Metody kształcenia - ogólno dydaktyczne

Metody - (z gr. methos = droga, sposób) to określony sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością stosowania jej w praktyce jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.

Metody odpowiadają na pytanie: jak uczyć, jakie dobierać czynności i środki, aby osiągnąć zamierzone wyniki nauczania.

Dominujący składnik każdej metody nauczania to -określony system czynności nauczyciela i uczniów.

Metoda nie jest formą nauczania (termin forma określa raczej zewnętrzną, organizacyjną stronę nauczania). Podstawową formą nauczania jest LEKCJA w toku której nauczyciel stosuje różne metody nauczania. Formą nauczania może być tez wycieczka, praca domowa uczniów, zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne.

Traktując metodę jako drogę nauczania bierzemy pod uwagę tok logiczny nauczania, który może być:

• Indukcyjny

• Dedukcyjny

( W. Okoń, Zarys dydaktyki ogólnej )

OKOŃ	KUPISIEWICZ	NAGAJOWA
Metoda asymilacji wiedzy -pogadanka, dyskusja, praca z książką. Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy -metoda przypadków: zajmowanie się jednym konkretnym przypadkiem z którego wiele wynika i który ma swoje odniesienia, - metoda projektu: ta metoda znajduje zastosowanie w przygotowaniu ustnych prezentacji maturalnych, najpierw musi pojawić się projekt, zarys, pomysł, następnie wyłania się koncepcja, projekt, przedstawienie wyników i końcowa weryfikacja. Projekt dotyczy tematów przekrojowych. Przykładowy temat projektu: Jak funkcjonuje gwara w twoim otoczeniu?” -metoda sytuacyjna: musi istnieć sytuacja w której znajdujemy za i przeciw ( np. „Chłopi” Reymonta -sąd nad Jagną ) pozwala ona na rozpatrywanie różnych aspektów rzeczywistości, wejście ucznia w tło powieści i lepszą znajomość ówczesnych realiów. - burza mózgów - gry dydaktycznej. Metody waloryzacyjne: -impresyjna -ekspresyjna (przeżyciowa) Metody praktyczno -ćwiczebne.	Metody oparte na obserwacji: -metody oparte na obserwacji np. pokaz projektu. Metody oparte na posługiwaniu się słowem: - wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką. Metody oparte na działalności praktycznej uczniów: -np. metoda laboratoryjna. Metody oparte na grach dydaktycznych: -np. gry sytuacyjne	Metody słowne: -opis, opowiadanie, praca z książką, wykład referat. Metoda zajęć praktycznych. Metoda oglądowa

STRATEGIE DYDAKTYCZNE WDŁ. B. CHRZĄSTOWSKIEJ PATRZ METODY OKOŃ;

Według Chrząstowskiej, dobór metod uzależniony jest od dwóch czynników:

• od rodzaju treści dydaktycznej

- od stanu świadomości literackiej ucznia

STRATEGIA ASOCJACYJNA (ASYMILACYJNA -OKOŃ)

STRATEGIA EMOCJONALNA (WALORYZACYJNA)

STRATEGIA OPERATYWNA (SAMODZIELNEGO DOCHODZENIA DO WIEDZY)

STRATEGIA PRAKTYCZNO -ĆWICZENIOWA ( PRAKTYCZMO -ĆWICZEBNA)

FORMY PRACY DYDAKTYCZNEJ:

OKOŃ	KUPISIEWICZ	NAGAJOWA
praca jednostkowa : klasówka, pytanie praca zbiorowa: ( wówczas gdy prowadzimy lekcje) praca grupowa: jednolita- wiele grup roztrząsa równocześnie ten sam problem, zróżnicowana -równoczesne rozwiązywanie przez grupy różnych zadań, kombinowana- wymieszanie pracy jednolitej i róznej, brygadowa-praktyczno - produkcyjna, w warsztatach szkolnych itd.	nauczanie jednostkowe nauczanie zbiorowe, które może być: klasowo-lekcyjne, laboratoryjno-lekcyjne lub warsztatowe nauczanie grupowe grupowo-problemowe	praca zbiorowa praca w zorganizowanych stałych zespołach praca w grupach jednorazowo organizowanych praca indywidualna (klasówka) praca jednostkowa (każdy z uczniów osobno rozwiązuje to samo zadanie)

PYTANIE 30 (z Teoria literatury w szkole... )

METODY KSZTAŁCENIA LITERACKIEGO WDŁ CHRZĄSTOWSKIEJ:

MODELE EDUKACJI LITERATURY W LICEUM:

Metody kształcenia literackiego -Chrząstowska.

