ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE Z INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

1. Rodzaje dyskursów w interwencji i terapii.

Dyskurs

• w znaczeniu potocznym: rozmowa, dyskusja, wymiana zdań na jakiś temat

• akademicki: ma miejsce wtedy gdy ktoś mówi coś do kogoś

• relacja społeczna poprzedzająca akt mówienia

Dyskurs jest stały (rozmawiam z kimś tak samo jak z innymi)

Ujawnia się to w jakim jestem dyskursie, gdy zaczynam mówić

Ujawnia się, gdy osoba zawiera, jakąś relację interpersonalną (gdy ktoś jest np. w d. historycznym to jest w nim przez cały czas)

Trzeba nauczyć się wchodzić w dyskurs np.:

RODZAJE dyskursu

1. Dyskurs mistrza - wszechwiedząca. Wypowiada komunikaty jednoznaczne, dyrektywne („masz zrobić tak i tak..”) Często wykorzystywany jest przez nauczycieli. Wykorzystujemy go gdy osoba jest w ciężkim stanie kryzysowym.

2. Dyskurs rozmówcy - prawie nic nie mówimy, słuchamy tej osoby, która jest w lekkim stanie kryzysu, osoba ta wie czego chce, jest zorientowana ale chce się upewnić, wymaga upewnienia. Wykorzystujemy minimalne komunikaty werbalna („aha..”)

3. Dyskurs słuchacza - (stratega) mottem jest: tak pracować z pacjentem, aby w analogicznej sytuacji trudnej był w stanie wygeneralizować rozwiązanie sytuacji. Poddajemy tutaj rozwiązanie, ale słuchacz sam wykreuje rozwiązanie. Podpowiadamy kategorie aby podtrzymać poczucie sprawczości danej osobie.

1)dyskurs mistrza - osoby wiedzącej, wypowiada komunikaty dyrektywne, proste, zakazy, nakazy, wykorzystywany przez nauczycieli;

2) dyskurs rozmówcy - przeciwny dyskursu mistrza, my prawie nic nie mówimy, słuchamy drugiej osoby, wykorzystujemy minimalne reakcje werbalne

3. dyskurs słuchacza - stratega - „ tak pracować w toku interwencji z drugim człowiekiem, aby w analogicznej sytuacji kryzysowej sam znalazł rozwiązanie i sam sobie z nią poradził”. Uczy pokory, wsparcie zewnętrzne jest potrzebne, uczucie sprawczości jest potrzebne.

2. Różnice pomiędzy interwencją kryzysową a psychoterapią.

Interwencja kiedy:	Psychoterapia, kiedy:
Klient reaguje nieadekwatnie do sytuacji, ma zaburzoną reakcję emocjonalną; klient nie posiada umiejętności wiązania emocji z sytuacją klient ma mocno zaburzoną umiejętność logicznego myślenia działania i zachowania klienta są przypadkowe	Klient wykazuje minimum prawidłowych reakcji emocjonalnych, minimum równowagi emocjonalnej; działania i zachowania klienta są kontrolowane klient nie stracił możliwości logicznego myślenia
Diagnoza selekcyjna - ukierunkowana na konkretny problem i usunięcie symptomów. Ocena problemu w aspekcie działania i funkcjonowania człowieka. Krótko-terminowość analizy.	Diagnoza całościowa
Działamy na problem i jego efekty, nie na zmianę osobowości. IK działa w obrębie emocji.	Działamy na osobowość. Zajmuje się też kryzysami chronicznymi w obrębie psychopatologii.
Głównym celem jest utrzymanie człowieka przy życiu, aby w minimalny sposób mógł funkcjonować	Praca nad sobą, na celu mamy „naprawę” człowieka w aspekcie całościowy, ze zmianą/ poprawą jego cech.
Rezultatem prawidłowo przeprowadzonej interwencji jest powrót klienta do stanu równowagi sprzed kryzysu, bez dodatkowych wartości	Rezultat psychoterapii widoczny jest w zmienionych, poprawionych zachowaniach i działaniach klienta. Aby ktoś lepiej radził sobie w życiu.
Konkretne w miarę szybkie zaspokojenie potrzeb klienta.	Aby przeprowadzić psychoterapię klient musi mieć

3. Pojęcia PTSD i ASD

PTSD - zespół stresu pourazowego - ( weterani wojenni, ofiary przemocy) występuje z opóźnieniem od zdarzenia traumatycznego, objawy bardziej pogłębione.

PTSD - zespół stresu pourazowego

1. występuje u ofiar przemocy z odroczeniem, nie ma tej ciągłości, jest to ciężkie zaburzenie.

