1) PRZEDMIOT I ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO
PK to pewna regulacja, konsekwencja, reakcja na popełnione przestępstwa, określa czyny będące przestępstwami, przewiduje kary za ich popełnienie oraz określa zasady odpowiedzialności karnej. Sankcje tego prawa opatrzone są przymusem państwowym.
Pojecie PK obejmuje:
PK materialne, określa kto odpowiada i za co, mówi o systemach kar i innych środków, wyznacza sankcje, wytycza rodzaj polityki karnej. Zawarte jest w KK
PK procesowe, wyznacza reguły postępowania organów państwa w procesie karnym. Zawarte jest w KPK
PK wykonawcze, reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych. KKW
kodeks karny skarbowy
kodeks wykroczeń
PK możemy podzielić na:
powszechne (obowiązujące wszystkich ludzi)
specjalne (wojsko)
Cele:
służenie ochronie podstawowych wart.
prewencja ogólna i szczegółowa
zaspokajanie społecznego poczucia sprawiedliwości
rekompensata dla pokrzywdzonego
Źródła:
ustawa zasadnicza (konstytucja)
ustawy:
-KK
-KPK
-KKW
-KKS
-KW
ustawy dodatkowe np. ust. o postępowaniu w sprawach nieletnich
rozporządzenia z mocą ustawy
prawo międzynarodowe
Źródłem nie mogą być akty korekcyjno- wyjaśniające TK lub SN, oraz opinie tzw. ekspertów.
2) POJECIE PRZESTĘPSTWA W PK
Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony przez obowiązującą ustawę pod groźba kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony (nullum crimen sine culpa) i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niz. znikomy.
Mówiąc, ze przedmiotem przestępstwa może być człowiek, podkreśla się, ze chodzi o osobę fizyczna, a nie osoby prawne. Zabronienie czynu przez ustawę następuje przez wskazanie w ustawie jego znamion i kary grożącej za jego popełnienie. Nadaje się w ten sposób bezprawność, czyli sprzeczność czynu z normami prawa. Musi wystąpić wina. Wina zachodzi wtedy, gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Czyn społecznie szkodliwy to taki, który narusza lub zagraża określone dobro prawne. Jeśli czyn narusza przepis karny, ale nie jest szkodliwy społecznie lub jest w stopniu znikomym to nie jest przestępstwem.
Przestępstwa dzielimy na:
zbrodnie (>3lat)
występki (>30 st. dz. lub PW >1m)
z działania (zabójstwo)
z zaniechania (nieudzielenie pomocy)
z zaniechania lub działania (składanie fałszywych zeznań)
formalne (bezskutkowe, namawianie do prostytucji
materialne (skutkowe, kradzież)
powszechne
indywidualne (wojsko)
3 typy przestępstw:
podstawowy - zabójstwo zwykle, kara zwykła do 8 lat
kwalifikowany - zabójstwo + okrucieństwo od 12 lat
uprzywilejowany - eutanazja od 3m do 5lat
3) PODSTAWOWE ZASADY PK.
zasada praworządności- powinna charakteryzować wszystkie dziedziny prawa, jest to uznanie, że wszystko opiera się na przepisach prawa.
zasada sprawiedliwości - aby wydać sprawiedliwy wyrok należy wziąć pod uwagę wszelkie aspekty czynu i osobę sprawcy, należy ignorować opinie społeczeństwa gdyż jest nieobiektywna.
wątpliwości co do winy i dowodów- tłumaczy się na korzyść oskarżonego, skazywać tylko przy 100% pewności „lepiej wypuścić 100 winnych niż...”
zasada udziału społeczeństwa - powoływanie przysięgłych lub ławników, składanie społecznych wniosków
zasada stałości i pewności prawa- sprzyja to znajomości prawa u społeczeństwa i zwiększaniu jego akceptacji
zasada odpowiedzialności karnej za czyn - podstawa odpowiedzialności karnej jest popełnienie przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Podstawa ta nie mogą być myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne lub jego stan niebezpieczeństwa.
zasada winy- sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karna tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu można zrobić mu zarzut. Warunkiem winy jest występowanie określonej więzi psychicznej miedzy sprawca a jego czynem. Więź ta polega na zamiarze popełnienia czynu przez sprawce.
zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - przestępstwo jako własny czyn sprawcy. Nie można przejąć na siebie przestępstwa innego człowieka
zasada humanitaryzmu - człowiek jako najwyższe dobro, zgodnie z ta zasada pk ma być humanitarne, wymagania powinny być możliwe do spełnienia przez ludzi, kary i stosowane środki nie powinny być okrutne, nie powinny zadawać mu zbędnych dolegliwości
nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy, chroni jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represja karna przez organy ścigania. Jest jednym z podstawowych idei państwa prawa. Wynikają z niej bardziej szczegółowe reguły:
nullum crimen sine lege scripta - prawo karne musi być prawem pisanym i musi być zapisane w akcie normatywnym (ustawie).
nullum crimen sine lege certa - zasada określoności i przejrzystości zakazu karnego, adresowana jest do ustawodawcy, który tak powinien sformułować przepis, aby odbiorca mógł go zrozumieć i przestrzegać
lex retro non agit - wydawanie ustaw retroaktywnych (działanie prawa wstecz) jest zakazane i nie dopuszczalne w państwie prawa. Zaskakują one obywateli, którzy mieli prawo sądzić, ze zachowując się w określony sposób nie narażają się na odpowiedzialność karna. Wiąże się z tym posługiwanie vacatio legis, czyli ustalenie okresu miedzy ogłoszeniem ustawy a wejściem jej w życie, co umożliwia zapoznanie się z nią
nullum poena sine lege - ustanawianie i stosowanie kary za przestępstwo. Obecnie w ustawach stosuje sankcje względnie oznaczone (podana jest górna i dolna granica kary). Rzadziej stosuje się sankcje bezwzględnie oznaczone gdyż uniemożliwiają wydanie sprawiedliwej kary. Zabronione jest stosowanie sankcji nieoznaczonej.
zakaz analogii - w prawie karnym analogia jest zakazana. wynika to z art.1p1, ale dopuszczalna w innych dziedzinach prawa. W pk zabroniona w zakresie, w jakim miałaby prowadzić do odpowiedzialności karnej osoby, której czyn nie wypełnia znamion żadnego z przestępstw spisanych w ustawie karnej.
4) PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ
Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia i czyn ten jest szkodliwy społecznie w stopniu większym niż znikomy. Nie popełnia jednak przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeśli nie można mu przypisać winy w czasie czynu
Możemy mówić tu o:
odpowiedzialności obiektywnej, gdy człowiek odpowiada za spowodowanie jakiegoś skutku
odpowiedzialności posiłkowej, to w prawie skarbowym, gdy np. grzywna obciąża się pełnomocnika lub pracodawcę oskarżonego, ponieważ ten nie ma pieniędzy lub z innego powodu
odpowiedzialność zbiorowa, art.158 np. za udział w bójce czy gwałcie zbiorowym
odpowiedzialności osób prawnych w polskim prawodawstwie nie ma.
5) FORMY I STADIA CZYNU PRZESTĘPCZEGO
Formy czynu:
przestępstwo trwale - ujęte jako utrzymywanie pewnego stanu rzeczy, a czas ich popełnienia liczy się od zapoczątkowania takiego stanu do jego zakończenia
przestępstwa wieloosobowe- to branie udziału w pewnych wspólnych działaniach
przestępstwa wieloczynowe - pewien rodzaj działalności, na którą składają się pewne poszczególne czyny, a pojedyncze działanie sprawcy nie wyczerpuje znamion przestępstwa
Stadia prowadzące do wykonania czynu przestępczego (tzw. pochód przestępstwa): (1 i 2 nie karane)
zamiar- powstanie w umyśle człowieka myśli o dokonaniu przestępstwa i jej akceptacja
podjecie czynności przygotowawczych - planowanie gromadzenie materiałów, rozpoznawanie terenu oraz wchodzenie w układy z ewentualnymi wspólnikami (karane jest przygotowywanie zbrodni przeciwko ludzkości oraz państwu)
usiłowanie - zachowanie zmierzające bezpośrednio do dokonania
dokonanie
Formy popełniania przestępstwa to również: dokonanie, usiłowanie, przygotowywanie (w poszczególnych przypadkach) oraz podżeganie, kierownictwo, współudział, pomocnictwo
6) WINA
O przestępstwie możemy mówić wówczas, gdy wystąpi wina. zachodzi wtedy, gdy możemy postawić zarzut z popełnienia czynu zabronionego i udowodnić go.
Wina jest również suma przesłanek, które musza być spełnione by sprawca mógł ponieść odpowiedzialność karna.
