Grażyna Ulicka „Demokracje zachodnie”

• Jak była rozumiana demokracja na przestrzeni wieków? przyczyny możliwości wyodrębnienia w podejściu do demokracji elementów kontynuacji i zmiany.

• W jakim stopniu demokracja jest formą organizacji politycznej społeczeństwa? wpływ demokracji na sposób myślenia i działania

• Jak istotne są instytucjonalne gwarancje demokracji?

• Kiedy zgodność stanowisk by konflikty nie były zagrożeniem dla istnienia demokracji?

• Mechanizm konkurencji i współpracy

• Sceneria demokratyczna życia politycznego

I Kształtowanie się współczesnej demokracji

1. Demokracja antyczna a współczesna.

• dzisiaj - systemy mieszane

• renesans, liberałowie, oświecenienawiązywanie do starożytności.

• W starożytności demokracja (kryterium liczba osób sprawujących władzę; obok arystokracji i monarchii) najmniej doskonały ustrój

demokracja ateńska

republika rzymska

• Demokracja starożytna i współczesna cecha wspólnaSartorii WŁADZA LUDU

• M. Perlot zasady sprawowania władzy:

• Wolności (prawo swobodnego wyrażania opinii dot. spraw państwa)

• Równości (taka sama waga opinii)

• Większości (stanowisko większości)

• Różnice:

• Starożytni bieg dziejówkoło Platon, Arystoteles, Polibiusz

- władza w demokracji ateńskiej os posiadające czas obywatele (1/10ludności)

- charakter demokracjibezpośredni

- wolność wolność polityczna

- Machiavelli, Vicoera nowożytna

- prawo ricorsi (prawo powrotów) ruchem spiralnym śmierć państw

• Oświecenie i liberalizm linearny przebieg dziejów postęptwierdzenie to dotyczyło rzeczywistości a nie ideału

- Idealna wizja demokracji Rousseau postęp + regres

- średniowiecze cenzusowe prawo wyborcze, niewielka ilość wyborców

- liberałowie demokracja przedstawicielska

- wolność = wolność polityczna +zakres swobód obywatelskich (obywatelskich społeczeństwie obywatelskim)

• Przyczyny wprowadzenia w czasach nowożytnych demokracji:

• Ewangelia równość wobec Boga

• Stopniowe znoszenie niewolnictwa w krajach feudalnych

• Nowe, szersze rozumienie ludu

• Renesansnawiązanie do starożytności

• Oświecenie (demokracja współczesna jego dziedzictwem) Hazard Kryzys świadomości europejskiej przewartościowanie myślenia nowy ideał wolności

• Porządek porewolucyjnyróżne rodzaje demokracji (liberalna, parlamentarna)

- konstytucje (Virgini, ameryk 1787, francuska 1791) podział władz, suwerenność, wolność etc; akty Habeas Korpus Act

- początek XIX w demokracja- określa kształt państwa, władzy społeczeństwa, postawy

2. Moralność mieszczańska a demokracja

• Ossowska człowiek godny kredytu (Moralność mieszczańska) wymiar indywidualistyczny każdy jest kowalem własnego losu

• Poszanowanie pracy, oszczędzanie, poczucie odpowiedzialności za rodzinę

• Uznanie zasady konkurencji (uczciwa)

• Mieszczanin umiarkowane zainteresowanie politykązdanie się na leaderów

• Lassall ideał demokracji 2 poł. XIX w państwo nocnego stróża

• J. S. Mill O wolności zapewnienie max wolności każdemu obywatelowi

- życie polit wybór i kontrola reprezentantów

- O rządzie reprezentacyjnym demokracja przedstawicielska niezbędna

• Kult rozumu

3. Demokracja a ruch robotniczy

• Nurty:

• Anarchistyczny zbrojna likwidacja państwa

• Marksistowsko-rewolucyjny

• Reformistyczny (socjaldemokracja)stopniowe przekształcanie w socjalizm

• Ruch robotniczy nawiązywał do rousseańskiego ideału demokracji: ideału aktywnego bezpośredniego uczestnictwa obywateli w sprawowaniu władzy

