CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA ORAZ UCZNIÓW ZWIĄZANE Z DYSKUSJĄ JAKO METODĄ KSZTAŁCENIA- ZAŁOŻENIA I PRZYKŁAD
Dyskusja jest zaliczania do metod kształcenia grupowego, czyli takiego w którym na uczniów oddziałuje się w sposób pośredni- poprzez zespół.
Sama dyskusja polega na wymianie zdań między uczniami lub między uczniami i nauczycielem. Jest metodą, w której dominującym czynnikiem staje się słowo- i to nie tyle nauczyciela co ucznia. Główne jej cele to:
-poszerzenie wiedzy uczniów na określony temat
-zwrócenie uwagi i zainteresowanie uczniów daną dziedziną
-nauczenie publicznego debatowania,
Co więcej, jedynie poprzez udział w dyskusji uczniowie mogą nauczyć się wyrażania swojego zdania czy przestrzegania zasad kulturalnej debaty. Dyskusja pomaga także w zrozumieniu przyswajanych treści oraz w problemowym ich zastosowaniu, pozwala obejrzeć dane zjawisko z różnych perspektyw. Materiał, który najlepiej nadaje się do przepracowania podczas dyskusji to materiał stricte naukowy, ale także sprawy społeczne, normy, wartości, postawy czy zachowania.
2. Warunki poprawności dyskusji
Wbrew pozorom dyskusja nie może odbywać się bez wcześniejszego przygotowania. Jednym z podstawowych warunków jej powodzenia jest wiedza, którą muszą posiadać uczniowie. Wiedza ta powinna być już uporządkowana, a temat dyskusji wcześniej zapowiedziany- by móc przygotować argumenty, lub dokładnie objaśniony w trakcie zajęć. Dyskusja powinna składać się z trzech etapów. Po pierwsze dyskusji nie należy zaczynać „z doskoku” - niezbędne jest wprowadzenie do tematu, jasne sformułowanie problemu, postawienie pytań na jakie dyskusja powinna dać odpowiedzi. Drugim etapem jest dyskusja właściwa, czyli grupowe rozwiązanie problemu i tu czasami niezbędna jest motywacja do aktywnego udziału w dyskusji- np.dodatkowe punkty dla aktywnych. Trzecim etapem jest podsumowanie tego co zostało powiedziane- najczęściej robi to osoba prowadząca dyskusję czyli nauczyciel.
3. Od czego zależy udział w dyskusji i jak to poprawić
Podstawowym aspektem powodzenia dyskusji jest chęć wyrażenia swojej opinii- czyli aktywność uczniów. Jedni z nich wypowiadają się chętnie- ci którzy mają łatwość wypowiadania się i dobrze znają temat, inni potrzebują motywacji- osoby nieśmiałe, gorzej przygotowane. I tak, w każdej klasie tworzy się grupa osób aktywnych- stałych dyskutantów i grupa słuchaczy. Od czego to zależy? Po pierwsze od osobowości- przebojowość, pewność siebie i swoich poglądów, łatwość wypowiadania się i występowania na forum z pewnością sprzyja przyjęciu postawy dyskutanta. Po drugie wiedza- im pewniejsza i bogatsza tym łatwiej jest wyrażać opinie. Po trzecie rola ucznia w grupie- sceptyk będzie wypowiadał się bardzo rzadko bo woli być na uboczu, nie lubi się udzielać, intelektualista- tylko wtedy gdy ma coś bardzo interesującego do powiedzenia, do tego jest mu przykro gdy inni nie słuchają, starosta unika wypowiedzi aczkolwiek jest w stanie ratować honor klasy w przypadku nadmiernego milczenia, a animator- dusza towarzystwa wypowiada się zawsze, często nie na temat, byleby mówić, ewentualnie rozładować atmosferę.