Blokada powoduje zepchnięcie przeżyć do podświadomości ale wraca to z podwojoną siłą)

(*został zbadany na podstawie klinicznych diagnoz weteranów wojennych, było to silne zaplecze badawcze)

OBJAWY PTSD:

2. przeżywanie od nowa, w obojętnie jakiej sytuacji

• obsesyjne myśli

• zaburzenia koncentracji

• nieadekwatne reagowanie emocjonalne

• agresja

• koszmary senne

• niepamięć

• unikanie rzeczy, osób, miejsc związanych z sytuacją traumatyczną

• zaburzenia fizjologiczne

• brak panowania nad własnym ciałem

• smutek

• symptomy: bóle głowy, arytmie, mdłości

• zaburzenia logicznego myślenia w kategorii następstw

• myślenie magiczne (przeżywanie rocznic itd.)

ASD - zespół ostrego stresu - to zaburzenie powstające bezpośrednio po doznanej traumie (wypadek, gwałt, napaść, kataklizm) objawy utrzymują się nie dłużej niż dwa miesiące.

ATSD - zespół ostrego stresu pourazowego

• występują silne symptomy (np. nagłe „rozklejanie się”)
  w okresie nie dłuższym niż 2 miesiące po zdarzeniu

4. Stres ( Selye - t. biologiczna i Lazarus - t. transakcyjna).

STRES

Wg Selye'a - każdy czynnik który zakłóca homeostazę (równowagę). Ciało człowieka korzysta z określonych zasobów, które posiada po to by uporać się z działaniami stresującymi:

• faza denerwowania się

• faza odporności - organizm „się pozbierał” i jest w stanie poradzić sobie z nagłym atakiem stresu. Kiedy stres jest zbyt duży, a organizm nie ma na tyle zasobów by sobie z nim poradzić i uodpornić na niego, wtedy następuje kryzys.

Selye

Stres biologiczny - nie jest kryzysem

Wszelki wpływ otoczenia na organizm, który zmusza go do zmiany zachowania, celem przystosowania się do nowej sytuacji. Wszystko co działa na organizm zaburza jego równowagę.

3 RODZAJE stresorów:

• dystres - zły stres, negatywny wpływ

• neustres - neutralny

• eustres - pozytywny, przyjemne przeżycia

Zaburzenia równowagi:

1. Faza alarmowa - mózg dostaje informację o tym, że jest źle

2. Faza mobilizacji - korzystanie z mechanizmów obronnych = mobilizacja organizmu, reakcja

3. Faza odporności - organizm zareagował właściwie, zachował równowagę, homeostaza wróciła do normy

4. Faza wyczerpania - organizm nie poradził sobie ze stresem, może wystąpić sytuacja kryzysowa

Pamiętaj: ten sam stresor może wywołać zupełną inną reakcję u różnych ludzi np. egzamin. Mają rożny wpływ na reakcję.

Lazarus Folkman - teoria stresu transakcyjnego, zwraca uwagę na to, że ten sam czynnik może inaczej reagować na innych ludzi

1. Ocena pierwotna - ocena sytuacji: 3 kategorie:

- strata

- zagrożenie

- wyzwanie

Przez to mogą być 3 sposoby reagowania:

2. Ocena wtórna - ocena możliwości radzenia sobie w danej sytuacji

- ucieczka

- szukanie wsparcia i informacji

- działanie ?

Wg Lazarusa - sytuacja w której uczestniczę może mieć dla mnie różny przebieg. Zależy on od tego w jaki sposób ocenię daną sytuację czy jest ona dla mnie zagrożeniem czy wyzwaniem.

Ocena pierwotna - sytuacja

ocena wtórna - moje możliwości

To rozróżnienie osadza się w fundamentach naszego życia. Generalnie stresem jest również stan, który ma dla mnie pozytywne znaczenie. W odróżnieniu od kryzysu, którego znaczenie jest zawsze negatywne.

Stres - wszelki wpływ otoczenia na organizm, który zmusza go do zmiany zachowania celem przystosowania go do nowej sytuacji.

5. Kryzys (definicja, rodzaje, objawy kryzysu, kryzysy rozwojowe wg E. Eriksona).

Definicja kryzysu - (wg Caplana) to pewien stan psychiczny, powstały na skutek nieprzezwyciężonych przeszkód w osiąganiu celów życiowych. Jest to stan przemijający, występuje w różnych sytuacjach naszego życia []

Sytuacja -> symptomy -> analiza -> działanie = (reakcja liniowa, ciągła w czasie) kryzys

RODZAJE KRYZYSU

1. Kryzysy sytuacyjne - zależy od danej sytuacji traumatycznej (kryzysy wywołane cudzą agresją i przemocą, zw. z uzależnieniami, z gwałtem itd.)