• Jaures socjalna realizacja demokracji i wolnej myśli

• Włączenie partii socjaldemokratycznej do gry parlamentarnej stworzyło możliwość reprezentacji interesów robotniczych i sprzyjało stabilizacji systemu

• Zmienia się rozumienie demokracji:obok relacji jednostka-państwo uwzględniona została także relacja grupy społeczne-państwo

- rozszerzenie spraw będących przedmiotem zainteresowania w demokratycznym procesie rządzenia

- nowe metody wpływania na opinie publiczną (wiece, manifestacje…)

- podział na lewice(próba wprowadzenia socjalizmu) i prawice (aprobowanie istniejących stosunków gospodarczych)

4. Chrześcijańska demokracja

• Encykliki papieskie (m.in. Leona XIII) aprobowały parlamentaryzm i demokratyczne prawa jednostki. Odrzucenie skrajnego liberalizmu i socjalizmu.

• Zasada solidaryzmu (pomocniczości)

• Przywiązanie do respektowania praw człowieka

• Partie chadeckie solidarność, kompromis, odpowiedzialność, umiarkowanie, poczucie obywatelskości.

5. Demokracja a prawa kobiet

• do końca XIX w kobieta „społecznie niewidoczna”

• na rzecz prawa kobiet Saint - Simon, Comte, J.S. Mill

• ruch sufrażystek

• przełom I wojna św.

• prawa polityczne w UK, Polskakonstytucja marcowa

6. Pierwsze zwątpienia

• od Oświecenia uznawano, że demokracja postępuje po linii wznoszącej

• konflikty zbyt powolne niektóre demokratyczne procedury

• krytyka demokracji z pozycji katastroficznych (np. Nietzsche)pseudofilozoficzna idea braterstwa

• Burckhardt system demokratyczny jest z natury rozrywany walkami klasowymi

• Pareto, Mosca, Michels badania nad elitami (votum nieufności do demokracji) wyróżnienie klasy politycznej(Mosca)

• Weberniemożliwe stworzenie samorządnego społeczeństwa bez biurokracji

- pojęcie legitymizacji władzykiedy władza jest prawowita dziś są to wolne wybory

- demokracja instytucjonalny mechanizm wyłaniania elit

7. Kryzys demokracji - totalitaryzm

• odchodzenie od państwa „nocnego stróża” technicyzacja polityki

• grupy nacisku

• podział na większość rządzącą i opozycjęwspółczesny parlamentaryzm

• okres międzywojenny polityka antydemokratycznazmniejszanie roli deputowanych; dążenia partyjne; niedostosowanie struktur regulujących życie gospodarcze, społeczne i polityczne do nowych wyzwań cywilizacyjnych; erozja mechanizmów kontrolnych; podważenie technik wyboru władz i dotychczasowych władz zainteresowanie komunizmem i faszyzmem przekonanie, że potrzebny jest silny przywódca

II Demokracja pluralistyczna

1. Kryteria współczesnej demokracji

• współczesne podejście do demokracji Churchill „ Stwierdzono, że demokracja jest najgorszą formą rządu, jeśli nie liczyć wszystkich innych form, których próbowano od czasu do czasu”

• Ossowski totalitaryzm tłem kontrastowym dla analizy demokracji

• zasadniczy wymóg stawiany systemom demokratycznym stworzenie gwarancji zabezpieczających przed tego typu wypaczeniami (pozbawianie w imię czegoś godności człowieka)

• Warunek pociągający za sobą przestrzeganie praw człowieka i demokratyczny sposób funkcjonowania instytucji społecznych i politycznych PLURALIZM POLITYCZNY

• pluralizm polityczny. wielość partii

• wskaźnik pluralizmu legalność i swoboda działania opozycji politycznej.