Wina może być umyślna lub nieumyślna, a obejmuje ona świadomość tego czynu. Istnieje element intelektualny i wolicjonalny.
Wina bezpośrednia (umyślna) to przypadek, gdy sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa lub przynajmniej godzi się na nie.
Zamiar ewentualny to przypadek, który występuje zawsze obok jakiegoś zamiaru bezpośredniego
Wina nieumyślna - gdy sprawca przez lekkomyślność lub niedbalstwo popełnia czyn karalny, nie robi tego specjalnie, choć wie ze jego zachowanie może grozić niebezpieczeństwem.
Wina kombinowana - np. śmierć w wyniku bójki. tu śmierć jest nieumyślna, ale udział w bójce tak.
7) OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ
niepoczytalność - nie popełnia przestępstwa osoba, która z powodu choroby psychicznej doznała upośledzenia umysłowego czy z powodu innych zakłóceń czynności psychicznych nie mogła rozpoznać znaczenia czynu czy pokierować własnym zachowaniem. Niepoczytalność częściowa - w momencie popełnienia czynu ktoś był zdrowy lecz jego percepcja ograniczona, możliwe jest zastosowanie przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary.
nieświadomość bezprawności czynu- w przypadku mniej znanych typów przestępstw np. przywłaszczenie rzeczy znalezionej
rozkaz przełożonego - jest obowiązek wykonywania rozkazów, za nie wykonanie przewidziane są sankcje
kontatypy
odruchy bezwarunkowe - art.343p1 żołnierz nie wykonuje rozkazu, bo cos jest za ciężkie
błąd, co do faktu np. zabranie cudzej rzeczy, gdy się jest przekonanym ze stanowi ona nasza własność
Czyny te pozostają bezprawne, ale nie są przestępstwem ze względu na brak elementu zawinienia
8) KONTRATYPY
- nazwa ta odnosi się do okoliczności uchylających bezprawność czynów wypełniających ustawowe znamiona czynu zabronionego.
obrona konieczna - nie popełnia przestępstwa kto obronie koniecznej odpiera bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro społeczne i dobro jednostki prawnie chronione, odparcie zamachu powinno być współmierne do niebezpieczeństwa zamachu. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, albo odstąpić od jej wymierzania. Eksces ekstensywny polega na spóźnionym działaniu obronnym albo na działaniu przedwczesnym tj. zamach nie miał jeszcze charakteru bezpośredniego
stan wyższej konieczności - nie popełnia przestępstwa ten, kto w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem i jeśli niebezpieczeństwa nie można uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą niż ratowane
działanie w ramach wykonywanych obowiązków
zgoda pokrzywdzonego - nie ma przestępstwa jeśli naruszenie czy zagrożenie dobra nastąpiło za zgoda pokrzywdzonego (ale powinien on być jedynym dysponentem, zgoda musi być dobrowolna i istnieć w dniu czynu.
eksperyment- nie popełnia przestępstwa ten, kto dokonując eksperymentu np. leczniczego złamał prawo jeśli jego wyniki mogą dać większe korzyści i jest nadzieja ze może się powieść.
ryzyko sportowe- tu naruszenie nietykalności czy nawet śmierć może się odbyć bez kary np. boks przy założeniu ze wypadek miał miejsce w ramach czynności sportowych z przestrzeganiem zasad dyscypliny.
działanie w ostatecznej potrzebie - w wojsku aby zapewnić dyscyplinę pk daje przełożonemu możliwość stosowania wobec podwładnych możliwość stosowania środków, które normalnie miałyby znamiona przestępstwa.
karcenie małoletnich -wyłączenie przestępczości pewnych czynności wychowawczych
zwyczaj np. lanie woda w lany poniedziałek
9) CELE KARY
kara kryminalna -to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawce jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażającą potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.
cel sprawiedliwościowy - wyraża się w tym, ze kara powinna być współmierna do ciężkości przestępstwa
prewencja indywidualna - wyraża się w zapobiegawczym i wychowawczym oddziaływaniu na sprawcę zmierzającym do zapobieżenia jego powrotowi do przestępstwa
prewencja ogólna - zapobiegawcze oddziaływanie na społeczeństwo, (negatywna - odstraszanie, i pozytywna - kształtowanie postaw)
resocjalizacja - kary maja działać wychowawczo
zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości - dzięki karze zło zostaje ukarane i zostają zaspokojone społeczne oczekiwania w tej kwestii
rekompensata, zadośćuczynienie strat poszkodowanego
odplata za przestępstwo
10) ZASADY I DYREKTYWY WYMIARU KARY
zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy (art56kk) sąd związany jest zarówno ustawowym wymiarem kary jak i przewidzianymi w ustawie dyrektywami, którymi powinien się kierować, oznacza to ze sąd ma pewien margines w kwestii oceny czynu.