2. Kryzysy rozwojowe - wpisane w naturalny sposób w życie człowieka, wywołane określonymi warunkami, które zmieniają się w ciągu życia człowieka

Najlepiej opisane przez Ericson'a

3. Kryzysy egzystencjonalne - związane z przeżyciami emocjonalnymi

4. Kryzysy środowiskowe - gdy sytuacja dotyczy zagrożenia społeczności lokalnej

OBJAWY Kryzysu: + [] z kartki

• zaburzenia koncentracji

• zaburzenie codziennej rutyny

• natrętne powtarzające się wspomnienia

• sny o doświadczeniu traumatycznym

• flesz-back - przeżywanie danej sytuacji traumatyczne jod nowa, niezależnie od nas, bez kontroli - główny symptom PTSD

• dyskomfortowe odczucia

• unikanie miejsc, dat, osób które są związane z sytuacją traumatyczną

• izolacja

• zawężenie emocjonalne (uczucia pustki, odrętwienie)

• poczucie braku przyszłości

• trudności z zasypianiem

• zaburzenia fizjologiczne (np. brak apetytu)

• drażliwość, agresja, gniew

KRYZYSY ROZWOJOWE WG. ERICSONA

1. Okres niemowlęctwa - konflikt pomiędzy zaufaniem a jego brakiem

w 1 roku życia dziecko funkcjonuje i sygnalizuje potrzeby, na które rodzina reaguje.
Zaspokaja potrzebę i nabiera zaufania do otoczenia

2. Wczesne dzieciństwo - konflikt między możliwością autonomii albo wstyd przed umiejętnościami (których nie ma) Dziecko uczy się samodzielności, autonomia.

3. Okres zabawy - konflikt między inicjatywą dziecka (np. na zabawę) a poczuciem winy, ponieważ wtedy dziecko zamiast wsparcia otoczenia dziecko otrzymuje…

4. Okres szkolny - konflikt między produktywnością, a poczuciem niższości; zainteresowanie otoczeniem; związane z wejściem w grupę, gdzie pojawia się samoocena. Rywalizacja w tych latach jest krzywdząca, dlatego zrezygnowano z pomiarów testowych, jest ocenianie indywidualne.

5. Adolescencja - konflikt pomiędzy tożsamością jednostki w grupie i dyfuzji (rozproszenie w grupie, rozproszenie ról, nie wie o co chodzi jej w życiu, jaka jest, co chce robić)

Po adolescencji jestem spójna

Filtruje to co mi odpowiada = TOŻSAMOŚĆ DOJRZAŁA wiem czego chcę, jaka chce być, na czym mi zależy, z czego mogę zrezygnować itd.
TOŻSAMOŚĆ MORATORYJNA - bunt wobec zastanych zasad i porządku
Adolescenci są jakby bez skorupy, dlatego mają tendencję do zachowań ryzykownych. Ok. 20 roku życia finalizujemy ewolucję zabawy z tożsamością i wchodzimy w młodość.

6. Intymność, a izolacja - konflikt, 20-30 lat, gdy mam ustaloną tożsamość to jestem w stanie być w związku intymnym z drugą osobą.

7. Dorosłość - 31-50 r.ż konflikt między kreatywnością, a stagnacją
   dochodzi do głosu rutyna, można popaść w stagnację -> KRYZYS = frustrację i niezadowolenie.

Po 50 r.ż stajemy się osobami dojrzałymi pod warunkiem, że pozytywnie rozwiązaliśmy konflikty wcześniejsze. Zaczynamy dokonywać bilansu, że więcej mamy już za sobą. Może pojawić się rozpacz, frustracja..
Ocena życia ma znaczące znaczenie. Gdy oceniam pozytywnie to daje to poczucie integralności swojego życia

6. Modele interwencji kryzysowej (równowagi, poznawczy, przemiany psychospołecznej).

MODELE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ 3

Model równowagi - interwencja polega na w miarę szybkim zaspokojeniu potrzeb pacjenta. Rezultat tego działania określany jest jako powrót do stanu równowagi sprzed kryzysu, bez dodatkowych wartości. ( zakłada on że prlblem wypływa z człowieka, oddziaływanie jeden na jeden)

Model poznawczy - zmiana sposobu myślenia, interwent pracuje nad tym by klient zmienił negatywne myślenie, jednostronne, postrzeganie świata ma myślenie pozytywne. (osoby popadają w sytuacje kryzysową ponieważ źle pojmują rzeczywistość → wszystko jest przeciwko mnie)

Model przemiany psychospołecznej - praca ukierunkowana na zmianę działań jednostki w stosunku do systemu i systemu w stosunku do jednostki, analiza rozkładu czynników (wewnętrznych i zewnętrznych) i dostosowanie do niej naszej pracy, może być potrzebna współpraca z otoczeniem lub jego zmiana. (jeśli dana osoba ma problem, to nie musi on wynikać z niej lecz ze środowiska)

7. Zasady interwencji kryzysowej.

1. Natychmiastowej pomocy (*pogotowie ratunkowe: ratowanie, rozstrzygnięcie, szybka diagnoza)

2. Zrozumienie znaczenia wydarzeń, które spowodowały kryzys
(*takie rozumienie, które jest opowiadane przez pacjenta, jakie ma to dla niego znaczenie; w aspekcie życia klienta)

