1)PPS-(principal point the best symetry)- punkt wokół którego radialnie rozkłąda sie dystorsja

STAŁA KAMERY - stała odległość obrazowa kamery - od środka rzutów do ramki tłowej; ściślej: odległość obrazowego punktu węzłowego obiektywu, nazywanego obrazowym środkiem rzutów od ramki tłowej

2)PPA - punkt główny autokalibracji

3)FC - (fiducial centre) - punkt przeciecia sie łącznic znaczków tłowych

4)Punkt główny- PPA -rzut ortogonalny środka rzutów na rzutnię; w fotogrametrii: rzut ortogonalny obrazowego punktu węzłowego obiektywu na płaszczyznę ramki tłowej (lub fotogramu)

5)ortoobraz - obraz terenu wykonany w rzucie prostokątnym (ortogonalnym)

6)ortofotomapa-rastrowy, ortogonalny obraz terenu, który powstał w wyniku cyfrowego przetwarzania skanowanych zdjęć lotniczych i satelitarnych lub obrazów cyfrowych. W trakcie przetwarzania usunięte zostają zniekształcenia występujące na zdjęciach, obrazach lotniczych i satelitarnych, które spowodowane zostały geometrią zdjęć i deniwelacją terenu. Ortofotomapa posiada zatem takie same informacje, jakie zawarte są na zdjęciu (obrazie cyfrowym) z możliwością kartometrycznego pomiaru współrzędnych płaskich odfotografowanych szczegółów. Ortofotomapa może posiadać informację pozaramkową i siatkę kilometrową

7)zdjęcie- obraz terenu wykonany w rzucie srodkowym posiadający zniekształcenia

8)resampling- proces w którym wartosci DN nowego obrazu sa interolowane z wartosci przetwarzanego obrazu.

9)Metody resamplingu:

Nearest neighbor- metoda interpolacji gestosci optycznej generowanego ortoobrazu

najbliższego sasiedztwa-wartosc DN nowego piksela jest taka jaka ma najblizszy piksel w obrazie. Jest najszybsza metoda.

- Szukana jest odległość minimalna między środkiem piksela na generowanym

rastrze a czterema sąsiednimi pikselami na zniekształconym rastrze.

- Przy powiększaniu odbywa się wierne kopiowanie najbliższego piksela.

- W przypadku skalowania innego niż o wielokrotność 100% jest to statystyczne

kopiowanie niektórych pikseli.

- Przy pomniejszaniu jest to mechaniczne pomijanie niektórych pikseli.

- Metoda najprostsza i wymagająca od komputera najmniejszej mocy

obliczeniowej.

- W przypadku dużych powiększeń wyraźnie widać grupy identycznych pikseli, a

granice pomiędzy pikselami są wyraźne, ostre, nie rozmyte.

interpolacja biliniowa-wartosc DN jest srednia ważona z 4 sasiednich pikseli.

- Metoda pośrednia.

- Bardziej obciąża komputer, ale daje lepszy, łagodniejszy dla oczu obraz.

- Piksele są powielane lub redukowane z uwzględnieniem koloru czterech

sąsiednich pikseli, stykających się z danym pikselem bokami.

- Wartość piksela obliczana jest na podstawie transformacji biliniowej

cubic convolution- wartośc DN piksela nowego obrazu jest wazona srednia 16 sasiednich pikseli obrazu przetwarzanego.

10)Piksel- najmniejszy 2-wymiarowy element obrazu rastrowego któremu można przypisać kolor

11)stopnień wielomianu- k=(n+1)(n+2)/2

12)orientacja zewnętrzna- Określenie położenia zdjęcia w trójwymiarowej

przestrzeni w momencie fotografowania:

Elementy: współrzędne terenowe środka rzutów: X, Y, Z, oraz trzy kąty (ω, φ, κ ),

ω - kąt nachylenia poprzecznego,

φ - kąt nachylenia

κ - kąt skręcenia w pikselach

13)rozdzielczosc radiometryczna -charakteryzuje liczbę poziomów jasności, w której zapisywany jest obraz cyfrowy. Najczęściej obraz zapisywany jest na 256 poziomach jasności co pozwala na zapisanie wartości piksela na jednym bajcie.

14)rozdzielczosc przestrzena -wielkość skanowanej powierzchni (m) określająca wielkość piksela

15)Check point- punkt kontrolny, który nie bierze udziału w wyrównaniu, jest wykorzystywany do oceny dokładnosci wyrównania

16)zaleznosć między iloscia fotopunktów, a dokłądnoscia-im wiecej fotopunktów tym ortoobraz dokładniejszy

17)obrazy piramidalne- obrazy źródłowe o zredukowanej strukturze zapisu. Tworzą one hierarchiczna strukturę obrazów o zmniejszonej wielkosci I rozdzielczosci. Każdy obraz w piramidzie powstaje z obrazu poprzedniego wg okreslonego schematu.