zasada indywidualizacji kary- dostosowanie wymierzonej kary do cech osobowości konkretnego sprawcy, charakteru, motywów, sposobu działania itp.
zasada oznaczoności kary- kara orzekana przez sąd musi być oznaczona co do rodzaju i wysokości.
Sędzia w orzekaniu kary powinien się kierować nie tylko wyżej wymienionymi zasadami ale również dyrektywami sądowego wymiaru kary. Znajdują się one w art.53p1kk i art3kk:
stopień winy sprawcy- dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy. Stopień winy wyznacza wiec górny pułap kary. Wymierzona kara nie może go przekraczać
humanitaryzm kary - art3kk kara powinna uwzględniać godność i prawa człowieka nie może być nieludzka i okrutna
stopień szkodliwości społecznej - ma przeciwdziałać wymierzaniu kary przekraczającej górny pułap kary jak również przeciwdziałać wymierzaniu kary zbyt łagodnej. Są to kryteria „sprawiedliwościowe”
prewencja indywidualna - kara ma być tak zastosowana, aby jednostka nie powróciła do przestępstwa
prewencja ogólna, generalna- polega na odstraszaniu społeczeństwa, grup i jednostek od popełniania przestępstw. Znaczenie ma tu surowość wymierzanej kary jak i jej nieuchronność
dyrektywa pierwszeństwa kar wolnościowych - orzeczenie kar wymaga uzasadnienia.
Przy wymierzaniu kar nieletnim i młodocianym pierwszeństwo maja dyrektywy prewencji indywidualnej
Specyficzne jest wymierzanie grzywny. Określanie wymiaru tej kary powinno uwzględniać warunki osobiste, materialne i rodzinne.
W kk mamy również dyrektywy szczegółowe które są rozwinięciem i poszerzeniem dyrektyw ogólnych
11)KARY
kara kryminalna to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawce jako odplata za popełnione czyny, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzona w imieniu państwa przez sąd. W polskim kk katalog kar zawiera art32kk. są to:
grzywna - ma akcentować nieopłacalność przestępstwa. Może być orzekana w kwotach (sąd wskazuje w wyroku wysokość kwoty pieniężnej którą skazany ma obowiązek uiścić na rzecz skarbu państwa) lub stawkach dziennych (najpierw sąd określa liczbę stawek dziennych, a następnie w jednostkach pieniężnych, określa wysokość stawki dziennej. Grzywnę wymierza się od 10 do 360 stawek dziennych, zaś pojedyncza ustala się w przedziale 10-2000, przy czym sąd bierze pod uwagę warunki osobiste i materialne sprawcy. Podstawę do wymierzenia grzywny stanowi zagrożenie ta kara w sankcji ustawowej za dane przestępstwo. Jest to tzw. grzywna samoistna. Może być określona równolegle z karą pozbawienia wolności.
ograniczenie wolności - trwa od 1 do 12 miesięcy. W czasie odbywania kary skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd obowiązek pracy może polegać na wykonywaniu wskazanej pracy lub przeznaczaniu części dochodów (10-25%) do skarbu państwa lub na cel społeczny wskazany przez sąd, ma obowiązek udzielenia wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
kara pozbawienia wolności- trwa 1m do 15 lat. Występuje w postaci jednolitej, spełnia funkcje ochronna
kara 25 lat pozbawienia wolności - ma charakter izolacyjny, zabezpieczający społeczeństwo
kara dożywotniego pozbawienia wolności - ma charakter izolacyjny, zabezpieczający. Możliwe jest przedterminowe zwolnienie po odbyciu 25 lat pozbawienia wolności. Kary tej nie stosuje się wobec sprawcy który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat.
