7. TEORIA POLITYKI

PYTANIE 1:

Nauka i jej funkcje. Kryteria naukowości:

Nauka - aktywność w poznawaniu świata, są tu pewne klasy zjawisk:

1. czynności związane z poznawaniem wybranego fragmentu rzeczywistości (tworzenie nauki, proces badawczy)

2. utrwalone wytwory czynności poznawczych - z reguły określone są w języku, są tam twierdzenia o rzeczywistości, uporządkowane i uzasadnione (wiedza naukowa);

3. przekazywanie fragmentów wiedzy naukowej (propedeutyka), przyswajanie sobie wiedzy naukowej (uczenie się).

Funkcje nauki:

1. deskryptywna - odpowiada na pytanie, jaka jest rzeczywistość (funkcja teoretyczna)

2. eksplanacyjna - dlaczego dane zjawisko zaistniało lub ma stwierdzone właściwości (funkcja teoretyczna)

3. prognostyczna - jaka będzie rzeczywistość w przyszłości (funkcja praktyczna)

4. instrumentalna - jakie podjąć decyzje, aby osiągnąć dane rezultaty (funkcja praktyczna);

5. ideologiczna - do jakich celów należy dążyć (funkcja praktyczna)

Kryteria naukowości:

1. intersubiektywna komunikowalność twierdzeń naukowych - postulat, aby posługiwać się językiem naukowym, zrozumiałym dla odbiorców wiedzy naukowej. Kryteria wiedzy naukowej: a) ogólność; b) ścisłość; c) prostota; d) wysoka informacyjność

2. intersubiektywna kontrolowalność twierdzeń - zabiegi badawcze powinny umożliwić potwierdzenie prawdziwości twierdzeń naukowych

3. niesprzeczne usystematyzowanie twierdzeń - jeśli nowe twierdzenia są sprzeczne ze starymi, trzeba rozstrzygnąć, które są słuszne i prawdziwe, te złe trzeba odrzucić.

PYTANIE 2: Klasyfikacja nauk

Klasyfikacja nauk:

1. ze względu na przedmiot badań:

a) przyrodnicze (przyroda ożywiona, nieożywiona + człowiek jako część przyrody);

b) społeczne (badają działalność świadomą człowieka w interakcji z innymi, wytwory tej działalności - np. kulturę) - nauki humanistyczne

2. ze względu na metody uzasadnienia twierdzeń naukowych:

a) nauki formalne (analityczne, aprioryczne) - wyprowadza się nowe twierdzenia z aksjomatu, czyli twierdzeń pierwotnych, operuje się pojęciami elementarnymi bez odwoływania się do praktyki, doświadczenia (matematyka, logika) - dedukcja - coś przyjmujemy i potem dostosowujemy dół do tego;

b) nauki empiryczne (syntetyczne, aposterioryczne) - twierdzenia uzasadnia się praktyką, przy odpowiednich metodach badawczych, za pomocą rozumowania indukcyjnego (od dołu do góry);

3. ze względu na cel badań:

1. nauki teoretyczne (czyste) - fizyka, biologia, chemia;

2. nauki stosowane - medycyna, marketing, budowa maszyn;

3. nauki wdrożeniowe - technologia produkcji dóbr na skalę przemysłową; 4. ze względu na stopień ogólności formułowanych twierdzeń i ich pewność:

1. nauki teoretyczne o wysokim stopniu ogólności - twierdzenie wyprowadza się z aksjomatu, są pewne (matematyka);

2. nauki mające charakter idealizacyjny - pewne, ale nie do końca (fizyka i chemia);

3. nauki, które mają charakter dyscyplin statystycznych - pewne założenia sprawdzają w wielu przypadkach, ale nie wszystkich - ekonomia, socjologia;

4. nauki, gdzie są tylko uogólnienia, generalizacje - teorie mogą sprawdzać się tylko na krótkich odcinkach, w pewnych częściach - politologia.

PYTANIE 3:

Typy twierdzeń naukowych spotykanych w politologii

Typy twierdzeń w politologii:

1. historyczne - związane z danym typem społeczeństwa, nie są powtarzane, tyczą się tylko danego czasu, danej epoki;

2. formuły nomologiczne - odnoszące się do wszystkich okresów czasowych, ale mają pewne formuły, nie stanowią pewnych zjawisk, są pomocne do generalizacji;

3. generalizacja - są to pewne modele lub tzw. idealizacja (świadome twierdzenie, że coś jest prawem). Modelowanie / model - to wysunięte cechy przed nawias, więc tworzenie wyabstrahowanego modelu, którego nie ma - niektóre rzeczy uważamy za istotne, a inne - niepotrzebne - pomijamy.

4. teorie - wyjaśniają nam pewne zjawiska. Mogą mieć charakter cząstkowy bądź mają ogólny zasięg, np. marksizm.

PYTANIE 4: Tworzenie się politologii jako nauki. Etapy i zakres

Etapy:

1. politologia była już w starożytności - nauka w ramach innych nauk społecznych (eklektyzm)

2. zebranie nauki o polityce w całość (cheterogenizm)

3. metapolityka - teoria polityki (autogenizm)

4. W 1948 roku eksperci UNESCO w Paryżu opracowali 4 grupy problemowe:

a) teoria polityczna - teoria polityki, historia myśli politycznej;

b) instytucje polityczne - konstytucje, władza centralna i regionalna, administracja publiczna, instytucje polityczne - porównawcze, funkcje ekonomiczne i polityczne rządu;

3. partie, grupy i opinia publiczna - stowarzyszenia;

d) stosunki międzynarodowe - polityka międzynarodowa, organizacje międzynarodowe, prawo międzynarodowe.

Dziś mówi się o 5 problemach:

1. teoria polityki;

2. systemy polityczne oraz ich funkcjonowanie;

3. historia i współczesne ruchy i doktryny polityczne;

4. współczesne stosunki międzynarodowe;

5. polityki szczególne - społeczna, ekonomiczna, ochrony środowiska, itp.

PYTANIE 5: Ewolucja znaczeniowa pojęcia „polityki” w Polsce

W polszczyźnie „polityka” oznaczało „grzeszny, układny”. „Policja” - kunszt dobrego rządzenia politycznego. Potem „policja” to służba publiczna (XVIII w.). Frycz Modrzewski po raz pierwszy powiedział w Polsce, że polityka to sztuka dobrego rządzenia państwem. Jan III Sobieski - polityka z francuskiego to sztuka rządzenia państwem. Polityk - człowiek biegły w polityce. Początek XX wieku - polityka odnosi się tylko do sztuki rządzenia.

PYTANIE 6: Nauka a politologia. Różne ujęcia polityki w politologii

Politologia jest nauką teoretyczną, społeczną, empiryczną, stosowaną (marketing polityczny) i generalizującą. W naukach społecznych buduje się teorie społeczne, ale mają one zabarwienie ideologiczne (np. marksizm) i przez to nie są nauką.

Pojęcie minimalistyczne - politologia jest nauką o państwie.

Pojęcie maksymalistyczne - politologia jest nauką o władzy (szeroko pojętej).

Szostak wyróżnia 3 grupy poglądów:

1. pogląd etatystyczny - ujęcie polityki pomiędzy państwem a organizacjami;

2. pogląd kratologiczny - walka o władzę i jej funkcjonowanie;

3. pogląd systemowy - łączy politykę z funkcjonowaniem społeczeństwa.

Dobrowolski i Wróbel mają 3 typy:

1. ujęcie o charakterze normatywnym -polityka służy zdobyciu kompromisu;

2. ujęcie o charakterze konfliktowym - wiąże się z walką o władzę i panowaniem;

3. ujęcie o charakterze behawioralnym - zjawiska i procesy polityczne tych, którzy podejmują decyzje.

Jabłoński ma 5 tendencji definiowania polityki:

1. ujęcie od strony działalności instytucji państwowych (związane z rządem);

2. ujęcie konfliktowe - wzajemny stosunek władzy wpływu i konfliktu;

3. ujęcie funkcjonalne - polityka służy realizacji celów potrzebnych społeczeństwu;

4. ujęcie decyzyjne - polityka to ciągły proces podejmowania decyzji;

5. ujęcie postbehawioralne - polityka służy do rozwiązywania problemów narodu.

PYTANIE 7: Metody badawcze stosowane w politologii

Metody badań (metody badawcze) - zasady i sposoby systematycznych dociekań w celu poznania obiektywnej rzeczywistości. Metody badań są systemem reguł, wskazań, przepisów: a) opiera się na obiektywnych prawidłowościach; b) wyznaczana przez charakter badanego przedmiotu; c) uzależniona od środków badawczych, jakimi dysponujemy - np. metody statystyczne.

Metoda musi mieć swoją celowość - czy dana metoda pozwoli realizować cele.

Postulat adekwatności - aby określone pewne systemy operacji prowadziły do zamierzonych rezultatów.

Każda z nauk ma swoje metody. Dla politologii jest to metoda decyzyjna, która występuje właściwie tylko tu.

Metody można podzielić na cztery grupy: a) ogólnometodologiczne metody poznawania rzeczywistości - należy przestrzegać kolejności rozwiązywania zagadnień (najpierw ogólne, potem zadania szczegółowe); zjawiska polityczne rozwiązywać w sposób konkretny, uwzględniając rzeczywistość międzynarodową i wewnętrzną (uchwycić dynamikę procesów); wymóg całościowego, systemowego podejścia do przedmiotu analizy - ma być kompleksowa analiza, która składa się na 4 metody; b) metody badań empirycznych - odnoszą się do styku z obiektywną rzeczywistością - tu są metody: 1. obserwacja (cech, reakcji, zjawisk) - środki obserwacji - akty państwowe, itp. Obserwator obserwuje te zdarzenia, które najbliższe są jego specjalizacji. Przy obserwacji dużą rolę mają odczucia subiektywne. Różne zjawiska przedstawiane są przez różne osoby (nie ma prawdy obiektywnej). Wyróżniamy cztery rodzaje obserwacji: prosto (obserwujemy w danym momencie); pośrednio (obserwujemy przez telewizję); bezpośrednio (obserwujemy w danym momencie); przyrządowo (za pomocą przyrządów). Z tych czterech rodzajów wychodzą różne kombinacje. 2. opis - w toku opisu empirycznego informacje przekształcamy w język pojęć - opis prowadzi do klasyfikacji, uogólnień. Klasyfikacja to systematyzacja wyczerpująca; typologia nie jest wyczerpująca i może się zazębiać. Przy opisie ważny jest język nauki i powinien spełniać różne kryteria. 3. metody ilościowe (jakościowe) - statystyka, matematyka, sondaże. 4. pomiar - jest pomocny przy metodzie ilościowej. Może być stosowany w stosunkach międzynarodowych; c) metody badań teoretycznych - poznanie teoretyczne prowadzi do sformułowania systemu hipotez i twierdzeń - służy do budowy teorii. Są tu metody: - eksperyment myślowy (operowanie wyidealizowanymi obiektami i znakami - wyodrębnić najbardziej istotne cechy badanych zjawisk i możemy nimi manipulować w swojej wyobraźni - pozwala przechodzić od ogółu do szczegółu); - idealizacja (wydzielenie jednego z istotnych warunków istnienia zjawiska abstrakcyjnego i na stopniowym zmienianiu tego warunku możemy stworzyć idealny obiekt, którego w rzeczywistości nie ma, ale do którego zawsze się dąży); - modelowanie (budowanie abstrakcyjno-matematycznych modeli zjawisk i procesów politycznych. Budowanie kopii, które zastępują oryginały. Modelowanie może być w języku naukowym, sztucznym, stosowane są grafy); - metoda hipotetyczno-dedukcyjna (sprowadzanie i tworzenie systemu pewnych dedukcyjnych hipotez - najpierw najbardziej ogólna hipoteza, potem przechodzimy do hipotez, które stykają się z doświadczeniem); - przechodzenie od abstrakcji do konkretu (konieczne, obejmuje cały cykl poznawczy. Zaczyna się od zmysłowego obiektu i przechodzimy do konkretu - może być odwrotnie); - metoda historyczna (związana z systematyzacją; musimy szukać histori w swojej przeszłości, powinna uzupełniać się z metodą logiczną); - klasyfikacja i systematyzacja (to, co wcześniej); - weryfikacja (polega na wykrywaniu prawdziwości) i falsyfikacja (szukanie nieprawdziwości); czym hipotez jest prostsza, tym stopień jej sprawdzalności jest wyższy; - metody ogólnologiczne (pojęcia - odzwierciedlają abstrakcyjny zakres: termin-pojęcie-kategoria; kategorie - odbijają cechy danej dyscypliny; zadania, które wyrażają ogólny i szczególny związek badanego przedmiotu z innymi przedmiotami; wnioski - dowodzą prawdy, sposób indukcyjny albo dedukcyjny - podstawowy sposób wnioskowania). Dedukcja - idzie od ogółu do szczegółu (stosowane bardziej w teorii) - tworzymy koncepcję i ją sprawdzamy; jej fakty i szczegóły. Indukcja - od szczegółu do ogółu - mamy fakty i budujemy koncepcję. W teorii bardziej stosowana jest dedukcja - najpierw powstaje koncepcja i potem dostosowuje fakty. Metody operacji myślowych: (analiza - myślowy podział zjawisk i procesów politycznych na części pierwsze, potem badanie ich cech i związków i relacji między nimi; synteza - łączy badane aspekty, cechy, właściwości i tworzy pojęcia ogólne badanego obiektu; abstrahowanie - myślowe wyodrębnienie interesujących badacza cech i właściwości badanego zjawiska i uogólnianiu ich przy równoczesnym pominięciu cech uważanych za drugorzędne, skrót wielu cech, tu występuje dedukcja; uogólnianie - operacja myślowa, która prowadzi do ustalenia ogólnych cech i właściwości badanych procesów, od pojęć cząstkowych do ogólnych, szerszych, od szczegółu do ogółu, tu występuje indukcja); d) ogólnologiczne metody poznawania naukowego.