Metody generowania obrazów piramidalnych:

• subsampling - próbkowanie co n-ty piksel bez zmiany wartości gęstosci optycznej

• averaging - próbkowanie z uśrednianiem wartosci gęstości optycznej

• Gausian sampling - próbkowanie z usrednianiem oraz wygładzaniem obrazu metoda Gaussa

18)GCP- ground control points - unkty o znanych wsółrzędnych terenowych

19)Jaki musi być rozmiar piksela ortoobrazu

20)stereoskop- najprostszy przyrząd ułatwiający uzyskanie sztucznego efektu stereoskopowego

21) Wsółrzędne tłowe -współrzędne punktów odwzorowanych na zdjęciu fotogrametrycznym, określone w ortogonalnym układzie, mającym początek w punkcie głównym a osie równoległe do łącznic znaczków tłowych; przestrzenne współrzędne tłowe - współrzędne punktu odwzorowanego na zdjęciu w przestrzennym układzie mającym początek w środku rzutów, jedną oś zgodną z osią kamery a pozostałe - równoległe do osi układu tłowego

22) orientacja wewnętrzna w transformacji afinicznej- 2 etapy: -przejście z pikseli na mm z wykorzystaniem trensf afinicznej, - wprowadzenie poprawek ze wzgledu na dystorsje radialną obiektywu.

W jakim układzie wsp dany jest ortoobraz (zdjecie) naświetlany w samolocie

23)dystorsja radialna - powoduje ona przesunięcia radialne obrazu punktów na zdjęciu. Wielkośc tego przesunięcia jest rózna w róznych miejscach zdjęcia I zależy od długosci promienia radialnego.

- ki - współczynniki opisujace krzywą dystorsji radialnej

- r - promień radialny

24)Paralaksa poprzeczna- występuje, gdy odpowiadające sobie punkty obserwowane w okularach autografu są przesunięte względem siebie wzdłuż osi Y (w przypadku zdjęć lotniczych) lub Z (w przypadku opracowywania zdjęć naziemnych).

25)paralaksa podłużna- występuje, gdy odpowiadające sobie punkty obserwowane w okularach autografu są przesunięte względem siebie wzdłuż osi X instrumentu,

26)co jest obarczone błedem na fotomapie- wszystko to co lezy nad powierzchnią terenu

27)Ilosć wsp transformacji afinicznej- 3 współczynniki czyli 6 parametrów

28)Tie point- punkty wiazace

29)CTRL - okresla klase punktu, oznacza fotopunkty

30)Ukłądy wsółrzędnych:

Układ współrzędnych może być odniesiony do zdjęcia lotniczego, modelu stereoskopowego utworzonego z dwóch zdjęć z pokryciem podłużnym lub do terenu. Mamy więc:

- układ współrzędnych tłowych zdjęcia wyznaczony przez znaczki tłowe,
- układ współrzędnych transformowanych z układu instrumentu pomiarowego do układu wyznaczonego przez znaczki tłowe czyli do układu zdjęcia,
- układ współrzędnych modelu stereoskopowego,
- układ współrzędnych terenowych (układ geodezyjny).

Układy te wykorzystywane są podczas orientacji zdjęć (wewnętrznej, wzajemnej i bezwzględnej modelu przestrzennego). W wyniku orientacji następuje odtworzenie związków geometrycznych zachodzących pomiędzy zdjęciem a fotografowanym terenem.

31)Wsp referencyjne- współrzędne terenowe podane w metrach

32)wsp obrazowe- współrzedne obrazowe punktów podane w pikselach

33)Stereopara- dwa zdjecia lotnicze tego samego terenu wykonane w odległosci kilkuset metrów jedno od drugiego.

34)Metryka kalibracji kamery- zawiera wyznaczone parametry orienatcji wewnętrznej kamery oraz parametry dystorsji( wsp. Znaczków tłowych, punktu głównego, stała kamery, dystorsję radialna)

35) orientacja wzajemna-Celem jest wyeliminowanie paralaksy poprzecznej, występującej na obserwowanym modelu stereoskopowym. Mamy do czynienia z dwoma rodzajami paralaksy podłużną(punkty są przesunięte względem siebie wzdłuż osi X instrumentu) i poprzeczną(punkty są przesunięte względem siebie wzdłuż osi Y instrumentu). Paralaksa podłużna daje nam efekt przestrzenny, a poprzeczna uniemożliwia uzyskanie efektu przestrzennego przestrzennego dlatego musi być wyeliminowana. Usuwamy ją w standardowo rozmieszczonych punktach zwanych punktami Grubera.