Strategia A - uczenie przez przyswajanie wiedzy gotowej (Asoscjacja)

Strategia P - uczenie poprzez odkrywanie poszukiwanie samodzielnie nowej wiedzy ( Poszukiwanie). Rozwijająca myślenie uczniów w toku rozwiązywania problemów, metody poszukujące, heureza lub metoda problemowa. Uczeń w roli badacza-faktów i zjawisk literackich, metody analityczne.

Strategia O - uczenie się operatywności oddziaływania na rzeczywistość poprzez praktyczne oddziaływanie ( Operatywność). Uczeń w roli wykonawcy -metody gier i zabaw, metody ćwiczeń w mówieniu i pisaniu.

Strategia E - ukierunkowana na rozwój procesów emocjonalnych, uczenie poprzez przeżycie -(Emocje)

Przebieg analizy -etapy:

1. uważne czytanie tekstu

• intuicyjne określenie problematyki

• domysł struktury dzieła

2. Właściwa analiza

• poziom opisu - rozpoznanie i wyodrębnienie elementów poddających się analizie,

• poziom analizy -poszukiwanie zależności między wyodrębnionymi składnikami

3. Interpretacja tekstu -całości

• pierwsza faza usytuowanie utworu w kontekście np. biografii i twórczości autora, rzeczywistości pozaliterackiej.

• Druga faza -„wytrącanie” utworu z kontekstu, określenie stopnia oryginalności, wartościowanie.

W pierwszej części lekcji stosujemy metody biernego odbioru, metodę ekspozycji ( no. Wzorcowe czytanie, recytacja, płyta, nagranie) oraz swobodne wypowiedzi uczniów.

Metody te służą wywoływaniu odpowiednich motywacji, uczenia się i stworzenia sytuacji problemowej.

W drugiej części lekcji stosujemy metodę badania: heurezę, ( powiązaną z tzw. pracą z tekstem ) lub samodzielne rozwiązywanie problemu .

Przy ustalaniu ogólnych wniosków interpretacyjnych - zastosowaniu ćwiczeń praktycznych

( metody wykonania, elementy dyskusji, ćwiczenia redakcyjne, wnioski, notatka). W ten sposób łączymy w jednej jednostce lekcyjnej różne rodzaje aktywności ucznia, przeżywanie, myślenie, werbalizację dociekań intelektualnych.

• Model pozaliteracki: nacisk tylko i wyłącznie na treść lektury, mimetyzm, metody podające,

• Model historyczno -kulturowy: faktografia na pierwszym miejscu, fakty psychologiczne, biologiczne, uwarunkowanie społeczne, analizujemy treść forma bez znaczenia.

• Zdezintegrowana treść i forma : osobno omawiana treść utworu osobno jego forma

• Model analizy sfunkcjonalizowanej - z analizy środków stylistycznych wynika treść utworu, analiza środków służy interpretacji - za tym modelem opowiada się Chrząstowska. Jak poetyka służy rozumieniu treści.

PYTANIE 27,28,29

Pięć metod kształcenia literackiego według Urygi ( Godziny polskiego)

1. Metoda impresyjno-eksponująca : wyznacza ona szczególne miejsce w procesie dydaktycznym bezpośredniemu oddziaływaniu estetycznemu dzieł i skupia uwagę na organizowaniu przeżyć uczniów, wiążąc ściśle interakcje lekcyjne z budowaniem atmosfery intymnego kontaktu z eksponowanymi wartościami sztuki

1. Zależy ona od relacji ról- nauczyciel a uczeń.

2. Jest nastawiona na kontakt z uczniami.

3. Wymaga dużego wyczucia i intuicji od nauczyciela.

4. Komentarze uczniowskie stanowią tu niezbędne dopełnienie.

5. Jest ona swoistym sposobem-uczenia się przez przeżycie -ważne jest zagospodarowanie wizualnej i dźwiękowej przestrzeni.