3. Aktywne uczestnictwo interwenta w ocenie sytuacji pacjenta i stosowanie odpowiednich strategii interwencyjnych (aktywne słuchanie, skuteczna komunikacja, działania mające na celu uniknięcie możliwej katastrofy

4. Zwiększenie kompetencji klienta w radzeniu sobie z trudnościami. Prawo wyjaśnienia zdarzeń - bardzo pomocny okazuje się czas, co konkretnie się wydarzyło i co działo się z klientem. ZAPEWNIENIE BEZPECZEŃSTWA

5. Powrót do równowagi ( strategia prowadząca do stanu sprzed traumy)
(*interwencja nie wpływa na zmianę tożsamości - ta cecha wpisuje się w działanie psychoterapeutyczne Dodawanie nadziei.

6. Ujawnienie troski - interwent musi być zaangażowany w życie klienta.

7. Koncentracja na rozwiązaniu problemu

Efekty działania : lepsze zrozumienie siebie i emocji; lepsza aktywność komunikacyjna.

Interwencja nie wpływa na zmianę osobowości.

8. Cechy charakterystyczne osób prowadzących interwencję.

1. Doświadczenie zawodowe życiowe (bogate i różnorodne doświadczenia, dobra integracja i konsekwencja w działaniach, jednak nie może mieć to negatywnego wpływu na pracę z innymi. Ważne jest uwolnienie się osoby od stereotypu i uzyskanie własnej równowagi, czyli doświadczenie życiowe. Osoba z brakiem tego doświadczenia to osoba z wyidealizowanym światem może być sfrustrowana a jej brak dystansu do życia może spowodować wtopienie się w problem klienta i zagubienie)

2. Umiejętności zawodowe

• czujność

• zgodność myślenia, odczuwania i działania terapeutycznego

• zdolność syntetyzowania, analizowania i diagnozowania

• umiejętność uważnego słuchania i reagowania

• umiejętność dodawania otuchy i podtrzymywania na duchu

• podstawowe umiejętności oceny i kwalifikowania

• umiejętności wyszukiwania różnych możliwości rozwiązania problemów

1. Opanowania zachowanie spokoju i równowagi, wiara w to że klient da się wyciągnąć z kryzysu

2. Kreatywność i elastyczność. Umiejętność wczucia się w sytuacje klienta

3. Energia

4. Refleks w myśleniu

5. Nieustępliwość

6. Zdolność do odroczenia

7. odwaga

8. optymizm

9. Poczucie rzeczywistości

10. spokój w obliczy zagrożenia

11. obiektywizm

12. Jasny i pozytywny obraz siebie oraz wiara w to, że ludzie są silni i zdolni do pokonywania wydawałoby się nieprzezwyciężalnych przeciwności.

9. Narzędzia badawcze w interwencji kryzysowej.

10. Sześcioetapowy model interwencji kryzysowej (charakterystyka poszczególnych sześciu etapów, charakterystyka oceniania, wysłuchiwania, działania).

1. WYSŁUCHIWANIE

• etap I - zdefiniowanie problemu, należy zrozumieć problem klienta z jego perspektywy. (Poznanie klienta)

• etap II - zapewnienie bezpieczeństwa (zaufanie, izolowanie od niebezpieczeństwa)

• etap III - wspieranie za pomocą różnych komunikatów. (zapewnienie o pomocy, trzeba być przekonanym o tym, że problem da się rozwiązać)

2. DZIAŁANIE

• etap IV - rozważanie możliwości - nie można zostawić klienta samego, nakłanianie go do pozytywnego myślenia i do inicjatywy.

• Etap V - układanie planów.

• klient powinien mieć wpływ przy tworzeniu danego planu działaniach

• wyznacznik ułożenia planu: zdefiniowanie problemu, bezpieczeństwo, wsparcie, badamy problem z różnych perspektyw i analizujemy możliwości (małymi krokami do przodu - plan krótkoterminowy)

• organizacja osób z otoczenia klienta, do których można się skierować po natychmiastową pomoc

• układanie palu - wymyślamy różne rozwiązania w zależności od stopnia kryzysu, generalizujemy plan, by nasz klient miał poczucie sprawstwa (współudział), nie narzucamy mu wszystkiego, klient musi mieć w tym swój udział. Po zaplanowaniu konkretnego działania i zaakceptowaniu go klient wie co ma robić. (przywrócenie poczucia kontroli nad własnym życiem)

Etap VI - uzyskanie zobowiązania klienta - klient angażuje się do działania (nakłaniamy go) kontrolowanie.

OCENIANIE

11. Kryzys suicydalny (przyczyny, dynamika, cechy osób w kryzysie suicydalnym, rodzaje samobójstw, prewencja i postwencja).

Dynamizm samobójstwa

• psychodynamiczne Freuda zgodnie z którym zachowanie samobójcze wyzwala się pod wpływem wewnętrznych konfliktów, które powstają gdy człowiek doznaje silnego stresu psychicznego.

