Wojciech Bogusławski
herbu Świnka (ur. 9 kwietnia 1757 w Glinnie, zm. 23 lipca 1829 w Warszawie) - polski aktor, śpiewak operowy, reżyser, pisarz, dramatopisarz, tłumacz; propagator ideologii oświecenia; dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie i założyciel teatru w Kaliszu; ojciec Stanisława.
Był synem Leopolda Andrzeja (ur. krótko przed 16 listopada 1723, zm. 11 stycznia 1793), regenta ziemskiego poznańskiego a później grodzkiego krakowskiego, dziedzica Glinna z Okalewem, i jego żony Anny Teresy Linowskiej (ur. Przed 24 października 1734, zm. przed 1770), córki Stanisława, podstolego wschowskiego.
Kształcił się w kolegium pijarów w Warszawie, od 1770 w Akademii Krakowskiej, w następnym roku w Szkołach Nowodworskich. Przebywał na dworze biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. W 1775 wstąpił do gwardii pieszej litewskiej. Wystąpił z wojska 24 lutego 1778 w stopniu podchorążego.
W tym samym roku zadebiutował jako aktor, śpiewak operowy i autor dramatyczny. 11 lipca 1778 operą Nędza uszczęśliwiona do muzyki Macieja Kamieńskiego zainicjował polską twórczość operową opartą na motywach ludowych. W 1781 przeniósł się do teatru lwowskiego. W latach 1783-1785, 1790-1794 i 1799-1814 był dyrektorem Teatru Narodowego. W 1783 uzyskał przywilej na teatr polski w Poznaniu. W sierpniu 1784 zorganizował występy teatralne podczas sejmu w Grodnie. W lutym 1785 przeniósł się do Wilna, skąd organizował stałe wyjazdy do Grodna, Dubna i Lwowa. Na wezwanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w lutym 1790 objął ponownie scenę warszawską, wystawiając sztuki patriotyczne. W 1794 należał do sprzysiężenia kościuszkowskiego. 1 marca 1794 wystawił Krakowiaków i górali, co odegrało ważną rolę agitacyjną. 18 kwietnia 1794 podpisał Akt powstania. 4 listopada 1794 opuszcza Warszawę, ocalając majątek teatralny i osobisty. W 1795 rozpoczyna trwającą 4 lata działalność teatralną we Lwowie. Wystawia tam wielokrotnie swoją operę Krakowiacy i Górale (utwór cieszył się tam wielką popularnością, był nieustannie aktualizowany, przerabiany i wystawiany pod różnymi tytułami), zaś w 1797 po raz pierwszy w Polsce Hamleta (własny przekład na podstawie adaptacji niemieckiej). Jego współpracownikiem i uczniem był Jan Nepomucen Kamiński. W 1799 wrócił do Warszawy, gdzie kierował teatrem przez następne 14 lat. W 1801 z własnych funduszy wybudował teatr w Kaliszu i prowadził tam działalność teatralną do 1823.
20 listopada 1827 wystąpił po raz ostatni na scenie w komedii Koszyk wiśni. W 1824 zamieszkał w majątku Jasień (wieczysta dzierżawa). Należał do masonerii, w loży Świątynia Mądrości otrzymał stopień mistrza.
Jan Potocki (pisarz)
Jan Nepomucen Potocki herbu Pilawa (ur. 8 marca 1761 w Pikowie na Podolu, zm. 2 grudnia 1815) - polski pisarz tworzący w języku francuskim, podróżnik, polityk, historyk, etnograf, pierwszy archeolog polski, badacz starożytności słowiańskich.
Urodził się w rodzinie magnackiej. Syn Józefa (jednego z przywódców konfederacji radomskiej) i Teresy Potockiej. Jako siedmioletni chłopiec Jan Potocki opuścił ojczyznę. Uczył się w szkołach w Lozannie i Genewie, często przebywał w Paryżu.