6. Materiały audiowizualne-narzędzia wzbogacające percepcję dzieł literackich na drodze uwidocznienia ich brzmieniowej postaci.

7. Środki przybliżania i ukonkretniania kulturowego tła lektur literackich ( albumy, fotografie, filmy itd.)

2. Metoda analizy dokumentacyjnej: dzieło literackie staje się przedmiotem obserwacji i badania.

1. Kształci świadomość literacką ucznia.

2. Rozwija świadomość literacką ucznia.

3. Czytanie musi być tutaj wielokierunkowe.

4. Rozwija wiedzę o budowie dzieła literackiego poszerzając ją o pojęcia z zakresu poetyki.

5. Kształci umiejętność czytania.

6. Uświadamia funkcję literatury w życiu człowieka

7. Rozszerza wiedzę o komunikacji literackiej ( społeczne uwarunkowania lektury).

8. Zaznajamia z rozwojem literatury ( jej przemian, form, konwencji, gatunków).

9. Kładzie nacisk na podejście badacza - umożliwiające zrozumienie bądź wyjaśnienie języka utworu, stosunku dzieła do twórcy, rzeczywistości historycznej.

10. Korzysta z emocjonalnych pobudzeń.

11. Podstawowe źródło informacji to tekst dzieła i konteksty.

12. Interpretuje teksty i ich związki z malarstwem, ikonografią itd.

13. Inicjatywa przy tej metodzie należy do nauczyciela.

14. Wyznaczniki metody: wyodrębnienie głównych składników struktury dzieła, wstępne hipotezy i interpretacje, zagadnienia wymagające zbadania, analiza tekstu + konteksty.

3. Metoda analizy wykonawczej - działanie wykonawcze ucznia, czytanie i wygłaszanie

utworu.

1. Odkrywanie warstwy problemowej tekstu.

2. Nacisk na poznanie utworu.

3. Odkrywanie brzmienia utworu rytmu.

4. Uczniowie uczestniczą w próbach głośnego wygłaszania utworu.

5. Wdrażanie w życie form składniowych i wersyfikacyjnych.

6. Kształcenie kultury żywego słowa.

7. Przeżycie twórcze.

4. Dyskusja (zagaić, zainicjować, rozpocząć,)

1. Bardzo ważny jest problemowy wymiar tematu dyskusji.

2. Zaangażowanie uczniów.

3. Dyskusja musi mieć swój porządek.

4. Dzieło literackie jako przedmiot dyskusji i interpretacji.

5. Aktywizacja ucznia-myślenie problemowe.

6. Zdolność operowania dotychczas zdobytą wiedzą, komunikacja.

7. Wymiana poglądów.

8. Wypowiedzi żywe, samodzielne, swobodne.

9. Dyskusja musi być poprzedzona starannym przygotowaniem.

10. Nauczyciel kieruje dyskusją, słucha, naprowadza ją na właściwy tor, czasem rozstrzyga spory.

11. Dyskusja musi zostać podsumowana.

5. Metoda przekładu intersemiotycznego. (o tej metodzie pisze też A. Baluch Poezja współczesna w szkole podstawowej) jej istotę stanowi przekład jednego kodu na inny.

1. Szansa na wyrażanie przeżyć.

2. Uruchamia interakcje uczniów.

3. Odkrywa właściwości kodu, strukturę tekstu, język.

4. Może być to mowa ciała, słuchowisko, żywa rzeźba.

5. Uczy smaku twórczości.

6. Czytanie kodów pozajęzykowych pobudza do wypowiedzi, pełni rolę „mowotwórczą, a zarazem rozwija zdolność nazywania i wyrażania treści nie zwerbalizowanych.