36)punkty homologiczne- punkty sobie odpowiadające na zdjeciach stereopary

stereogram - dwa zdjęcia tego samego obiektu, wykonane z różnych miejsc w sposób umożliwiający uzyskanie sztucznego efektu stereoskopowego

37)Warunek obrazu epiolarnego- istnieje wspólna płaszczyzna tworzona przez środki rzutów zdjęć (ozn. O',O'') oraz punkt terenowy P. Promienie rdzenne tworzą się poprzez przecięcie płaszczyzny rzutującej z płaszczyznami ramek tłowych. Zwykle promienie rdzenne nie są równoległe do osi x układu tłowego. Konieczne jest zatem przekształcenie (resampling) obrazu właśnie do takiej postaci; stereopary te nazywa się obrazami epipolarnymi.

38)obraz epipolarny- generowany jest po orientacji wzajemnej

39)NMT-jest to uporządkowany zbiór danych wysokościowych powierzchni ziemi. Punkty NMT w zależności od przyjętej metody ich pomiaru tworzyć mogą siatki nieregularne lub regularne. Siatki nieregularne tworzą sieć nieregularnych trójkątów (TIN - siatka pierwotna) modelująca ukształtowanie terenu, a siatki regularne tworzą sieć kwadratów (GRID - siatka wtórna), stanowiąca ciągłą prezentację terenu w postaci matrycy pikseli o wartościach odpowiadających wysokości terenu w danym punkcie. Siatka TIN jest dokładniejsza.

40)znaczki tłowe - są to znaczki usytuowane na ramce tłowej kamer pomiarowych. Dzielą się one na:

- mechaniczne, realizowane w postaci różnego rodzaju nacięć lub występów usytuowanych symetrycznie na samym skraju ramki tłowej. Są one naświetlane w czasie ekspozycji zdjęć światłem naturalnym przechodzącym przez obiektyw kamery;

- optyczne, realizowane w postaci kółek, krzyżyków z kropką pośrodku usytuowanych symetrycznie w pobliżu krawędzi ramki tłowej. Są one naświetlane w czasie ekspozycji lub po jej zakończeniu przez dodatkowe sztuczne źródło światła niezależne od zewnętrznego oświetlenia naturalnego.

Znaczki optyczne są lepsze od mechanicznych, bo pozwalają na uzyskanie wyższych dokładności odczytu ich współrzędnych tłowych oraz są dobrze widoczne na zdjęciu niezależnie od tła terenu i natężenia jego oświetlenia (znaczki mechaniczne są zupełnie niewidoczne na ciemnym tle).Znaczki tłowe spełniają dwie ważne funkcje:

- pozwalają na wyznaczenie punktów głównych zdjęć, co jest czynnikiem niezbędnym do odtwarzania elementów orientacji wewnętrznej w procesie kartometrycznego opracowania stereogramów;

- umożliwiają określenie wielkości skurczu symetrycznego lub niesymetrycznego (afinicznego) zdjęć, co pozwala na skuteczne wyeliminowanie jego ujemnego wpływu, obniżającego dokładność prowadzonych opracowań.

41)punkt kontrolny - punkt przebicia płaszczyzny ramki tłowej przez oś kamery

Punkt główny nie musi leżeć w na przecięciu się znaczków tłowych

fotopunkty - punkty o znanych współrzędnych geodezyjnych.

42)elementy orientacji wewnętrznej - liczbowe wartości: stałej kamery i współrzędnych punktu głównego w układzie wyznaczonym przez znaczki tłowe; ich znajomość jest niezbędna do rekonstrukcji wiązki promieni rzucających

43)Elementy orientacji bezwzglednej - wartości kątów nachylenia podłużnego i poprzecznego o które należy zmienić położenie modelu stereoskopowego, aby przyjął on takie przestrzenne położenie jakie miał rekonstruowany obiekt.

44)Elementy orientacji wzajemnej - różnice pomiędzy elementami orientacji zewnętrznej zdjęć tworzących stereogram.

45)Elementy orientacji zewnetrznej - współrzędne środka rzutów (Xo, Yo, Zo), oraz kąty określające nachylenie i skręcenie kamery (i wykonanego nią zdjęcia) - ω, φ, κ (2.1.3).