PYTANIE 8: Funkcje wartości politycznych

Funkcje wartości politycznych:

1. funkcja motywacyjna - skłania podmiot do działania pozytywnego albo negatywnego;

2. funkcja uzasadniająca - legitymizacja uzasadnia pewne działania, np. wartości ideologiczne;

3. funkcja regulacyjna - dana wartość nie motywuje ani nie uzasadnia danego działania; dostarcza pewnej informacji, która może przyczynić się do podjęcia działania;

4. funkcja antymotywacyjna - wartości, które przeciwdziałają działaniu, dezintegrują, antagonizują.

PYTANIE 9:

Typy analizy decyzyjnej

Podział analizy - związany jest z podziałem na analizę normatywną i opisową.

Analiza normatywna - związana z analizą formalną, ma charakter ilościowy.

Analiza opisowa - inaczej empiryczna; ma charakter jakościowy, opisowy, związana z dyscyplinami humanistycznymi.

Podział Pietrasia ze względu na najważniejszy czynnik decyzji:

1. analiza psychologiczna - system twierdzeń o tym, jak ludzie podejmują decyzje osobiste i personalne i jakie popełniają błędy. Ważne są biologiczne uwarunkowania osobowości;

2. mikrospołeczna - opiera się na założeniu, że jeżeli chce się wyjaśnić decyzję polityczną, należy wyjaśnić znaczenie małych grup społecznych;

3. biurokratyczna - opiera się na dorobku nauki o zarządzaniu. Stara się przyjąć rozwiązania w organizacjach społecznych na podstawie nauki o zarządzaniu;

4. matematyczna - dąży do maksymalnej użyteczności, czyli do możliwie pełnej realizacji celów, opiera się na teorii gier; analiza ta polega na tym, iż porównuje się koszty i wybiera taką drogę, by były one jak najmniejsze;

5. cybernetyczna - syntetyzuje analizy decyzyjne od „a” do „d”. Steinbruner chce stworzyć paradygmat analityczny. Dążenie do utrzymania równowagi ze środowiskiem; podkreślił fakt, iż decydenci myślą syntetycznie;

6. kryzysowa - bada funkcję sytuacji decyzyjnej - jakie są zagrożenia dla wartości politycznych. Występuje analiza form społecznych;

7. makrospołeczna

Inne typy według Pietrasia:

1. indukcyjna - ma charakter empiryczny, stara się, na podstawie dokumentów, pamiętników, doradców, urzędników państwowych, wyjaśnić decyzje; bierze się pod uwagę czynnik emocjonalny;

2. dedukcyjna - ma charakter normatywny, nie bierze pod uwagę reakcji emocjonalnych, zakłada, że decydenci działali racjonalnie i decyzje były racjonalne; stanowi przeciwieństwo indukcyjnej. W ramach tej analizy wyróżnia się: matematyczną, cybernetyczną, prakseologiczną;

3. aksjologiczna - decydent ukierunkowany jest całościowo (dąży do realizacji wartości ideologicznych i politycznych);

4. czynnikowa - ma najbardziej obiektywny charakter; integruje wszystkie powyższe 3 typy.

Jest jeszcze inny podział - podmiotowa (bada decyzje polityczne, gdzie na pierwszym miejscu są układy polityczne - interesy grupowe lub osobiste); aksjologiczna; pragmatyczna - liczona od strony ilościowej.

Termin - nazwa; pojęcie - definicja terminu; kategorie - podstawowe pojęcia dla decyzji politycznej.

PYTANIE 10:

Kategorie analizy decyzyjnej

Kategorie to podstawowe pojęcia dla decyzji politycznej.

Pietraś wyróżnił 4 typy:

1. sytuacja decyzyjna;

2. ośrodek decyzyjny;

3. proces decyzyjny;

4. implementacje.

Sielski wyróżnił 10 podstawowych kategorii:

1. sytuacja decyzyjna (kategoria obiektywna)

2. podmioty decyzji (kategoria obiektywna)

3. osobowość (kategoria obiektywna)

4. system wartości, układy polityczne (kategoria pierwotna)

5. racjonalność (kategoria pierwotna)

6. relacja preferencji (kategoria pierwotna)

7. wiedza decydenta (kategoria procesualna)

8. decyzja polityczna (kategoria procesualna)

9. realizacja (implementacja) decyzji (kategoria procesualna)

10. decyzyjny proces polityczny (kategoria procesualna)

PYTANIE 11:

Pięć ujęć racjonalności spotykanych w nauce

1. naturalistyczny - wiedza naukowa może być rezultatem wyłącznego stosowania procedur racjonalnych; rozwój nauki to wynik systematycznego stosowania procedur. Naukowa metoda to logika rozwoju wiedzy. Logia rozwoju wiedzy jest niezmienna (nie ulega historycznym przemianom). Każda wiedza powinna być racjonalna (matematyka, logika).

2. racjonalne procedury badawcze są pochodne wobec historycznych zmiennych, akceptowanych ideałów wiedzy. To jest racjonalne, co jest zgodne z paradygmatem wiedzy aktualnej; to twierdzenie najczęściej stosowane jest w filozofii; racjonalność jest zmienna.

3. racjonalność zależy od zmiennego kontekstu kulturowego. Kryteria racjonalności narzucone przez kulturę są pierwotne w stosunku do filozoficznego ujęcia racjonalności. Kultura to pewien system wiedzy (religia, magia, dawne kultury). Racjonalne jest to, co daje człowiek. Dla państw islamu racjonalne jest to, co oparte jest na religii; śmierć jest normalna, bo pójdą do raju - to jest dla nich racjonalne - etnografia, archeologia, kultura.

4. odnosi się do działania - jest ono racjonalne, gdy jest skuteczne ze względu na cel. Wartość ma praca, aktywność, skuteczność - to tworzy racjonalność (organizacja, ekonomia).

5. ludzie wybierają te czynności, które prowadzić mają wedle ich wiedzy do najwyższej realizacji ich preferencji. Podmiot zachowuje się racjonalnie, gdy ze względu na wiedzę i wartości wybiera to, co jest zgodne z wiedzą i wartościami podmiotu (nauki społeczne)

NIE MA JEDNEGO RODZAJU RACJONALNOŚCI!!!

PYTANIE 12:

Typy racjonalności w politologii i polityce

Racjonalność w politologii i w polityce:

1. racjonalność instrumentalna - opiera się na środkach finansowych; pragmatyczna - decydent musie się liczyć z kosztami materialnymi; opierają się na tym, czy mają środki pozyskane zgodnie z literą prawa (układ ekonomiczno-prawny); środki nie mogą przewyższyć celów; porównywanie pod względem kosztów (np. budżet państwa); zysk polityczny o charakterze ekonomiczno-prawnym;

2. racjonalność podmiotowa - dotyczy utrzymania lub rozszerzenia władzy i wpływów politycznych, co potem daje duże profity finansowe; jest na styku obu rodzajów racjonalności; głównym punktem odniesienia dla decydenta jest układ podmiotowy; racja preferencji jest podporządkowana układowi podmiotowemu; zysk polityczny o charakterze podmiotowym, np. obsadzenie stanowisk swoimi ludźmi;

3. racjonalność aksjologiczna - myślenie polityczne do realizacji celów - ideałów. Aksjologia to ogólna teoria wartości; ma określić to, co stanowi istotę ich zhierarchizowania; użyteczność wyników następuje od strony jakościowej (realizowanie wartości ideologicznych); nie patrzy się na finanse, ale na wartości ideologiczne i polityczne.

PYTANIE 13:

Podaj wystarczające postulaty racjonalności w warunkach społecznych

By była racjonalność musi być:

1. konsekwencja - uporządkowanie alternatywy zgodnie z zasadami spójności, zwrotności, przechodniości;

b) maksymalizacja celów - zasada maksymalizacji występuje tylko w teorii, dlatego została zastąpiona zasadą satysfakcji. Zasada satysfakcji to koncepcja Simona - decydent posługuje się racjonalnością ograniczoną i w związku z tym nie jest możliwe określenie wszystkich alternatyw, faktów, skutków, efektów i możliwości.

PYTANIE 14:

Typy decyzji politycznych. Podstawowe i uzupełniające

Na proces decyzyjny składa się:

1. układ aksjologiczny - odpowiada na pytanie, jakimi celami dane podmioty się posługują i jak chcą je realizować. Układ ten generuje decyzje, gdzie główną funkcją jest system wartości decydenta - i to tworzy decyzje polityczne.

2. układ podmiotowy - są interesy poszczególnych podmiotów polityki (parlament, partie). Decyzje oparte na realnych układach politycznych, mają merytoryczne podłoże. Liczy się interes partii, a nie państwa.

3. układ ekonomiczno-prawny - przeszkadza lub pomaga w rządzeniu; traktowany jest instrumentalnie. Występują tu decyzje typu pragmatycznego - działania staramy się dostosować do ekonomii i prawa.

Inny podział decyzji:

a) decyzje aksjologiczne (mają charakter podstawowy)

b) decyzje podmiotowe (mają charakter podstawowy)

c) decyzje prawnocentryczne - decyzje te idą w stronę rozwiązań prawnych (prawo nie liczy się z interesami państwa (mają charakter uzupełniający)

d) decyzje ekonomocentryczne - decyzje chylą się ku ekonomii (mają charakter uzupełniający)

e) decyzje pragmatyczne - łączą wszystkie cztery elementy (mają charakter podstawowy)

Decyzja pragmatyczna jest decyzją idealną i nie istnieje w rzeczywistości

PYTANIE 15:

Wzory systemu przekonań wg Satoriego i odpowiadające im typy decyzji politycznych

Według Giovanniego Satoriego są 4 typy systemu przekonań :

1. System nieugięty (przewaga elementów niewzruszono-silnych): jest to system przekonań niepodatnych na argumentację i dowodzenie. Jest silnie motywowany na zewnątrz, także w formie jawnej agresji. Władają nim silne uczucia. Tworzy decyzje typu twardego (fanatyczna - ludzie zapominają, że są ludźmi, idą do przodu, zatracają się w sobie; fundamentalistyczna - w taki sposób bronimy pewnych spraw).

2. System wyrachowany (element niewzruszono-słabe): system wartości wyrachowany - niepodatny na argumentację i dowodzenie. Opiera się zmianom i podtrzymuje status quo. Brak dynamizmu i ekspresji. Decyzje twarde, ale ekspansywnie słabe (realizuje dany system wartości z obowiązku lub zagrożenia, a nie z poczucia misji). Tworzy decyzje typu wyrachowanego.

3. System pewny (elementy giętko-silne): system pewny (konsekwentny) - otwarty na dowodzenie i argumentację. Otwarty na zmiany i ekspansywnie na zewnątrz. Punktem odniesienia są podstawowe zasady, których nie zmienia - „umysł otwarty, ale uparty”. Tworzy decyzje typu konsekwentnego.

