrównoważony, powolny - flegmatyk
Jego układ nerwowy odznacza się dużą siłą i równowagą procesów nerwowych przy jednoczesnej małej ruchliwości. Flegmatyk reaguje spokojnie i powoli (przeciwnie do sangwinika), wykazuje niechęć do zmiany otoczenia, podobnie jak sangwinik jest odporny na silne i długotrwałe bodźce.
c). Typ silny niezrównoważony, z przewagą pobudzenia - choleryk
Jego układ nerwowy cechuje, obok dużej siły, przewaga pobudzenia nad hamowaniem. Odznacza się dużą energią życiową przy jednoczesnym braku opanowania, jest gwałtowny i wybuchowy.
d). Typ słaby - melancholik
Charakterystyczną cechą jego układu nerwowego jest słabość procesu pobudzenia, jak i hamowania, jest mało odporny na działanie silnych bodźców dodatnich oraz hamulcowych. Melancholicy bywają często bierni, zahamowani. Silne bodźce mogą być dla nich źródłem różnego rodzaju zaburzeń w zachowaniu.
Pawłow analizował te typy ze względu na ich przystosowanie do funkcjonowania w życiu. Uznał, że najlepiej przystosowany jest sangwinik, gdyż jest silny (odporny), zrównoważony i ruchliwy oraz łatwo przystosowuje się do zmiennych warunków. Najniżej zaś ocenił typ melancholiczny.
2. WSPÓLNE CECHY CZŁOWIEKA Z SSAKAMI I KRĘGOWCAMI - PODOBIEŃSTWO DO KRĘGOWCÓW - odmienna symetria ciała, wew. szkielet kostny, brak szkieletu, ciało pokryte skórą o wielowarstwowym naskórku, układ nerwowy położony ponad szkieletem osiowym, ukł. pokarmowy pod szkieletem osiowym. PODOBIEŃSTWO DO SSAKÓW - rozwój w organizmie matki, sposób oddychania po urodzeniu, pęcherzykowata budowa płuc, stałocieplność, uwarstwienie tłuszczu podskórnego, włosy, gruczoły potowe, zamknięty obieg krwi, zróżnicowanie uzębienia (na siekacze, kły , trzonowce), 3 kostki słuchowe w uchu, zewnętrzny przewód słuchowy, staw żuchwowy.
3. OKRES ROZWOJOWY 7-11 LAT - Inaczej okres starszego dzieciństwa, który rozpoczyna się od wymiany uzębienia mlecznego na stałe, kończy zaś uzyskaniem dojrzałości płciowej. U dziewcząt 12-15 lat u chłopców 16-18 m-cy później. Wzrasta sprawność ruchowa, siła mięśni oraz odporność ustroju. Pod koniec tego okresu zaczynają się zaznaczać różnice dymo9rficzne w postaci większej szerokości barków u chłopców i szerszych bioder u dziewcząt. W tym okresie kształtuje się budowa męska i kobieca. Wzrasta klatka piersiowa. Szybki rozwój mięśni u chłopców, a otłuszczenia u dziewcząt, rozrost krtani - mutacje głosu chłopców, pojawia się męskie owłosienie okolicy łonowej, tułowia, twarzy; szybko wzrastają jądra i prącie. U dziewcząt następuje pełny rozwój warg sromowych, rozrasta się tkanka tłuszczowa na wzgórku łonowym, rozrasta się pierś. Pod koniec tego okresu zwiększa się pojemność życiowa płuc i wymiary serca.