46)Fotogram- zdjęcie fotograficzne wykorzystywane do opracowania fotogrametrycznego; wyróżnia się zdjęcia metryczne - wykonane kamerą metryczną i niemetryczne (nie są znane elementy orientacji wewnętrznej)

47) Kalibracja kamery - wyznaczanie elementów orientacji wewnętrznej kamery, oraz parametrów dystorsji (dystorsji obiektywu i innych czynników zniekształcających odwzorowanie)

48)Rzut srodkowy- odwzorowanie powstałe na płaszczyżnie rzutni w wyniku jej przecięcia z wiązką promieni rzucających

49)Paralaksa - w stereoskopii: różnica współrzędnych tłowych tego samego punktu na dwóch zdjęciach tworzących stereogram: p. podlużna - różnica x-ów, p. poprzeczna - różnica z-ów, lub y-ów (w fotogrametrii lotniczej)

50)Stała kamery - stała odległość obrazowa kamery - od środka rzutów do ramki tłowej; ściślej: odległość obrazowego punktu węzłowego obiektywu, nazywanego obrazowym środkiem rzutów od ramki tłowej

51)Stereoskop - najprostszy przyrząd ułatwiający uzyskanie sztucznego efektu stereoskopowego; s.mostkowy - mały, przenośny, bywa stosowany przy pracach terenowych; s. zwierciadlany - stosowany jest do obserwacji stereogramów (a wykonywania nawet prostych pomiarów) w pracowni

52)Orientacja wewnętrzna jest jednym z podstawowych i najważniejszych etapów wielu

procesów fotogrametrycznych. Elementy orientacji wewnętrznej to współrzędne punktu

głównego w układzie współrzędnych tłowych oraz odległość obrazowa, czyli odległość

między środkiem rzutu, a płaszczyzną obrazu. Parametry te są wyznaczane w procesie

kalibracji kamery. Problem orientacji wewnętrznej polega na tym, że położenie punktu

głównego jest znane w układzie tłowym, a nie w układzie pikselowym (obrazowym), zatem

zadaniem orientacji wewnętrznej jest wyznaczenie geometrycznej zależności między tymi

układami.

Dla obrazów cyfrowych otrzymanych w procesie skanowania zdjęć lotniczych

pozyskanych kamerami analogowymi, a z takimi mamy głównie do czynienia w Polsce,

parametry transformacji obliczane są na podstawie znanych współrzędnych znaczków

tłowych w obu układach. Współrzędne znaczków tłowych w układzie tłowym są znane,

stałe dla konkretnej kamery, a wyznaczane są w procesie kalibracji kamery. Natomiast

współrzędne w układzie pikselowym pozyskiwane są w trakcie wykonywania orientacji

wewnętrznej, czyli pomiaru znaczków tłowych.Przeliczenie współrzędnych pikselowych

(obrazowych) do układu współrzędnych tłowych odbywa się na podstawie transformacji

afinicznej.

Zagadnienie orientacji modelu jest jednym z istotniejszych w fotogrametrii. Składa się z trzech etapów:

- orientacji wewnętrznej,

- orientacji wzajemnej,

- orientacji bezwzględnej.

Orientacja wewnętrzna - polega na transformacji współrzędnych obrazu z układu pikselowego do układu tłowego. Najczęściej stosowaną metodą jest transformacja afiniczna. Wykorzystuję się też również transformacje Helmerta i biliniową.

Podczas orientacji pomiarowi podlegają znaczki tłowe (zwykle cztery lub osiem). Po wykonaniu orientacji wewnętrznej możemy poruszać się już w układzie tłowym zarówno lewego jak i prawego zdjęcia. Jednostką układu tłowego jest mm. Dane do transformacji (współrzędne znaczków tłowych) pobieramy najczęściej z metryki kamery, która powinna być dostarczona razem ze zdjęciami.

Orientacja wzajemna - polega na wprowadzeniu układu modelu, a więc powiązaniu dwóch zdjęć i

analitycznym „odtworzeniu wiązek”. Zadaniem orientacji jest doprowadzenia zdjęć do takiej postaci

jaka było w momencie fotografowania.

Po wykonaniu pomiarów liczone są paralaksy poprzeczne (różnica we współrzędnych tłowych „y”) na mierzonych punktach. Parametrem mówiącym o dokładności jest średnia paralaksa poprzeczna na modelu. Przyjmuje się, że orientacja jest prawidłowa jeśli wielkość ta nie przekracza 0,5 piksela.

Orientacja bezwzględna - jest to transformacja przestrzenna z układu modelu do układu terenowego.

Podczas orientacji pomiarowi podlegają fotopunkty, a wiec punkty widoczne i pomierzone na zdjęciu o znanych współrzędnych terenowych (ang. GCP - Ground Control Points). Minimalna liczba punktów potrzebna do transformacji wynosi trzy. Dokładność orientacji bezwzględnej jest określana na podstawie błędu średniokwadratowego współrzędnych fotopunktów.

Transformacja afiniczna - jest to empiryczna funkcja wielomianu pozwalająca na określenie różnicy skali, przesunięcia, obrotu obydwu układów współrzędnych. jest to zadanie przeliczenia współrzędnych z jednego do drugiego układu w oparciu o liniową zależność obydwu układów przy minimum trzech punktach dostosowania.

Transformacja afiniczna:

- Pozwala na przesunięcie, obrót i zmianę skali (różna dla x i y),

- W większym stopniu eliminuje błędy skurczu mapy i błędy przypadkowe.