• Reinterpretacja XIX wiecznego modelu demokracji wprowadzanie partii (ciała pośredniczącego)

• ewolucja od liberalnego indywidualizmu do uznania realnie istniejącego mechanizmu partyjno-politycznego

• przeobrażenia po II WŚkonieczne stało się rozszerzenie katalogu praw obywatelskich, jak i funkcji państwa

• rozwiązanie sprzeczności jaka powstała po uznaniu partii za samodzielny element mechanizmu demokratycznego (formalne usankcjonowanie zasady pluralizmu) prawne określenie miejsca partii politycznych w systemach ustrojowych (Francja-konstyt z 1958, RFN- Ustawa zasadnicza państwo partyjne, wolna gra polityczna, zmienność władzy, opozycja)

• pojęcie demokracji pluralistycznej określa także społeczne aspekty systemu ujęcie socjologiczne demokracji. pluralistycznej:

• funkcjonowanie państwa jako walka o władzę, w której uczestniczą różnorodne grupy i organizacje społeczne

• wolna gra sił

• demokratyczny charakter gry konkurujących grup

• w ostatecznym rozrachunku grupy równoważą się nawzajem (niemożliwa dyktatura)

• Różny sposób ujmowania roli państwa w demokracji pluralistycznej:

• realizacja interesów grup przez nacisk na organy władzy

• realizacja interesów grup poza mechanizmami władzy

• Giscard d'Estaing pluralizm społeczeństwa władze w społ. muszą być rozdzielne (władze ekonom, państwową, organizacji masowych, informacyjną)

• Popper społ. pluralistyczne społeczeństwo otwarte

• demokracja jako złożona całość:

• określone zasady wyznaczające kształt i funkcjonowanie struktur politycznych

• wartości uznawane przez społeczeństwo

• utrwalone zwyczajowo i powszechnie akceptowane style działania politycznego

• O właściwym funkcjonowaniu demokracji decydują 2 elementy:

• demokratyczna władza

• demokratyczne społeczeństwo

2. Zasady prawno-konstytucyjne

• Hobbes, Lock - pytania:

• (nieobecne w demokracji starożytnej) czy może istnieć sfera wolna od wpływów państwa i jak zakreślić jej granice? rozróżnienie państwa od społeczeństwa obywatelskiego

• jak zapewnić wolność jednostce i silne państwo(gwarancja porządku społ. i polit.)

• warunkiem istnienia wolności jest wyodrębnienie się społeczeństwa obywatelskiego i jego ochrona przez państwo

• liberałowie: wolność zapewniona jest wówczas , gdy prywatne cele indywidualnych osób mogą się spotkać w społeczeństwie obywatelskim gdy państwo zapewni odpowiednie funkcjonowanie s.o..

• państwo ma poprzez prawo zapewnić ochronę i prawidłowe funkcjonowanie s.o.

• aby właściwie państwo wypełniało swoją funkcję musi być państwem prawa

Państwo prawa

• termin R. Mohl, rozwinięty przez Labanda

• definicja współczesna oparta na prawie forma organizacji i działania władzy publicznej, określająca jej wzajemne stosunki z jednostkami jako podmiotami prawa

• państwo prawa jako zasada o randze konstytucyjnej

• Cechy państwa prawa:

• nadrzędność praworządnych ustaw

• prawo niezależne od woli ustawodawcy

• musi opierać się na zasadzie równości formalnej

• wyznacza ogólne ramy wolności

• prawo musi stwarzać ograniczenia nie tylko dla podwładnych ale i dla rządzących

• realność praw i swobód jednostek

• nadanie prawnej formy stosunkom władz publ. obywatele

• oparcie na uznaniu zagwarantowaniu formalnej równości wszystkich jednostek, praw i swobód człowieka i obywatela

• człowiek podlega wyłącznie prawu

• dozwolone jest wszystko czego nie zabrania prawo

• organizacja i funkcjonowanie suwerennej władzy państwowej opartej na zasadzie podziału władz

Zasada suwerenności

• Elementy składowe:




• władza nieograniczona

• władza najwyższa




• władza decydowania

• Kryteria pojęcia suwerenności narodu (aspekty udziału ludu w procesie rządzenia):

• realizacja przez władzę dobra powszechnego

• referendum (jedyna forma suwerenności jaką dopuszczał Rousseau)

• wybór reprezentantów powołanych do rządzenia w imieniu narodu ujęcie w trzech płaszczyznach:

• jako akt kreacji organów władzy

• jako formę wyrażania preferencji politycznych przez obywateli

• jako ukierunkowanie polityki państwa

Te 3 elementy są obecne w akcie wyborczym

• Min. kryterium suwerenności wybór parlamentu i często prezydenta

• z pojęciem suwerenności wiąże się demokratyczne prawo wyborcze dwa systemy:

• proporcjonalny (preferencje)

• większościowy (stabilizacja)

Zasada reprezentacji

• wynika z zasady suwerenności

• czynniki wpływające na to, że rządy reprezent. są uważane za odpowiedzialne:

• moralne zobowiązanie rządzących do uwzględnienia preferencji obywateli

• groźba przegrania kolejnych wyborów w przypadku lekceważenia opinii publicznej

• często opinia publicznacele krótkofalowe

• autorytetinteresy długofaloweChurchill, Roosevelt, de Gaulle

• Pactet nieprawidłowości w realizacji zasady reprezentacji:

• gdy reprezentanci nie liczą się z wolą wyborców (gdy nie mają większości i trzeba utworzyć koalicje)

• uzależnienie parlamentarzystów od przywódców partyjnych republika partyjna

Zasada podziału władz

• Monteskiusz władza ustawodawcza (legislatywa), wykonawcza(egzekutywa) i sądownicza

• separacja i równowaga władz lecz występują między nimi relacje

• Obszary określające stosunki prawno-polit na których występuje podział władz:

• dotyczy podziału zadań i uprawnień w ramach państw federacyjnych

• polega na oddzieleniu sądów od pozostałych organów władzy państwowej

• obejmuje podział uprawnień (wł. ustaw. i wykonawcza)

• dotyczy podziału władzy między większość rządzącą a opozycje

Zasada większości

• wielość opinii w społ. stan pożądany

• zasada większości jest techniką określa sposób podejmowania decyzji

3. Zasady zwyczajowe

• mają obok zasad konstyt również duży wpływ na demokracje

Zasada racjonalności

• kwestie tą podejmowali Weber, Crozier

• polega na wyraźnym rozdzieleniu środków od celów znalezienie przez to racjonalnego rozwiązania

• na podstawie tej zasady można przewidywać efekty działań i potencjalnych działań uczestników procesu politycznego

• procedury demokratyczne opierające się na woli powszechnej, suwerenności i zasadzie racjonalności pozwalają wypracowywać decyzje zadowalające indywidualnych i zbiorowych uczestników

• trudności we wprowadzaniu systemów demokratycznych w krajach innych od naszego kręgu kulturowego mogą wynikać z innego modelu racjonalności

Zasada tolerancji

• określa wzajemne stosunki między zwolennikami różnych orientacji politycznych

• liberałowiePopper „ nie przeceniaj własnych idei”

• postawa tolerancyjna zakłada relatywizm ocen

• przynależność do partii nie ma wpływu na życie rodzinne

• w środowisku robotniczym najczęstsze poparcie dla ruchów ekstremistycznych (Lipset)

4. Wartości społeczeństwa demokratycznego

• w każdym społeczeństwie można wyodrębnić właściwą mu hierarchie wartości

• w wysokorozwiniętych krajachodwoływanie się do tego samego systemu wartości

• istota systemów demokratycznych stwarzają one szanse współistnienia różnych ideologii

• ład prawny kształtuje ład wartości

• utrwalony system wartości stwarza warunki przestrzegania ładu prawnego w sposób świadomy

• konstytucje nie mogą ustanawiać wartości absolutnych

• społeczeństwa demokratyczne odwołują się jednak do 4 podstawowych wartości (Crozier, Huntington, Watanuki):

• wolność

• główna wartość wpływająca na kształt i funkcjonowanie systemów politycznych

• przełom lat 60/70neolewicowa utopia wolności, która zawierała:

• „ucieczkę od wolności” (mówił o niej E. Fromm)

• próby pokonania jednowymiarowej ludzkiej egzystencji (krytykowanej przez H. Marcuse'ego)