4. System elastyczny (elementy giętko-słabe): otwarty na argumentację i dowodzenie; można go często przekonywać. Tworzy decyzje przeciwstawne do „twardego”, tworzy decyzje pragmatyczne.

PYTANIE 16:

Wartości polityczne i ideologiczne

Wartość polityczna - idee zjawisk posiadających znaczenie zaspokojenia potrzeb jednostki:

1. wartości ideologiczne

⇒ charakter podstawowy - wartości naczelne, mające charakter celów ostatecznych, np. bezpieczeństwo państwa;

⇒ charakter trwały - weszła na stałe w skład danej ideologii (od strony taktycznej i od strony ideologicznej);

⇒ uzasadniają istnienie w polityce - są metawartościami;

⇒ można je wyjaśnić tylko na podstawie charakterystyki określonego systemu wartości; daną wartość ideologiczną można wyjaśnić tylko w ramach danego systemu, np. demokracja parlamentarna z liberalizmem;

2. wartości polityczne, „czyste”, typowe mają charakter pragmatyczny, charakterystycznych środków i mają 3 podgrupy:

⇒ odnoszące się do techniki rządzenia, związane z zarządzaniem (efektywność, niskie nakłady);

⇒ odnoszące się do decyzji, gdzie rolę odgrywa interes własny (wartości władzy) - zdobycie stanowiska, zdobycie władzy. Czasem środek zamienia się w cel;

⇒ wartości nieodnoszące się do żadnej ideologii, czysty typ, niezwiązane z władzą.

PYTANIE 17:

Systemy wartości decydenta politycznego

Występują 3 pary systemów wartości decydenta:

3. wartości publiczne i wartości prywatne:

• wartości publiczne są związane z interesem oznaczającym dobro wspólne, które jest tworzone i używane przez wszystkich albo część społeczeństwa.

• Wartości prywatne są związane z interesami jednostki i jej najbliższego otoczenia. Sfera prywatna obejmuje mieszkanie, dom, ale także własność, rodzinę, kręgi przyjacielskie i wszystkie inne grupy nieformalne, które są oparte na stosunkach pokrewieństwa, sąsiedztwa i przyjaźni

4. system wartości celów i system wartości środków - decydent musi przeanalizować, które wartości z kręgu wartości prywatnych i publicznych oraz wartości deklarowanych i rzeczywistych będą celami, a które środkami do realizacji tych celów

5. system wartości deklarowanych i system wartości rzeczywistych - przez wartości deklarowane decydent ujawnia te wartości - cele i wartości - środki, które jego zdaniem uchodzą za bardziej cenione w danym społeczeństwie lub też te, które trzeba deklarować, aby nie narazić się tym, którzy owe wartości głoszą.

Od światopoglądu wszystko się zaczyna, całe nasze przyszłe myślenie i spoglądanie na różne kwestie

Światopogląd - własna teoria, jak postrzegać rzeczywistość; nabyte doświadczenia, wiedza. Interpretacja całości świata, film, przez który decydent tworzy pozostałe systemy wartości; to pierwotny system - każdy ma go w sobie.

PYTANIE 18:

Opisz koncepcję Lasswella dotyczącą wartości politycznych

Teoria Lasswella - o zależnościach między własnością prywatną i publiczną:

p } d } r = Homo politicus , gdzie

p - indywidualne motywy

d - przeniesienie w sferę działalności publicznej

r - racjonalizacja motywów indywidualnych w postaci interesu publicznego

} - znak transformacji

Podmiot polityczny staje się politykiem w momencie, kiedy potrafi przenieść swoje indywidualne motywy, wartości, frustracje na sferę działalności publicznej i potrafi to uzasadnić interesem publicznym

PYTANIE 19:

Koncepcja hierarchizacji celów i jej warunki

Hierarchizacja celów

1. kompletność - należy rozpatrywać wszystkie istotne aspekty decyzji, docierając do najniższego poziomu celów;

2. operacyjność - cele powinny być zrozumiałe dla decydenta - jeśli mówi, że celem jest sprawiedliwość społeczna, to musi określić, czym ta sprawiedliwość społeczna jest; trzeba posiadać umiejętność zdefiniowania, czego właściwie chcemy;

3. rozkładalność - na każdym poziomie struktury powinna być możliwość umiejscowienia środków prowadzących, żeby każdy cel miał swoje środki;

4. nieredundantność - cele powinny być tak określane, by unikać podwójnego liczenia konsekwencji; jakie konsekwencje są związane z danym celem;

5. minimalny rozwój - by zbiór celów był najmniejszy z możliwych; im mniej celów, tym większa możliwość realizacji i osiągnięcia ich.

PYTANIE 20:

Wartości deklarowane a wartości rzeczywiste

System wartości rzeczywistych a system wartości deklarowanych („nie chcem, ale muszem”): Wałęsa nie chciał realizować pewnych wartości a musiał. Decydent naprawdę chce realizować wartości rzeczywiste; wartości deklarowanych nie chce realizować, ale je przedstawia, bo społeczeństwo chce je usłyszeć. Czasem nawet nie da się zrealizować wartości rzeczywistych.

Relacje pomiędzy systemem wartości rzeczywistych a systemem wartości deklarowanych: wartości deklarowane to np. dobro państwa, racja stanu - mają charakter zbiorczy, są nieuchwytne, są często stosowane przez polityków:

1. stanowisko faktycznej zgodności (wartości rzeczywiste są bezsporne i ujawniane, np. wejście do Unii Europejskiej);

2. stanowisko zgodności blankietowej (decydent formułuje blankiet deklaracji, których nie wyjaśnia, a społeczeństwo w to wierzy);

3. stanowisko niezgodności (wartości rzeczywiste napotykają sprzeciw społeczeństwa, dlatego zostają przesłonięte odmiennymi wartościami deklarowanymi, które będą zaakceptowane przez społeczeństwo);

4. stanowisko zgodności niepełnej (ujawniamy wartości rzeczywiste i deklarowane; wartości deklarowane mają pomagać, a wartości rzeczywiste mają wspomóc aksjologicznie.

PYTANIE 21:

Ideologia jako podstawa wartości publicznych

Ideologia składa się z 3 elementów:

1. uporządkowany, zhierarchizowany system wartości, zwany systemem aksjologicznym;

2. system aksjologiczny jest podstawą oceniania i hierarchizacji wizji rzeczywistości zastanej;

3. następuje transpozycja ideologii w wizję rzeczywistości pożądanej, tworzenie na podstawie ideologii czegoś, czego nie ma.

Ideologia ma jedną podstawową ideę, a na jej podstawie tworzy się resztę i dalsze przesłanki. Ideologia jest spójnym systemem, trudnym do rozbicia; myślenie ideologiczne uzależnia się od rzeczywistości - to jest największa trudność, bo może nastąpić naginanie rzeczywistości do potrzeb ideologii.

Dobry polityk powinien elastycznie podchodzić do ideologii i pewne wartości adoptować do obecnej rzeczywistości.

Konflikt między wartościami prywatnymi a publicznymi ma każdy decydent.

PYTANIE 22:

Relacja preferencji i jej typy

Preferencja - przedkładanie jednej rzeczy nad drugą w teorii decyzji.

Istnienie preferencji - dokonywanie wyboru między różnymi wariantami.

Warunki, aby zaistniała relacja preferencji:

1. preferencje są przechodnie, jeśli wariant A jest preferowany nad B i jeśli wariant B preferowany jest nad C, to wariant A preferowany jest nad wariant C: A>B; B>C; A>C;

2. preferencje są zwrotne - każda alternatywa z rozważanej dziedziny pozostaje w tym samym stosunku do siebie samej: 2=2;

3. asymetryczność - związki z preferencją mocną (woleć); symetryczność - związki z preferencją słabą - relacje między różnymi alternatywami politycznymi zachodzą w obie strony.

Preferencje są czasem nieprzechodnie, są nieodwracalne, np. podczas kryzysu; przejście na drugą stronę.

Typy relacji preferencji:

Mocna (wyraża się słowem woleć i wszystkimi jego synonimami)

Słaba

Potencjalna (dyspozycja do odpowiedniej relacji aktualnej)

Aktualna (akt, sama czynność)

PYTANIE 23:

Kształtowanie się relacji preferencji decydenta politycznego

Mamy 6 kategorii, które wpływają na kształtowanie się relacji preferencji i wymuszają decyzje: system wartości, układy polityczne, opinia publiczna, wiedza o podejmowaniu decyzji, osobowość polityczna, sytuacja polityczna.

Te kategorie dzielą się na 3 grupy zmiennych:

Zmienne wpływające na kształtowanie się relacji preferencji:

1. kategorie zmienne niezależne od decydenta - one są i decydent nie ma na nie wpływu, np. osobowość i system polityczny, nie może na nie wpływać, one się kształtują przed decyzją. W systemach normalnych sytuacja sama przychodzi i on nie może jej zmienić. Wszystko jest inaczej w kryzysie!

2. kategorie zmienne zależne od decydenta - np. opinia publiczna i wiedza w podejmowaniu decyzji; uzależnienie decyzji od np. sondaży, zmieniają je względem sytuacji, wiedza to problem doradców, intuicji, gry politycznej, wykorzystywania wiedzy w decyzjach - zależy od decydenta, umiejętność korzystania z doradców.

3. kategoria pośrednia, zależno - niezależna - np. systemy wartości i układy polityczne, ich zmienność zależy od wielu cech, zmieniają się pod wpływem czynników, np. pod wpływem sytuacji politycznej, zależą od osobowości.

Kategorie w połączeniu ze sobą tworzą relację preferencji.

PYTANIE 24:

Poziomy podmiotowości politycznej

W zależności od sytuacji wyróżnia się podmioty:

a) okazjonalny (podmiot polityki, który normalnie nie jest podmiotem polityki, np. sądy)

b) trwały (podmiot polityki, który jest przez cały czas, np. sejm, senat).

Inny podział związany jest z poziomami podmiotów polityki:

Przykład pierwszy:

Podmioty interesów - wielka grupa społeczna

Podmioty działań - organizacja wielkiej grupy społecznej

Podmiot decyzji - organy organizacyjne wielkiej grupy społecznej

Reprezentanci - reprezentanci organów organizacji wielkiej grupy społecznej

Przykład drugi:

Podmioty interesów - naród polski

Podmioty działań - państwo

Podmiot decyzji - Sejm, Senat, NIK, Trybunał Stanu, prezydent

Reprezentanci - prezydent, marszałek Sejmu i Senatu, prezes NIK, przewodniczący Trybunału Stanu

Przykład trzeci:

Podmioty interesów - klasa chłopska

Podmioty działań - PSL

Podmiot decyzji - Naczelny Komitet Prezydium

Reprezentanci - Przewodniczący Prezes Naczelnego Komitetu

PYTANIE 25:

Typologia ośrodków decyzji

Ośrodki decyzji politycznych i ich typologia (koncepcje Pietrasia):

1. poziom decyzyjny (narodowy - narodowe ośrodki decyzji - są tu narodowe ośrodki lokalne i narodowe ośrodki centralne; międzynarodowe ośrodki decyzyjne - co najmniej 2: stosunku dwustronne, stosunki wielostronne);

2. miejsce ośrodków w systemie politycznym (ośrodki decyzyjne będące organami państwa - rząd, parlament, prezydent; ośrodki decyzyjne nie będące organami państwa - centrale partii politycznych; nieformalne ośrodki decyzyjne - niezinstytucjonalizowane, ich kompetencje są bardzo szerokie, decydujące);

3. trwałość (istniejące stale; powoływane ad hoc - sztaby kryzysowe);

4. w zależności od struktury wewnętrznej (ośrodki decyzyjne zorganizowane hierarchicznie - decyzje 1-osobowe; ośrodki decyzyjne zorganizowane niehierarchicznie - decyzje podejmuje zespół);

5. ze względu na skłonność do ryzyka (o stałej tendencji do działań ryzykownych; ośrodki decyzyjne powstrzymujące się od działań ryzykownych).

Jeśli są to podmioty zbiorowe, tym większa ilość decyzji ryzykownych, bo odpowiedzialność rozmywa się. Czym większe ciało polityczne, tym większa skłonność do ryzyka. Wchodzi tu problem osobowości, ale tylko przy osobistych decyzjach.