ZEST. 7
1. Homo habilis a Homo erectus Gatunek tradycyjnie zwany PITEKANTROPEM w systematyce nosi nazwę HOMO ERECTUS. Datowane szczątki rozciąga się od 1mln do 350tys lat. Był anatomicznie podobny do małp człekokształtnych, odznaczał się większą niż u australopiteków pojemnością czaszki, postawą wyprostowaną, chodem dwunożnym, posługiwał się prymitywnymi narzędziami kamiennymi, umiał podtrzymywać płonące ogniska, jednak prawdopodobnie nie potrafił podtrzymać ognia
2. TYPOLOGIA BUNAK`A - W związku radzieckim Bunak stworzył osobną typologię biorąc pod uwagę model rozwoju najważniejszych tkanek ustroju, czyli szkielet, mięśnie, tłuszcz i skórę. Rozróżnia 4 typy budowy: Scenoplastyczny - klatka piersiowa płaska, szyja długa i wąska, umięśnienie słabe, skóra cięka i sucha, otłuszczenie b. małe. Mezoplastyczny: klatka piersiowa cylindryczna, szyja krótka, mięśnie silne lub średnie. Europlastyczny - klatka piersiowa koniczna, szyja krótka i gruba, umięśnienie średnie lub słabe, skóra elastyczna, otłuszczenie bogate. Subplastyczny - klatka piersiowa cylindryczna lub koniczna, szyja średnia, umięśnienie słabe, skóra cięka, otłuszczenie średnie.
3. WPŁYW OBCIĄŻEŃ FIZYCZNYCH NA POSZCZEGÓLNE WIEKI ROZWOJOWE - Aktywność ruchowa wywołuje szereg procesów: *nerwowych i *humoralnych, utrzymujących homeostazę organizmu w warunkach zwiększonych obciążeń, niedogodności, zmiany środowiska zewnętrznego. Stymulowana akt. ruch. jest jedną z przyczyn akceleracji rozwoju. OKRES NIEMOWLĘCY - ćwiczenia w tym okresie mają charakter stymulujący i przyspieszający rozwój motoryczny i społeczny - ćwiczenia naturalne: zabawy statyczne i dynamiczne; ćw. mają wpływ na wcześniejszą postawę, zdolność, rozwój psychiki. OKRES DORASTANIA - stymulacja poprzez ćw. ogólnorozwojowe, naturalny rozwój motoryki. 10-11 lat - właściwa motoryczność, nawyki ruchowe, koordynacja. 11-12 lat - szybkość. 15-16 lat - siła. 16-17 lat - wytrzymałość. Trening ma wpływ na koordynację, ruch równoważne, rozwój układu krążenia i oddechowego, hartowanie organizmu, rozwój układu immunologicznego, zdolności przystosowawcze, siłę, wytrzymałość, masę mięśniową. OKRES DOROSŁY - regeneracja sił, stały poziom cech motorycznych, sprawność układu oddechowego i krążenia, stała wydolność, odporność organizmu, zdolności przystosowawcze. OKRES STARCZY - zahamowanie, zmniejszenie tkanek aktywnych zwiększa konsumpcję i przemianę materii, obniżenie poziomu cholesterolu i tłuszczu, zahamowanie siły mięśniowej, zahamowanie zmian inwolucyjnych.
ZEST. 8
1. GENETYCZNE UWARUNKOWANIA TKANEK MEZO, ENDO I EKTOMORFICZNYCH - postawy genetyczne konstrukcji ciała są bezsporne choć są one złożone. Wiadomo np. że jedne cechy budowy ciała są silniej inne zaś słabiej zdeterminowane genetycznie. Wysokość i ogólna wielkość ciała oraz proporcje budowy wyznaczone stanem rozwoju szkieletu wykazują silną determinacje genet, natomiast masa ciała aktualny stan tkanek miękkich podlega wpływom środ. Związanym z trybem życia odżywianiem, ruchem i pracą.