kara śmierci- obecnie nie stosuje się
12) ŚRODKI KARNE
Są to środki racjonalnej polityki kryminalnej, którego celem jest naprawienie szkody, odebranie korzyści i zapobieganie przestępstwom, a nie zwiększanie dolegliwości w ogóle lub ubocznie. SK można podzielić na represyjne i prewencyjne
Katalog środków karnych (dawniej kar dodatkowych) znajduje się w art39kk:
pozbawienie praw publicznych - polega na pozbawieniu lub uszczupleniu określonych praw politycznych i obywatelskich takich jak: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, utratę prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości, utratę do pełnienia funkcji w organach państwowych i sam. teryt. utratę prawa do odznaczeń, orderów i tytułów honorowych. W stosunku do żołnierzy jest to degradacja zawiera element moralnego potępienia sprawcy. Podkreśla że dana osoba okazała się niegodna sprawowania pewnych ról społecznych
przepadek przedmiotów- dotyczy przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyło popełnieniu przestępstwa (instrumenta sceleris), przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa (producta sceleris). przedmioty nielegalne, przepadek innych korzyści majątkowych pochodzących bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. przepadku nie stosuje się jeżeli jego orzeczenie byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu
obowiązek naprawienia szkody- sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody w całości lub części na wniosek pokrzywdzonego lub osoby uprawnionej, w razie skazania za przestępstwa najistotniejsze statystycznie
nawiązka- (art290p2 wyrąb drzew) obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody. Może tez wynosić nie więcej niż dziesięciokrotność najniższego miesięcznego wynagrodzenia Jest to środek pośredni miedzy grzywna a odszkodowaniem. stosuje się ja w przypadkach przestępstw przeciwko środowisku a także: życiu i zdrowiu
świadczenie pieniężne- (49kk) polega na wypłaceniu pewnej kwoty na określony cel społeczny, nie może przekraczać 30x najniższego miesięcznego wynagrodzenia
podanie wyroku do publicznej wiadomości - znaczenie ogólnoprewencyjne, lub interes pokrzywdzonego np. oszczerstwo, naruszenie praw autorskich
zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej -jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu, albo dalsze zajmowanie przez niego danego stanowiska lub zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Środek ten ma znaczenie prewencyjne
zakaz prowadzenia pojazdów - sprawca jest skazany za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Stosuje się go obligatoryjnie za nietrzeźwość czy ucieczkę z miejsca wypadku
13)RECYDYWA W PK
Powrót do jakiegokolwiek przestępstwa (art64p1 kk), sąd może wymierzyć karę przewidziana za przypisane sprawcy przestępstwo wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o polowe, jeżeli sprawca popełnia umyślne przestępstwo podobne, za które był uprzednio skazany i odbył co najmniej 6 miesięcy kary, a nowe przestępstwo popełnił przez upływem 5 lat od poprzedniego (recydywa specjalna zwykła).
Art64p2kk przewiduje recydywę wielokrotna (multirecydywę) zachodzi, gdy sprawca: był już uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej, odbył łącznie co najmniej rok pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnił ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia. Sąd może w takim wypadku wymierzyć karę pozbawienia wolności w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ja wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o polowe. Podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia nie dotyczy zbrodni. Podobne rozwiązania stosuje się również do osób które popełnianie przestępstw uczyniło sobie stałym źródłem dochodów lub popełnianie przestępstw w zorganizowanej grupie.
14) ŚRODKI POLEGAJĄCE NA PODDANIU SPRAWCY PRÓBIE (... ŚRODKI PROBACYJNE)
warunkowe zwolnienie - podstawową przesłanką jest odbycie przez skazanego pewnej części kary, na która został skazany. Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, który równy jest pozostałej części wyroku, ale nie może być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5lat. W przypadku recydywistów okres ten nie może być krótszy niż 3 lata. W przypadku skazanego na karę dożywocia okres próby wynosi 10 lat. Poddany dozorowi także. Oddanie pod dozór kuratora jest obowiązkiem jeśli skazany jest recydywista, młodocianym który popełnił przestępstwo umyślne, oraz skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku pozytywnego upływu okresu próby karę uważa się za odbyta z chwila warunkowego zwolnienia.
Inne środki związane z poddaniem sprawcy próbie znajdują się w art66 i następne kk. są to:
warunkowe umorzenie post. kar. jeżeli wina i społeczna szkodliwość nie są znaczne, sprawca może spojednać się z ofiara, naprawić szkodę, zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności wtedy sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 st. dzien. Przy zawieszeniu kary ograniczenia wolności grzywna wynosi do 90 st. dz. Sąd może także zobowiązać skazanego do informowaniu sądu lub kuratora, wykonania pracy, podjęcia leczenia itp.