- Zmienia kształt rastra, jeśli punkty są skupione w jednym miejscu

arkusza możemy w znaczny sposób zdeformować raster.

- Minimalna liczba punktów - 3.

- Transformacja zachowuje równoległość linii i środki odcinków, zmienia

natomiast długości odcinków i wartości kątów.

Interpolacja -celem jest utworzenie nowego, wcześniej nie istniejącego piksela na podstawie pikseli sąsiadujących z pikselem tworzonym tak, aby był on jak najlepiej

dopasowany optycznie do przetwarzanego obrazu

53)TIN- model reprezentuje powierzchnię jako zestaw ciagłych, nienachodzacych na siebie trójkatów. Wewnątrz kazdego trójkata powierzchnia terenu reprezentowana jest przez jego płaszczyznę. Trójkąty sa wytworzone z zestawu punktów.

54) BIT- najmniejsza jednostka informacji

55)Dystorsja tangencjalna odniesiona do płaszczyzny obrazu mierzona jest

prostopadle do promienia radialnego z punktu głównego najlepszej symetrii

Aerotriangulacja - proces obliczeniowy zmierzający do precyzyjnego określenia położenia wykonanych zdjęć lotniczych w przestrzeni. Określane są współrzędne dużej liczby punktów terenowych, przez co aerotriangulację określa się także jako kameralne zagęszczenie osnowy geodezyjnej.

Aerotriangulacja służy do wyznaczenia parametrów orientacji zewnętrznej zdjęć oraz współrzędnych środka rzutów.

8. Podstawowe terminy z zakresu fotogrametrii

( w nawiasach podano numery podrozdziałów w których dany termin występuje)

AUTOGRAF - przyrząd przeznaczony do opracowania map metodą ciągłą; umożliwia wykreślanie elementów sytuacyjnych i warstwic konturowanych ( przez obserwującego model stereoskopowy) przestrzennym znaczkiem pomiarowym. W zależności od rodzaju zdjęć rozróżnia się autografy analogowe lub cyfrowe; w zależności od koncepcji budowy modelu stereoskopowego wyróżnia się autografy: mechaniczny, analityczny i inne (3.4, 5.2)

AEROTRIANGULACJA - kameralna metoda zagęszczania osnowy fotogrametrycznej; a. przestrzenna dostarcza informacji 3D, a. płaska - 2D (5.4)

DIGITALIZACJA- zamiana postaci zapisu informacji z analogowej na cyfrową; np. analogowe zdjęcia fotograficzne w efekcie skanowania zostają zapisane na komputerowym nośniku danych (1.2)

DYSKRETNA POSTAĆ DANYCH - postać cyfrowa danych; np. rejestrowany przez skaner teledetekcyjny sygnał analogowy w trakcie "próbkowania" zostaje zapisany w postaci dyskretnej

ELEMENTY ORIENTACJI BEZWZGLĘDNEJ (MODELU STEREOSKOPOWEGO) - wartości kątów nachylenia podłużnego i poprzecznego o które należy zmienić położenie modelu stereoskopowego, aby przyjął on takie przestrzenne położenie jakie miał rekonstruowany obiekt (3.4, 5.2)

ELEMENTY ORIENTACJI WEWNĘTRZNEJ (KAMERY, ZDJĘCIA) - liczbowe wartości: stałej kamery i współrzędnych punktu głównego w układzie wyznaczonym przez znaczki tłowe; ich znajomość jest niezbędna do rekonstrukcji wiązki promieni rzucających (2.1.2)

ELEMENTY ORIENTACJI WZAJEMNEJ (MODELU STEREOSKOPOWEGO) - różnice pomiędzy elementami orientacji zewnętrznej zdjęć tworzących stereogram (3.4, 6.3)

ELEMENTY ORIENTACJI ZEWNĘTRZNEJ (KAMERY, ZDJĘCIA) - współrzędne środka rzutów (X_o, Y_o, Z_o), oraz kąty określające nachylenie i skręcenie kamery (i wykonanego nią zdjęcia) - ω, φ, κ (2.1.3)

EMULSJA FOTOGRAFICZNA - zawiesina światłoczułych halogenków srebra w żelatynie - emulsja "ślepa; po uczuleniu na inne zakresy promieniowania świetlnego niż niebiesko-zielone (sensybilizacja) można uzyskać emulsje: ortochromatyczną, panchromatyczną, infrachromatyczną, ultrafioletową, spektrostrefową (1.1)

FOTOGRAFIA BARWNA - uzyskiwanie zdjęć kolorowych (w barwach naturalnych, lub zniekształconych); stosuje się technikę (metodę) addytywną lub subtraktywną (1.1.3)