2. TEORIA DARWINA NA TLE INNYCH TEORII - w dziele "O powstawaniu gatunków" w 1858 r. Swoją teorię Darwin oparł na następujących prawach:
- prawo zmienności powszechnej i bezkierunkowej, które mówi, że gatunki charakteryzuje duża zmienność dziedziczna i nie dziedziczna, jedynie zmiany dziedziczne mają znaczenie w ewolucji,
- prawo olbrzymiej różnorodności organizmów, które mnożą się w postępie geometrycznym,
- prawo walki o byt, która jest mechanizmem ograniczającym nadmierną liczbę organizmów, walka o byt może się odbywać bezpośrednio między dwoma różnymi gatunkami w układzie ofiara - drapieżnik lub pośrednio, w obrębie jednego gatunku w wyniku konkurencji o tę samą niszę ekologiczną,
- prawo dziedziczenia, które mówi, że osobniki które przeżyły przekazują korzystne cechy swemu potomstwu,
- prawo doboru naturalnego - w walce o byt przeżywają osobniki najlepiej przystosowane, formy pośrednie wymierają, co prowadzi do coraz większej rozbieżności cech w następnych pokoleniach i powstania z czasem form bardzo różniących się od form wyjściowych i powstawania nowych gatunków.
Zaproponowane przez Darwina wyjaśnienie powstawania zmian ewolucyjnych było tak proste i logicznie udokumentowane, że szybko zostało przyjęte przez większość biologów.
3. WIEK ROZWOJOWY 7-12 LAT - Inaczej okres starszego dzieciństwa, który rozpoczyna się od wymiany uzębienia mlecznego na stałe, kończy zaś uzyskaniem dojrzałości płciowej. U dziewcząt 12-15 lat u chłopców 16-18 m-cy później. Wzrasta sprawność ruchowa, siła mięśni oraz odporność ustroju. Pod koniec tego okresu zaczynają się zaznaczać różnice dymo9rficzne w postaci większej szerokości barków u chłopców i szerszych bioder u dziewcząt. W tym okresie kształtuje się budowa męska i kobieca. Wzrasta klatka piersiowa. Szybki rozwój mięśni u chłopców, a otłuszczenia u dziewcząt, rozrost krtani - mutacje głosu chłopców, pojawia się męskie owłosienie okolicy łonowej, tułowia, twarzy; szybko wzrastają jądra i prącie. U dziewcząt następuje pełny rozwój warg sromowych, rozrasta się tkanka tłuszczowa na wzgórku łonowym, rozrasta się pierś. Pod koniec tego okresu zwiększa się pojemność życiowa płuc i wymiary serca.
ZESTAW. 9
1. TYPOLOGIA LINDEGARDA - Twożył nacisk na tkankowe proporcje ciała, które warunkują typ budowy. o budowie ciała decyduje rozwój jej trzech podstawowych składowych: tk. kostnej, mięśniowej i tłuszczowej. I kościowy rozwój tych składowych uzależniony jest od działania czterech czynników: Czynnik dł. - powoduje kształtowanie się kości dł. i smukłych. Czynniki tęgości - wpływa na rozwój szkieletu masywnego, o kościach grubych i krótkich. Czynnik umięśnienia - określa rozwój muskulatury. Czynnik otłuszczenia decyduje o ilości tk. tłuszczowej. Lindegard ocenia działanie tych czterech czynników na podstawie kilku pomiarów antropometrycznych w jednostkach. na podstawie wartości cech wyrażonych w jednostkach standardowego odchylenia konstruuje profile budowy ciała.
