torfowiec Sphagnum - gametofor ze sporofitami

Przystosowania roślin wyższych do życia na lądzie:

• silne morfologiczne i anatomiczne zróżnicowanie sporofitu (wykształcenie tkanek, zwł. przewodzącej i wzmacniającej, epidermy, aparatów szparkowych);

• powstanie korzeni;

• wykształcenie ochronnej warstwy płonnych komórek wokół lęgni i plemni;

• wytworzenie pyłku (uniezależnienie zapłodnienia od wody);

• wykształcenie warstwy ochronnej wokół zarodników;

• wykształcenie nasion u roślin nasiennych (ochrona zygoty);

• powstanie owoców (ochrona nasion, ułatwienie ich rozsiewania);

• utworzenie mikoryz (symbiozy korzeni roślin z grzybami).

Cechy wspólne i charakteryzujące rośliny wyższe:

• obecność wielokomórkowych gametangiów, a u wielu również zarodni (sporangiów);

• w cyklu życiowym zawsze występuje przemiana pokoleń, u większości występuje przemiana pokoleń heteromorficzna z wyraźną dominacją sporofitu;

• zygota zawsze daje początek wielokomórkowemu zarodkowi;

• barwniki (chlorofile a i b, karotenoidy - głównie β-karoten oraz ksantofile - głównie luteina);

• materiały zapasowe (skrobia, białka, rzadziej tłuszcze, inulina i inne polisacharydy)

• składniki ścian komórkowych (celuloza, hemicelulozy i lignina).

O tym, że rośliny wyższe powstały z glonów, świadczą:

• brak skamieniałych śladów roślin wyższych w starszych pokładach geologicznych, a obecność w nich glonów;

• podobieństwo najbardziej prymitywnych roślin wyższych z podgromady psylotów do niektórych zielenic;

• podobieństwo przemiany pokoleń u roślin wyższych i glonów;

• obecność wici i zdolność do samodzielnego ruchu u plemników wielu roślin wyższych;

• podobieństwo w budowie i funkcjach chloroplastów.

Mchy różnią się od wątrobowców i glewików:

- brakiem plechowatych gametofitów,

- silnie wykształconym i bardziej zróżnicowanym gametoforem,

- dobrze wykształconym splątkiem,

- stosunkowo trwałym i o zróżnicowanej budowie sporofitem,

- brakiem sprężyc w zarodniach,

- skomplikowanym mechanizmem otwierania zarodni.

Najważniejsze przemiany ewolucyjnych paproci dotyczyły:

• liści - powstały makrofile (złożone liście o budowie grzbietobrzusznej, utworzone z telomów i mezomów poprzez ich spłaszczenie i zrastanie się ze sobą;

• zarodni:

• zmiana położenia zarodni (ze szczytu pędów dolną stronę liści),

• tworzeni skupień - kupek (sorusów),

• przejście od zarodni grubościennych do cienkościennych,

• wytworzenie mechanizmu otwierającego (pierścień),

• wykształcenie zawijki ochraniającej skupienia zarodni,

• zmniejszenie liczby zarodników wytwarzanych w jednej zarodni,

• rozciągnięciu czasu wytwarzania i dojrzewania spor.

• gametofitu (zmniejszenie wymiarów, redukcja liczby komórek budujących rodnie i plemnie.

• anatomii pędów (przejście od protosteli do eusteli).

Cechy specyficzne dla paproci z klasy paprotkowatych Polypodiopsida:

• jednowarstwowe ściany zarodni, które powstają z jednej komórki epidermalnej;

• w zarodni powstaje niewiele, z reguły mniej niż 100, zarodników;

• liście rosną szczytowo, a młode są pastorałowato zwinięte;

• plemnie powstają z jednej komórki gametofitu.

Główne różnice między nagonasiennymi (nagozalążkowymi)

a okrytonasiennymi (okrytozalążkowymi):

GYMNOSPERMAE nagonasienne < 700 gatunków	ANGIOSPERMAE okrytonasienne ok. 300000 gatunków
zalążki nie osłonięte	zalążki osłonięte
nasiona nie osłonięte	występują owoce
występują strobile (szyszki)	w pełni wykształcone kwiaty
brak słupka	występuje słupek
drewno zbudowane z cewek	drewno zbudowane z naczyń
większość ma liście o zredukowanych blaszkach	bardzo duża różnorodność liści
głównie drzewa	w większości rośliny niezdrewniałe

gromada: Tracheophyta (rośliny naczyniowe)

subgromada: Spermatophytina

podgromada: Gymnospermae (nagonasienne)

† klasa: Aneurophytopsida (aneurofitony)

† klasa: Archaeopteridopsida (prapaprocie)

† klasa: Lyginopteridopsida (paprocie nasienne)

klasa: Cycadopsida (sagowce)

† klasa: Bennettitopsida (benetyty)

klasa: Gingkopsida (miłorzębowe)

† klasa: Cordaitopsida (kordaity)

klasa: Coniferopsida (szpilkowe)

klasa: Gnetopsida (gniotowe)

podgromada: Angiospermae (okrytonasienne)

klasa: Magnoliopsida = Dicotyledones (dwuliścienne)

podklasa: Magnoliidae magnoliowe

podklasa: Ranunculiidae jaskrowe

podklasa: Caryophyllidae goździkowe

podklasa: Dilleniidae ukęślowe

podklasa: Rosidae różowe

podklasa: Lamiidae jasnotowe

podklasa: Asteridae astrowe

podklasa: Hamamelididae oczarowe

klasa: Liliopsida = Monocotyledones (jednoliścienne)

podklasa: Alismatidae żabieńcowe

podklasa: Liliidae liliowe

podklasa: Arecidae arekowe

Cechy wyróżniające gniotowe Gnetopsida:

• w drewnie występują naczynia;

• przedrośla żeńskie nie mają rodni, a zapłodnieniu ulega zwykle kilka jąder;

• gametofit męski jest ograniczony do 2 komórek;

• zalążki zwykle są obrośnięte mięsistymi osłonkami;

• przyrost wtórny na grubość jest bardzo mały;

• występuje owadopylność;

• liście często są duże, płaskie i mają siatkowatą nerwację, jak u roślin okrytozalążkowych.

---