FOTOGRAM, ZDJĘCIE POMIAROWE - zdjęcie fotograficzne wykorzystywane do opracowania fotogrametrycznego; wyróżnia się zdjęcia metryczne - wykonane kamerą metryczną i niemetryczne (nie są znane elementy orientacji wewnętrznej) (2.1)

FOTOGRAMETRIA BLISKIEGO ZASIĘGU - w zasadzie do 300 metrów (7.1, 7.3)

FOTOGRAMETRIA INŻYNIERYJNA - nietopograficzne zastosowania fotogrametrii w inżynierii, budownictwie i przemyśle (7.1)

FOTOGRAMETRYCZNA STACJA CYFROWA, FOTOGRAMETRYCZNA STACJA ROBOCZA - najbardziej uniwersalny cyfrowy przyrząd fotogrametryczny, rozszerzający znacznie funkcję autografu (6.1)

FOTOINTERPRETACJA - metoda badania (obserwacji i analizy) zdjęć fotograficznych w celu identyfikacji obiektów, rozpoznawania procesów i zjawisk, oraz wnioskowania o ich funkcji czy znaczeniu

FOTOMAPA - mapa fotograficzna uzyskana drogą przetwarzania zdjęć (lotniczych) (5.1)

97

FOTOPUNKT - punkt zidentyfikowany na zdjęciu, o znanych współrzędnych terenowych (5.4)

KALIBRACJA KAMERY - wyznaczanie elementów orientacji wewnętrznej kamery, oraz parametrów dystorsji (dystorsji obiektywu i innych czynników zniekształcających odwzorowanie) (2.2.7)

KAMERA FOTOGRAFICZNA - aparat rejestrujący obraz optyczny; stosowana jest technika analogowa (kamera analogowa), lub cyfrowa (kamera cyfrowa) (1.1, 1.2.2.1)

KAMERA NIEMETRYCZNA - kamera o nieznanych (lub niewyznaczalnych) elementach orientacji wewnętrznej (2.2)

KAMERA POMIAROWA- kamera fotograficzna spełniająca warunki niezmienności elementów orientacji wewnętrznej, umożliwiająca wykonywanie pomiarów fotogrametrycznych (2.1, 2.2)

KAMERA STEREOMETRYCZNA - para sprzężonych kamer fotogrametrycznych zamocowanych na stałej bazie; stosowana do zdjęć z bliskiej odległości (2.2.1)

KAMERA SUBSRTANDARDOWA - niestandardowa kamera skonstruowana (lub adaptowana) specjalnie do osiągnięcia określonego efektu (np. dokładnościowego)

KAMERA SZEREGOWA - kamera lotnicza, półautomatyczna, stosowana do wykonywania lotniczych zdjęć "szeregowych" (2.2.3)

KOLINEARNOŚĆ - współliniowość; warunek k. stanowi matematyczny zapis współliniowości wektorów wodzących tego samego punktu: na zdjęciu i w terenie (4.6)

KOMPLANARNOŚĆ - współpłaszczyznowość; warunek komplanarności stanowi matematyczny zapis współpłaszczyznowości dwóch wektorów punktu terenowego, oraz bazy zdjęć (4.6)

KOMPONENT BARWNIKA - składnik powodujący określone zabarwienie emulsji fotograficznej (w procesie wywoływania obrazu barwnego) proporcjonalne do intensywności zabarwienia fragmentu fotografowanego przedmiotu (1.1.3)

MACIERZ TRANSFORMACJI - w fotogrametrii analitycznej: macierz ortogonalna w której występują (w postaci uwikłanej) funkcje sinus i cosinus kątowych elementów orientacji zdjęcia; umożliwia transformację przestrzennych współrzędnych tłowych (4.5)

MODEL STEREOSKOPOWY, PRZESTRZENNY MODEL STEREOSKOPOWY - odtworzony w skali obiekt sfotografowany (np. teren); wrażenie uzyskane w trakcie obserwacji stereogramu w przyrządzie fotogrametrycznym (np. w autografie), po rekonstrukcji wiązek promieni (3)

NEGATYW - obraz uzyskany po wywołaniu naświetlonego materiału fotograficznego (negatywowego); diapozytyw - obraz uzyskany po skopiowaniu negatywu, lub w wyniku odwracalnego procesu obróbki naświetlonego materiału światłoczułego (1.1.2)

OBRAZ CYFROWY - uporządkowany zapis jasności (lub nasycenia barw) przypisanych

pikselom, przechowywany na komputerowym nośniku danych; do uzyskania o.c. wykorzystuje się skanery i kamery cyfrowe (1.2)

OBRAZOWANIE - sposób zapisu obrazu obiektu materialnego; najważniejsze systemy: fotograficzny, skanerowy, radiometryczny, radarowy, mikrofalowy, radar laserowy