2. GENETYCZNE UWARUNKOWANIA CECH MORFO-FUNKCJONALNYCH - Do cech silnie uwarunkowanych genetycznie nalezą wymiary kostne, w warunkach optymalnych cech te realizują w pełni swój pułap genetyczny. Największą stabilność wykazuje wysokość ciała i wymiary kości długich. Najsłabszą determinację genetyczną wykazuje szerokość nasad kostnych oraz duże cięciwy tułowia np. szerokość barków, bioder i głębokość klatki piersiowej. Tkanki miękkie tj. tkanka tłuszczowa i mięśniowa są wrażliwe na oddziaływanie czynników środowiskowych. Liczba włókien mięśniowych jest zawsze stała i określona już w 4-5 miesiącu życia płodowego. W przebiegu dalszego rozwoju zwiększa się tylko ich masa i zmienia wewnętrzna struktura mięśni. Proporcja włókien FT do ST a więc przystosowanie do wysiłku wytrzymałościowego lub krótkotrwałego i szybkiego jest również z góry określona. Najbardziej uzależniona od czynników zewnętrznych jest tkanka tłuszczowa. Wzrost tkanki tłuszczowej odbywa się w wyniku dwóch procesów. Pierwszy polega na powiększeniu się rozmiarów komórek tłuszczowych. Drugi związany jest ze zwiększeniem liczby komórek. Pierwszy proces jest odwracalny , natomiast drugi nie. Rozrost tkanki tłuszczowej ma miejsce w 3 trymestrze ciąży, w okresie 6-12 miesiącu życia , oraz w okresie przedpokwitaniowym. Fakt, że tkanka tłuszczowa rozwija się w tym okresie jest zdeterminowany genetycznie
3. POCZĄTKI ANTROPOLOGII W POLSCE - Pierwszym Polakiem, który zasługuje na miano antropologa był Jan z Głogowa żyjący w XV wieku. Inne ważne nazwiska to: Jan Jerzy Forster, Józef Głuchowski, Michał Homolicki i znany Jędrzej Śniadecki. Od połowy XIX wieku głównym ośrodkiem antropologicznym w Polsce staje się Kraków. Józef Majer w 1856 roku rozpoczyna nauczanie antropologii w cyklu wykładów. W 1874 roku utworzono przy Akademii Umiejętności w Krakowie Komisję Antropologiczną, która skupiała wszystkich zajmujących się i interesujących tą nauką. Należy tu wspomnieć o Izydorze Kopernickim, który rozpoczyna pracę w Krakowie w roku 1871. Majer oraz Kopernicki tworzą czasopismo antropologiczne "Zbiór wiadomości do antropologii krajowej". Antropologia populacyjna- ma na celu wyróżnienie i opis poszczególnych ras i odmian ludzkich. Bada również procesy rasogenezy oraz etnogenezy, albowiem lód to nie to samo co jednostka taksonomiczna.Antropologia ontogenetyczna- zajmuje się rozwojem osobniczym człowieka, procesami wzrostu, dojrzewania płciowego , kształtowania postawy ciała rozwoju sprawności ruchowej, zajmuje się wpływem czynników środowiskowych na procesy rozwoju.
Antropologia filogenetyczna- zajmuje się pochodzeniem człowieka jako gatunku i jego rozwojem rodowym.
ZEST. 10
1. TYPOLOGIA SKERLIJ`A - B. Skerlj wprowadził pojęcie wektorów budowy ciała. Na przeciwnych końcach każdego wektora znajdują się abstrakcyjne idealnie typy budowy, przeciwstawne sobie. Pomiędzy typami skrajnymi, wzdłuż wektorów rozłożone są wartości pośrednie. Skerlj wyróżnił następujące aspekty budowy:
dymorfizm płciowy ( wektor przebiega między skrajnie męską i skrajnie żeńską budową )
proporcje ciała w ujęciu typów Weidenreicha.
plastyczność- wykształcenie tkanek miękkich, wektor przebiega od typu hiperplastycznego do hipoplastycznego.
aspekt dystrybucyjny określa sposób rozkładu tkanki tłuszczowej. Aspekt ten wyrażają dwa wektory: jeden określa otłuszczenie górnej części ciała w stosunku do dolnej , drugi otłuszczenie tułowia do otłuszczenia kończyn.