Poza tymi wyżej wymienionymi środkami art.76p1 mówi o zatarciu skazania z mocy prawa z upływem 6m od zakończeniu okresu próby
15) NIEPOCZYTALNOŚĆ I STOSOWANIE ŚRODKÓW ZABEZPIECZAJĄCYCH
Niepoczytalność oznacza brak możliwości rozpoznania znaczenia swojego czynu lub pokierowania swym postępowaniem, które zachodzi w chwili czynu i spowodowanej jest upośledzeniem umysłowym lub innym zakłóceniem czynności psychicznych. Stan ten ma istnieć w chwili czynu.
Definicja niepoczytalności w polskim kk opiera się na wskazaniu pewnego stanu psychicznego sprawcy oraz na wskazaniu biologiczno- psychiatrycznych przyczyn tego stanu. W konkretnym przypadku stwierdzenie niepoczytalności wymaga wskazania łącznie jednej z wymienionych w srt31p1kk przyczyn i co najmniej jednego z następstw wywołanych w psychice sprawcy. Niemożność, niepoczytalność swego czynu oznacza zarówno niemożność uświadomienia sobie możliwych skutków swego działania, jak również niemożność oceny społecznej i moralnej czynu. Konsekwencja jest brak winy po stronie sprawcy, a wic również brak przestępstwa. Karanie takiego sprawcy jest bez sensu z punktu widzenia celów kary. Jednak prawo przewiduje wobec takich sprawców stosowanie środków zabezpieczających:
umieszczenie w zakładzie zamkniętym - ale tylko gdy jest to niezbędne
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym
umieszczenie w zakładzie karnym - w którym stosuje się środki lecznicze, rehabilitacyjne
umieszczenie w zakładzie leczenia odwykowego
w zależności od postępów sprawcy sąd może poddać go próbie (od 6m do 2 lat), może skierować na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacje, oddać pod opiekę kuratora.
Wyżej wymienione środki zabezpieczające odnoszą się poza właściwą niepoczytalnością wynikającą z definicji, także do poczytalności ograniczonej, wprawienia się w stan odurzenia i stan nietrzeźwości.
16) ZNACZENIE MEDIACJI W PK
Mediacja jest to jedna z form rozwiązania konfliktu, stosowana w stosunku do dorosłych, poza sala sądowa. Polega na pośredniczeniu w sporze mediatora, który ma na celu doprowadzić do ugody pomiędzy spierającymi się. Udział w niej biorą ofiara i przestępca oraz neutralny mediator. Może mięć miejsce gdy strony dobrowolnie wyraża zgodę na ta formę.
Znaczenie mediacji:
rekompensata - za poniesione straty przez ofiarę
uprzedmiotowienie poszkodowanego- ofiara została poddana wiktymizacji pierwotnej i wtórnej
wpływa na przemodelowanie wyobrażeń o istocie i funkcji kary w pk
odchodzenie od wymiaru sprawiedliwości o typie restrykcyjnym
ugodowe rozwiązanie konfliktu- zamiast kary kryminalnej wprowadza się zadośćuczynienie
Pamiętać należy, ze można ja stosować przy przestępstwach malej szkodliwości i w stosunku do sprawców, którzy po raz pierwszy popełnili czyn karalny.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1) ŚRODKI ZAPOBIEGAJĄCE UCHYLANIU SIĘ OD WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
2) ŚRODKI ODWOŁAWCZE W POSTĘPOWANIU KARNYM
Od orzeczenia w I instancji przysługują stronom środki odwoławcze. Orzeczenie można zaskarżyć w całości lub części. Można zaskarżyć samo uzasadnienie orzeczenia. Odwołujący może skarżyć jedynie rozstrzygniecie lub ustalenia naruszające jego prawa. Oskarżenie to nie dotyczy oskarżyciela publicznego, ma on prawo wnieść środek odwoławczy także na korzyść oskarżonego. Od orzeczeń sądu odwoławczego i sądu najwyższego nie przysługują środki odwoławcze. Środki odwoławcze wnosi się na piśmie do sądu, który wydal zaskarżenie orzeczenia.
