FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA - ćwiczenia
03.03.2010.
Anatomia - nauka o budowie poszczególnych układów.
Anatomiczna pozycja ciała z zaznaczeniem płaszczyzn orientujących:
oś pionowa
oś pozioma
oś czołowa
Wiek człowieka.
Okres rozwoju:
wiek oseska - trwa od urodzenia do 6 - 8 miesiąca (początek ząbkowania)
wiek wczesnego dzieciństwa - od 6 - 8 miesiąca do 6 - 7 roku życia (wyrzynanie się zębów stałych
wiek późnego dzieciństwa - od 6 -7 roku życia do początku wieku pokwitania (12 - 14 lat)
wiek młodzieńczy - od 12 - 14 lat do 20 - 25 lat (zakończenie wzrostu)
Okres stabilizacji
wiek dorosły i wiek dojrzały - 25 -55 mężczyźni, 20 - 50 kobiety
Regres
wiek starości - 55 - 60 do końca życia
Proporcje ciała.
Idealne proporcje ciała: Krzyż św. Andrzeja - pozycja stojąca, L. Da Vinci - pozycja w rozkroku - pozycje w kole, gdzie środek znajduje się w punkcie pępka.
Różnice konstytucyjne budowy ciała:
typ leptosomatyczny - odznacza się większymi wymiarami długościowymi i obwodowymi
typ pykniczny - w przeciwieństwie do leptosomatyka, odznacza się mniejszymi wymiarami długościowymi. Posiada większe wymiary szerokościowe i obwodowe.
Typ atletyczny - pośredni, typ klasycznego lekkoatlety.
Układy narządów:
narządów ruchu
trawienny
oddechowy
naczyniowy
moczowo-płciowy
nerwowy
gruczołów dokrewnych
narządów zmysłów
Nadrzędny jest nerwowy - reguluje wszystkie czynności organizmów i jest siedliskiem świadomości. Jedynie harmonijna współpraca wszystkich narządów prowadzi do normalnych czynności całego organizmu.
W czynnościach leczniczych należy leczyć nie chory narząd, lecz cały organizm.
Układ narządów ruchu:
W skład układu narządów ruchu wchodzą:
układ kostny
układ stawowo-więzadłowy
układ mięśniowy
Układ kostny i stawowo-więzadłowy stanowi bierną część układu narządów ruchu, ukł mięśniowy jest częścią czynną.
Układ kostny - osteologia
Budowa:
oseina - nadaje elastyczności
skł. mineralne - sole kwasu fosforowego i węglanowego - nadają twardość
Zachwianie równowagi powoduje zbyt dużą gęstość lub kruchość.
Wyróżniamy kości długie, płaskie i krótkie różnokształtne:
długie - udowa, ramienna - trzon, nasada (chrząstka nasadowa, nasada, chrząstka stawowa)
płaskie - czaszki, miednicy - 2 warstwy tkanki kostnej zbitej oraz śródkoście
kości krótkie i różnokształtne - zbudowane z tkanki gąbczastej, pokrytej cienką warstwą istoty kostnej zbitej
Trzy powierzchnie kości:
okostna (2 warstwy):
zewnętrzna - bogato unaczyniona
wewnętrzna - osteoblasty - komórki kostne
ochrzęstna
szpik kostny (żółty w kościach długich i czerwony - wytwarzający krwinki czerwone - w kościach płaskich - mostek, łopatka, kręgi)
Czynności kości.
Kość jest żywą tkanką biorącą udział w przemianie materii - jest ona zbiornikiem soli mineralnych (sole wapnia).
Wapń pobierany jest z przewodu pokarmowego i wydalany jest przez nerki.
Komórki kostne mają zdolność odkładania wapnia w kościach.
Prawidłową przemianę wapniową regulują hormony przytarczyc i kory nadnerczy.
Witamina D.
10.03.2010.
Tkanka kostna może rozwijać się:
bezpośrednio - na podstawie tkanki łącznej zarodkowej - mezenchymy ( kk. Twarzy, obojczyk, sklepienia czaszki)
za pośrednictwem chrząstki (pozostałe kości)
kości mają również właściwości regeneracji, np. po złamaniu.
Kości kręgosłupa i klatki piersiowej.
Kręgosłup - (columna vertebralis) składa się z kości zwanych kręgami, które łącząc się ze sobą tworzą słup będący osią tułowia - stanowi on podporę dla czaszki, u dołu łączy się z kk. Miednicy. Wewnątrz kręgosłupa leży rdzeń kręgowy.
Składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na 5 odcinków:
szyjny 7
piersiowy 12
lędźwiowy 5
krzyżowy 5
guziczny 4-5
Pierwszy kręg szyjny zwany jest szczytowym (atlas) - nie ma on trzonu. Drugi to kręg obrotowy. Połączenie obu kręgów stanowi ząb k. Obrotowego, który wchodzi w dołek kręgu szczytowego.
Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostka.
Żebro (kostae) składa się z:
chrząstki żebrowej (łączy się z mostkiem)
trzonu
głowy żebra (guzek żebra) - łączą się z kręgami
żebra:
prawdziwe - 1 - 7
rzekome 8 - 10
wolne 11 - 12
Mostek (sternum) - budowa:
rękojeść
trzon
wyrostek mieczykowaty
Kości kończyny górnej:
obojczyk
łopatka
ramienna
łokciowa
promieniowa
nadgarstka
śródręcza
paliczki
Kości nadgarstka: trójgraniasta, grochowata, haczykowata, księżycowata, główkowata, łódeczkowata, czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza
Kości kończyny dolnej:
miednica
udowa
rzepka
piszczelowa
strzałka
kości stopy
Kości stopy!
Kości głowy!
Układ więzadłowy - syndesmologia:
więzadło żółte
więzadło nadkolcowe
więzadło międzykolczyste
więzadła stawu międzykręgowego
więzadło podłużne tylne
jądro miażdżyste
więzadło podłużne przednie
Staw ramienny i staw łokciowy.
Rodzaje ruchów w stawach:
1 wieloosiowe
2 jednoosiowe
3 dwuosiowe
staw biodrowy
staw kolanowy
stawy stopy.
17.03.2010
Układ nerwowy.
Impuls pobudzający - zwiększony napływ jonów Na do wnętrza komórki - jony K transportowane są na zewnątrz - zmniejsza się potencjał ujemny wewnątrz komórki.
Impuls hamujący (hyperpolaryzacja) - zwiększony napływ ujemnych jonów Cl- do wnętrza komórki - zwiększenie potencjału ujemnego wewnątrz komórki.
Informacja odbierana przez receptory w błonie komórkowej wywołuje efekty:
krótkotrwałe (np. ruch jonów - czynnościowy potencjał czynnościowy)
długotrwałe (np. aktywność enzymów - zwiększenie metabolizmu)
mieszanie
odbieranie i przetwarzanie informacji - trzy etapy:
rozróżnienie sygnałów - działanie specyficznego wydzielającego się związku chemicznego
przenoszenie sygnałów - udział swoistych białek w przenoszeniu informacji
wzmocnienie sygnałowe - działalność wzmacniania np. cyklaza adenylanowa, która aktywuje hormony, jony wapniowe.
Impuls nerwowy z komórki przenoszony jest drogą nerwową, którą tworzą komórki nerwowe. Komórka nerwowa (neuron) zbudowana jest z dendrytu (rozgałęzione ciało komórki) i aksonu (neurytu) - długiej wypustki (pokryta osłonką mielinową z tzw. przewężeniami Ranviera). Osłonka mielinowa ma kolor biały (zbudowana ze związków tłuszczowych) - stąd nazwa włókien białych (np. w rdzeniu) w odróżnieniu od istoty szarej (dendryty nie są pokryte osłonką, np. mózg). Niektóre aksony (np. obwodowe, śródmózgowe) posiadają osłonkę glejową tzw Schwanna, która posiada właściwości odżywcze i regeneracyjne dla nerwu. Produkuje on również substancje pobudzające i hamujące impulsy nerwowe.
Aksony rdzenia kręgowego nie posiadają osłonki glejowej, stąd też przy uszkodzeniu nie podlegają regeneracji.
Dendryty w układzie ośrodkowym pełnią funkcję błony postsynaptycznej w synapsie nerwowej, zaś w układzie obwodowym pełnią funkcję receptorów.
Impuls (polaryzujące zjawisko) przepływa komórką nerwową niczym prąd elektryczny. Taki stan ma miejsce w komórkach nerwowych bezrdzeniowych (bez osłonki mielinowej) - wolniejszy przepływ bodźca (0,5 - 2 m/s)
W komórkach nerwowych rdzennych (z osłonką mielinową), gdzie występują przewężenia Ranviera, przepływ impulsu następuje skokowo (z przewężenia na przewężenie) - szybszy przepływ informacji - do 120 m/s.
Droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora stanowi łuk odruchowy. Łuk odruchowy składa się z 5 zasadniczych części
receptora
aferentnego włókna nerwowego
ośrodka nerwowego
eferentnego włókna nerwowego
efektora
24.03.2010.
Grupy włókien dzieli się pod względem morfologicznym jak i czynnościowym.
Morfologiczne kryteria:
obecność lub brak osłonki mielinowej,
średnica aksonów
miejsca występowania ( obwodowe - skupiska nerwów, OUN - drogi nerwowe)
Czynnościowe kryteria:
dośrodkowe (aferentne) - przewodzące impulsy z obwodu do ośrodków,
odśrodkowe (eferentne) - przewodzące impulsy z ośrodków na obwód
szybkość przewodzenia impulsów
czas trwania potencjału iglicowego
czas trwania niewrażliwości (refraksja)
rodzaj uwalniania transmitera i mediatora
Uwzględniając kryteria morfologiczne i czynnościowe włókna nerwowe dzieli się na 4 grupy:
włókna nerwowe grupy A - z osłonką mielinową (aferentne, eferentne), w zależności od średnicy dzielą się na podgrupy: alfa, beta, gamma, delta
włókna nerwowe grupy B - z osłonką mielinową, należą do układu autonomicznego przywspółczulnego i współczulnego (włókna przedzwojowe gałąź łącząca biała)(wydzielają acetylocholinę)
włókna nerwowe grupy Cs - włókna współczulne zazwojowe, bez osłonki mielinowej (np. gałąź łącząca szara)
włókna nerwowe grupy Cd.r. - włókna aferentne bez osłonki mielinowej (stanowią głównie część aferentną trzewnych łuków odruchowych)
Podział włókien nerwowych w zależności od ich budowy i czynności - tabelka.
W organizmie człowieka znajduje się :
12 par nerwów czaszkowych:
I węchowy
II wzrokowy
III okołoruchowy
IV bloczkowy
V trójdzielny
VI odwodzący
VII twarzowy
VIII przedsionkowo-ślimakowy
IX językowo-gardłowy
X błędny
XI dodatkowy
XII podjęzykowy
31 par nerwów rdzeniowych:
8 szyjnych C1 - C8
12 piersiowych Th1 - Th12
5 lędźwiowych L1 - L5
5 krzyżowych S1 - S5
1 guziczny
Drugi rodzaj komórek występujący w układzie nerwowym ośrodkowym i obwodowym stanowią komórki glejowe - nie przewodzą one impulsów nerwowych lecz stanowią one tkankę podporową, dzielą się one na:
oligodendrocyty - wydzielają mielinę (f. Izolacyjna), oddzielają od siebie komórki nerwowe.
Astrocyty - otaczają naczynia krwionośnie, łącząc je z komórkami nerwowymi - pośredniczą w wymianie materii i składników budulcowych między krwią a komórką nerwową.
Komórki mikrogleju - posiadają właściwości żerne.
Potencjał czynnościowy - wyniku zadziałania bodźca (impulsu) zmienia się potencjał elektryczny komórki (wymiana jonów Na+ i K+). Depolaryzacja - zmiana napięcia przechodzi z jednej synapsy do drugiej aż do efektora lub na zasadzie sprzężenia zwrotnego do układu zawiadamiającego np. CUN.
Stopień depolaryzacji błony (pobudzenia) zależny jest od:
liczby cząsteczek transmitera
liczby synaps, na których wydziela się transmiter
Występuje zjawisko sumowania bodźców tzw. sumowanie przestrzenne.
Bodźce wywołujące impulsy tworzą salwy impulsów - impulsy płynące w nerwach mają charakter naprzemienny tj ze wzrostem i spadkiem potencjału (depolaryzacja i polaryzacja komórki) - potencjał czynnościowy.
Impulsy (bodźce nerwowe) dzielimy na:
podprogowe (zbyt słabe, nie wywołujące reakcji)
progowe - reobaza - najmniejsze z powodujących reakcję
nadprogowe - powodujące reakcje
maksymalne - chronaksja - największy z powodujących rekację - siła równa dwóm reobazom
supramaksymalne - silniejsze od maksymalnych - nie zwiększają jednak już odpowiedzi.