• socjologiczne Durkheima, zgodnie z którym głównymi czynnikami determinującymi zachowania samobójcze są: społeczna presja i relacje ze społeczeństwem.

Rodzaje samobójstw

Egoistyczne - związane jest z brakiem integracji bądź identyfikacji jednostki z grupą. Samobójstwo to jest uważane za negatywny produkt współczesnych społeczeństw konsumpcyjnych, w którym wysokim wskaźnikiem rozwoju cywilizacyjnego towarzyszy często poczucie środowiskowego wyobcowania, dramat ludzi „samotnych w tłumie” - ta alienacja bywa niekiedy przesłanką podjęcia decyzji samobójczej.

Anomiczne - ma źródło w poczuciu odosobnienia i utraty kontaktu z normami i wartościami społecznymi. Będące przejawem zakłócenia ładu społecznego, wskaźnikiem jego rozregulowania, sytuacji w której zachowania jednostki są w za małym stopniu kontrolowane i stymulowane przez społeczeństwo (sytuacja dezintegracji społecznej, której efektem (wskaźnikiem) jest narastanie samobójstw)

Altruistyczne - związane jest z solidarnością społeczną, będące skutkiem zbyt silnej integracji ze środowiskiem, zbyt daleko posuniętej socjalizacji. Samobójstwo to klasycy zagadnienia egzemplifikowali najczęściej dobrowolną śmierć starców w społeczeństwach pierwotnych, czy obyczajem „sati” (samospalenie wdów ze zwłokami męża). Oba te rytuały - jakkolwiek sporadycznie są jeszcze gdzieniegdzie praktykowane - odeszły już w przeszłość. Nie znaczy to jednak, że kodeksami honorowymi prowadzącymi do samozniszczenia kierowano się tylko we wspólnotach pierwotnych. Przeciwnie. Jeśli pominiemy tu masowe samobójstwa sekt religijnych, to w tej kategorii mieszczą się najpewniej samobójstwa na wieść o przegranej wojnie, protestacyjne samospalenie (praktykowane przez mnichów buddyjskich, a także samobójcze loty „kamikadze” bądź mające na celu zniszczenie wroga, albo polegające na samozniszczeniu, zamachy bombowe terrorystów. Podłożem samobójstwa altruistycznego jest nadmierna identyfikacja ludzi z obowiązującymi normami społeczno - obyczajowymi.

Fujimura oraz jego współpracownicy wyodrębniają również czwarty typ samobójstwa jakim jest umieranie z godnością - (decyzja o śmierci w obliczu bolesnej nieuleczalnej choroby)

Cechy osób w kryzysie suicydalnym:

1) Cechy sytuacyjne - wspólnym bodźcem do popełnienia samobójstwa jest niedający się znieść ból psychiczny oraz frustracja wynikająca z niezaspokojenia potrzeb psychicznych

2) Cechy wolicjonalne - wspólnym celem samobójstw jest znalezienie rozwiązania oraz likwidacja świadomości

3) Cechy afektywne - wspólną emocją w samobójstwach jest poczucie beznadziejności i bezradności

4) Cechy poznawcze - wspólnym stanem poznawczym jest zawężenie ( wzorce myślenia są tak zawężone, że uniemożliwia to wyjście poza schemat, niezdolność zastosowania alternatywnych wzorców myślenia

5) Cechy relacyjne - wspólnym działaniem w samobójstwie jest prawo do autonomicznej decyzji o sposobie wyzwolenia się od bólu, do podjęcia decyzji według własnej woli, a także komunikowanie intencji, tzn. informowanie innych, dlaczego samobójstwo jest działaniem sensownym

6. Cechy seryjne - decyzja o popełnieniu samobójstwa harmonizuje się ze stylem życia i stosowanymi dotychczas strategiami radzenia sobie z przeciwnościami

PREWENCJA

Głównym celem prewencji jest uświadamianie społeczeństwu dynamiki zjawiska, zagrożeń, sygnałów i mitów o samobójstwie oraz zaznajamianie z elementarnymi technikami poradnictwa i interwencji. Jest ona najlepszym sposobem reagowania na problem osób o skłonnościach samobójczych

Schneidman i jego współpracownicy zdefiniowali 4 metody prewencji :

1)Doskonalenie umiejętności rozpoznawania potencjalnego zagrożenia samobójstwem przez wszystkich ludzi, którzy mogą temu zapobiec.

2) Uświadomienie każdemu człowiekowi, który może się znaleźć w roli potencjalnego samobójcy, że ważne jest, aby wyartykułował „wołanie o pomoc”.

3) Zapewnienie środków reagowania na kryzysy o charakterze samobójczym.