PYTANIE 26:

Zakres podmiotowy ośrodków decyzji

Zakres podmiotowy ośrodków decyzyjnych według Goltunga:

a) kręgi decyzyjne, a w kręgu jest

b) rdzeń (ludzie tu faktycznie podejmują decyzje, np. Gomułka),

c) centrum (Biuro Polityczne - władza jest mniejsza),

d) peryferia (KC - jeszcze mniejsza władza) i

e) dalekie peryferia (władze lokalne - najmniejsza władza).

Uczestnicy wojny Kosowa z Serbią:

a) bezpośredni (walczące strony),

b) drugorzędni (osoby, które popierają dane strony: państwa muzułmański za Kosowem, państwa Jugosławii za Serbią),

c) trzeciorzędni (za Serbami Rosja, za Kosowem USA).

Ogólny model kręgu władzy (wg Pietrasia):

a) wewnętrzny krąg władzy (inaczej rdzeń decyzyjny);

b) krąg elit polityczno-rządowych (wysoko postawieni ludzi w partii i urzędnicy wyższego szczebla);

c) krąg elit społeczno-gospodarczych (ludzie biznesu, wyróżniający się swoją działalnością społeczną - stąd wyłaniani są przywódcy najwyższej rangi);

4. krąg grup nacisku (przywódcy związków zawodowych, wyznaniowych, nieformalny klub interesów gospodarczych, obrońcy środowiska; ruchy kobiet, homoseksualistów);

5. krąg przywódców lokalnych

6. krąg obywateli niezainteresowanych polityką (60-90%).

Krąg władzy wg Kalwara:

a) przywódcy polityczni;

b) zawodowi politycy;

c) działacze polityczni;

d) członkowie partii politycznych;

e) członkowie organizacji społecznych;

f) obywatele niezainteresowani polityką.

PYTANIE 27:

Podmioty decyzji politycznej i ich przykłady (egzemplifikacja) na polskiej scenie politycznej

Podmioty decyzji politycznej:

1. Podmiot wpływu - są to elity wpływu; grupy nacisku; tajne loże; nieformalne grupy, czy osoby.

2. Podmiot wiodący - rozpoczyna on proces legislacyjny, w jego interesie leży podjęcie decyzji politycznej. Związany jest z grupą osób lub też jest to interes osobisty.

3. Podmiot przeciwny - często w sposób istotny wpływa na podjęcie decyzji (na treść decyzji); stara się przedstawić przeciwną koncepcję jakieś koncepcji (podmiot wiodący czerpie niektóre pomysły z podmiotu przeciwnego).

4. Decydent - może być to sejm, senat; decyduje o ustawach, prawach.

5. Podmiot wykonawczy - to ten, który wykonuje decyzje (administracja lokalna, publiczna, centralna). Wykonanie decyzji może być sabotowane przez ten podmiot. Trzeba też dogadać się z podmiotem wykonawczym.

Jeżeli chodzi o Polskę (rozpatrywane ze względu na chęć wstąpienia Polski do NATO):

1. podmiot wpływu - to USA;

2. podmiot wiodący - to Polska;

3. podmiot przeciwny - to Rosja;

4. podmiot wykonawczy - to Wykonawcza Organizacja NATO;

5. decydent - to wszystkie kraje NATO

PYTANIE 28:

Typologia doradców i ekspertów politycznych

Typy doradców i ekspertów politycznych:

1. badacze - nie dążą do realizacji własnych celów

2. aksjolodzy - związek ekspertyzy z polityką, zaangażowani w politykę. Wyznają system wartości i mając to na względzie, pracują;

3. wąscy specjaliści - pracę wykonują fachowo i obiektywnie. Pewne sprawy formułują w wąski sposób (np. tylko od strony ekonomicznej);

4. aroganci - wybitni specjaliści w wąskim obszarze naukowym (wydaje im się, że są najlepsi we wszystkich dziedzinach, a są tylko w jednej). Jest to najbardziej niebezpieczny typ doradcy;

5. koniunkturaliści - gotowi są uzasadnić wszystko, co chce decydent.

Różnice pomiędzy ekspertem a doradcą: ekspert zatrudniony jest na krótki czas, doradca jest na stałe. Doradca musi znać swego pracodawcę, musi znać jego zwyczaje, „zniżyć” się do jego poziomu.

PYTANIE 29:

Typologia polityków w ujęciu M. Webera. Polityk wirtualny

Max Weber podzielił polityków na 4 typy:

1. idealny;

2. okazjonalny (czasami zabiera głos, idzie do urny wyborczej);

3. niezawodowy (jest w parlamencie, a np. z zawodu jest nauczycielem);

4. zawodowy (jest to jego zawód).

Inny podział:

1. żyje z polityki (większość; chce się dostać do parlamentu, żeby załatwić swoje sprawy);

2. żyje dla polityki (to idealny polityk).

Według Webera ci, co żyją dla polityki - politycy rzeczywiści, właściwi; powinni mieć powołanie, siłą osobowości politycznej jest namiętne oddawanie się sprawie, poczucie odpowiedzialności i wyczucie w ocenie - zachować dystans wobec rzeczy i ludzi. Polityk wirtualny - jego głównym celem jest utrzymanie się na scenie politycznej, żyje z polityki, „zręczny menager”. Mało kiedy coś mówi, ale widać go na zdjęciach. Wszystko w jego wykonaniu jest iluzją, tworzy coś, żeby wybrać go w następnych wyborach: 1. przebojowiec - mówi w szokujący sposób, ale w konwencji intelektualnej, jest często w mediach, np. Korwin-Mikke; 2. ekscentryk - na granicy grubiaństwa, też jest często w mediach - np. Lepper.

Te dwa typy wchodzą przebojem i zostają w polityce - to karykaturalne wykorzystanie mediów dla kariery.

PYTANIE 30:

Idealny polityk a mąż stanu

Według Topolskiego - ci, co żyją dla polityki, są idealni i mają 3 cechy:

⇒ charyzmatyczność - cecha związana z zaufaniem, wierzy mu się w sposób ślepy;

⇒ otwartość i tolerancja;

⇒ zdolność do globalnego ujmowania rzeczywistości: globalność pierwotna - związana z czasem, ma wymiar z perspektywicznej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; dobry polityk powinien umieć umieścić decyzję w tych trzech zasadach; globalność pozioma - ujęcie całościowe, umiejętność podejmowania decyzji, które sprawy są bardzo ważne lub mniej, hierarchizowanie spraw.

Decyzja powinna mieć podłoże historyczne, ma być na dziś i mieć przyszłość (a nie tylko na dziś!!!).

Jest coś takiego jak mąż stanu, to podejmowanie decyzji jest jego desygnatem.

Definicja „polityk” - używa się go do osoby aktywnie zaangażowanej w walkę o władzę państwową lub urząd, której sukces zależy w znacznym stopniu od poparcia innych (dobry w perswazji, negocjacjach i kompromisie). W każdym społeczeństwie z normalną walką. Gdy polityk osiągnie władzę i urząd, nazywa się go politykiem (w dobrym i w złym sensie).

Polityk - walczący o władzę lub urząd i osiąga go (ją). Ci walczący w partii mają już jakąś władzę w partii lub urząd w partii - już są politykami. Bywa, że niektórzy ubiegają się o urząd państwowy, nie mając urzędu partyjnego (Wajda, Kutz) - zostali politykami dopiero, gdy weszli do parlamentu.

Mąż stanu - termin związany z ludźmi, którzy coś w polityce osiągnęli, coś istotnego (lub ten, który umarł 10-15 lat temu lub ten, który jest za granicą - Roosevelt, Adenauer, itp.).

Polityk myśli o następnych wyborach, mąż stanu o następnym pokoleniu.

Mężowie stanu w odpowiedzi potrafią powiedzieć coś, co potem przechodzi do historii, co jest często cytowane. W kolejce do tego tytułu jest Margaret Tatcher i Helmut Kohl. Mężowie stanu rodzą się z reguły w dużych partiach; w Polsce mógłby to być Piłsudski, w Czechach - Masaryk.

PYTANIE 31:

Cztery podstawowe kryteria typizacji sytuacji decyzyjnej

4 podstawowe kryteria typizacji sytuacji decyzyjnej:

1. świadomościowe

1. sytuacje rzeczywiste - istniejące;

2. sytuacje wyobrażone - nasz system wartości, postrzeganie (wiele nietrafnych decyzji to skutek sytuacji wyobrażonej, a nie rzeczywistej).

1. systemowe:

1. wewnętrzne (dotyczące jakiegoś jednego państwa);

2. zewnętrzne (dotyczące jakiegoś państwa i jeszcze innego państwa - są dwa podmioty);

3. transnarodowe (funkcje wpływu międzyspołecznego, gdy podmiotem wpływu jest środowisko społeczne jednego państwa, a podmiotem wpływu środowiska społecznego drugiego państwa = siły społeczne wchodzą w układ, interakcje bezpośrednie, np. partia polityczna państwa A koordynuje działania z partią polityczną państwa B - PZPR⇔KPZR; wpływ transnarodowy występuje, gdy podmiotem jest państwo A, a przedmiotem - społeczność państwa B, gdy państwo A prowadzi działania propagandowe w państwie B);

1. zaburzenia pola decyzyjnego i występujących w nim napięć:

1. normalna;

2. kryzysowa;

1. autonomiczności pola decyzyjnego:

a) zmienna niezależna jako zmienna zależna - w większości zmienna niezależna, decydent musi to przyjąć, ale czasem systemy są zamierzone, to my je tworzymy.

Adnotacje do wyżej wymienionych punktów:

koncepcja Emery Triest - wyróżnia ona 4 sytuacje środowisk politycznych:

1. stabilne - nie posiada wewnętrznej struktury, jest ustrukturalizowana przypadkowo, powolne zmiany, wartości trwałe, ułożone przypadkowo, zmiany ilościowe;

2. spokojne - ustrukturalizowanie celowe (PRL), zmiany ilościowe;

3. pulsujące i zakłócone - dynamika zmian wysoka, funkcja sprzężeń i starć pomiędzy elementami podsystemu, okres przedkryzysowy, zmiany ilościowe i jakościowe;

4. turbulentne i wzburzone - sytuacje ilościowe i jakościowe zmiany, sytuacja kryzysowa zmiany strukturalne, rewolucyjne, złożone zmiany.

PYTANIE 32:

Typologia sytuacji politycznej Hermanna i ze względu na ryzyko decyzyjne

Typologia sytuacji politycznej ze względu na ryzyko decyzyjne:

1. deterministyczna sytuacja decyzyjna - gdy nie ma ryzyka politycznego, panujemy nad wszystkim, pewna kontrola sytuacji - obiektywnie to niemożliwe, bo nie możemy wszystkiego przewidzieć;

2. probabilistyczna sytuacja decyzyjna - gdy jest ryzyko, ośrodek decyzyjny nie jest w stanie kontrolować wszystkiego, ale zna parametry ryzykowne, pozostające poza kontrolą; znany rozkład; jest jakiś warunek; rozkład prawdopodobieństw jest znany, do 40% ryzyka - potem jest niepewność;

3. statystyczna sytuacja decyzyjna - zawiera duży ładunek ryzyka politycznego, ośrodek nie zna rozkładu prawdopodobieństw i nie kontroluje wszystkiego; jest hipoteza, że wyjdzie, ale może też nie wyjść;

4. strategiczna sytuacja decyzyjna - najbardziej ryzykowna decyzja polityczna, nic nie mamy - ani rozkładu ani hipotezy, tylko 1 metoda: założenie, że istotne elementy sytuacji są kontrolowane przez inny podmiot, są pewne alternatywy, jest drugi partner, nie wiemy, jak się zachowa, zależne od sytuacji, robimy strategie.

Typologia sytuacji politycznej Hermanna:

1. przewidywalność wystąpienia

1. przewidywalne;

2. zaskakujące;

2. czas podjęcia decyzji

1. ograniczony;

b) nieograniczony;

3. zagrożenie podstawowych wartości danego państwa

1. wysokie;

2. niskie

Zastosowanie tych kryteriów:

A) sytuacja kryzysowa - czas ograniczony, zagrożenie wysokie, sytuacja nieprzewidywalna

B) sytuacja innowacyjna - czas nieograniczony, zagrożenie wysokie, sytuacja nieprzewidziana

C) sytuacja inercyjna - czas nieograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja nieprzewidziana

D) sytuacja okolicznościowa - czas ograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja nieprzewidziana

E) sytuacja refleksyjna - czas ograniczony, zagrożenie wysokie, sytuacja przewidziana

F) sytuacja deliberacyjna - czas nieograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja przewidziana

G) sytuacja rutynowa - czas nieograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja przewidywalna

H) sytuacja administracyjna - czas ograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja przewidywalna

PYTANIE 33:

Optymalizacja decyzji politycznej

Optymalizacja działań - kiedy można mówić, że decyzja jest kompletna, jest bliska ideałowi?