31.03.2010.
Potencjał iglicowy pod wpływem transmitera dla mięśni poprzecznie prążkowanych - acetylocholina, następuje pobudzenie błony postsynaptycznej w synapsie (potencjał pobudzający [wzrost napięcia z - 70 mV do -50mV])
W wyniku zsumowania potencjałów (przekroczenie progu) potencjał pobudzający przechodzi w potencjał iglicowy (+35mV). Zjawisku temu towarzyszy prawo `wszystko albo nic' tj po przekroczeniu progu bodźca powstaje potencjał szczytowy - maksymalny impuls. Potencjał iglicowy w zależności od typu komórki trwa od 0,5 do 2 ms.
Następnie procesowi repolaryzacji towarzyszy zmniejszenie napięcia do -50mV - potencjał następczy, aż do potencjału spoczynkowego - 70mV.
Postsynaptyczny potencjał hamujący.
Powstaje w wyniku wydzielania się transmitera hamującego np. kwas gamma-aminomasłowy, glicyna) w synapsie hamującej.
Cząsteczki tego transmitera zmieniają właściwości błony komórkowej w ten sposób, że jony K+ uciekają z wnętrza neuronu na zewnątrz i jednocześnie jony Cl- wnikają do wnętrza - powstaje postsynaptyczny potencjał ujemny hamujący.
Uproszczony schemat działania synapsy.
Gdy impuls nerwowy dotrze do zakończenia aksonu, drażni on pęcherzyki postsynaptyczne, które wydzielają mediator (substancję chemiczną, np. adrenalinę, noradrenalinę, acetylocholinę). Substancja ta przechodzi do szczeliny synaptycznej i drażni receptory na błonie postsynaptycznej, wyzwala w ten sposób impuls nerwowy w kolejnym neuronie.
Fizjologia mięśni.
Mięśnie poprzecznie prążkowane:
Mięsień zbudowany jest z cienkich, długich komórek zwanych włóknami mięśniowymi (dł. Od 1 mm do kilkunastu cm, gr do 0,1 mm. Włókno mięśniowe otacza błona komórkowa (sarcolenna) w obrębie cytoplazmy tzw sarkoplazmy.
Miofibryle posiadają ciemniejsze prążki zwane A - anizotropowe (z jasnymi przebarwieniami H) i jaśniejsze prążki I - izotropowe (ciemniejsze przebarwienia Z). Odcinek pomiędzy 2 warstwami Z tworzy jednostkę kurczliwą - sarkomer.
Mięśnie poprzecznie prążkowane:
wrzecionowaty
dwubrzuścowy
półpierzasty
pierzasty
płaski
ze smugami ściegnistymi
dwugłowy
okrężny
Włókna mięśni szkieletowych dzielimy na: wolnokurczliwe (długie skurcze) i szybkokurczliwe.
Włókna wolnokurczliwe uzyskują energię do skurczu pod wpływem procesów tlenowych. Znajduje się w nich więcej mitochondriów a także są bardziej unaczynione (lepsze warunki do przenikania tlenu).
Włókna szybkokurczliwe dzielą się na glikoliktyczno -tlenowe i glikoliktyczne.
Włókna szybkokurczliwe posiadają wyższą aktywność enzymów katalizujących przemiany w przebiegu glikolizy, efektywniejszy proces przemian beztlenowych.
Biopsja np. mięśnia czworoglowego uda umożliwia ocenę składu procentowego włókien szybko i wolnokurczliwych.
Skurcz mięśnia
W ustroju mięsień jest pobudzony nerwem ruchowym, kończącym się na włóknie mięśniowym tzw. płytką końcową. Czynnościowa całość złożona z komórki nerwowej (neurytu), włókna nerwowego i unerwionych przez nią włókien mięśniowych nazywa się jednostką ruchową.
Impuls nerwowy zapoczątkowuje depolaryzację komórki mięśniowej.
Mechanizm molekularny skurczu mięśnia
Pod wpływem bodźca następuje depolaryzacja błony komórkowej mięśnia. Acetylocholina zmienia właściwości błony (napływ jonów Na+)
Depolaryzacja powoduje wydzielanie się z pęcherzyków końcowych błony jonów Ca+, które wiążąc się z cząsteczkami C tropominy odblokowują powinowactwo aktyny.