4. Rozpowszechnianie wiedzy na temat samobójstw

Prewencja polega więc na :

-nawiązaniu kontaktu emocjonalnego z terapeutą, co stanowi przełamanie zawężonych relacji z innymi ludźmi

-odreagowaniu agresji - niebezpieczeństwo popełnienia samobójstwa obniża się dzięki możliwości mówienia o agresywnych uczuciach, co rozładowuje nagromadzoną agresję

-przezwyciężeniu bierności poprzez wyodrębnienie problemów możliwych do rozwiązania i wspomaganie w ich rozwiązaniu, uczy to nowych sposobów zachowań

-pobudzeniu fantazji, rozmyślań, planów na dalsze życie

POSTWENCJA

Pomoc rodzinie osoby po próbie samobójczej - postwencja

Postwencja jako jedna z form prewencji. Określa edukację, i grupy wsparcia służące zapewnieniu tym, których dotknęło samobójstwo bliskiej osoby, możliwości zaleczenia ran emocjonalnych i uzyskania wglądu w różne aspekty tej tragedii. Dzięki temu oni sami w przyszłości mogą być pomocni w zapobieganiu samobójstwom.

Cele postwencji :

- szybkie zmobilizowanie rodziny do udzielenia bliskiemu wsparcia i zapewnienia mu pewnego bezpieczeństwa

- udzielenie bliskim pomocy potrzebnej do poradzenia sobie z sytuacją kryzysową rodzinie

prewencja suicydalna w rodzinie - oznacza wzmocnienie więzi rodzinnych, akceptacji, a także uwzględnieniu faktu, że każdy członek rodziny, a nie tylko osoba po próbie samobójczej ma prawo otrzymać pomoc

Interwencja jest tym skuteczniejsza, im szybciej zostanie rozpoczęta. Pierwszy kontakt rodziny z osobą po próbie samobójczej jest momentem szczególnie krytycznym stąd też ważna jest obecność terapeuty podczas tego spotkania. Przy pierwszym spotkaniu ważne jest zapobieganie takim zachowaniom jak wzajemne obwinianie się, bagatelizowanie i agresywne odrzucanie, dlatego też należy zająć się każdym członkiem rodziny. Terapeuta daje każdemu czas na rozmowę o jego aktualnych uczuciach i konfliktach, przyjmuje je ze zrozumieniem i akceptacją

12. Napaść seksualna ( definicje, mechanizmy, skutki napaści wobec dzieci, fazy nadużyć, strategie interwencyjne).

Bemedict określa gwałt jako „każdy akt seksualny, do którego zostaje się przymuszonym”;

Prawna definicja gwałtu: „wymuszony siłą akt stosunku seksualnego na ciele kobiety, która nie jest żoną sprawcy”;

Brownmiller definiuje gwałt „ wymuszona siłą inwazja cielesna, wtargnięcie w prywatną, osobistą przestrzeń wewnętrzną bez uzyskania zgody - krótko mówiąc wtargnięcie w przestrzeń wewnętrzną przez jedną z kilku dróg i jedną z kilku metod, stanowiące celowe pogwałcenie emocjonalnej, fizycznej i racjonalnej integralności i będące wrogim, degradującym aktem przemocy”.

SKUTKI NAPAŚCI WOBEC DZIECI

Nadużycie seksualne dokonywane wobec dzieci powoduje trwałe szkody w jego życiu. Ofiary nadużyć seksualnych w dzieciństwie doświadczają często w dorosłym życiu poważnych problemów, takich jak:

• Zespół stresu pourazowego - problemy w dorosłym życiu;

• Zaburzenia natury psychologicznej: depresja alienacja, zahamowanie, introwersja społeczna, nadwrażliwość interpersonalna;

• Występowanie długotrwałych problemów ze zdrowiem fizycznym (częściej hospitalizowane z powodu różnych chorób);

• Nękające uczucie wstydu,

MECHANIZMY GWAŁTU

1. Mechanizmy psychospołeczne i kulturowe.

2. Czynniki społeczne.

3. Czynniki kulturowe.

4. Czynniki osobiste i psychologiczne.

Mechanizmy skutków nadużyć seksualnych doznanych w dzieciństwie

*trudności z koncentracją

*zachowania agresywne

*wycofanie społeczne

*dolegliwości somatyczne

*nadmierne podporządkowanie

*depresja

*tendencja antyspołeczna

*regresja behawioralna

*złe wyobrażenie na temat własnego ciała

*niska samoocena

*nadaktywność

*myśli samobójcze

*skrajne, uogólnione stany

Rodzinne mechanizmy nadużyć seksualnych (rodziny kazirodcze)

Komunikaty w stosunku do dzieci:

1)Nie okazuj żadnych uczuć, a w szczególności gniewu.

2)Kontroluj się przez cały czas; nie proś o pomoc.

3)Zaprzeczaj temu, co się dzieje, nie ufaj własnym  zmysłom i postrzeganiu.

4)Nikt nie jest godny zaufania.

5)Zachowaj tajemnice, bo i tak nikt w nic nie uwierzy.