2. CHARAKTERYSTYKA OKRESU STARCZEGO - W okresie tym następuje nieodwracalna, stopniowa redukcja czynnych komórek w najważniejszych organach, między innymi mózgu i mięśniach, dochodzi do obniżenia przystosowawczych zdolności do środowiska zew., które wyraża się m.in. poprzez trudności w dostosowaniu się do bodźców stresowych i wolniejszy powrót do stanu równowagi ustrojowej, zmienia się chemiczny skład krwi, występują zakłócenia w ciśnieniu krwi oraz ciepłocie ciała. Zaburzenia i zmiany w układzie nerwowym , zwiększona labilność emocjonalna, osłabienie pamięci, koncentracji uwagi. Kruchość układu kostnego i zwiotczenie mięsni. Ogólne zwolnienie przemiany materii. Ilościowe i jakościowe zmiany w zakresie białek i składników mineralnych. Odkładanie się w tkankach złogów wapnia, cholesterolu i innych tzw. produktów odpadowych przemiany materii. Demielinizacja włókien nerwowych. Osłabienie koordynacji nerwowo mięśniowej. 45-55 lat cofanie w rozwoju, wydolności fizjologicznej, zmniejsza się szybkość, elastyczność i płynność ruchów. Ucieczka od nauczania nowego ruchu i stronienie od znaczniejszego wysiłku fizycznego.
3. ZMIANY SKŁADU TKANKOWEGO - Skład tkankowy ciała- z punktu widzenia antropologii, najprostszy model to model dwuelementowy wg którego ciało składa się z tłuszczu i masy ciała szczupłego- tu zalicza się kości i mięśnie, oraz wodę. Przyjmuje się, że jej zawartość to 71-72 g na 100g tkanki mięśniowej, podczas zmian rozwojowych całkowita woda ciała ulega powiększeniu wg takiego samego wzorca jak wzrost masy, więc obserwuje się relatywnie szybki wzrost w okresie niemowlęcym i nieco wolniejsze tempo rozwoju w okresie dzieciństwa wczesnego. W czasie skoku pookwitaniowego powiększenie zawartości wody jest większe u chłopców niż u dziewcząt co jest związane z różnicą w masie mięśni. Utrzymuje się to aż do śmierci. Masa ciała szczupłego wzrasta podobnie jak masa i wysokość ciała. Masa szkieletu powiększa się zgodnie ze wzrostem wysokości ciała. Szkielet małego dziecka waży około 95 g , u osób dorosłych M- 4,4 kg a u K 2,8 kg.
Masa szkieletu jest generalnie większa u M i różnica ta powiększa się w okresie pokwitania.
Liczba włókien mięśniowych jest ustalona w 3 trymestrze ciąży i jest nie zmienna. Dalszy rozwój masy mięśniowej przebiega stopniowo do okresu pokwitania - w czasie dojrzewania przyrost umięśnienia jest stosunkowo większy u M.
Całkowity tłuszcz ciała wzrasta intensywnie w pierwszych 2-3 latach życia. Potem wartości stabilizują się, aż do okresu pokwitania. W okresie przed dojrzewaniem obserwuje się u obu płci powiększenie masy tłuszczu. Natomiast w okresie dojrzewania wzrost masy tłuszczowej tylko u kobiet pod wpływem estrogenów.
ZEST. 11
1. ZNACZENIE HORMONÓW - Znajduje się pod układu podwzgórzowo -przysadkowego. Być może proces p-p
polega na obniżeniu progu czułości podwzgórza na hormony obwodowe- estrogeny. POKWITANIE DZIEWCZĄT- od około 9 roku u obu płci obniżenie wrażliwości kom. mózgowych na stężenie hormonów we krwi obwodowej co powoduje podwyższenie poziomu gonadotropin i androgenów nadnerczowych. Gonadotropiny pobudzają do rozwoju pęcherzyk Graffa zakończone wydzieleniem kom. Jajowe, w tym momencie przedni płat przysadki wydziela hormon heteinizujący, który pobudza wydzielanie estrogenów i rozwój ciałka żółtego. Ciałko żółte wydziela progesteron. Wytworzone pod wpływem ganadotropin estrogeny pobudzają wzrost macicy, pochwy i tkanki tłuszczowej. Wraz z prolaktyną estrogeny pobudzają rozwój gruczołów piersiowych. Równocześnie następuje wzrost androgenów nadnerczowych, które wpływają na rozwój mięśni szkieletu, owłosienia łonowego i pachowego, trądzik. W głównej mierze androgeny nadnerczy odpowiadają za skok pokwitaniowy kobiet. U CHŁOPCÓW wzrost hormonu kortykotropowego prowadzi do zwiększonego wydzielania androgenów w nadnerczach. Jednocześnie gonadotropiny wpływają na rozrost jąder, moszny, pobudzają kom. rozrodcze do wydzielania plemników. Androgeny i testosteron warunkują kształtowanie się drugo i trzeciorzędowych cech męskich (krtań, szkielet, mięśnie i włosy).