Od roku 1778 odbywał liczne podróże po Wschodzie i po Europie, m.in. do Turcji i Egiptu (1784), Holandii (1787), Hiszpanii i Maroka (1791), Dolnej Saksonii (1794) i na Kaukaz (1797-1798). Służył w armii austriackiej, walczył z berberyjskimi piratami na Morzu Śródziemnym. Swoje przygody dokumentował w relacjach (część została zebrana w tomie Podróże, relację z podróży po Turcji i Egiptu przełożył na język polski Julian Ursyn Niemcewicz). Był jednym z pierwszych badaczy historii i archeologii Słowiańszczyzny, swoje odkrycia i przemyślenia spisał w pięciu tomach Recherches sur la Sarmatie (1789-1792) i w Histoire primitive.
Po powrocie do Polski, dzięki koneksjom rodzinnym został posłem na Sejm Czteroletni i działaczem obozu reform. Założył Drukarnię Wolną, wydającą Journal Hebdomadaire de la Diète tygodnik relacjonujący debaty sejmowe.
Po przystąpieniu króla do Targowicy przeniósł się do Łańcuta. Dla sceny dworskiej w Łańcucie napisał w 1792 dramat w stylu komedii dell'arte Recueil des Parades (tłum. polskie: Parady). Później, znalazł jeszcze posadę na dworze cara Aleksandra I. Między innymi został mianowany kierownikiem działu naukowego przy wielkim poselstwie rosyjskim hrabiego Jurija Gołowkina wyprawionym do Chin. Poselstwo liczyło 240 ludzi, w tym 40 dragonów, 20 Kozaków, orkiestrę wojskową, ale także zespół naukowców mających prowadzić obserwacje lingwistyczne, etnograficzne i przyrodnicze. W październiku 1805 przybyli do Kiachty przy granicy z chińską Mongolią, gdzie oczekiwali dwa miesiące na zgodę władz chińskich, obawiających się szpiegostwa ze strony tak licznej misji. 20 grudnia wyruszyli w dalszą drogę i 2 stycznia 1806 dotarli do stolicy Mongolii Urgi. Ze względu na odmowę ambasadora Rosji oddania hołdu przedstawicielowi cesarza Chin w Urdze, poselstwo zawróciło i 19 lutego powróciło do Kiachty.
W 1815 popełnił samobójstwo, używając jako kuli srebrnej gałki od cukiernicy, którą systematycznie wypiłowywał codziennie przez lata.
Obecnie jest pamiętany głównie jako pisarz i autor napisanej po francusku powieści fantastyczno-filozoficznej Rękopis znaleziony w Saragossie (1805) (tytuł oryg. Manuscrit trouvé a Saragosse), romansu fantastycznego na wzór persko-arabski, o tak zwanym układzie szkatułkowym (z jednej powieści wysnuwa się w niej kilkadziesiąt innych). Powstały trzy wersje tego dzieła, z których dwie ostatnie Potocki pisał w latach 1804-1810 - ostateczna, autorska jego wersja nie jest znana. Wersje pisarza zostały skompilowane i ocenzurowane przez polskiego tłumacza Edmunda Chojeckiego w 1847: do 45 rozdziałów z wersji drugiej dodał zakończenie wersji trzeciej, dokonując przeróbek.
Późniejsze, nowe wydanie zostało przejrzane przez Jana Lorentowicza 1917, 3 tomy). Zrekonstruowaną przez René Radrizzani wersję opublikowano dopiero w 1989 roku w Paryżu w języku francuskim. Na motywach powieści powstał film Wojciecha Hasa o tym samym tytule.
Napisał (wyłącznie w języku francuskim) także ok. 30 innych dzieł. Najważniejsze z nich to Voyage en Turquie et en Egypte (1788, przekład polski 1789, nowe wydanie 1849; 1924), Essay sur l'histoire universelle et recherches sur celle de la Sarmatie (1789—1792, 4 tomy), Voyage dans quelques parties de la Basse-Saxe pour la recherche des antiquités Slaves ou Vendes (1795).