Nitki aktyny stykają się z głowami miozyny wywołując ich aktywność enzymatyczną i przesuwają nitki aktyny - sprzężenie mechaniczno-chemiczne.
W wyniku impulsu nerwowego mięsień jest pobudzony (polaryzacja)
Skurcze:
izotoniczny - mięsień się skraca, napięcie jest stałe
izometryczny - mięsień stały, napięcie zmienne
auksotoniczny - zmienia się i długość i napięcie
tężcowy - skurcz w serii kilku bodźców
kloniczny - seria szybkich skurczów
Mięsień nierozciągnięty kurczy się z małą siłą, zwiększając rozciągnięcie mięśnia, zwiększamy potencjalną siłę jego skurczu ( i odwrotnie). Przekraczanie optymalnego rozciągnięcia powoduje obniżenie siły skurczu.
Ruchy całego ciała są spowodowane skurczami auksotonicznymi i tężcowymi.
Samoregulacja napięcia mięśniowego - zapewniająca optymalny tonus mięśniowy, bezpieczny ruch istnieje dzięki wrzecionkom mięśniowym - komórkom mięśniowym intrafuzalnym - unerwione przez neurony gamma. Są one przytwierdzone do komórek nerwowych mięśni poprzecznie prążkowanych ekstrafuzalnych i unerwione przez neurony alfa.
W wyniku dużego rozciągnięcia lub skurczu mięśnia, neurony gamma wysyłają impulsy do ośrodków nerwowych, które następnie wysyłają impulsy do neuronów alfa, unerwiające komórki ekstrafuzalne, następuje skurcz lub podatność mięśnia na rozciągnięcie. Jednocześnie zostaje wysłany impuls do mięśnia antagonistycznego.
Mięsień sercowy
Mięsień sercowy zbudowany jest z mięśni poprzecznie prążkowanych występujących w przedsionku i komorach.
Różni się on od mięśnia poprzecznie prążkowanego tym, iż włókna w mięśniu sercowym są widlasto rozgałęzione zaś jądra komórkowe ułożone są centralnie, podczas gdy w mięśniu poprzecznie prążkowanym włókna są złączone a jądra (jedno lub dwujądrzaste) znajdują się na obrzeżach włókien.
Komórki mięśnia sercowego są bogatsze w glikogen i posiadają większą sarkoplazmę (bardziej rozbudowaną)
Mięsień sercowy pracuje zgodnie z zasadą `wszystko albo nic' - nawet najmniejszy impuls powoduje maksymalne napięcie włókien mięśniowych - przewodzenie mięśnia.
Mięsień sercowy posiada własny automatyzm - komórki nerwowe (leżą pod wsierdziem) tworząc skupienia:
węzeł zatokowo-przedsionkowy - główny rozrusznik - impuls rozchodzi się w tempie 72/min
węzeł przedsionkowo - komorowy
pęczek przedsionkowo-komorowy
Mięśnie gładkie
- nie mają jednostek kurczliwych (sarkomerów)
- komórka zbudowana jest z nitek aktyny i miozyny, ułożonych równolegle wzdłuż osi długiej komórki. W czasie skurczu nitki miozyny wciągają nitki aktyny
- skurcz następuje w wyniku ….
Kontrola środowiska wewnętrznego
Ośrodki nerwowe znajdujące się na różnych piętrach OUN odbierają informacje od receptorów całego ciała, przetwarzają je i programują odpowiedź adekwatną do zapotrzebowania.
Czynności te wykonywane są przede wszystkim przez ośrodki znajdujące się w podwzgórzu.
Zaprogramowana w komórce odpowiedź przekazywana jest do tkanek za pośrednictwem:
układu nerwowego autonomicznego
gruczołów dokrewnych
Równowaga homeostatyczna przywracana jest również dzięki informacjom w postaci przekaźników chemicznych wydzielanych i przesyłanych na drodze humoralnej (przez płyny zewnątrzkomórkowe).
Układ nerwowy autonomiczny
Kieruje on czynnościami narządów wewnętrznych, a zwłaszcza funkcją układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego, przemiany materii. Jest czynnościowo ściśle połączony z układem hormonalnym. Ośrodki sterujące tego układu znajdują się w ośrodkowym układzie.
Układ ten dzieli się na:
współczulny (sympatyczny)
przywspółczulny (parasympatyczny)
Ośrodki układu sympatycznego zlokalizowane są w bocznych rogach rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym i lędźwiowym.
