Problemy krytycznej filozofii nauk społecznych.
pojęcia i metody nauk społecznych są słabo zdefiniowane
u podstaw badań występują duże różnice w celach
relacje pomiędzy różnymi gałęziami nauk społecznych są trudno zdefiniowane i wciąż budzą dyskusje
Nie zawsze korzystna jest „opcja” płynności (przechodzenie od jednej nauki społecznej do drugiej) oraz „szablon” pojęć i metod badawczych do wszystkich nauk społecznych.
Autor za cel nauk społecznych uważa uzyskanie wiedzy, w oparciu o którą działania ludzi jako członków społeczeństwa stałyby się zrozumiale.
Autor spróbuje dowieść, że nie sposób zrozumieć ludzi jako członków społeczeństwa bez założenia, że istnieje pewna klasa „faktów społecznych” (zjawiska, zdarzenia, procesy, które dotyczą wszelkich form organizacji w społeczeństwie), które mają równie ostateczny charakter jak „fakty psychologiczne” (fakty odnoszące się do myśli i działań konkretnych jednostek ludzkich).
Przykład nieredukowalnych pojęć społecznych
Pojęcia stosowane przy opisywaniu form organizacji społecznej, nie mogą zostać sprowadzone do pojęć stosowanych przy opisie myśli i działań konkretnych jednostek. (czek w banku)
Zachowanie jednostek wobec siebie jest niezrozumiale, o ile nie rozpatruje się ich w świetle pozycji i ról, zaś one nie maja sensu jeśli nie rozpatruje się ich w kontekście organizacji społecznej, do której te jednostki należą.
Zdanie dotyczące pozycji jednostki może zostać sprowadzone do zbioru zdań na temat zachowania tej jednostki wobec innych oraz innych jednostek wobec niej.
Chociaż wyjaśnienie konkretnego zachowania często wymaga odwołania się do pojęcia „ pozycji społecznej”, samo to pojecie redukowane jest do innych zdań dotyczących przejawów zachowania.
Jednostki zachowują się w określony sposób, ponieważ przyjmują zdefiniowane społeczne role i wykonują je w konkretnych okolicznościach.
Wyjaśniając działania jednostki musimy często odwoływać się do faktów dotyczących organizacji społeczeństwa, w którym jednostka żyje.
Twierdzenia dotyczących takich faktów społecznych nie są sprowadzalne do koniunkcji (złączonych) twierdzeń dotyczących działań poszczególnych jednostek.
Kryterium nieredukowalności
Pojęcia socjologiczne nie mogą być bez reszty (w sposób równościowy) przetłumaczone na pojęcia psychologiczne.
Jeśli mamy wyjaśnić pewne formy zachowania indywidualnego, musimy stosować pojęcia społeczne, a pojęcia te nie są przetłumaczalne bez reszty na terminy odnoszące się tylko do zachowania jednostek.
Nie sposób zrozumieć przejawów zachowania jednostki bez odwołania się do pozycji jaką jednostka zajmuje i roli, jaką pełni.
Pojęcia pozycji i roli oraz pojęcia pochodne, nie dadzą się zdefiniować wyłącznie przy pomocy pojęć psychologicznych.
Przy opisywaniu działania ludzkiego nie możemy obyć się bez pojęć społecznych, zaś przy wyjaśnianiu tego działania obok pojęć psychologicznych muszą wystąpić także pojęcia socjologiczne bo opis będzie niepełny.
Kontrargumenty
Zarzuty wobec nieredukowalności faktów społecznych do faktów psychologicznych:
ontologiczny
zarzut: „istnienie faktów społecznych zależne jest od istnienia ludzi jako jednostek”
Autor za części społeczeństwa uważa konkretne fakty społeczne (instytucje i inne formy organizacji społecznych występujące w społeczeństwie) , a nie jednostki ludzkie.
Pewna klasa faktów może być zależna od drugiej, a równocześnie może być z nią tożsama (np. stany świadomości i przebiegi neurofizjologiczne).
Uznanie, że wszelkie fakty społeczne zależą od istnienia jednostek ludzkich posiadających możliwości myślenia i działania, w żadnej mierze nie wyklucza poglądu, że fakty te są niesprowadzalne do faktów dotyczących jednostek.
epistemologiczny
zarzut: „tylko zachowania ludzkie są bezpośrednio obserwowalne, zatem wszelkie pojęcia społeczne (dotyczące zachowania), na to, aby miały sens empiryczny muszą być sprowadzalne do pojęć psychologicznych”
„pojęcia społeczne są sprowadzalne do wzorów zachowania jednostkowego”
Zamiar podjęcia pieniędzy, nie jest bezpośrednio obserwowalnym składnikiem zachowania.
Trzeba przyjąć, że istnieje wiedza na temat takich aspektów działania ludzkiego, które nie są bezpośrednio postrzegane zmysłowo - jeśli tego nie założymy → rezygnacja z wyjaśnienia faktu społecznego (suma zachowań pewnego typu).
Zakładamy bowiem, że ludzie wykonają pewne zachowanie (które nie jest początkowo obserwowalne) poprzez nasze subiektywne obserwacje.
Trzeba pamiętać, że źródła wiedzy to nie to samo co wiedza aktualna.
Takie wąskie pozytywistyczne stanowisko jest nieadekwatne do dziedziny społecznej
etyczny
zarzut: „jednostka traci wszelką autonomię i wolność stając się pionkiem na szachownicy społecznej”
Autor odpiera ten zarzut, twierdząc, że zrozumienie rzeczywistych ludzkich dylematów wymaga uwzględnienia czynników społecznych (ograniczających jednostkę od zewnątrz) jak i czynników psychologicznych (wewnętrznych), które mogą pozostawać w konflikcie z wymaganiami społeczeństwa.
Socjologia w warstwie opisowej jak i wyjaśniającej (teoretycznej) jest dyscypliną odrębną i nie jest służebnicą psychologii.
Słowniczek:
konotacja - oznaczanie zespołu cech wyrazu, kojarzących się wtórnie z jego głównym znaczeniem
eksplanans - zbiór zdań wyjaśniających
epifenomenalista -
Maurice Mandelbaum - „Fakty społeczne”
3
Teoria polityki - ćwiczenia 1