apelacja - od terminu wniesienia apelacji = 14 dni. Apelacje co do winy uważa się zwróconą przeciwko całości wyroku, a co do kary uważa się za przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. Sąd odwoławczy rozpatruje sprawa na rozprawie lub na posiedzeniu. Sąd nie może skażać oskarżonego który został uniewinniony w I instancji. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie 25 lat pw lub dożywocia
zażalenie- wnosi się do 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia. Jeżeli ustawa stanowi inaczej zażalenie nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Zażalenie przysługuje na postanowienie sodu zamykające drogę do wydania wyroku, na postanowienie co do środka zabezpieczającego
3) TYMCZASOWE ARESZTOWANIE: CELE, ZASTOSOWANIA I ZASADY WYKONYWANIA
Wykonanie tymczasowego aresztowania służy zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego.
cele i przypadki stosowania:
gdy zachodzi obawa ucieczki podejrzanego
gdy jest podejrzenie ze będzie się on ukrywał
gdy nie można ustalić tożsamości
gdy nie ma stałego miejsca zamieszkania
gdy zachodzi obawa, ze oskarżony będzie próbował utrudniać śledztwo
gdy podejrzewa się ze może popełnić przestępstwo
gdy zarzuca się mu czyn zagrożony kara, której dolna granica wynosi 8 lat.
TA wykonuje się w aresztach śledczych, które podlegają Min. Spraw. Może być stosowane w postępowaniu przygotowawczym, w toku śledztwa. Sąd może zastosować TA zawsze na okres oznaczony, nie może przekroczyć 3m. Sąd może przedłużyć ten okres ale nie dłużej jak 6m jeśli postępowanie przygotowawcze nie zostało zakończone w danym terminie. Na etapie postępowania przygotowawczego nie może trwać dłużej niż 12m. Natomiast łącznie z etapem jurydyktywnym do wydania wyroku w I instancji TA może trwać do 2 lat. Przedłużyć na czas oznaczony może tez SN. Nie powinno się stosować gdy:
zastosowano już inny środek zapobiegawczy
przewidywany jest wyrok, który nie przekroczy czasu TA
czyn zarzucany zagrożony jest kara do 1 r.p.w.
Do okresu TA liczy się także okres zatrzymania przez policje
4) CELE I ZASADY WYKONYWANIA KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
Trwa co najmniej 1m do 15 lat. Wymierza ja się w miesiącach i latach.
Karę pozbawienia wolności stosuje się w celu -”wzbudzania w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymywania się od powrotu do przestępstwa art.67p1”:
poprawy
prewencji indywidualnej
prewencji ogólnej
zaspokojenia poczucia społecznej sprawiedliwości
izolowania od społeczeństwa
Wykonuje się ja w sposób zindywidualizowany.
Karę PW wykonuje się w 3 systemach:
programowego oddziaływania(młodociani, dorośli dobrowolnie)
terapeutycznym (z zaburzeniami psych., upośledzeni umysłowo, uzależnieni, niepełnosprawni, wymagający specjalistycznej opieki
zwykłym
W 4 rodz. ZK:
dla młodocianych (w ZK dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 24 lat, a w uzasadnionych wypadkach skazany może przebywać po ukończeniu 24 lat. Istnieje możliwość odbywania kary przez dorosłego gdy po raz pierwszy, wyróżnia się zachowaniem)
dla odbywających karę po raz pierwszy (osądza się również skazanych odbywających zastępczą karę pw orzeczona w tej samej sprawie)
dla recydywistów (dorośli, skazani za przestępstwo umyślne na karę PW lub zastępczą karę PW oraz ukarani za wykroczenia umyślne, zasadnicza lub zastępczą karę aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary)
dla odbywających karę aresztu wojskowego
Są 3 typy ZK:
zamknięte (osądza się skazanych stwarzających poważne zagrożenie społ. albo zagrożenie dla współwięźniów, trafiają tu przestępcy zorg. oraz skazanych na karę dożywocia, panuje w nich zaostrzony rygor)
półotwarte
otwarte
Aby zapobiec dalszej demoralizacji, zapewnić bezpieczeństwo dokonuje się klasyfikacji skazanych ze wzgl. na:
płeć
wiek (w ZK dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 24 lat, a w uzasadnionych wypadkach skazany może przebywać po ukończeniu 24 lat. Istnieje możliwość odbywania kary przez dorosłego, gdy po raz pierwszy, wyróżnia się zachowaniem)