• od połowy lat 70tych coraz większa rola koncepcji wolności formułowanych przez nowe ruchy społ

• 70/80 ponowny zwrot w kierunku myślenia liberalnego i konserwatywnego

• obecnieproblemy relacji jednostka-państwo (w łatwiejszej sytuacji prawica)

• KBWEkrytyka(również nurty eurokomunist) ograniczania wolności przez ZSRR

• w efekcie powszechne uznanie wolności:

• w Europie wolność od czegoś

• w USA wolność do czegoś

• równość

• łączy się z pojęciem sprawiedliwości

• istniejące w danym społeczeństwie poczucie sprawiedliwości wpływa na rozumienie pojęcia równości

• ważne jest wspólne rozumienie tego pojęcia w różnych klasach

• różne interpretacje źródeł nierówności społecznej:

• liberałowiew zróżnicowanych zdolnościach, pracowitości, umiejętnościach, wykorzystanie szans

• socjaliści społeczne uwarunkowanie nierówności ( własność prywatna, dziedziczenie pozycji klasowych, nierówny dostęp do oświaty)

• Kiedy może być zapewniona równość szans?:

• liber żadnych świadomych korekt (wyjątek koncepcja sprawiedliwości Rawlsa na gruncie liber interpretacja równości sprzeczna z założeniami doktryny liber)

• Jaka winna być granica polityki likwidacji nierówności?:

• 80te lataliber-konserw przeciwko znoszeniu nierówności(oparty na keynesizmie)

• porządek i efektywność

• problemy i ludzie muszą znajdować się na właściwym miejscuregulacja prawna

• siły polityczne niezależnie od orientacji winny dążyć do przywrócenia ładu

• porządek nie jest równoznaczny z likwidacją zmian (bo to jest społ. otwarte)

• porządek łączy się z efektywnością

• dualizm

• dawniej Kościół-państwo

• dzisiajlewica-prawica

• często tzw. harmonia (zgoda) jest wyrazem ograniczania demokracji

• czasem niebezpieczne jest porozumienie polityczne(zagraża dualizmowi)

• z punktu widzenia jednostki dualizm jest ważny bo:

• stwarza jej możliwości wyboru w życiu społecznym i politycznym

• zapewnia jej niezależność (brak mógłby uzależnić jednej od jednej siły polit.)

• w syst demokratdualizm ujawnia się w podziale sił politycznych i opinii publicznej

• wyposażenie władzy w szerokie prerogatywy nie stanowi zagrożenia gdy jest kontrola społeczna

• swoista zasada łagodzenia dualizmu zasada consensualizmu

• wg badań Ingleharta następuje przesunięcie od wartości materialnych (świadomość mieszczańska) do wartości postmaterialnych ( czas wolny, etc)

• Inglehart mówi o dokonującej się „cichej rewolucji” (zwłaszcza wśród młodych)

• Almondw krajach takich jak Polska szybko nastąpi interioryzacja wartości demokratycznych

• Być może w naszych warunkach ukształtuje się nie silny dualizm (bark takowej tradycji) lecz consensualizm

5. Consensus a kompromis

• po II WŚ popularny był nawiązujący do Webera Schumpeter twierdził on, że:

• demokracja istnieje wówczas, gdy stworzone są warunki rywalizacji między leaderami politycznymi

• istota demokracji polega zatem na zapewnieniu w wyniku wolnych wyborów zmienności elit

• dopóki demokrację rozumiemy jako system wyłaniania przywódców- jest on do pogodzenia z kapitalizmem, jak i z socjalizmem

• w społeczeństwie istnieją różne potrzeby i interesy

• otwiera się droga do akceptacji welfare state i gospodarki mieszanej

• odrzucenie pojęcia dobra wspólnego

• jest to realistyczna koncepcja demokracjikoncentracja na mechanizmach legitymizacji władzy

• obawa Schump. przed mobilizacją masbyła to koncepcja elitarystyczna

• właściwe funkcjonowanie demokracji, gdy:

• politycyludzie odpowiedniego kalibru

• współzawodnictwo między liderami i partiami będzie dot. wąskiego zespołu problemów (ograniczone przez consensus co do kierunku polityki)