Profesor Lamentowicz wyróżnił 5 typów decyzji politycznych ze względu na optymalizację:

1. decyzja zoptymalizowana całościowo - jakie kryteria są potrzebne, żeby mówić o takiej optymalizacji - jedną z koncepcji wyraził Sylwester Zawadzki:

1. kryterium aksjologiczne - zgodność decyzji z wartościami grupy rządzącej;

2. prakseologiczne - dobór metod i odpowiednich środków działania (kryterium techniczne). Osiągnięcie najlepszych celów przy najmniejszych nakładach. Tu występuje kryterium ekonomiczności i skuteczności;

3. kryterium społeczne - związane z aprobatą od strony społecznej, dostosowanie decyzji do interesu różnych grup społecznych. Jak określić warunki akceptacji - muszą być spełnione 3 kryteria, żeby ludzie zaakceptowali decyzję polityczną:

⇒ grupa społeczna musi mieć możliwość odtworzenia sytuacji decyzyjnej i zaakceptowania jej;

⇒ akceptacja będzie możliwa, gdy członkowie grupy potrafią odtworzyć listę wariantów decyzji, którą decydenci rozpatrywali;

⇒ odtworzyć grupę preferencji i zaakceptowanie tych preferencji - dlaczego przyjęto taki, a nie inny wariant - wtedy będzie akceptacja;

1. decyzja zoptymalizowana częściowo (pod względem jednej grupy);

2. decyzje zadowalające - spełniają określone kryteria, ale w stopniu minimalnym - nie są zoptymalizowane;

3. decyzja niezadowalająca, ale utrzymuje się w kulturowo określonym przedziale tolerancji;

4. decyzja - błąd polityczny - wykracza poza tolerancje kulturowe; decyzja nietrafna i niezoptymalizowana. Są tu błędy teoretyczne i praktyczne.

Wyróżnia się decyzje polityczne:

1. narodową (interakcje uczestników w ramach państwa);

2. międzynarodową (interakcje suwerennych, równych uczestników stosunków międzynarodowych).

PYTANIE 34:

Procedury przyjmowania decyzji politycznych

Są różne warianty głosowania i w zależności od tego są różne wyniki:

1. głosowanie względne (przewaga 1 głosu) - np. na zebraniach politycznych;

2. bezwzględne (50% + 1);

3. większość kwalifikowana (2/3);

4. obalenie weta (3/5);

5. większość ważona (Parlament Europejski);

6. konsensus - jednomyślne podejmowanie decyzji (tak długo się dyskutuje, dopóki nie podejmie się decyzji);

7. głosowanie metodą eliminacji (przy wybieraniu miejsca Igrzysk Olimpijskich)

PYTANIE 35:

Niedecyzje polityczne

Niedecyzja polityczna - jest to zaniechanie decyzji politycznej (świadome) - to też jest decyzja polityczna (np. zaniechanie reform), która rodzi skutki polityczne.

6 typów niedecyzji politycznej:

1. decyzja neglekcyjna (decyzja niedbała) - jej istota polega na zaniechaniu przyjęcia do świadomości istniejącego problemu politycznego. Decydenci polityczni blokują wtedy wejście procesu decyzyjnego. Niedbały, bo trzeba go dostrzec i rozwiązać, a tak się nie dzieje;

2. decyzja omisyjna (strategiczne, trwałe zaniechanie) - uświadamiamy sobie problem, ale to wszystko, bo nie rozpoczynamy działań proceduralnych; jest to błąd polityczny. Wydaje się, że można uniknąć skutków politycznych, ale tak nie jest;

3. decyzja kunktatorska - taktyczne zaniechanie podjęcia decyzji proceduralnej. Dostrzega się problem, wyrażają konieczność podjęcia decyzji, ale nie dzisiaj. Zwlekanie z podjęciem decyzji. Może to być błąd polityczny, jeśli decyzja odsuwana jest w czasie i skutków takiego postępowania nie da się odkręcić;

4. decyzja remisyjna - podjęto decyzję proceduralną, ale nie merytoryczną;

5. decyzja symboliczna - zaniechanie podjęcia decyzji o charakterze metodologicznym - ustalono cele przemian, ale nie wykazano. Jakimi środkami, jakimi metodami należy coś zmienić (do tego można zaliczyć programy polityczne partii);

6. decyzja optatywna - decyzja jest prawie kompletna; decyzje merytoryczne podjęte, decyzje proceduralne podjęte, ale brakuje wykonania. Dzieje się tak przed wyborami, by nie stracić punktów, bo decyzja może być kosztowna, itp. Może być też tak, że administracja sabotuje wykonanie danej decyzji.

PYTANIE 36:

Cztery sposoby implementacji decyzji politycznej. Dyrektywy wykonawcze

4 sposoby implementacji (wykonania) decyzji:

1. implementacja twórcza - wciela się w życie treść i ducha decyzji, ewentualna niezgodność usuwa się zgodnie z duchem decyzji;

2. implementacja literalna - ścisłe i dosłowne wykonanie postanowień zapisanych w treści deklaracji (np. strajk włoski - rodzi to negatywne skutki);

3. implementacja nieskuteczna - wykonanie decyzji, która jest przynajmniej częściowo sprzeczna z treścią i duchem decyzji głównej;

4. implementacja przeciwskuteczna - błąd polityczny, podjęcie działań całkowicie sprzecznych z treścią i duchem decyzji głównej; może to być sabotaż albo np. skutki dalekosiężne.

Dyrektywy wykonawcze:

1. organizacyjne - podstawowe dyrektywy, określają cząstkowe cele działania, etapy implementacji i poszczególne działania. Określa się, jaki podsystem wykonania podejmiemy; działanie - w jakiej kolejności i z jakiego powodu. Kto, co ma wykonać, plan koordynacji (BARDZO WAŻNE!!!);

2. sytuacyjne - charakter wykonania, odnoszą się do konkretnej decyzji, to konkretyzacja dyrektywy organizacyjnej. Jeśli system jest typowy, to nie trzeba konkretyzować; określa wykonawcę i przypisuje go do sytuacji;

3. operacyjne - określenie sposobu realizacji i nadzór (kontrola) realizacji. Jest to sytuacja nietypowa!!! - trzeba usytuować odpowiednią operację.

Desagregacja - dokonywanie operacjonalizacji sytuacji.

PYTANIE 37:

Matryca skutków decyzji politycznych

Matryca skutków decyzji dzieli się na 7 czynników:

1. Czas pojawienia się:

a) natychmiastowe;

b) dalekosiężne

2. Trwanie (jak długo):

a) krótkotrwałe, średniotrwałe;

b) długotrwałe

3. Przestrzeń (dla kogo są te skutki):

a) podmiotowe (skutki związane z osobą);

b) systemowe (ogólne) - całościowe

4. Kryterium świadomościowe:

a) subiektywne (to, co dzieje się w naszej świadomości);

b) obiektywne (nie mają tak dużego znaczenia; mają znaczenie, jeśli jest to decydent charyzmatyczny)

5. Jakość:

a) pozytywne, pożądane;

b) negatywne, niepożądane

6. Istota:

a) główna (te skutki, które przewidujemy w swoich deklaracjach);

b) uboczne (te, które wyszły niespodziewanie)

7. Przewidywalność:

a) prawdopodobne;

b) nieprawdopodobne (pewnych skutków nie można przewidzieć)

PYTANIE 38:

Środki polityczne a fazy politycznego procesu decyzyjnego

Podział procesu decyzyjnego na fazy:

1. 1 faza (artykulacja interesów podmiotów decyzji) - każdy z uwikłanych podmiotów w proces decyzyjny chce przedstawić swoje racje i chce zainteresować decydenta politycznego, żeby podjął decyzję i zaczął ją rozpatrywać. Trzeba dotrzeć do mass mediów albo do polityka, który najlepiej, jeśli ma kontakty. Można też zaliczyć manifestacje, strajki, terroryzm. Swoje interesy przedstawiają podmioty wiodące i przeciwne. Ważne jest zdobycie silnego podmiotu wpływu (autorytet, który często pokazywany jest w mediach);

2. 2 faza (następuje formułowanie treści merytorycznej, decyzja proceduralna jest już podjęta) - jak decydent zauważy podmiot wiodący, zaczyna się coś dziać. Podmiot wiodący jest zapraszany, żeby przedstawić swój pomysł. Należy zrobić odpowiedni szum informacyjny, stosować lobbing. Ważna też jest umiejętność dyskusji, żeby przekonywać. Ważne są też eksperymenty i kto je robi;

3. 3 faza (podjęcie decyzji) - są różne warianty głosowania i w zależności od tego są różne wyniki: głosowanie względne (przewaga 1 głosu) - np. na zebraniach politycznych; bezwzględne (50% + 1); większość kwalifikowana (2/3); obalenie weta (3/5); większość ważona (Parlament Europejski); konsensus - jednomyślne podejmowanie decyzji (tak długo się dyskutuje, dopóki nie podejmie się decyzji); głosowanie metodą eliminacji (przy wybieraniu miejsca Igrzysk Olimpijskich);

4. 4 faza (wykonanie decyzji) - system nagradzania, karania (za wykonanie decyzji); stosowana metoda perswazji.

PYTANIE 39:

Zakres akceptacji decyzji politycznej i jej cztery sposoby argumentacji

4 typy akceptacji decyzji politycznej:

1. decyzja polityczna może uzyskać poparcie większości społeczeństwa, wszyscy są za, nikt przeciw, malkontenci to tylko wyjątki. Takie decyzje są głównie w czasie rewolucji lub wojny;

2. decyzja polityczna może być przyjęta obojętnie - obywatele nie interweniują, więc się nie przeciwstawiają;

3. decyzja polityczna może wywołać opór społeczny - aktywny (strajk, manifestacja) lub bez reakcji (pasywna);

4. decyzja polityczna może wywołać akceptację asymetryczną - duża część za i duża przeciw.

Gdy szukamy poparcia, szukamy różnych argumentacji logicznych i racjonalnych:

1. deskryptywna - opisowa, lakoniczna, opis sytuacji decyzyjnej i zasugerowanie, że podjęta decyzja ma charakter zoptymalizowany (że nie można było podjąć innej, tylko właśnie taką);

2. eksplanacyjna - opis + wskazanie przesłanek, którymi kierował się ośrodek decyzyjny (przesłanki decyzji i te, które kierowały sytuacją podjęcia decyzji), wyjaśnienie, dlaczego taka decyzja, a nie inna;

3. prospektywna - opis + wyjaśnienie przesłanek + opis skutków (natychmiastowe i pożądane), jak podejmiemy tę decyzję, to jak będzie - prognoza;

4. aksjologiczna - 3 poprzednie elementy + nacisk na odwołanie do sfery wartości pozytywnych.

PYTANIE 40:

Omów zagadnienie syndromu grupowego myślenia

Najgorsza decyzja Kennedy'ego to lądowanie z Zatoce Świń. Janis sformułował tzw. syndrom grupowego myślenia - jest pytanie, kiedy następują błędy podejmowania decyzji w małych grupach. Syndrom ten powstaje wtedy, gdy decydenci likwidują grupę celową i dążą do zachowania spójności grupy; nie cel, ale spójność grupy jest najważniejsza. Obniża się poziom intelektualny i moralny.

Objawy syndromu grupowego myślenia (wg Pietrasia):

1. przecenianie siły i spójności grupy - polega na powstaniu przekonania o nietykalności grupy i zachęca do działań ryzykownych, po pomijania ostrzeżeń, że rzeczywistość jest inna. Uważają, że mają wyższą moralność, niż inni przeciwnicy;

2. konformizm członków - wynika z wewnętrznej autocenzury - związana jest z przekonaniem o potrzebie całkowitej i bezwzględnej lojalności. Powstaje złudzenie pełnej jednomyślności grupy;

c) powstaje system sankcji w grupie, pojawiają się strażnicy prawomyślności - należą do osób najbardziej oddanych i lojalnych sprawie (pretendują do ich roli). Dbają, by do grupy nie trafiły złe informacje, które mogą rozbić jednomyślność grupy.