6Wstydź się ,to wszystko twoja wina

FAZY NADUŻYĆ

1. Faza wciągania - celem sprawcy jest nakłonienie dziecka do podjęcia wspólnie czynności seksualnych. Dwa różne typy sprawców:

lMolestujący - posługuje się zazwyczaj zachęceniem i wciągnięciem dziecka w pułapkę, by je nakłonić do aktywności seksualnej. Zachęcanie to zwodzenie dziecka, uciekanie się do sztuczek i nagród czy wykorzystanie autorytetu dorosłego do wyłożenia dziecku w sposób niby oczywisty w czym powinno wziąć udział. Wciąganie w pułapkę stosuje się do manipulowania dzieckiem tak aby poczuło się zmuszone przez szantaż, stwarzanie sytuacji bez wyjścia do narzuconego zachowania. Molestujący mogą robić pornograficzne zdjęcia lub

filmy czy przekonywać dzieci, że nie ma innego wyjścia.

lGwałciciele - używają gróźb (np. zabiję lub okaleczy dziecko czy bliską mu osobę) lub wykorzystują swoją siłę fizyczna (np. związanie dziecka, podanie mu narkotyków czy alkoholu, brutalne zmuszenie), aby zmusić dziecko do aktu nadużycia.

2. Faza interakcji seksualnych - sprawca podejmuje czynności seksualne (dotykanie, penetracje oralną lub analną, stosunek płciowy, zmuszanie dziecka do dotykania sprawcy, pornografii czy prostytucji.

3. Faza zapewniania skrytości - chodzi w niej o utrzymanie tajemnicy. Postępowanie sprawcy skupia się na tym aby dziecko stało się milczącym wspólnikiem zdarzeń.

4. Faza ujawnienia - sprawca może zostać zdemaskowany przypadkowo, fakt ten może ujawnić dziecko lub osoby trzecie. Ujawnienie przemocy seksualnej często powoduje negatywne reakcje otoczenia: złość na dziecko, brak wiary w jego słowa, karanie. Przypadkowe ujawnienie nastąpić może na skutek konsekwencji napaści (ciąża, choroba weneryczna, zachowania o charakterze seksualnym).

5. Faza wytłumiania - próby wyciszenia mogą być podejmowane przez sprawcę, dziecko rodziców i innych. Powodami ku temu są: rozgłos, zemsta, reputacja rodziny, uniknięcie postępowania karnego, chronienie dziecka, uniknięcie kłopotliwej sytuacji.

6. Faza powrotu do normalnego życia - wdrażanie strategii pomagania dziecku i rodzinie, aby zareagowali na zaistniałą sytuację, zapewnienie dziecku pomocy medycznej i psychologicznej oraz pomoc osobom z otoczenia dziecka w pokonywaniu urazu, lęku, gniewu. Ochrona dziecka przed dalszymi nadużyciami, oraz wdrożenie postępowania karnego i terapii dla sprawcy.

STRATEGIE INTERWENCJI

• Terapia indywidualna dzieci:

- potrzeba afirmacji i bezpieczeństwa,

- terapia przez zabawę,

- odzyskiwanie poczucia kontroli nad własnym życiem.

• Edukacja dzieci jako ofiar nadużyć seksualnych.

• Profilaktyka (Kids on the Block)

13. Przemoc ze strony partnera (mechanizmy zjawiska przemocy, teorie - wybrane dwie, cykl przemocy, strategie).

MECHANIZMY ZJAWISKA PRZEMOCY - psychospołeczne i kulturowe

1. Teoria związków emocjonalnych - zaburzenia i zerwania związków emocjonalnych we wczesnym okresie życia wywołują u dziecka silny gniew, żal , smutek i lęk, zmniejszając jego zdolność do nawiązywania, opartych na zaufaniu, stosunków z innymi ludźmi w życiu dorosłym.
   Mężczyźni dla których rodzice nie stanowili oparcia, byli napastliwi, cierpieli biedę lub w inny sposób nie mogli sprostać zadaniu wychowania dziecka, mogą być bardzo podatni na lęk przed porzuceniem lub omotaniem. W rezultacie mogą uciekać się do słownych lub fizycznych napaści.

2. Kontrola przez wymuszenie - Morgan użył terminu terroryzm małżeński do opisania taktyk pokrewnych praniu mózgu i terroryzmowi politycznemu, w których przemoc lub groźba jej użycia stosowana jest do złamania oporu ofiary i podporządkowania jej woli terrorysty (sprawcy maltretowania). Typowe narzędzia stosowane w praniu mózgu: społeczna i fizyczna izolacja, tortury, pozbawienie snu, głodzenie, dyktowanie ofierze sposobu spędzania czasu, krepowanie, przyznanie się do niepopełnionej winy oraz oskarżanie i poniżanie wobec jej bliskich osób - to standardowe procedury służące sprawcom do pogłębiania uzależnienia ofiar od siebie.