ODWZOROWANIE PERSPEKTYWICZNE, RZUT ŚRODKOWY - odwzorowanie powstałe na płaszczyżnie rzutni w wyniku jej przecięcia z wiązką promieni rzucających (1.1.1)

ORTOFOTOGRAFIA, PRZETWARZANIE RÓŻNICZKOWE - technika przetwarzania zdjęcia w mapę polegająca na rozbiciu obrazu na małe elementy i skorygowaniu ich zniekształceń związanych z nachyleniem i skalą zdjęcia; stosowane są techniki: analogowa i cyfrowa (5.3, 6.5)

ORTOFOTOMAPA - mapa fotograficzna uzyskana na drodze przetwarzania różniczkowego; można ją uzyskać metodą analogową lub cyfrową

ORTOFOTOMAPA CYFROWA - ortofotomapa uzyskana w fotogrametrycznej stacji cyfrowej; do jej opracowania niezbędny jest numeryczny model terenu i znajomość elementów orientacji zdjęć (6.5)

98

OŚ KAMERY - prosta prostopadła do ramki tłowej przechodząca przez środek rzutów (2.1)

PARALAKSA - w stereoskopii: różnica współrzędnych tłowych tego samego punktu na dwóch zdjęciach tworzących stereogram: p. podlużna - różnica x-ów, p. poprzeczna - różnica z-ów, lub y-ów (w fotogrametrii lotniczej) (4)

PIKSEL - najmniejszy (dwuwymiarowy) element obrazu cyfrowego; wartość piksela - liczba określająca intensywność zarejestrowanego promieniowania, na ogół zapisywana w zakresie od 0 do 255 (8 bitów)

PRÓBKOWANIE OBRAZU CYFROWEGO (patrz "dyskretna postać danych") (1.2)

PRZETWARZANIE ZDJĘCIA FOTOGRAMETRYCZNEGO - przekształcenie zdjęcia terenu płaskiego w mapę; stosowane metody: p. fotomechaniczne, p. graficzne, p. optyczne, p analityczne. Przetwarzanie różniczkowe - zasadniczo różniące się od czterech wymienionych metod - traktowane bywa odrębnie. (5.1)

PRZETWORNIK ORTOFOTOSKOPOWY - przyrząd stosowany do analogowego przetwarzania różniczkowego (5.3)

PLAN NALOTU - wytyczne wykonania zdjęć fotogrametrycznych; obejmuje informacje dla pilota (mapa z kursami, wysokość lotu, prędkość samolotu) i dla operatora kamery (2.2.4)

PUNKT DOSTOSOWANIA - fotopunkt przeznaczony do zbudowania poprawnego modelu stereoskopowego (dowiązanego do istniejącej osnowy terenowej)

PUNKT GŁÓWNY - rzut ortogonalny środka rzutów na rzutnię; w fotogrametrii: rzut ortogonalny obrazowego punktu węzłowego obiektywu na płaszczyznę ramki tłowej (lub fotogramu) (2.1.1)

RADAR - radiolokacyjny system aktywny (sam wysyła wiązkę, której "echo radarowe" rejestruje); w teledetekcji do niedawna głównie stosowano "radar bocznego wybierania" (SLAR); w lutym 200 roku z powodzeniem zastosowano wysokorozdzielczy interferometr radarowy InSAR

RESEAU - płyta szklana z naniesioną precyzyjnie wzorcową siatką kwadratów; umieszczona w płaszczyżnie tłowej kamery pomiarowej ułatwia korekcję błędów odwzorowania (2.2)

ROZDZIELCZOŚĆ OBRAZU CYFROWEGO - szczegółowość o.c. wyrażana liczbą pikseli przypadających na cal (matrycy detektorów); oznaczana dpi (ang, dot per inch) (2.2.2)

ROZDZIELCZOŚĆ ZDJĘCIA FOTOGRAFICZNEGO (ANALOGOWEGO) - zdolność oddzielnego odwzprowania najdrobniejszych elementów obrazu - wyrażana liczbą linii na milimetr

SKALA MODELU - skala zrekonstruowanego w przyrządzie fotogrametrycznym (autograf, stacja cyfrowa) mierzonego obiektu; o skali modelu decyduje skala odtworzenia bazy fotografowania (4.2)

STAŁA KAMERY - stała odległość obrazowa kamery - od środka rzutów do ramki tłowej; ściślej: odległość obrazowego punktu węzłowego obiektywu, nazywanego obrazowym środkiem rzutów od ramki tłowej (2.1.2)

STEREODIGITALIZACJA - 3D opracowanie modelu stereoskopowego w cyfrowej stacji fotogrametrycznej; np. wektoryzacja, denerowanie ortofotomapy, aerotriangulacja przestrzenna, pomiar NMT (6)