7. Przekład intersemiotyczny wiąże kształcenie sprawności językowej z kształceniem literackim. Podstawą tego związku jest działanie uczniów, przeważnie zespołowe operowanie tworzywem artystycznym dzieł, co nadaje procesowi uczenia się literatury charakter praktyczny i mocno osadzony na fundamencie konkretnych wyobrażeń. Jest to jedno z głównych założeń metody.

PYTANIE 49

Wycieczki polonistyczne - wdł. Słodkowskiego ( Metodyka nauczania języka polskiego w szkole średniej)

Wycieczki dzielimy na:

1. Biograficzno - literackie.

2. Kulturalno literackie.

3. Historyczno literackie (np. szlakiem renesansu)

4. Społeczno -literackie.

Wstępne przygotowanie merytoryczne: przygotowanie poszczególnych punktów wycieczki.

Wycieczki kształcą aktywność i samodzielność uczniów, inspirują do poznawania bliższych i dalszych okolic.

Kształcą czynną postawę -odpowiedzialność za siebie i innych.

Dobrze gdy wycieczka czemuś posłuży - wykorzystanie zdobytych wiadomości na lekcji.

Wycieczki mogą być następujące: Śladami Zeromskiego, do Muzeum Wyspiańskiego, do Rydlówki, do Biblioteki Miejskiej ( lekcje biblioteczne), do drukarni, galerii sztuki, do księgarni, do wydawnictwa, do teatru, do opery, dla poznania środowiska i regionu -Nowa Huta.

PYTANIE 50

Biografia pisarzy - (B. Chrząstowska, Teoria literatury w szkole. Z badań nad recepcją liryki, Wrocław 1979.)

Chrząstowska jest raczej przeciwna biografii na zajęciach literackich - stawia ona na tekst i jego analizę.

Biografia pisarzy:

1. Trzeba rozpatrzyć dwie kwestie biografizm i psychologizm.

2. Sztuka jako taka potrzebuje autonomii-nie można patrzeć na utwór przez pryzmat biografii - otrzymujemy wówczas o wiele uboższą interpretację tekstu.

3. Biografia hamuje myślenie i ogranicza reakcje emocjonalne. Znając biografię twórcy szukamy w niej takiego a nie innego wydźwięku utworu.

4. Ale !! biografia pisarza w niektórych przypadkach jest niezbędna -wyjaśnia bowiem pewne fakty np. poezja filarecka Mickiewicza.

5. Biografia pisarza może dawać wzorce osobowe.

Podobne stanowisko zajmują redaktorzy To lubię! Uczymy biografii tylko tyle, ile jest konieczne, liczy się problem i dyskusja nad niem, nie wiedza encyklopedyczna.

Szyszkowski, Bortnowski bronią biografii, mówią iż najbezpieczniej jest stosować zasadę złotego środka. Warto sięgać do biografii pisarzy, bo to element wiedzy literackiej, erudycyjnej-pomaga w odczytaniu dzieła.

Biografia powinna mieć zarys ogólny i możliwie atrakcyjny (np. muzea literackie)

Autorzy Metodyki nauczania w szkole średniej ( Szyszkowski, Libera) zwracają uwagę na zmianę w podejściu do wiedzy biograficznej kiedyś i teraz; przejście od encyklopedyzmu do wiedzy fragmentarycznej.

Proponują urozmaicenie takiej wiedzy przez:

• oglądanie albumów,

• wizyty w muzeach,

• wycieczki regionalne,

• słuchowiska radiowe i telewizyjne,

• wywiady z kustoszami muzeów, rodzinami wybitnych twórców ( prezentacja na forum),

• zwiedzanie sławnych nekropolii .

PYTANIE 59

Przygotowanie się nauczyciela do lekcji języka polskiego w liceum - Słodkowski

Władysław Słodkowski - Organizacja i metody pracy nauczyciela i ucznia

Pojęcie organizacji pracy w ogólnym jej rozumieniu, obejmuje planowanie tej pracy, związane z nią czynności, środki materialne oraz urządzenia i przeprowadzenie jej w określonym z góry porządku.