PYTANIE 41:

Osobowość polityczna - kryterium żądzy władzy

Kryterium żądzy władzy - związane jest z podziałem związanym z osobowością autorytarną i nieautorytarną. Są 2 koncepcje - Fromma i Adorno. Adorno po wojnie badał niemieckich zbrodniarzy wojennych, badał, jakie są ich cechy osobowości. Opisał je za pomocą 9 cech:

1. konwencjonalność - przywiązanie do klasy średniej (posłuszeństwo);

2. autorytarna uległość - bezkrytyczna akceptacja wyidealizowanych autorytetów;

3. autorytarna agresja - nietolerancja, odrzucanie osób, które naruszają przyjęte wartości;

4. antyintercepcja - opozycja w stosunku do wszystkiego, co jest subiektywne; liczą się ci, co produkują;

5. kult siły - identyfikowanie się z silnymi; maskowanie swoich słabości;

6. myślenie stereotypowe - myślenie w kategoriach czarno-białych;

7. cynizm - ogólna wrogość do ludzi i ich poglądów;

8. projekcyjność - przerzucanie własnej wrogości do innych; przerzucanie swoich wad na innych;

i) obsesyjne zainteresowanie seksem - seks połączony z karaniem.

Na podstawie tych cech stworzył obraz osób.

Postać autorytarna:

1. autorytaryzm właściwy - wyraz sadomasochistycznego posłuszeństwa pełnej nienawiści (Fromm);

2. konwencjonalizm - autorytaryzm głęboki, ale słabo artykułowany - takie osoby niechętnie biorą udział w akcjach przemocy, ale silnie wierzą w poglądy i postawę autorytarną;

3. autorytaryzm płytki - niezakorzeniony głęboko, wywoływany sytuacyjnie (stres, frustracje, fala w wojsku);

4. twardziel - orientacja na władzę, destruktywność, cynizm; jest to spowodowane przejawem wewnętrznego konfliktu osobowościowego;

5. dziwak - myślenie skrajnymi stereotypami; jest przesądny, uważa się za zbawcę świata;

6. manipulator - przydatni i pożądani w polityce, posługuje się innymi ludźmi.

Postać nieautorytarna:

1. sztywniak - poglądy blisko autorytarne, ale działania nieautorytarne;

2. bojownicy przeciwko tyranii - osoby nieautorytarne, tylko protestują;

3. osoby impulsywne - przeciwieństwo sztywniaków, fascynują się wieloma rzeczami, sympatyzuje z odmiennością;

4. luzacy - przeciwieństwo manipulatora; mają poczucie humoru (także śmieją się z własnej osoby), jego hasło to żyj i pozwól żyć innym”;

5. liberał - zachowują równowagę pomiędzy id, ego i superego; skłonny do obrony biednych i słabych, wolny od stereotypów, impulsywny i nieprecyzyjny.

PYTANIE 42:

Osobowość polityczna - stan psychiczny decydenta i poziomu egotyzmu politycznego

Kryterium osobowościowe - stan psychiczny decydenta:

1. osobowość paranoiczna: urojenia prześladowcze, urojenia wielkościowe, urojenia posłannicze, urojenia nihilistyczne. Cechy: nadmierna wrażliwość (na niepowodzenia i odrzucenie); tendencje do długotrwałego przeżywania przykrości; nieuzasadnione i trwające od młodości tendencje do interpretowania zachowań innych jako złośliwe i celowe; przewidywanie, że zostanie się skrzywdzonym i wykorzystanym; kwestionowanie lojalności wszystkich (nikomu nie można wierzyć); obraźliwość i częste reagowanie złością; wrogość i chęć walki z otoczeniem; sztywne poczucie własnych praw, niewspółmiernie do sytuacji; tendencje do przeceniania własnego znaczenia; teoria spiskowa w wydarzeniach. Często wynika to z projekcji (nieuświadomionej).

Egotyzm polityczny (koncepcja Piageta) - inaczej infantylizm polityczny. Wszyscy przechodzimy pewne etapy w życiu i to przekłada się na politykę. Wyróżniamy fazy:

1 faza - (infantylna) - wszystkich ludzi postrzegamy jako przeszkodę, nie dostrzegamy innych żyć psychicznych, tą postawę cechuje brak świadomości;

2 faza - (egoizm) - występuje świadomość istnienia innych żyć psychicznych, ale dążymy do własnych celów politycznych, zachowujemy się egoistycznie;

3 faza - (asertywna) - zaczynamy rozumieć, że inni też chcą osiągnąć własne cele, interesy; zaczynamy uzgadniać poglądy z innymi, godzimy się na kompromis, który nie może jednak naruszać naszych podstawowych celów;

4 faza - (dojrzała) - człowiek osiąga możliwość doświadczania perspektywy zewnętrznej - własny interes podporządkowany nadrzędnemu interesowi.

PYTANIE 43:

Osobowość polityczna - kryterium źródła sterowania i funkcji pełnienia ról politycznych

Osobowość polityczna - kryterium źródła sterowania i funkcji pełnienia ról politycznych - jednym z kryteriów jest źródło sterowania. Dzielimy się na wewnętrzne (sam jestem od siebie zależny) i zewnętrzne (ktoś nami kieruje, jesteśmy uzależnieni od innych).

Fundamentalizm - jest to obrona swoich własnych przekonań; wszyscy, którzy uważają inaczej, są dla nich wrogami. W tej osobowości politycznej górę wzięła agresja skierowana do tych, którzy naruszają te wartości.

Fanatyzm - chcemy narzucać swoje wartości innym (np. wojny krzyżowe).

Fundamentalizm i fanatyzm - sterowanie wewnętrzne.

Absolut religijny - zabijamy w imię Boga; absolut świecki - chodzi o ideologie.

Osoba paranoiczna jest osobą fundamentalną.

Osobowość wyrachowana - wierzymy w ideologię (wartości religijne lub świeckie), sterowanie wewnętrznie.

Jak zmieniają się osobowości: na początku każdej ideologii jest okres fanatyzmu; potem następuje okres wyrachowania (wiemy, że nie jest tak pięknie, jak miało być, ale nadal tkwimy w tej ideologii) bądź fundamentalizmu (jesteśmy przekonani, że jest tak samo teraz, jak było na początku tworzenia się ideologii).

Osobowość konsekwentna - reformuje niektóre dogmaty, ale wciąż ma swoje podstawowe wartości (np. Jan Paweł II, Gierek), sterowanie zewnętrzne

Osobowość pragmatyczna - sterowanie zewnętrzne

Kryterium pełnienia funkcji: 1. agitator - porywa tłum, ma z nim kontakt (np. Lech Wałęsa); 2. teoretyk - ogólny, aksjologiczny osąd, jest oświecony, wykształcony, stara się tworzyć pewne rozwiązania; 3. administrator - sprawuję władzę przez kompromisy, zawiera rozejmy (Jerzy Buzek).

PYTANIE 44:

Osobowość polityczna - kryterium stosunku do własnych kompetencji

Osobowość polityczna - kryterium stosunku do własnych kompetencji:

⇒ nowości zadań stojących przed decydentem:

1. innowator - wdraża nowe pomysły, idee, myśli racjonalnie, chce zmian;

2. konserwatysta - przeciwieństwo innowatora, strzeże tradycji, sztywne podejście do problemów, przekonany o szkodliwości zmian (najlepiej jest tak, jak jest);

3. koordynator - pomiędzy jednym a drugim, mistrz kompromisów i negocjacji, nie lubi i nie chce zajmować własnego stanowiska (Buzek).

⇒ sposób pojmowania zasięgu kompetencji:

1. władca - swoje kompetencje rozumie szeroko, wszystko robi tak, aby doprowadzić do rozszerzenia swoich kompetencji, przypisuje sobie wszelkie możliwości działania, ma charakter destruktywny (falandyzacja prawa);

2. biurokrata - swoje kompetencje rozumie wąsko, jest realistą, ostrożnie podchodzi do zmian;

3. administrator - bardziej realistyczny i mniej ostrożny niż biurokrata, wie, jakie ma ograniczenia, ma poczucie misji organizacyjnej, (Helmut Schmit - kanclerz Niemiec).

PYTANIE 45:

Klasyfikacja osobowości politycznej wywodząca się od Hipokratesa i Barbera

Osobowość polityczna składa się z 2 części: pierwsza związana jest z temperamentem - cecha genetycznie uwarunkowana, z reguły się nie zmienia, narzuca nam działanie. Druga to wzory nabywane - zmniejszają się w trakcie rozwoju człowieka, cecha nabyta.

Rodzaje osobowości według Hipokratesa:

1. sangwinik - najbardziej pożądany w polityce (Kwaśniewski, Clinton) - urok jest ważniejszy niż praca w ich zawodach, poczucie humoru, optymista, twórczy i barwny, impulsywny, nie pamięta szczegółów, jest niezdyscyplinowany i roztargniony; jest osobowością magnetyczną w polityce, jest popularny;

2. choleryk - Wałęsa, Lepper - urodzeni przywódcy, dyktują reguły gry, dominują, zorientowani są na cel, myślą logicznie, są dynamiczni, motywują innych, pewni siebie, narzucają swoją wolę innym, niecierpliwi, nietolerancyjni, pracoholicy, manipulatorzy, nietaktowni, wierzą, że cel uświęca środki, niczego nie żałują. W polityce są dominujący i silni;

3. melancholik - wrażliwy na innych, nastawiony jest na odległe cele, trzyma się planu, lubi tabele, trzyma emocje na wodzy, jest intelektualistą, ważne są dla niego szczegóły. Łatwo wpada w depresję (Carter), kładzie nacisk na negatywy, wolny w działaniu, jest przewrażliwiony, pesymista. W polityce jest osobowością analityczną, jest peryferyjny;

4. flegmatyk - jest chętny do współpracy, dyplomata, jest dowcipny, łatwo się dogaduje, zgodny i sympatyczny, nastawiony na działanie w zespole, jest niezdecydowany, unika odpowiedzialności, nastawiony na kompromis, jest zbyt usłużny i pasywny. Jest to osobowość powściągliwa, w polityce jest spokojny.

Rodzaje osobowości według Barbera - wyróżnił on 2 kryteria:

1. poziom aktywności politycznej:

1. wysoka;

2. niska;

2. chęć dalszego sprawowania władzy:

1. duża;

b) mała.

Wyróżnia następujące typy osobowości: 1. pracodawca - polityk pełny, zawodowy, zaangażowany, dąży do powstania w grupie więzi; 2. obserwator - nieaktywny, nie chce decydować, chce być w środku władzy, ale brakuje mu przebojowości; 3. przebojowiec - bardzo aktywny, reklamiarz, lubi widok swojego nazwiska w gazecie, ale w przyszłości nie chce kontynuować swojej kariery politycznej; 4. zniechęcony - nie chce brać dalszego udziału w polityce, jak już w niej jest, nie jest w nią zaangażowany.

PYTANIE 46:

Klasyfikacja osobowości politycznej wg Birta i Margaret Hermann

Klasyfikacja osobowości politycznej wg Birta i Hermann: Birt uchwycił dynamiki zmian zachowań, w szczególności polityków paranoicznych, wyróżnił dwie osie: 1. wewnętrzna (narcyzm); 2. zewnętrzna (agresja).

Typy zachowań decyzyjnych - mogą się one zmieniać (zależnie od faz):

1. narcyzm - pod wpływem narastającego stresu możne dochodzić do zmiany osobowości - polityk uważa się za niewiadomo kogo.

2. niesłusznie zraniony - przekonanie człowieka o własnej niższości;

3. poniżona ofiara, przeciwko niej występuje cały świat, powstrzymuje się od podejmowania decyzji;

4. poniżony agresor - dąży do przywrócenia swojej dominacji.

Margaret Hermann ma inną klasyfikację:

1. koncentracja zainteresowań politycznych:

1. zainteresowanie procesem podejmowania decyzji;

2. zainteresowanie skupione na rozwiązywaniu problemu;

2. styl sprawowania władzy:

1. formalne wykonywanie władzy;

b) nieformalny stosunek do grupy.

Na podstawie tych kryteriów, wyłaniają się różne typy osobowości:

1. formalny przywódca - koncentruje się na procesie decyzyjnym (Zych, Nixon, Truman), na różne sprawy patrzy od strony formalnej;

2. budowniczy zespołu - dla niego ważny jest proces decyzyjny, ale nie egzekwuje swojej przewagi, buduje zespół, którego jest liderem (Kwaśniewski);

3. ideolog - nie dba o proces decyzyjny, ale dba o ostateczny wygląd zadania, dba o zachowanie wyższości nad współpracownikami (Regan);

d) analityk - decydent innowacyjny, sprawuje władzę w sposób nieformalny, koleżeński (Roosevelt, Balcerowicz).