3METODA MORFOGRAMÓW OLIVIER`A - metoda polega na określaniu typu budowy przy pomocy morfogramów, na którym kilka cech antropometrycznych, wyrażonych jest do wys. ciała. przedstawił koncepcję typologiczną przyjmując 3 skrajne typy budoowy: longiliniczny - smukły, brewilinijny - mięśniowy, o sile rozbudowanej w poprzek górnej cz. tułowia., brewilinijny - trzewiowy, o rozbudowanej dolnej brzusznej cz. tułowia.
ZEST. 12
1. TYPOLOGIA ROSS`A
2. OKRES ROZWOJOWY 1-3 - OKRES PONIEMOWLĘCY rozpoczyna się na przełomie 1 i 2 r.ż. i trwa mniej więcej dwa lata, a więc do ukończenia przez dziecko 3 r.ż.. Jest to okres dalszego intensywnego rozwoju psychoruchowego. Umiejętność samodzielnego chodzenia, wzrastające sprawności manipulacyjne pozwalają dziecku poznawać najbliższe otoczenie, świat przedmiotów i istot żywych. Zabawa manipulacyjna i ruchowa stanowi typowy dla tego okresu rodzaj działalności małego dziecka, które łączy ogólną ruchliwość całego ciała, umożliwiającą mu stałe ćwiczenie motoryki , z bezustanną aktywnością rąk i palców skierowaną na przedmioty i zabawki. Nie mniej istotnym terenem ćwiczeń motorycznych są ruchy narzędziowe, dzięki którym małe dziecko przyswaja sobie proste czynności z dziedziny samoobsługi np. nakładać buciki.
3. WKŁAD I ZNACZENIE ANTROPOLOGII W NAUKĘ O KF, NAUK PRZYRODNICZYCH I HUMANISTYCZNYCH - PEDIATRIA: pediatrzy domagali się, aby antropolodzy stworzyli tabele, dzięki którym mogliby porównać stopnie zaawansowania rozwoju dzieci od urodzenia do zakończenia procesu wzrastania; tabele opracowali na podstawie zmierzonych populacji kraju, województwa, miasta; dawali normy dla 2 cech: wysokości i masy ciała; metoda Wetzela - podał na podstawie pomiarów antropometrycznych dzieci 2 cechy, metoda rozwoju cech traktowanych globalnie. Opracował kanały rozwojowe: jeżeli dziecko przez pewien czas (okres) nie zmienia kanału to jego rozwój przebiega bardzo dobrze, jest zdrowy; gdy przeskakuje do dowolnego kanału to świadczy o chorobie; nie ważne w jakim kanale się rozwija, jeśli zawsze jest w tym samym kanale, niepokojące jest przeskakiwanie z kanału do kanału; mimo, że rozwój oceniony jest 2 pkt. to są one oceniane jako całość; we Włoszech Corentii stworzył metodę podobną do Wetzela opublikowaną parę lat później; w Polsce, we Wrocławiu powstała podobna metoda Perkela i Nowakowskiego, na podstawie 400 tys. dzieci przebadanych pod względem długości i masy ciała noworodków, metodami statystycznymi: wielkość osobnika pod względem wielkości i masy ciała wpisuje się w odpowiednią elipsę; zmodyfikowali metodę i zostali przy kanałach rozwojowych Wetzela; chciano metody z większą ilością cech; metoda, do której użyto 6-ciu cech: ~długość nóg, ~obwód klatki piersiowej, ~szerokość barkowa, ~wysokość, ~masa, ~szerokość biodrowa. GENETYKA: Kongres w Kopenhadze, zjazd genetyki człowieka w 1955r., referat Arbor i Shull, badania nad dziećmi z Hiroszimy i Nagasaki, wyniki nie są opublikowane; Kongres przyjął wezwanie do narodów świata by powstały pracownie genetyczne, które będą śledziły rozwój dzieci; badania i kontrolę powierzono antropologom.