Dobrze zorganizowana praca jest koniecznym warunkiem skutecznej nauki szkolnej. Każdorazowo przemyślane, wnikliwie zaplanowane i trafnie przeprowadzone czynności organizacyjne wpływają w zasadniczy sposób na:

1. uzyskanie przez uczniów dobrze zrozumianych i przyswojonych treści nauczania,

2. kształcenie pewnych cech umysłu i charakteru uczniów, jak systematyczność, zamiłowanie do porządku, zaradność, samodzielność pracy

3. aktywizację procesu myślenia uczniów oraz ich działania

4. kształtowanie się aktywnej postawy wobec życia, nabywanie określonych przekonań, wyrabianie postaw moralno- społecznych.

K. Lech wyróżnił pięć zasad i uznał je za szczególnie ważne w procesie nauczania i uczenia się w szkole:

1. Zasada ekonomii -gospodarność w pracy. Mieści się w niej problem celowości, wydajności i oszczędności pracy.

2. Zasada humanizacji pracy - stworzenie takich warunków aby raca dla nauczyciela i ucznia stała się jak najgłębiej pojętym zadaniem osobistym.

3. Podkreśla się tu konieczność kooperacji i harmonii w pracy zespołu.

4. Mówi się o porządku, ładzie i karności w pracy.

5. Wysuwa się tu na czoło problem racjonalizacji czyli stałego sprawdzania w praktyce wartości ustalonej organizacji, wykrywania dzięki temu jej braków i doskonalenia przez doświadczenie form i metod organizowanej pracy.

Nie bez znaczenia jest warsztat pracy nauczyciela w skład którego powinny wejść: biblioteka podręczna (teksty literackie, opracowania krytyczne, prace monograficzne, wydawnictwa z zakresu ogólnej metodyki przedmiotu, poradniki i przewodniki metodyczne, program nauczania, podręczniki i wypisy, słowniki i encyklopedie); roczniki czasopism, zbiory ilustracji, fotografii, fotokopii, podręczne pomoce naukowe.

Do głównych form organizacji pracy nad językiem polskim trzeba zaliczyć: pracę lekcyjną, pracę pozalekcyjną i pracę domową.

1. Poznanie programu nauczania, podręczników.

2. Samokształcenie.

3. Gromadzenie materiałów dydaktycznych.

4. Przemyślany tok lekcji ( dobrze dobrane metody nauczania i formy pracy, aktywizacja, praca domowa).

5. Pisanie konspektu.

6. Poznanie uczniów.

7. Samokontrola -wyciąganie wniosków.

PYTANIE 60

Planowanie pracy nauczyciela - Słodkowski cd.

Tadeusz Kotarbiński mówi o potrzebie planu każdej pracy i wyróżnia aż 11 cech dobrze opracowanego planu. Większość z nich szczególnie szczególnie ważnych dla pracy polonisty, takich jak: celowość, racjonalność, sprawność, giętkości operatywność, szczegółowość i długodystansowość, wykonalność.

Wskazuje się zazwyczaj na wykonanie przez nauczyciela planów pracy rocznej i konspektów każdej jednostki metodycznej.

Przystępując do opracowania na dany rok szkolny planu( zarówno ogólnego planu zajęć jak również rozkładu materiału programowego) nieodzowne jest dokładne zaznajomienie się z projektem planu dydaktyczno - wychowawczego szkoły, programem nauczania własnego przedmiotu, oraz programami przedmiotów pokrewnych, z obowiązującymi dla danych klas podręcznikami. Nauczyciel polonista powinien zwrócić uwagę głównie na poznawcze, kształcące i wychowawcze cele własnego przedmiotu nauczania.

Korelacja nauczania literatury z innymi przedmiotami w szkole. Autor postuluje ustalenie związków pewnych treści języka polskiego z programem historii i języków obcych, aby wiedzieć do jakich wiadomości uczniów można się będzie odwoływać przy opracowywaniu danego tematu.

Ważną sprawą jest również sposób oznaczania danych treści w rozkładzie nauczania. Czyni się to różnie bądź przez zapis hasła programowego z wymienieniem często twórcy lub dzieła, bądź to przez wyróżnienie tylko nazwiska autora i tytułu dzieła, podlegających omówieniu w danym okresie czasu.