Ośrodki parasympatyczne znajdują się w międzymózgowiu i odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego.
Układ nerwowy autonomiczny to część układu nerwowego, który reguluje proces funkcjonowania narządów wewnętrznych.
Nazwa związana jest z położeniem zwojów włókien odśrodkowych poza CUN - zawiaduje narządami wewnętrznymi bez naszej woli.
Układ współczulny:
podnoszenie aktywności organizmu
odgrywa rolę w sytuacjach stresowych
ma przewagę nad układem przywspółczulnym
pobudza pracę przewodu pokarmowego
Kadłuby neuronów przedzwojowych leżą u ssaków w piersiowo-lędźwiowym odcinku rdzenia kręgowego. Ich wypustki docierają do zwojów przykręgowych.
Zwoje współczulne leżą blisko kręgosłupa.
Włókna przedzwojowe są krótkie, a zazwojowe - długie.
Zakończenia synaptyczne neuronów układu współczulnego uwalniają acetylocholinę i noradrenalinę. Impulsy docierające do narządów układu współczulnego zazwyczaj wywołują efekt pobudzający.
Układ współczulny działa pobudzająco (przyspiesza czynność serca, podnosi ciśnienie krwi) …
Układ przywspółczulny
przeważa podczas snu, odpoczynku
Kadłuby neuronów przedzwojowych leżą w mózgu i odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Włókna jego części mózgowej wchodzą w skład kilku neuronów czaszkowych (okruchowy, twarzowy, błędny, gardzielowy).
Nerw błędny - jego gałąź brzuszna wysyła gałązki do tchawicy, płuc, oskrzeli, układu trawiennego i pokarmowego.
Zwoje przwspółczulne leżą daleko od ośrodkowego układu nerwowego.
Włókna przedzwojowe są długie, a zazwojowe krótkie.
Mediatorem układu jest acetylocholina, uwrażliwia receptory muskarynowe i nikotynowe.
Liczne narządy wewnętrzne mają podwójne unerwienie autonomiczne, współczulne i przywspółczulne.
Ośrodki kontrolujące ruchy dowolne i postawę ciała znajdują się w:
korze mózgu (reprezentacje ruchowe w korze mózgu znajdują się w zakręcie przedśrodkowym… Aksony tych komórek biegną przez torebkę wewnętrzną, śródmózgowie i most do rdzenia, tworząc szlak mózgowo-rdzeniowy, zwany też piramidowym. W obrębie pnia mózgowego drogi te krzyżują się - lewa komora unerwia prawą część ciała i odwrotnie)
jądrach podkorowych (neurony kory mózgu wysyłają tez impulsy do mięśni szkieletowych drogą pozapiramidową, pośrednią. Biorą w tym udział jądra podkorowe: ogoniaste, soczewkowate, wzgórzowe, czerwienne itp)
móżdżku (odbiera inf. wysyłane przez wszystkie receptory całego ciała, przetwarza je, gromadzi na ułamek sekundy, a następnie kontroluje układ ruchowy. Dystrybutor siły skurczów mięśni - umożliwia poruszanie się i wykonywanie ruchów)
W koordynacji czynności tych ośrodków z czynnością rdzenia kręgowego pośredniczy też tzw. twór siatkowaty, który pobudza lub hamuje impulsy nerwowe.
Twór siatkowaty jest siecią połączeń nerwowych różnych poziomów OUN. Pełni funkcję regulatora impulsów nerwowych - elektrowni w sterowaniu impulsów (zwiększa lub zmniejsza siłę bodźców).
Układ siatkowaty - główny regulator w szybkości i koordynacji ruchów.
Sprawne funkcjonowanie organów organizmu zapewnia i kontroluje OUN, w którym następuje produkcja i regulacja transmiterów i modulatorów odpowiedzialnych za rodzaj i jakość powstających reakcji (pobudzenie, hamowanie).
Ośrodki kierujące zachowaniem
Ośrodki motywacyjne - znajdują się w podwzgórzu
mechanizm unikania - zabezpiecza organizm przed działaniem szkodliwych czynników
mechanizm konsumowania - zabezpiecza potrzeby organizmu
Pobudzanie tych ośrodków wyzwala aktywność organizmu.
Do mechanizmów zaliczamy: ośrodki głodu, pragnienia, agresji, ucieczki, rozrodczy, macierzyństwa itd.