PYTANIE 47:

Złudzenia posybilne i walentne. Prawdopodobieństwa

Złudzenia:

1. posybilne - są to złudzenia umysłu (błędne, iluzoryczne przekonania), są bardzo powszechne i trudne do wyeliminowania:

1. to, co jest wartościowe, jest jednocześnie prawdopodobne - złudzenie to ma tendencję optymistyczną - ludzie podwyższają prawdopodobieństwo wyników pożądanych, a zmniejszają prawdopodobieństwo wyników niepożądanych;

2. po serii niepowodzeń wzrasta prawdopodobieństwo sukcesu - jest to złudzenie gracza (złudzenie optymistyczne).

2. walentne - tworzą pozorne wartości, złudzenia wartościowotwórcze:

1. to, co mało prawdopodobne, jest wartościowe (np. przeceniamy wartość zdania mało ważnego egzaminu);

2. to, co jest możliwe, jest wartościowe i godne realizacji;

c) to, co jest nieznane, jest wartościowe.

2 prawdopodobieństwa:

1. subiektywne (określa stopień poznawczej pewności człowieka do stanu umysłu (stan jakości) - można osiągnąć za pomocą skali jakościowej - istnienie prawdopodobieństwa na 99%;

2. obiektywne - względna częstość zdarzeń, np. prawdopodobieństwo zdarzenia, że na kostce do gry wypadnie 2 - jest to prawdopodobieństwo 1:6.

- Reguły heurystyczne - zasada dostępności psychicznej - człowiek uważa, że zdarzenia są tym bardziej prawdopodobne, im łatwiej można je zaktualizować w pamięci trwałej. Formułuje się sąd na ten temat, a więc od wiedzy, którą udało się zaktualizować (mamy doświadczenie życiowe).

- Jest bardziej wiarygodne, im łatwiej można zrekonstruować przykłady takiego zdarzenia.

- Informacja na dany temat - rodzaj informacji i sposób jej zakodowania, np. statystyki.

- Informacje wizualne i jednostkowe przemawiają do naszej wyobraźni i przemawia lepiej niż sytuacja abstrakcyjna.

PYTANIE 48:

Heurystyka reprezentatywności, dostępności psychicznej i zjawisko myślenia wstecznego

Heurystyka reprezentatywności - decydent bada, jaki jest stopień podobieństwa między przewidywanym zdarzeniem a populacją, z której pochodzi. Gdy zdarzenie to przypomina populację z punktu widzenia cech uznanych przez niego za ważne, to staje się ono reprezentatywne. Im bardziej reprezentatywne, tym bardziej prawdopodobne.

Stosując heurystykę reprezentatywną, bada podobieństwa między jakimś zaleceniem a procesem losowym, który je wytworzył. Coś, co jest losowe, nie powinno zawierać układów regularnych i prawidłowości - jeśli zamierza, to odrzucamy to.

Trwałość przewidywania - przewidywanie przyszłych zdarzeń związane jest z tym, że decydenci uprzedzają swoje przewidywania.

Rzeczywisty wynik wpływa na postrzeganie przeszłości sytuacji decyzyjnej: „wiedziałem, że tak będzie”.

Zjawisko myślenia wstecznego - wtedy dane wydarzenie wydawało się niemożliwe, a po jego wystąpieniu nie modyfikuje się go.

PYTANIE 49:

Skutki i mechanizmy obronne przed frustracją

Skutki frustracji:

a) agresja -każde przerwane działanie tworzy agresję - może być różnie ukierunkowane:

⇒ na przeszkody stojące na drodze do celu - jak są silne, to agresja rośnie jeszcze bardziej;

⇒ agresja wyładowywana jest w dowolnym kierunku;

⇒ samoagresja - zagrożona jest karą więzienia (np.)

Agresja i jej kierunki - agresja w stosunku do kozła ofiarnego - jej kierunek nie jest dowolny, ma charakter irracjonalny. Kozioł ofiarny: obcy, Niemiec, obojętnie - to od nas zależy, kim on będzie. W Polsce jest to często Żyd.

b) Fiksacja - irracjonalne usztywnienie zachowania, oderwanie od działań sytuacji decyzyjnych - podejmuje się działania, które są nieadekwatne do celu. Doprowadza do utraty plastyczności i adapcyjności zachowań.

c) regresja - pojawiają się prymitywne formy zachowania, charakterystyczne dla wcześniejszych okresów rozwoju człowieka.

Mechanizmy obronne przed frustracją:

1. represja - wybieranie ze świadomości myśli o celach działania i o napotkanej przeszkodzie, która wywołuje lęk;

2. projekcja - przypisywanie innym ludziom, czy grupom, takich cech, jakich jednostka nie akceptuje u siebie;

3. racjonalizacja - dobudowanie ideologii, która pokaże, że to działanie jest konieczne;

4. substytucja - reinterpretacja wartości celu w kierunku jej obniżenia;

e) dysocjacja - oddzielenie myśli od działań, teorii od praktyki - podejmowanie się działań niezgodnie z przekonaniami podmiotu, ale bez uczucia frustracji.

PYTANIE 50:

Opisz i przeanalizuj decyzję polityczną - rakiety na Kubie

Decyzje polityczne na podstawie decyzji Kennedy'ego - podjął on najlepszą i najgorszą decyzję, które opisywane są do dzisiaj i stanowią modelowe przykłady:

Dobra decyzja (chodzi o rakiety na Kubie) - w 1968 roku był kryzys na Kubie - największe zagrożenie wojną - kryzys krótkotrwały i rozwiązany jednoznacznie. Po kryzysie w Zatoce Świń (najgorsza decyzja), ZSRR chciała zainstalować na Kubie rakiety. Komitet Doradczy Krajowej Rady Bezpieczeństwa w USA zebrała się i myśleli, co zrobić. Zostało podanych 7 rozwiązań: 1. pozostawić sprawy własnemu biegowi, nie podejmować żadnych działań - to by sprawiło, że ZSRR miałoby większą siłę rażenia o 50%; 2. rozwinąć ofensywę dyplomatyczną - wielu ludzi to popierało, bo nie wiązało się z ryzykiem i stawiało USA w lepszej pozycji - nie udało się tego wprowadzić, bo zbyt późno się zorientowano o instalacji rakiet; 3. prowadzić negocjacje z Castro - okazało się, że to nie on kontrolował rakiety, tylko Rosjanie; 4. dokonać zmian - USA likwiduje bazy wojskowe we Włoszech i Turcji, a na Kubie likwiduje się rakiety - koszt militarny byłby mały, nie ma zagrożenia dla USA. Jeżeli miałaby nastąpić likwidacja rakiet na Kubie, USA wprowadza atomowe okręty podwodne na Morze Śródziemne - decyzja ta, z psychologicznego punktu widzenia, byłaby niedobra; 5.dokonać inwazji - amerykańscy żołnierze (jastrzębie) popierali ten pomysł - USA pozbyłoby się przy okazji Castro, ale mogłoby to wywołać ostrą ripostę ZSRR (zemsta na Turcji lub Berlinie, za duże ryzyko); 6. wykonać precyzyjny atak lotniczy - walorem jest natychmiastowe i radykalne działanie przeciwko rakietom, ale byłoby za duże ryzyko, bo mogło się nie udać i USA postawione by było w niekorzystnej sytuacji (możliwa śmierć zbyt licznej grupy ludzi). Tylko atak frontalny byłby skuteczny); 7. dokonać morskiej blokady Kuby - mniej skuteczny niż atak, ale w tym czasie niektóre konstrukcje, potrzebne do odpalenia rakiet, płynęły statkami, więc nie dotarłyby na Kubę. W takim wypadku statki ZSRR musiałyby zaatakować te amerykańskie - przerzucenie decyzji o ataku na drugą stronę - to dawało Chruszczowowi czas do namysłu. Wariant blokady zakończył poszukiwania rozwiązania (jest to racjonalność ograniczona).

PYTANIE 51:

Stres i jego źródła i skutki

Stres w ujęciu biologicznym to zespół zmian fizjologicznych, które zachodzą w organizmie. Pojawiające się w odpowiedzi na stres zjawiska są szkodliwe. W ujęciu psychologicznym stres jest zespołem zmian w psychicznych mechanizmach regulacyjnych pod wpływem trudnych sytuacji.

Stres jest czymś większym, niż posiadanie przeszkody; następuje w trudnych sytuacjach.

Inne skutki stresu: apatia, depresja, choroba, śmierć.

Źródła stresu - wyróżniamy 3 stresory:

a) Zakłócenie (na drodze do celu pojawiają się różne przeszkody)

b) Zagrożenie

- O charakterze fizycznym (śmierć, choroba)

- O charakterze społecznym (narażamy się na krytykę, ośmieszenie)

c) Sytuacja deprywacji (niezdolność do zaspokajania swoich potrzeb i niemożność realizacji swojego określonego celu)

PYTANIE 52:

Fazy stresu, jego objawy i mechanizmy obronne przed stresem

Mamy 3 fazy stresu:

Faza 1: jest to faza mobilizacji, stres ma dodatkowe znaczenie, bo mobilizuje jednostkę.

Faza 2: faza rozstrojenia (nie jest długa) - następuje przeciągnięcie mechanizmów organizmu; są chwilowe pustki w głowie; następuje dezorganizacja; mowa staje się szybka i niewyraźna.

Faza 3: jest to faza destrukcji; może doprowadzić do omdleń; ludzie głupieją, cechuje ich skrajna sztywność i schematy.

4 typy objawów stresu psychicznego:

1. fizyczne - napięte mięśnie, ból palców i ramion, pocenie się rąk, poczucie suchości w ustach, niewyraźnie mówienie, mdłości, częste oddawanie moczu, drżenie rąk;

2. umysłowe - zakłócenie zdolności koncentracji, utrata wiary w siebie, stałe zmęczenie, zaburzenia pamięci, trudności w formułowaniu racjonalnych sądów, ostre poczucie utraty czasu;

3. emocjonalne - duża skłonność do irytacji, wybuchy gniewu, irracjonalne lęki, poczucie beznadziejności, wrogość do innych ludzi, nieuzasadniona agresja, nocne koszmary, zmienne nastroje, wybuchy płaczu, brak poczucia bezpieczeństwa, odczuwanie własnej winy, odczuwanie lęku przed krytyką;

4. behawioralne - intensywne palenie i picie, zaburzenia w spożywaniu posiłków, obgryzanie paznokci, zaburzenia snu (bezsenność, długie spanie), czochranie włosów, zachowania zmanieryzowane (zagryzanie warg, strzelanie palcami), zachowania kompulsywne (czy zamki w drzwiach są na pewno zamknięte), nieustanne mówienie, pracoholizm.

Mechanizmy obronne przed stresem:

1. pozytywna adaptacja w stosunku do siły działania stresora (ścisłe i bliskie stosunki z innymi ludźmi);

2. poczucie kontroli nad sytuacją (jak ktoś czuje, że panuje nad sobą, potrafi okiełznać stres) - tworzą się różnego rodzaju plany, np. jak się uczymy odpowiadać na pytania, to na egzaminie stres się zmniejsza;

3. schematy poznawcze - ogólne podejście każdego człowieka do świata, co wzmacnia i uodparnia na stres psychiczny;

4. tzw. idea dominująca określająca nadrzędne cele życiowe;

e) prospołeczny typ regulacji osobowości - ludzie o takim nastawieniu koncentrują się na wykonywaniu zadań - mają dystans do problemu; chcą pracować dla innych, tworzą pozytywne sprzężenia zwrotne - zawsze jest ktoś, komu możemy pomóc.

Apatia - mechanizm obronny (skrajna bierność, depresja) - długotrwała reakcja na stres. W wyniku stresu można zachorować albo umrzeć.

PYTANIE 53:

Wpływ kryzysu na procesy decydowania politycznego

Wpływ kryzysu na decydowanie polityczne - w okresie kryzysu wpływ emocji na treść podejmowanych decyzji jest bardzo duża.