ZEST. 13.
1. TEORIA STAŻENIA SIĘ - Procesy starzenia się są jeszcze słabo poznane.
I grupa teorii dowodzi, że starzenie się i śmierć są realizacją genetycznego uwarunkowania rozwoju.
II grupa wiąże proces starzenia ze zmianami w genotypie komórki.( mutacje )
III grupa teorii mówi, że kumulacja nieprawidłowości wywołana jest przez zmiany w kolagenie komórki i DNA.
IV grupa teorii opiera się na twierdzeniu, że ssaki posiadają zegar biologiczny zlokalizowany w podwzgórzu i ono tez jest odpowiedzialne za starzenie się poprzez hormony.
2. SZKOŁA WŁOSKA - MONOUWIER - dzielił typ budowy ciała w zależności od stosunku długości kończyn dolnych do reszty wysokości ciała. Wskaźnik skeliczny = wys. - wys. siedz./wys. siedz. x 100. VIOLA - stosował precyzyjne pomiary antropometryczne. Typologia oparta jest na 10 pomiarach(dł. mostka, dł. kończyn górnych bez rąk, dł. do kostki, szer. i gł. klatki piersiowej, szer. nadbrzusza. Wkład Violi: wprowadził pojęcia „średniej” i „normy” dla poszczególnych populacji; trójwymiarowość pomiarów (opoj. objętości), bardzo precyzyjne techniki pomiarowe, nowe koncepcje sprzecz. morfol. między zróżnicowaniem kształtów a objętością. PENDE - wyróżnił typy: hyposteniczny, asteniczny, steniczny, hipersteniczny.
3. KIERUNKI BADAWCZE ANTROPOLOGII SPORTOWEJ: 1 opracowanie metod i technik pomiarowych dla specyficznych potrzeb problematyki właściwej kulturze fizycznej.
2 w ramach zagadnień ontogenetycznych analizowana jest zmienność budowy ciała podejmowane są próby programowania wymiarów ostatecznych, badany jest wpływ aktywności ruchowej na procesy wzrastania i rozwoju. 3 określanie genetycznych uwarunkowań motoryczności. 4 określanie biorytmicznej zmienności funkcji i cech organu ludzkiego. 5 morfologiczne metody selekcji do określonych dyscyplin sportowych.
4. POSTAWA CIAŁA - Postawa ciała -to taki układ poszczególnych odcinków ciała jaki człowiek przyjmuje w swobodnej niewymuszonej pozycji pionowej.
Postawa prawidłowa- to taki rodzaj normalnego trzymania się, który pozostaje w zgodności z dynamiką rozwojową człowieka w danym okresie ontogenezy.
Klasyfikacje postawy ciała:
I Brauna - wyróżnia cztery typy postawy:
- postawa bardzo dobra- głowa ustawiona prosto znajduje się w linii klatki piersiowej i stóp. Klatka piersiowa dobrze wysklepiona, brzuch płaski, lordoza lędźwiowa lekko zaznaczona.
- postawa dobra- większe wychylenie głowy ku przodowi, plecy lekko zaokrąglone, wyraźna lordoza lędźwiowa, brzuch płaski.