uprzednie odbywane kary
umyślność bądź nieumyślność popełniania czynu
wysokość pozostałej do odbycia kary
stan zdrowia
stopień demoralizacji
5) KLASYFIKACJA SKAZANYCH W ZK
6) PODSTAWOWE PRAWA I OBOWIĄZKI SKAZANYCH
Prawa do:
odpowiedniego wyżywienia, odzieży, war. bytowych, pomieszczeń, opieki lekarskiej i sanitarnej
utrzymywania więzi z rodzina i innymi osobami bliskimi
korzystania z wolności religijnej
otrzymywania związanego z zatrudnieniem wynagrodzenia oraz ubezpieczenia społ. w zakresie przewidzianym w odrębnych przepisach, a także pomocy w uzyskiwaniu świadczeń inwalidzkich
kształcenia i wykonywania twórczości własnej
korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno - oświatowych i sportowych, radia, TV, książek i prasy
komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, kuratorem, przedstawicielem skazanego
zapoznawania się z opiniami administracji ZK
składania wniosków, skarg, próśb do odpowiednich jednostek
prowadzenia korespondencji, bez jej cenzurowania, z organami państwowymi, samorządowymi oraz RPO
kierować skargi
porozumiewania się ze swym obrońca lub pełnomocnikiem
cudzoziemiec do prowadzenia korespondencji z właściwym urzędem konsularnym
skazany za przestępstwo popełnione z motywacji politycznej, religijnej lub przekonań ideowych odbywa karę w oddzieleniu od skazanych za inne przestępstwa i ma prawo do korzystania z własnej odzieży, bielizny i obuwia.
Obowiązki:
przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych, a w szczególności -poprawnego zachowania się
przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń, w których przebywa
poddania się badaniom, zabiegom i leczeniu
wykonania pracy
wykonania prac porządkowych
dbałości o mienie ZK oraz instytucji lub podmiotu gosp., w którym jest zatrudniony
poddania się w kontroli osobistej
7) NAJWAŻNIEJSZE ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA PENITENCJARNEGO NA SKAZANEGO
Nagrody:
zezwolenie na dodatkowe dłuższe widzenie
zezwolenie na widzenie bez osoby dozorującej
zezwolenie na widzenie w oddzielnym pomieszczeniu bez osoby dozorującej
zatarcie kar dyscyplinarnych
nagroda rzeczowa lub pieniężna
podwyższenie wynagrodzenia
zezwolenie na widzenie bez dozoru poza obrębem zakładu
zezwolenie na opuszczenie ZK na okres do 14 dni
przepustki nagrodowe
przepustka losowa do 5 dni w szczególnie ważnych dla skazanego wypadkach
Kary:
nagana
pozbawienie nagród lub ulg, albo zawieszenie ich wykonania
pozbawienie udziału w niektórych zajęciach kulturalno- oświatowych lub sportowych do 3 m
pozbawienie otrzymywania paczek żywnościowych do 3m
pozbawienie lub ograniczenie zakupów art. żywnościowych lub tytoniowych do 3m
udzielanie widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą do 3m
obniżenie części wynagrodzenia nie więcej niż 25%
izolatka do 28 dni
8) NADZÓR I KONTROLA NAD WYKONYWANIEM KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
9i10) SPOŁECZNA READAPTACJA SKAZANYCH I UDZIAŁ SPOŁ. W WYKONYWANIU KARY
art38-43kkw
Kto:
stowarzyszenia
fundacje
organizacje
instytucje
kościoły
związki wyznaniowe
osoby godne zaufania
Podmioty te w porozumieniu z dyrektorem mogą uczestniczyć w prowadzeniu działalności resoc., społ., kult., oświatowej, sportowej, religijnej na terenach zakładu.
Mogą one uczestniczyć w radach i innych organach kolegialnych których zadaniem jest pomoc skazanym lub ich rodzinom. Mogą uczestniczyć w społecznej kontroli nad wykonywaniem kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych. Powołana jest Rada Główna do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym w jej skład wchodzą przedstawiciele administracji publicznej jak i przedstawiciele społeczeństw. Wojewoda może powoływać lokalne rady do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym. Działania te powinny zmierzać do przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa udzielając skazanym oraz ich rodzinom niezbędnej pomocy. Utworzony jest fundusz pomocy postpenitencjarnej. Z funduszu tego udziela się pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianych z ZK i ich rodzinom