Adam Stanisław Naruszewicz
Adam Stanisław Naruszewicz herbu Wadwicz (ur. 20 października 1733 - zm. 8 lipca 1796 w Janowie Podlaskim) - polski historyk i poeta, biskup smoleński w latach 1788-1790, biskup łucki w latach 1790-1796, sekretarz Rady Nieustającej w latach 1781-1786, jezuita, senator.
Studiował w szkole jezuickiej w Lyonie, po powrocie do kraju objął profesurę w Akademii Wileńskiej, a potem Collegium Nobilium. Od 1770 był redaktorem Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych. Bliski współpracownik króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zwolennik Konstytucji 3 maja. Po przystąpieniu króla do Targowicy zgłosił także swój akces do niej, jednak z zastrzeżeniem że nie będzie sprawował jakichkolwiek funkcji publicznych. Pobierał, jak większość otoczenia Stanisława Augusta Poniatowskiego stałą pensję z ambasady rosyjskiej (jurgielt).
Pisał dzieła historyczne i wiersze. W jego twórczości dominuje klasycyzm, ale widać ślady barokowych skłonności do komplikowania form. Uznanie przyniosło mu tłumaczenie na język polski Tacyta oraz napisanie takich dzieł jak Historia narodu polskiego czy Dzieje prehistoryczne.
Od 1775 był biskupem koadiutorem smoleńskim (ze stolicą tytularną Emaus), a od listopada 1788 formalnym ordynariuszem diecezji smoleńskiej. W listopadzie 1790 został przeniesiony na biskupstwo łuckie. W 1791 był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Franciszek Zabłocki
Franciszek Mikołaj Zabłocki herbu Łada (ur. 2 stycznia 1752, zm. 10 września 1821 w Końskowoli), komediopisarz i poeta polski.
Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Łada. Kształcił się u pijarów, następnie wstąpił do nowicjatu jezuickiego, który opuścił po 3 latach. W 1774 został urzędnikiem w Komisji Edukacji Narodowej, a dwanaście lat później faktycznym sekretarzem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. W 1791 został zatrudniony w Wydziale Edukacyjnym Straży Praw.
W czasie trwania Sejmu Czteroletniego (1788-1792) w swoich utworach opowiadał się za wartościami reprezentowanymi przez obóz Stronnictwa Patriotycznego. Jest też uznawany za autora wielu anonimowych paszkwili z tego okresu, które w bezprecedensowy sposób atakowały przeciwników politycznych, w szczególności Franciszka Ksawerego Branickiego. Był powstańcem w powstaniu kościuszkowskim. Po jego upadku w depresji zaprzestał działalności literackiej i wyjechał do Rzymu, gdzie został księdzem. Kiedy po trzech latach wrócił do kraju, przyjął posadę proboszcza w Górze Puławskiej, a w roku 1800 w Końskowoli, gdzie zmarł w roku 1821.
Franciszek Zabłocki położył zasługi dla rozwoju polskiego teatru. Napisał: wiersze okolicznościowe, ody, bajki, listy poetyckie, sielanki, satyry, poemat mitologiczny Cztery żywioły (Zabawy Przyjemne i Pożyteczne 1775 i 1777, wydanie osobne 1780), ponad 50 komedii, z których najważniejsze to: Zabobonnik (nagrodzona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medalem Merentibus), Sarmatyzm i Fircyk w zalotach.
Tłumaczył z języków francuskiego i angielskiego: sztuki takie jak Wesele Figara, ale też powieści (Tom Dżon Fieldinga) i podręczniki historii czy fizyki. Mnóstwo sztuk zaadaptował, głównie z francuskiego, tylko po dwie z niemieckiego i angielskiego. Praktycznie cała jego twórczość to inteligentne przeróbki dzieł autorów zachodnich, takich jak Romagnesi, Legrand, Lesage, Molier, Mercier, Szekspir.