Rozkład nauczania języka polskiego powinien uwzględnić następujące rubryki: lektura wiadomości z historii i teorii literatury, ćwiczenia w mówieniu i pisaniu, nauka o języku, wiadomości o współczesnym życiu literackim.

Organizacja i metody pracy lekcyjnej

W nauczaniu języka polskiego jednym z podstawowych celów jest rozwijanie myślenia uczniów. Kierowanie przez nauczyciela rozwojem myślenia uczniów występuje bowiem jako treść pracy organizacyjnej i jako sam wynik organizacji tej pracy w procesie nauczania i uczenia się. Wynika to z faktu, ze ogólne cele np. nauczanie literatury i dostosowany do nich materiał programowy wyznaczają określone sytuacje które na lekcji nauczyciel powinien wywołać, aby stworzyć właściwa atmosferę pracy dla realizacji zadań tego przedmiotu.

Sytuacje stwarzane w procesie nauczania zarówno przez nauczyciela jak i przez uczniów powinny wywołać różnorodne czynności myślowe: a więc przede wszystkim analizę treści pojęć, syntezę zagadnień prowadząca do wniosków, uogólnień i sądów. Sytuacje te mogą mieć charakter poznawczy, kształcący, wychowawczy lub tez estetyczny.

1. Działania muszą być zaplanowane- planowe działanie kształci charakter!!

2. Według Tadeusza Kotarbińskiego cechy dobrego planu to: -sprawność, wykonalność, celowość, racjonalność, giętkość ( można coś zastąpić), operatywność ( pomysł), długodystansowość ( odwoływanie się do tekstów wcześniej omawianych).

3. Plan roczny -program -rozkład materiału. W planie rocznym trzeba ująć: audycje, uroczystości, wycieczki. Te plany muszą być zgodne z planem wychowawczym szkoły. Program nauczania to także nauka o języku, ćwiczenia w mówieniu i pisaniu -trzeba więc zaplanować prace pisemne-jaką będą miały formę, ile ich będzie itd.

PYTANIE 77

Metoda praktyki pisarskiej w szkole średniej -A. Dyduchowa Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu.

1. Uczynić pisanie atrakcyjnym,

2. Metody frenetowskie -Frenet jako pierwszy wprowadził do szkoły tekst dziecka jako wzór.

3. Przygotowywanie przez uczniów tekstów na uroczystości szkolne, akademie itd. Są to teksty swobodne, szczere itd.

4. Po napisaniu uczniowie prezentują swoje teksty z których wybieramy najtrafniejsze.

5. Musimy zapewnić bezpieczeństwo autorowi np. teksty zbyt osobiste ( szczególnie na etapie szkoły podstawowej)

6. Nagroda za najlepszy tekst.

7. Nauczyciel jako partner, doradca, powiernik.

8. Pisanie to naturalny proces rozwoju istoty rosnącej.

PYTANIE 76

Przekład intersemiotyczny - szkoła średnia.

Przekład intersemiotyczny polega na przekładzie jednego systemu znaków na inny - kultura jest intersemiotyczna. Należy pamiętać że każdy przekład jest interpretacją.

Działania we tej metodzie możemy podzielić na kilka grup:

• Od obrazka do wypowiedzi werbalnej:

• opowiadanie tego co widzimy wspomaga umiejętność nazywania, zauważania detalu, operowania przymiotnikami, zaimkami, nazwami fachowymi-ćwiczenie opisu,

• z szeregu obrazków tworzymy historię - ćwiczymy formę opowiadania ( obraz nie zawiera narracji opowiadania tak),

• opisujemy dzieło malarskie - umiejętność opisu+ ćwiczenie recenzji,

• recenzje można też ćwiczyć w przypadku filmu lub innej adaptacji

• Analiza tekstów literackich przez gry dramatyczne ( wystawiamy np. fragment Zemsty- ważne by unikać infantylizmu i powierzchownej interpretacji),

• Od tekstu literackiego do recytacji ( recytacja to też rodzaj interpretacji, dodatkowo ćwiczymy dykcję, interpunkcję, publiczne wystąpienia),

• Tworzenie scenariuszy słuchowisk,

• przekładanie narracji na dialog,

• redagowanie didaskaliów,

• przechodzenie od mowy zależnej do niezależnej,

• wykorzystywanie środków technicznych np. przygotowywanie komputerowych prezentacji.