Reakcje na kryzys:

1. tzw. podmiotowy zakres ośrodka decyzyjnego zmienia się w trakcie kryzysu. W okresie kryzysu ośrodki decyzyjne upraszczają się i stają się mniejsze (decyzje podejmowane przez mniej liczne grupy decydentów). W okresie kryzysów powstają niekonstytucyjne grupy decyzyjne. W tym czasie też wyrastają nowi liderzy - znaczenie liderów wzrasta; następuje też centralizacja ośrodka decyzyjnego;

2. problem spoistości ośrodka decyzyjnego

⇒ kryzys wzmacnia spoistość grupy decyzyjnej, wewnętrzne tarcia spadają, bo chcemy rozwiązać problem;

⇒ spoistość grupy decyzyjnej spada, szczególnie wtedy, gdy następuje panika; ⇒ związki pomiędzy narastaniem kryzysu a spoistością grupy są bardzo zawiłe i nie można powiedzieć co wpływa za i przeciw - zależy od sytuacji;

3. rola wartości w decydowaniu kryzysowym - w czasie kryzysu decyzje związane z wartościami ideologicznymi podejmowane są na najwyższym szczeblu hierarchii - nawet, jak źle się dzieje, na pierwszym miejscu są wartości;

4. odbiór informacji o sytuacji decyzyjnej w czasie kryzysu ulega zmianie - najczęściej podkreśla się, że następuje nadmierna i zbyteczna wymiana informacji (szum informacyjny) - trudno ocenić informacje. W okresie kryzysu następuje wybiórcze przyjmowanie różnych informacji - przyjmujemy te informacje, które potwierdzają naszą hipotezę; nie przyjmujemy tych, które burzą nasz wizerunek. W okresie kryzysów trzeba być przygotowanym na zmiany sytuacji, należy być bardzo plastycznym;

5. przetwarzanie informacji w czasie kryzysu - zmniejsza się liczba alternatyw rozważanych przez decydentów (stres też na to wpływa). Następuje traktowanie pogłosek (plotek) jako fakty. Spłyca się poczucie przyszłości. Następuje rozpatrywanie przyszłości w kategoriach czarno - białych (nie występują sytuacje pośrednie). Przetwarzanie informacji nie jest odpowiednie, dlatego też jest duża rola doradców;

f) ocena możliwości implementacji podejmowanych decyzji.

PYTANIE 54:

Opisz wewnętrzne i zewnętrzne czynniki biopolityczne

BIOPOLITYKA - nacisk na biologiczne cechy decydenta i związane z tym jego zachowanie, reakcje na emocje. Analizę biopolityczną prowadzi się na dwóch poziomach: ⇒ na poziomie ogólnym - osobowość, zachowanie polityka, ogólny obraz sytuacji; ⇒ na poziomie konkretnym - te czynniki biopolityki, które wpływają na jego zachowanie.

Na poziomie ogólnym mamy: ⇒ czynniki wewnętrzne (cechy charakterystyczne dla decydenta); ⇒ czynniki zewnętrzne (o charakterze naturalnym i te pochodzące od innych ludzi); ⇒ komunikacja niewerbalna.

Czynniki wewnętrzne: ⇒ zdrowie (np. Regan w II kadencji miał 3 operacje, wcale nie rządził); ⇒ płeć - mężczyźni częściej używają lewej półkuli mózgu (analiza, logika), a kobiety prawą (myślenie całościowe, systemowe); ⇒ wiek - młody (pomysły, moc, ambicja), stary (tradycja, doświadczenie, praktyka); ⇒ zmęczenie - brak czasu, przepracowanie, sen, problem umiejętności rekreacji; ⇒ rytmy biologiczne.

Skutki zmęczenia - brak świeżości myśli, ogromu wyobraźni, brak myślenia o przyszłości, problem z komunikacją z innymi.

Rytmy biologiczne - wydolność intelektualna i emocjonalna.

Czynniki zewnętrzne biopolityki: naturalne - związane ze stanami natury; człowiek nie ma bezpośredniej kontroli nad tymi zjawiskami: temperatura, ciśnienie, wilgotność, zanieczyszczenie powietrza, poziom tlenu, 11-letnie cykle promieniowania słonecznego - te czynniki wpływają na decyzje polityczne. Dostęp do żywności - kształtuje to 2 postawy: hipoteza fizjologiczna mówi, że niedożywienie powoduje odstępstwo od agresji; hipoteza oparta na teorii frustracji - wzrost przemocy politycznej.

Czynniki zewnętrzne pochodzenia ludzkiego - są funkcjami zachowań innych ludzi, związane z powstawaniem stanów emocjonalnych, które tworzą bodźce, które stymulują człowieka do podjęcia działań - wywołane przez innych ludzi i wtedy występuj stan zagrożenia - rodzi się gniew, jeśli jednostka przeważa nad czynnikiem zagrożenia; strach - zagrożenie panuje nad nami; przygnębienie - zagrożenie silniejsze od jednostki, ale nie mamy możliwości ucieczki. Stan pobudzenia wywołuje skutki fizjologiczne - można to wykorzystać.

PYTANIE 55:

Ekspresja emocji politycznych

Ekspresja emocji politycznych stanowi element komunikacji niewerbalnej - polega na intercjonalnym lub nieintercjonalnym komunikowaniu się bez użycia słów. Według badań 35% treści komunikacyjnych związana jest z werbalną komunikacją, a aż 65% z komunikacją niewerbalną.

4 podstawowe formy ekspresji emocji:

1. mimika - wyrażanie uczuć za pomocą wyrazu twarzy. Wzory tego reagowania mają charakter ponadkulturowy. Według Mastersa miny pełnią 2 podstawowe funkcje:

1. wewnętrzną - wyrażają emocje danej osoby;

2. zewnętrzną - stanowią sygnał dla innych członków grupy. Wyróżnił następujące emocje: lęk, niepewność, gniew, groźba, szczęście, zadowolenie. Stworzył FAST - system kodowania mimiki. Lęk wzbudza u odbiorcy uczucia negatywne - politycy tracą wtedy poparcie u ludzi - mina to odwrócenie od rozmówcy, głowa opuszczona na dół (np. Pawlak); gniew - różnie odbieramy, zależnie od kultury - gniew w większości budzi pozytywne uczucia, a negatywne u przeciwników; szczęście i zadowolenia - budzą uczucia pozytywne.

2. pantomimika - uzewnętrznianie emocji za pomocą świadomych lub nieświadomych ruchów ciała. Pantomimika służy do rozmyślnego używania - często wykorzystywane (zamiast „misia” lub uścisku dłoni); zawieszone okazywanie niewygody - złe siedzenie, twarde, niewygodne, itp.; obudowa (ubiór) - podlega ścisłej regulacji; ubiór zapisany w protokole dyplomatycznym.

3. proksemika - sztuka wykorzystywania przestrzeni w celu ekspresji emocji politycznych - inna, w zależności od kręgu kulturowego: Bliski Wschód - o szczerości mówi bliski kontakt fizyczny; państwa anglosaskie - im dalej od siebie, tym lepiej (minimum 100 cm); proksemika wykorzystywana jest przez władze w architekturze (stwarza to przewagę psychologiczną).

4. wokalizacja - związana z komunikacją werbalną i obejmuje wszystkie dźwięki, ton i natężenie głosu podczas rozmowy (głośne mówienie w krajach anglosaskich - to oznacza, że jest dobrze; w Chinach - złość; Bliski Wschód - szczerość). Szybkość mówienia mówi nam o stanie psychicznym rozmówcy.

PYTANIE 56:

Metody empiryczne i teoretyczna

1. metoda badań empirycznych - odnoszą się do styku z obiektywną rzeczywistością - tu są metody:

1. obserwacja (cech, reakcji, zjawisk) - środki obserwacji - akty państwowe, itp. Obserwator obserwuje te zdarzenia, które najbliższe są jego specjalizacji. Przy obserwacji dużą rolę mają odczucia subiektywne. Różne zjawiska przedstawiane są przez różne osoby (nie ma prawdy obiektywnej). Wyróżniamy cztery rodzaje obserwacji:

prosto (obserwujemy w danym momencie);

pośrednio (obserwujemy przez telewizję);

bezpośrednio (obserwujemy w danym momencie);

przyrządowo (za pomocą przyrządów). Z tych czterech rodzajów wychodzą różne kombinacje.

2. opis - w toku opisu empirycznego informacje przekształcamy w język pojęć - opis prowadzi do klasyfikacji, uogólnień. Klasyfikacja to systematyzacja wyczerpująca; typologia nie jest wyczerpująca i może się zazębiać. Przy opisie ważny jest język nauki i powinien spełniać różne kryteria.

3. metody ilościowe (jakościowe) - statystyka, matematyka, sondaże.

4. pomiar - jest pomocny przy metodzie ilościowej. Może być stosowany w stosunkach międzynarodowych;

2. metody badań teoretycznych - poznanie teoretyczne prowadzi do sformułowania systemu hipotez i twierdzeń - służy do budowy teorii. Są tu metody:

1. eksperyment myślowy (operowanie wyidealizowanymi obiektami i znakami - wyodrębnić najbardziej istotne cechy badanych zjawisk i możemy nimi manipulować w swojej wyobraźni - pozwala przechodzić od ogółu do szczegółu);

2. idealizacja (wydzielenie jednego z istotnych warunków istnienia zjawiska abstrakcyjnego i na stopniowym zmienianiu tego warunku możemy stworzyć idealny obiekt, którego w rzeczywistości nie ma, ale do którego zawsze się dąży);

3. modelowanie (budowanie abstrakcyjno-matematycznych modeli zjawisk i procesów politycznych. Budowanie kopii, które zastępują oryginały. Modelowanie może być w języku naukowym, sztucznym, stosowane są grafy);

4. metoda hipotetyczno-dedukcyjna (sprowadzanie i tworzenie systemu pewnych dedukcyjnych hipotez - najpierw najbardziej ogólna hipoteza, potem przechodzimy do hipotez, które stykają się z doświadczeniem); -

5. przechodzenie od abstrakcji do konkretu (konieczne, obejmuje cały cykl poznawczy. Zaczyna się od zmysłowego obiektu i przechodzimy do konkretu - może być odwrotnie);

6. metoda historyczna (związana z systematyzacją; musimy szukać histori w swojej przeszłości, powinna uzupełniać się z metodą logiczną);

7. klasyfikacja i systematyzacja (to, co wcześniej);

8. weryfikacja (polega na wykrywaniu prawdziwości)

9. falsyfikacja (szukanie nieprawdziwości); czym hipotez jest prostsza, tym stopień jej sprawdzalności jest wyższy

PYTANIE 57:

Ogólnometodologiczne zasady poznania

Ogólnometodologiczne metody poznawania rzeczywistości:

1. należy przestrzegać kolejności rozwiązywania zagadnień (najpierw ogólne, potem zadania szczegółowe);

2. zjawiska polityczne rozwiązywać w sposób konkretny, uwzględniając rzeczywistość międzynarodową i wewnętrzną (uchwycić dynamikę procesów);

3. wymóg całościowego, systemowego podejścia do przedmiotu analizy - ma być kompleksowa analiza.

PYTANIE 58:

Formy logicznego myślenia i metody operacji myślowych

Metody operacji myślowych:

analiza - myślowy podział zjawisk i procesów politycznych na części pierwsze, potem badanie ich cech i związków i relacji między nimi;

synteza - łączy badane aspekty, cechy, właściwości i tworzy pojęcia ogólne badanego obiektu;

abstrahowanie - myślowe wyodrębnienie interesujących badacza cech i właściwości badanego zjawiska i uogólnianiu ich przy równoczesnym pominięciu cech uważanych za drugorzędne, skrót wielu cech, tu występuje dedukcja;

uogólnianie - operacja myślowa, która prowadzi do ustalenia ogólnych cech i właściwości badanych procesów, od pojęć cząstkowych do ogólnych, szerszych, od szczegółu do ogółu, tu występuje indukcja

Formy logicznego myślenia - pojęcia - odzwierciedlają abstrakcyjny zakres: termin-pojęcie-kategoria; kategorie - odbijają cechy danej dyscypliny; zadania, które wyrażają ogólny i szczególny związek badanego przedmiotu z innymi przedmiotami; wnioski - dowodzą prawdy, sposób indukcyjny albo dedukcyjny - podstawowy sposób wnioskowania). Dedukcja - idzie od ogółu do szczegółu (stosowane bardziej w teorii) - tworzymy koncepcję i ją sprawdzamy; jej fakty i szczegóły. Indukcja - od szczegółu do ogółu - mamy fakty i budujemy koncepcję. W teorii bardziej stosowana jest dedukcja - najpierw powstaje koncepcja i potem dostosowuje fakty

318

---