Aby zmotywować uczniów do aktywnego udziału w dyskusji nauczyciel może zastosować pewne techniki:
Ustawić krzesła w kręgu, tak by każdy był widoczny i jednocześnie widział wszystkich- sprzyja to na pewno aktywnemu słuchaniu, łatwiej jest też zauważyć gdy ktoś chce zabrać głos
Po określeniu tematu dyskusji wyznaczyć kilka minut na przemyślenie problemu, znalezienie mocnych i słabych stron i dopiero potem rozpocząć właściwą dyskusję
Podzielić klasę na kilkuosobowe grupy (tzw. metoda ulów) by w małych zespołach przemyślała problem i dopiero potem przenieść ją na forum całej klasy
Zastosować gratyfikację punktową/plusową
Użyć piłki, której rzut do danej osoby będzie oznaczał, że powinna ona coś powiedzieć
4. Najczęstsze błędy uczniów podczas dyskusji:
-naruszają kolejność, mówią „jeden przez drugiego”, zapominają o zgłaszaniu się, przekrzykują się,
-nie umieją słuchać wypowiedzi innych osób, lekceważą i bagatelizują je
-argumenty innych przyjmują za bardzo osobiście i często popadają w konflikty
- stosują agresywny lub ironiczny ton wypowiedzi
- odbiegają od tematu dyskusji
-nie kontrolują czasu swojej wypowiedzi, dominują w dyskusji
- mówią by się popisać a nie wnieść coś wartościowego
- nie widzą potrzeby podsumowania dyskusji
Czynności nauczyciela
Czynności które powinien jednak wykonać nauczyciel to:
przekazanie uczniom niezbędnej wiedzy
określenie (przypomnienie) zasad kulturalnej debaty
- gdy jeden mówi reszta słucha
-nie przerywamy drugiej osobie
- wypowiadamy się tylko na temat
-nie obrażamy ani nie ośmieszamy drugiej osoby
określenie tematu dyskusji, sformułowanie problemu
określenie czasu trwania dyskusji
rozpoczęcie dyskusji
-udzielanie głosu poszczególnym osobom
-upominanie w razie niewłaściwego zachowania
-sprowadzanie dyskusji na właściwy tor
-pobudzanie do wypowiedzi poprzez parafrazę, podsumowywanie, zwracanie uwagi na inne aspekty
5. zakończenie dyskusji
-podsumowanie wyników, wyciągnięcie wniosków
Czynności uczniów
Uczniowie podczas dyskusji powinni wykazać się dużą aktywnością. By wziąć w niej udział muszą uzyskać wiedzę na określony temat, przemyśleć dany problem, poszukać mocnych i słabych stron, przygotować argumenty i przyjąć określone stanowisko. Następnie powinni podejmować głos w dyskusji, przestrzegając określonych reguł- mówienie na temat, argumentacja, kultura
Przykładowe tematy dyskusji:
Temat powinien być kontrowersyjny, ciekawy. Np.: Wybitny poeta romantyzmu- Mickiewicz czy Słowacki? Szkolnictwo elitarne czy egalitarne? Zmiana systemu edukacyjnego w Polsce (utworzenie gimnazjów).
Własne przemyślenia
Dyskusja jest wg mnie bardzo wartościową metodą dydaktyczną. Jej zalety to przede wszystkim dostęp do różnorodności poglądów i wykształcanie umiejętności formułowania własnych myśli. Dyskusja pomaga też nabrać pewności w wypowiadaniu swoich przekonań, pobudza i rozwija myślenie. Sprzyja też kształtowaniu własnej osobowości- poglądów i przekonań. Uczy oceny zdania innych ludzi i krytycznego spojrzenia na własne poglądy a czasem także ich weryfikacji. Poprzez dyskusję możemy także zaobserwować zachowania i procesy wewnątrzgrupowe, przyjrzeć się rolą pełnionym przez poszczególnych uczniów. Jak każda metoda zawiera także słabe strony, wśród których najważniejszą jest nierównomierna praca uczniów- nadaktywność jednych i bierność drugich. Dyskusja nie zabardzo nadaje się też do stosowania wśród młodszych uczniów- wymaga bowiem wiedzy, swobody wypowiadania się i zaangażowania.