Neurony tych ośrodków wykazują wrażliwość na zmiany koncentracji niektórych składników krwi, np. glukozy NaCl, transmiterów, hormonów.
Uczenie się i zapamiętywanie
Uczenie się i zapamiętywanie umożliwia układ limbiczny, który jest połączony z kora mózgową. Układ limbiczny pełni ważną rolę w funkcjonowaniu instynktów przetrwania, popędów i emocji. Struktury wchodzące w skład tego układu przekazują efekty nastroju na zachowania się człowieka ………………………………
Układ limbiczny składa się z:
podwzgórza - pełni decydującą rolę w zachowaniu wewnętrznej równowagi ciała przez regulację temperatury, pragnienia, głodu. Kontroluje wydzielanie hormonów przez przysadkę.
wzgórza - stacja przekaźnikowa dla przychodzących impulsów nerwowych z narządów zmysłów, wysyłając je do odpowiednich obszarów mózgu. Odpowiadaja za informowanie mózgu o tym, co dzieje się na zewnątrz
opuszek węchowych - przewodza impulsy nerwowe związane z zapachami z jamy nosowej do śródmózgowia. Ponieważ emocje SA wytwarzane w układzie limbicznym, to tłumaczy dlaczego zapachy mogą wywoływać wspomnienia i emocje
ciała migdałowatego - odpowiada za emocje negatywne, to dlatego intensywna praca wymagająca uwagi, która blokuje jądro migdałowate, powoduje poprawę samopoczucia
hipokampu - odgrywa rolę w procesie uczenia się - następuje odbiór pierwszych bodźców pamięciowych
szyszynki - wytwarza melatoninę, która uczestniczy w kontroli rytmu dobowego
sklepienia - ważne połączenia nerwowe przekazujące impulsy nerwowe w obrębie układu limbicznego
spoidła wielkiego - łączy prawą i lewą półkule mózgu
przysadki mózgowej - gruczoł dokrewny, leży w dolnej części podwzgórza zawiaduje pracą wielu gruczołów dokrewnych, sama przysadka wytwarza również kormon wzrostu i część hormonów płciowych
Odruch
Reakcja organizmu na bodziec wywołuje odruch.
Rodzaje odruchów:
bezwarunkowy (stały) - ośrodek w niższych partiach CUN, charakteryzuje się stała reakcją
warunkowy (nabyty) - podlega świadomości, ośrodek wykształcony w korze mózgowej
Odruchy warunkowe posiadają zróżnicowaną szybkość tworzenia się i wygaszania. Wg Pawłowa proces ten w życiu filogenetycznym stanowi o podziale układów nerwowych na 4 typy temperamentu:
typ o słabych procesach nerwowych (melancholik)
typ silny, niezrównoważony (choleryk)
typ silny, zrównoważony, ruchliwy (sangwinik)
typ silny, zrównoważony, powolny (flegmatyk)
Wyższa czynność nerwowa człowieka wiąże się z filogenetycznie najmłodszymi polami kory mózgu. Są to pola kojarzeniowe (asocjacyjne):
czołowa okolica kojarzeniowa (przewidywanie, myślenie, planowanie)
skroniowa okolica kojarzeniowa (pamięć trwała)
potyliczno-skroniowo-ciemieniowa okolica kojarzeniowa (ośrodek mowy)
Pola kojarzeniowe kory mózgu posiadają zdolności do zachowywania śladów po odebranych bodźcach. W wyniku przepływu bodźców powstają ślady połączeń (pamięć natychmiastowa), torowanie śladów przez impulsy nerwowe tworzy pamięć krótkotrwałą. Dłuższy przepływ informacji tworzy nowe struktury w połączeniach - pamięć długotrwała.