Wdł Urygi, ale też „Drama na lekcji języka polskiego w szkole średniej” - Dziedzic A., Pichalska J., Świderska E

Przekład może być nie tylko plastyczny ale też: żywe rzeźby, pantomima, stop-klatki, filmy, rysunki, przedmioty -wszystko co może być znakiem.

Przekład intersemiotyczny możemy tez realizować w następujący sposób -uczniowie przygotowują dział muzeum dotyczący np. Biblii, następnie oprowadzają po nim, komentując i wyjaśniając historię poszczególnych przedmiotów.

Mogą opracować mapę -np. Soplicowa, list -np. matki do Elżbiety (Granica), mogą napisać dziennik, zrobić inscenizacje, reportaż, dramę itd.

PYTANIE 68

Konstruowanie tematów wypracowań i ich analiza -Z. Saloni -Sprawność językowa w programie szkoły średniej i praktyce szkolnej [w:] J. Kijas Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w szkołach średnich .

Uwagi krytyczne: reforma szkolna żąda od wszystkich przedmiotów nauczania odteoretyzowania i upraktycznienia. Program każe się nauczycielowi opierać na przerabianym materiale literackim, przerabiać przede wszystkim lektury. W szkołach istnieje przerost tematów literackich. Lawina streszczeń, charakterystyk, porównań nie pozostawia miejsca i czasu na wypracowania innej treści. Autor opowiada się za zerwaniem z tym systemem. Postuluje wprowadzenie do wypracowań obserwacji życia, rozważanie najrozmaitszych jego zagadnień. Miałoby to wyrabiać umiejętności ucznia.

Ważniejsze bowiem jest to, że uczeń w liceum nie potrafi samodzielnie sformułować kilku zdań, ani składnie napisać listu, niż to, że nie wie w którym roku Mickiewicz napisał Pana Tadeusza.

Ważne jest to by uczeń potrafił samodzielnie rozwiązać dany problem, by nie był on odtwórczym wysiłkiem.

Aby uczeń rozwiązał jakiś problem nauczyciel musi go wcześniej wskazać. Każdy temat pracy powinien być sformułowany z uwzględnieniem celów, których realizacji ma służyć.

Trzeba, by stawiał przed uczniem określone zadania. Opis, opowiadanie, streszczenie, sprawozdanie powinny być rzadziej zadawane. Większość tematów prac pisemnych zarówno wolnych jak i opartych na materiale z lektury powinna podawać problem do rozwiązania!!

Zadany temat musi zawierać rzeczywisty problem do rozwiązania.

Rozprawka jest formą wypowiedzi najczęściej stosowaną w szkole średniej.

Sposobu opracowania tematu prawie nigdy nie należy ściśle określać ani wymagać!!

Praca uczniowska powinna być zbudowana świadomie, ale niekoniecznie przez zestawienie trójdzielnej kompozycji.

Wypracowanie na temat wolny nie musi być koniecznie rozprawką, dobór najróżniejszych form - opowiadań, dialogów, pastiszów, powinien należeć do ucznia.

Nie można hamować jego pomysłowości ani w formie, ani w treści.

Nie bójmy się młodzieńczej naiwności-przecież to cecha młodości. Kształćmy ludzi myślących, umiejących swe myśli wyrazić na piśmie w sposób zrozumiały, interesujący i ładny, a nie zdolnych wyłącznie do szablonowego omawiania utworów literackich i powtarzanie jedynie cudzych myśli, nie umiejących zdobyć się na inne wypowiedzi.