• istniała będzie sprawna i kompetentna administracja

• działała będzie „demokratyczna samokontrola” (np. nie mieszanie ról)

• istnieć będzie kultura tolerancja różnych opinii

• empiryczna teoria demokracjijakie są warunki stabilności i efektywność?(Dahl, Easton, Almond, Powell, Verba)

• wolne wybory i zmienność partii u władzwarunki wyjściowe istnienia demokracji

• pojęcie consensusu oznacza zgodę (powszechną)co do pewnego obszaru spraw

• w systemie demokrat nie może być ona ograniczona

• cons. determinowany jest określonym stanem świadomości społeczeństwa

• pojęcie consensusu przedstawił w pracy A Preface to Democratic Theory R. Dahl:

• consens odnosi się do aprobaty przez społeczeństwo wspólnych wartości i określonych reguł

• Burdeau, Eastonconspodobnie jak Dahl

• płaszczyzny w jakich może być ujmowany consensus:

• consensus systemowy (consensus konstytucyjny lub c. wartości)

• consensus ad. reguł gry w systemie

• consensus w zakresie konkretnych problemów

• dla zachowania koherencji społecznej konieczny jest consensus minimumo istnieniu takowego może świadczyć:

• świadomość narodowapotrzeba wspólnego życia w państwie

• akceptacja wolnych, powszechnych wyborów

• tolerancja

• Współcześniecons.min. dotyczy:

• praw człowieka i godności ludzkiej

• demokratycznych reguł w wolnej grze sił

• państwowego monopolu władzy przy zagwarantowaniu politycznych alternatyw

• DahlIm szerszy cons. tym mniejsza groźba wprowadzenia tyrani.

• cons jest kategorią dynamicznąmoże nastąpić dissensus

• szeroki konsensus związany jest z taką regulacją konfliktów, które zapobiegają podważaniu istniejącego porządku

• cons wpływa na sposób rozstrzygania sporówmetoda kompromisu (tam gdzie nie istnieje consensus można dochodzić do rozwiązania za pomocą kompromisu)

III Mechanizm funkcjonowania demokracji

• istnieje ścisła korelacja między wysokim poziomem rozwoju społ-gosp, a sprawnym funkcjonowaniem systemu demokratycznego (szybki rozwójbardziej stabilna demokracja)

• zależność ta pokazana w książce Rostowa The Stages of Economic Growthpięć stadiów rozwoju ekonomicznego odpowiadający im modele syst polit.

• Najwyższe stadium „era masowej konsumpcji” system oparty na szerokim consensusie

• Lipsetbadania dot. relacji rozwój społ-polit konkurencja polit (wg. Lipseta najistotniejszy wyznacznik demokracji)stwierdza zależność pomiędzy oboma

• Na podst badańwniosekRozwój społ-ekonom stwarza warunki niezbędne do istnienia „gry demokratycznej” ponieważ:

• następuje obniżenie poziomu konfliktów

• rozwija się równomierna dystrybucja środków politycznych (informacje, pieniądze, etc) we wcześniejszych stadiach rozwoju podział miał charakter kumulatywny

• ma miejsce rozwój kultury (przez skrócenie czasu pracy)rozwój kultury politycznej (czynnik poznawczy dominuje nad emocjonalnym)

1. Dynamika rozwoju systemów politycznych

• ostatniobadania nad rozwojem polit w ramach systemów demokratycznychbadania te oparte są na hipotezie, że rozwój ekonomiczny, jest procesem samodzielnymjaki jest mechanizm przechodzenia od syst tradycyjnych do współczesnych

• Pye trzy aspekty rozwoju politycznego:

• zróżnicowanie strukturalne

• współczesne systemy wysoki stopień zróżnicowania (tradycprzeciwnie)

• współcześnie systemy wielość strukturkażda odpowiada za jakąś funkcje (podział ról)

• „zdolności” systemu

• do reagowania na innowacje; elastyczność

• do mobilizacjizakłada ona:

• przełożenie aspiracji społ na język programów i działań politycznych

• umiejętność rozpowszechnienia wspólnych projektów

• uruchomienie niezbędnych środków

• koordynację zachowań i działań

• odpowiednie stosowanie przymusu (by zapewnić porządek)

• do trwania

• tendencje do równości (realizowany w sferach: uczestnictwo społ w działalności polit, etc)

• współczesne systemywszystkie powyższe cechy

• G. B. Powell Jr koncentruje się w badaniach na 3 aspektach funkcjonowania systemu demokratycznego:

• uczestnictwie w życiu politycznym

• przesłankach zapewniających stabilność i efektywność rządów

• warunkach utrzymania porządku politycznego

• nie ma prostej zależności: wysoki poziom uczestnictwa obywatelistabilność systemu

2. Opozycja

• zasada alternacji władzy (przechodzenia, zmiany, krążenia)

• opozycja - postawy i działania krytykujące rząd (w ramach demokratycznych)

• cel opozycji zdobycie władzy

• sama możliwość zmiany władzy starczy (np. w krajach skandynawskich zmiany są rzadkie)

• może to jednak świadczyć o zablokowaniu mechanizmu politycznego

• w tej walce nie można zapominać jednak o wspólnej podstawie (consensusie)powszechna akceptacja reguł konstytucyjnych

• akceptacja granic działania politycznego + consensus= warunek wstępny umożliwiający wymienność ekip u władzy

Kryteria i funkcje

• Dahl kryteria w jakim zakresie systemy demokratyczne maksymalizują:

1. wolność myśli i słowa

2. możliwość udziału obywateli w życiu politycznym

3. kontrolę decyzji rządowych przez większość obywateli w razie konfliktu politycznego

4. racjonalność dyskusji politycznych oraz podejmowanych decyzji

5. consensus w dyskusjach politycznych i w podejmowaniu decyzji

6. wykorzystanie procedur służących pokojowemu regulowaniu konfliktów

7. rozstrzyganie istotnych problemów politycznych uwzględnianie przez rząd spraw „pilnych” dla większości obywateli

8. zaufanie i lojalność do istniejącego systemu konstytucyjnego i demokratycznego

• Dahl zauważa, że niektóre z tych kryteriów są sprzeczne (np. consensus i wolność)należy szukać optymalnych połączeń

• Funkcje opozycji:

• krytyka programu i działalności rządu

• zabezpieczenie niezależnej informacji

• tworzenie alternatywnych programów

• Opozycja musi mieć dostęp do informacji

• współcześnie gwarancje istnienia opozycji i ich funkcjikonstytucje

Typy opozycji

• Giuljwyróżnia typy opozycji:

• konfrontacyjny (UK)

• nie ma współpracy

• zapewnia efektywność systemu wtedy gdy partie często się u władzy zmieniają

• koncyliacyjny

• w krajach o niskim consensusie (np.. Włochy)

• tam gdzie nakładają się na siebie głębokie podziały wewnętrzne (Belgia)

• w krajach o wysokim consensusie (RFN)ten model pozwolił ów cos wypracować

• współpracaszeroki zakres odpowiedzialności

• kompromisy mogą dotyczyć określonych obszarów spraw lub konkretnych ustaw

• gdy gra koncyliacyjna będzie dotyczyła zbyt wielu sprawzatracenie tożsamości opozycji

3. Marketing polityczny

• głównie TV

• Schwarzenbergpojęcie „demokracji uzupełniającej”często krytyka, wymiana zdańpoza parlamentem, czasem nawet komunikat np. w TV

• wówczas triada przedstawicielska (interpelacjadeklaracjaglosowanie) zastąpiona bywa triadą uzupełniającą (prasatelewizjasondaże)

• ogromna rolamarketing politycznyzwłaszcza wyborczy

• we współczesnych demokracjachzjawisko personalizacji władzy (utożsamianie partii z przywódcami)personalizacji rodzi nadmierne oczekiwania w stosunku do przywódców co wpływa ujemnie na funkcjonowanie demokracji

• dużą role odgrywają nieznani publice doradcy

9

Teoria polityki - ćwiczenia 11

---