Przygotowanie preparatu żaby:
narkoza uretanowa (środek znieczulający na 1-2 godziny, wstrzyknięci 2 ml 10% roztworu uretanu do worka limfatycznego)
narkoza eterowa (zabiegi krótkotrwałe; do słoja z żabą wkładamy wacik nasączony eterem, zamykamy słój, po 2 min preparat jest gotowy do doświadczenia. Narkozę można przedłużyć kładąc wacik nasączony eterem n głowie żaby)
dekapitacja (po wcześniejszym ogłuszeniu żaby, przecinamy rdzeń kręgowy obcinając główkę - żaba rdzeniowa)
Badanie reakcji obwodowej
odruchy (reflex) - odpowiedź efektora wywołana przez bodziec działający na receptor
łuk odruchowy - droga impulsu nerwowego od receptora do efektora
Podział odruchów:
aksonalne - jednoneuronowe, pseudoodruchy, receptor i efektor unerwiony jest przez jeden neuron, stan czynnościowy odbywa się na obwodzie bez udziału OUN
rdzeniowe - w wyniku wzbudzania jąder ruchowych rdzenia kręgowego
mózgowa - w wyniku wzbudzania nerwów czaszkowych w rdzeniu przedłużonym, moście i śród mózgowiu
Podział odruchów ze względu na budowę łuku odruchowego:
monosynaptyczny - odruch, w którym wystepuje 1 synapsa między neuronem czuciowym a obwodowym
polisynaptyczny - więcej niż 1 synapsa, receptor i efektor są w różnych narządach
autonomiczny - droga eferentna podzielona jest na dochodzącą do pnia i odchodzącą od niego
Podział odruchów ze względu na rodzaj receptorów:
eksteroreceptywne - czucie zewnętrzne
interoreceptywne - w narządach trzewnych
proprioreceptywne - czucie głębokie
Podział odruchów ze względu na rodzaj efektora:
ruchowe
wydzielnicze
naczynioruchowe
troficzne
Podział odruchów ze względu na unerwienie i wykonywane czynności:
somatyczne
trzewne
Bodźce wywołujące impulsy tworzą tzw. salwy impulsów - impulsy płynące w nerwach mają charakter naprzemienny, ze wzrostem i spadkiem ciśnienia - potencjał czynnościowy.
Impulsy:
podprogowe
progowe (reobaza)
nadprogowe
maksymalne (chronaksja) = 2 reobazom
supramaksymalne
Doświadczenie: odruchy eksteroreceptywne
reakcja przy ucisku łapki - cofnięcie
reakcja na papierek nasiąknięty H2SO4 - ścieranie
zniszczenie receptorów skórnych - brak reakcji na podrażnienie tej części
ułożenie drażniącego papierka na drugiej łapce - ściągnięcie łapką obnażoną, łapka straciła czucie, ale posiada zdolność ruchową - ośrodek ruchowy funkcjonuje
Badanie zależności okresu utajonego, pobudzenie od siły bodźca wywołującego odruch.
Czas odruchu - doświadczenie Turcka - różne stężenie wasu, różny czas odruchu: jako bodźce:
podprogowe (0,1 %) - brak odruchu
progowe (0,2%) - reobaza, długi czas
maksymalne (0,3 %) - chronaksja, krótki czas
supramaksymalne - krótki czas, wielkość pobudzenia jak w chronaksji
Badanie zależności okresu utajonego, pobudzenie od częstotliwości stosowanych bodźców.
Bodziec - zanurzenie łapki w roztworze:
co 2 min - wolniejsze wyjęcie łapki
co 1 min - szybsze wyjęcie
co 0,5 min - najszybsze wyjęcie
Doświadczenie potwierdza uaktywnienie pobudzenia nerwowego - istota rozgrzewki
Odruchy rdzeniowe u człowieka:
odruch Babińskiego - patologiczna reakcja odruchowa u ludzi z uszkodzoną droga piramidową polegająca na odginaniu w górę palucha i zginaniu pozostałych palców stopy po pobudzeniu dotykowym zewnętrznej krawędzi podeszwy, występuje też u niemowląt i małych dzieci, które nie mają w pełni wykształconych dróg piramidowych (ośrodek tego odruchu znajduje się w rdzeniu kręgowym, na poziomie kręgów krzyżowych)
odruch kolanowy - wyprostny kolana (ośrodek tego odruchu znajduje się w rdzeniu kręgowym, na poziomie kręgów lędźwiowych)
odruch ścięgna Achillesa - podeszwowe zgięcie (ośrodek tego odruchu znajduje się w rdzeniu kręgowym, na poziomie kręgów krzyżowych)
- odruch mięśnia dwugłowego - zgięcie przedramienia (ośrodek tego odruchu znajduje się w rdzeniu kręgowym, na poziomie kręgów szyjnych i piersiowych)
odruch mięśnia trójgłowego - wyprost przedramienia (ośrodek tego odruchu znajduje się w rdzeniu kręgowym, na poziomie kręgów szyjnych)
Odruchy wegetatywne
źrenicowy - wykazanie reakcji źrenicy na bodziec świetlny