PYTANIE 33

Problematyka kształtowania pojęć teoretycznoliterackich ( Poetyka stosowana -Chrząstowska)

W wykształceniu polonistycznym młodzieży nie chodzi o poznanie pewnej liczby nazw, terminów, ale o umiejętność posługiwania się nimi o zdolność operowania kategoriami teoretycznymi. Uczeń winien zrozumieć funkcję owych elementów dzieła, nie tylko znać ich nazwy. W świetle tych uwag można wyróżnić dwa sposoby kształcenia świadomości teoretycznej młodzieży:

1. poprzez tok analiz literackich,

2. poprzez wprowadzanie pojęć teoretycznych

• pojęcia teoretycznoliterackie należy kształtować głównie w toku analizy, aby uzmysłowić ich funkcję na odpowiednio dobranym materiale literackim

• omawiana zasada jest jednak w praktyce pojmowana przede wszystkim w drugim znaczeniu, jako okazjonalne, uczenie treści teoretycznych.

• Edukacja polonistyczna nie może mieć charakteru doraźnego, rozwijać się od przypadku do przypadku, w toku nauczania należałoby raczej planowo i systematycznie wzbogacać zasób pojęć teoretycznych uczniów.

Maria Kniagininowa, protestując przeciwko modelowi nauczania wiedzy teoretycznoliterackiej „ od przypadku do przypadku” postuluje organizowanie lekcji pomocniczych, poświęconych wyłącznie kształtowaniu określonego pojęcia.

Janusz Sławiński wyróżnia w terminologii literaturoznawczej: terminy - nazwy, terminy -quasi nazwy - nazwy i terminy teoretyczne.

Kształcenie pojęć teoretycznoliterackich winno mieć charakter ciągły, koncentryczny i systematyczny, ale uwzględniający zasadę stopniowania trudności.

Koncentryczne narastanie wiedzy należałoby rozumieć jako stopniowe uszczegółowienie kategorii, proces nauczania musi się rozwijać w kierunku od poję najogólniejszych do coraz bardziej szczegółowych, ( np. od pojęcia rodzaju i gatunku i jego historycznych mutacji).

Wskazówki ogólne do lekcji teoretycznoliterackich:

1. Organizowanie obserwacji poszczególnych zjawisk ( na 1-2 przykładach wprowadzić nazwy w celu wywołania odpowiednich skojarzeń) -lekcja wprowadzająca termin,

2. Wzbogacenie obserwacji na wielu przykładach,

3. Wyodrębnienie ogólnych i istotnych cech badanych przedmiotów: struktury, funkcji,

4. Uściślenie pojęcia przez porównywanie z pokrewnymi pojęciami ( np. bajka - baśń, nowela -opowiadanie, metafora -epitet metaforyczny),

5. Definiowanie pojęcia,

6. Zastosowanie poznanego pojęcia w nowych sytuacjach -(zas. w analizie)

7. Rozszerzenie i pogłębienie pojęć przez wprowadzenie przykładów nietypowych.

PYTANIE 66

Tradycja a współczesność w edukacji polonistycznej młodzieży ( Poetyka stosowana -Chrząstowska)

Tradycja literacka - dziedzictwo literackie przeszłości, kształtujące współczesną praktykę pisarską i obecne w aktualnych dokonaniach literackich.

Tradycja literacka może funkcjonować w dwojaki sposób:

• jako zbiór norm estetycznych, nawiązujących programowo do określonych nurtów przeszłości i lansowanych w wypowiedziach twórców, manifestach lub też jako zbiór dzieł, które wcielają owe normy i postulaty w życie, korzystając z dorobku dawnych epok.

• Każde dzieło „mówi” o tradycji, tym samym zdradza swa literacką genezę i projektuje swój własny kontekst, najbliższy punkt odniesienia, tło na którym należy je analizować i oceniać. Stosunek do tradycji, sposób i intencja w korzystaniu z jej bogactwa decyduje o oryginalności utworu.

• Najważniejsza gałąź tradycji, wobec której wszyscy pisarze muszą się opowiedzieć „za lub przeciw” nosi nazwę tradycji kluczowej,

• W XX- leciu międzywojennym taką tradycją kluczowa był romantyzm, aprobowany przez Skamandrytów, zwalczany przez Awangardę Krakowską.

PYTANIE 14

Diagnozowanie postaw ucznia wobec literatury

12

---