STEREOGRAM - dwa zdjęcia tego samego obiektu, wykonane z różnych miejsc w sposób umożliwiający uzyskanie sztucznego efektu stereoskopowego (3.1)

STEREOKOMPARATOR - przyrząd przeznaczony do pomiaru współrzędnych tłowych na stereogramach; o podwyższonej dokładności - s. precyzyjny; do pomiaru pojedynczych zdjęć (z podwyższoną precyzją) - monokomparator (3.3)

STEREOMIKROMETR - proste urządzenie przeznaczone do pomiaru różnic paralaks podłużnych punktów obserwowanych pod stereoskopem (3.3)

STEREOSKOP - najprostszy przyrząd ułatwiający uzyskanie sztucznego efektu stereoskopowego; s.mostkowy - mały, przenośny, bywa stosowany przy pracach terenowych; s. zwierciadlany -

99

stosowany jest do obserwacji stereogramów (a wykonywania nawet prostych pomiarów) w pracowni (3.3)

STEREOSKOPIA, PRZESTRZENNE WIDZENIE - wrażenie uzyskiwane przy dwuocznym oglądaniu przedmiotów (naturalny efekt stereoskopowy), lub ich zdjęć (sztuczny efekt stereoskopowy); przy stereofotogrametrycznym opracowywaniu map zdolność ta jest nieodzowna ze względu na konieczność bezustannego identyfikowania obrazów tego samego punktu na dwóch różnych zdjęciach (3.1)

ŚRODEK RZUTÓW - punkt skupienia wiązki promieni rzucających (w odwzorowaniu perspektywicznym) (2.1.1)

TELEDETEKCJA - pozyskiwanie (głównie z pułapu satelitarnego) i przetwarzanie informacji o środowisku poprzez jego obrazowanie a następnie analizę uzyskanych danych

SKANER - urządzenie zapisujące obraz w postaci cyfrowej; skanery laboratoryjne służą do przekształcania rysunków, zdjęć itp. płaskich obrazów na format cyfrowy; skanery teledetekcyjne, to radiometry rejestrujące - w czasie przelotu satelity - promieniowanie elektromagnetyczne odbite od powierzchni Ziemi (lub także promieniowanie emitowane)

SKANER WIELOSPEKTRALNY - skaner rejestrujący promieniowanie w wielu kanałach spektralnych

WEKTORYZACJA STEREOGRAMU, W. MAPY - opracowanie linii konturowych mapy w oparciu o stereogram cyfrowy (w fotogrametrycznej stacji cyfrowej, bądż w autografie cafrowym) (6.1)

WSPÓŁRZĘDNE MODELU - współrzędne przestrzenne punktu modelu stereoskopowego (w mm), określone w przyjętym układzie odniesienia (3.4, 5.4.2)

WSPÓŁRZĘDNE TŁOWE - współrzędne punktów odwzorowanych na zdjęciu fotogrametrycznym, określone w ortogonalnym układzie, mającym początek w punkcie głównym a osie równoległe do łącznic znaczków tłowych; przestrzenne współrzędne tłowe -

współrzędne punktu odwzorowanego na zdjęciu w przestrzennym układzie mającym początek w środku rzutów, jedną oś zgodną z osią kamery a pozostałe - równoległe do osi układu tłowego (2.1.2, 4)

ZDJĘCIA NAZIEMNE - wykonywane ze stanowisk naziemnych: poziome lub nachylone; pary zdjęć: normalne (o osiach prostopadłych do bazy fotografowania), zwrócone (o osiach równoległych, ale nieprostopadłych do bazy), zbieżne - o osiach zbieżnych (2.2.2)

ZDJĘCIA LOTNICZE - wykonywane z pokładu samolotu: pionowe, prawie pionowe, lub ukośne (gdy nachylenie osi kamery przekracza 3o) ; wykonywane zazwyczaj jako zdjęcia szeregowe - kolejne zdjęcie (prawie pionowe) obejmuje zasięgiem część zdjęcia poprzedniego (p%) i część zdjęcia z szeregu sąsiedniego (q%) (2.2.3)

ZNACZEK POMIAROWY - znaczek którym celuje się na mierzone szczegóły fotogramu; w układzie obserwacyjno-pomiarowym przyrządu fotogrametrycznego najczęściej ma kształt kropki lub krzyżyka; przestrzenny znaczek pomiarowy - wrażenie przestrzenności znaczka pomiarowego uzyskiwane w trakcie obserwacji i pomiaru modelu stereoskopowego (3.2, 3.4)

ZDJECIE NORMALNE-oś obiektywu prostopadła do bazy zdjęć, z której są one wykonane. Zdjęcia o kątowych elem.Orientacji równych 0. Umożliwiaja opracowanie stereogramów na podstawie pomierzonych na stereokomparatorze współrzędnych tłowych i paralaksy p.

---