- postawa wadliwa- głowa wysunięta ku przodowi, wystaje przed klatkę piersiową, klatka piersiowa płaska, brzuch lekko wysunięty ku przodowi, plecy zaokrąglone, lordoza lędźwiowa pogłębiona.
- postawa bardzo zła- głowa nadmiernie wysunięta ku przodowi, klatka piersiowa często zapadnięta, brzuch wypukły opuszczony ku dołowi, plecy mocno zaokrąglone, głęboka lordoza lędźwiowa.
Według Wolańskiego ocenia się lordozę w stosunku do kifozy. Typy równoważne w 3 stopniach.
5. ZMIANA POSTWAWY CIAŁA Z WIEKIEM - Zmienia się ona w wyniku nierównomiernego tempa wzrastania poszczególnych odcinków ciała. Powoduje to zmiany w proporcjach ciała i postawie. Noworodek posiada kręgosłup w kształcie litery C, wraz z unoszeniem głowy kształtuje się lordoza szyjna, siadanie wykształca kifozę piersiową. Wyprostowanie kształtuje lordozę lędźwiową. Postawę małego dziecka cechuje pogłębienie lordoozylędźwiowej, wystający brzuch, nieco koślawe ustawienie kolan. W wieku przedszkolnym następuje pogłębienie kifozy piersiowej zmniejszenie lordozy lędźwiowej, zanika koślawość kolan, u chłopców zanika ona szybciej. Między 7-12 rokiem życia dzieci powinny charakteryzować się postawą typu 1. W okresie pokwitania postawa ulega stopniowemu pogorszeniu, następuje pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej. Z czasem powinno to minąć na skutek zmiany napięcia mięśniowego i ich rozwoju.
Pojęcia płci - płeć nie jest pojęciem tak jednolitym jak przyjęło się to powszechnie uważać. W praktyce funkcjonują następujące pojęcia płci:
płeć chromosomalna- jest określona rodzajem chromosomów płciowych, które zostały przekazane przez parę rodziców. Męskość czy żeńskość osobnika ustalona jest genetycznie.
płeć chromatynowa - określa ją obecność ciałek Barra w jądrach komórek kobiet lub ich brak u mężczyzn.
płeć gonadalna- wyznaczana jest przez formowanie się typu gonad - jąder u mężczyzn i jajników u kobiet. Płeć ta ustala się w początkach 7 tygodnia życia wewnątrzłonowego.
płeć hormonalna - metaboliczna jest uwarunkowana jakością i ilością hormonów płciowych determinujących rozwój cech płciowych. Oba gruczoły płciowe jądra i jajniki wytwarzają androgeny i estrogeny, lecz znacznie większe ilości androgenów produkują jądra.
płeć somatyczna - fenotypowa jest określana rozwojem wewnętrznych narządów płciowych , na podstawie gonad i dróg wyprowadzających, oraz obecność prącia i moszny u mężczyzn, a sromu u kobiet. Można ją określić od początku 3 miesiąca życia wewnątrzmacicznego.
płeć metrykalna - socjalna jest ustalana przy urodzeniu dziecka na podstawie budowy narządów płciowych zewnętrznych . przerost łechtaczki imitującej obecność prącia i inne zaburzenia rozwojowe mogą prowadzić do mylnych określeń.
płeć psychiczna- jest nabytym w rozwoju poczuciem osobowości.
Cechy na podstawie których można rozróżnić płeć określa się jako : pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe.
Pierwszorzędowe. Są zdeterminowane przez chromosomy płciowe co warunkuje rozwój wew. I zew. Narządów płciowych.
Drugorzędowe- stanowią zespół właściwości somatycznych i czynnościowych różniących mężczyznę i kobietę.
Trzeciorzędowe - podlegają modyfikującym wpływom środowiska. Kształtują się w okresie dojrzewania. Zaliczamy do nich przejawy zachowań seksualnych związanych z instynktem płci.