3. Wzmocnienie kulturowe - twórcy tych stanowisk umiejscawiają korzenie przemocy wszędzie, począwszy od całego dziedzictwa kulturowego po rodzinę.

4. Teoria wymiany - w teorii tej sugeruje się, że sprawcy biją ludzi, ponieważ mogą to robić. Tak długo, jak koszty stosowania przemocy nie będą przekraczać czerpanych z tego korzyści, przemoc będzie nieuchronnie stosowana jako metoda zapewnienia sobie kontroli. Nierówność płci pod względem rozmiarów zasobów finansowych i statusu społecznego pozwala sprawcom stosować przemoc bez obawy poniesienia konsekwencji. Chociaż w społeczeństwie reputacja znęcającego się nad zoną lub dzieckiem Mozę wiązać się z utrata statusu, to wciąż istnieją subkultury,
   w których agresja i przemoc są dowodem bycia „ prawdziwym mężczyzną”.

5. Teoria feministyczna - twórcy i zwolennicy tej teorii uważają, że zjawiska społeczne determinowane są seksistowską, patriarchalna strukturą społeczeństwa, a maltretowanie jest tylko jednym z rezultatów struktury, która przyzwala na gwałt, kazirodztwo, prostytucję itp. Feministki uważają, ze kobiety nie osiągnęły politycznej, ekonomicznej i społecznej niezależności umożliwiającej im opuszczenie związków, w których są maltretowane

6. Teoria wewnątrzosobnicza - zaburzenia osobowości, zaburzenia koncentracji uwagi, psychozy, urazy wewnątrzczaszkowe i nadużywanie substancji psychoaktywnych mogą przyczynić się do wybuchów agresji i wściekłości.

7. Teoria uczenia się - stosowanie i akceptowanie przemocy fizycznej i psychicznej są zachowaniami warunkowanymi i wyuczonymi.

8. Masochizm - teoria psychoanalityczna, w myśl której podstawowym czynnikiem motywacyjnym w związku o charakterze maltretującym miał być masochizm ( dziś uważana za przestarzałą) . Nie ma żadnych dowodów empirycznych na to, że czerpanie erotycznej przyjemności z bólu jest cechą stwierdzaną u maltretowanych kobiet.

9. Teoria gniazd ekologicznych - w ekosystemie funkcjonują 4 warstwy zmiennych :

• rdzeń doświadczeń indywidualnych, złożonych z wewnątrzosobniczych czynników psychologicznych, takich jak wstyd, zaprzeczanie i wrogość .

• warstwa systemu rodzinnego, jednostka może doświadczyć takich zjawisk jak: porzucenie, zaniedbanie, znęcanie się.

• warstwa społecznościowo - rówieśnicza - wpaja fundamentalne wartości religijne, używanie alkoholu i narkotyków oraz przeświadczenie o sztywnym podziale ról społecznych obu płci.

• w szerszym kontekście społecznym jednostka styka się z socjopolityczną nierównością płci, prezentowanym w mediach obrazem podporządkowywania i stosowania przemocy wobec kobiet oraz uprzedzeniami etniczno-rasowymi.

10. Socjobiologia - adaptacja ewaluacyjna wymaga agresji dla przetrwania. Istnieje więc dziedziczna tendencja do agresji wobec każdego, kto zagraża szansom przetrwania, a co za tym idzie - szansom rozmnażania się gatunku.

11. Teoria systemów - przemoc jest nieadaptacyjnym, ale skutecznym sposobem utrzymywania systemu w homeostazie. Poprzez uczenie się i sztywno spolaryzowane role dla obu stron system jest w stanie podtrzymywać soje istnienie.

CYKL PRZEMOCY

Stadium I- Panuje spokój - związek można scharakteryzować jako aż do tego momentu spokojny, bez uprzednich incydentów przemocy lub też znajdujący się w okresie spokoju po poprzednim, gwałtownym epizodzie

Stadium II - Zaczyna narastać napięcie - Rozmaite stresy zaczynają oddziaływać na związek, Mogą to być pojedyncze lub występujące w powiązaniu ze sobą czynniki z grupy opisane powyżej. Ich nacisk nie ustaje i sytuacja staje się coraz bardziej napięta

Stadium III - Dochodzi do epizodu przemocy - Może on przybrać różną postać - od napaści słownej, aż po ciężkie pobicie. W tym stadium załamuje się komunikacja i sytuacja wymyka się spod kontroli

Stadium IV - Związek nabiera charakteru kryzysowego. W tej sytuacji jest kilka możliwych opcji:

3. Sprawca ma wyrzuty sumienia i prosi o wybaczenie. Prędzej czy później ofiara wybacza i powraca spokój.

4. Sprawca nie ma wyrzutów sumienia i czuje, że ustanowił własną kontrolę nad sytuacją. Ofiara poddaje się, oddaje kontrolę nad sytuacją i spokój powraca.

5. Ofiara podejmuje nowe działanie. Ta opcja obejmuje dwie możliwości:

• Sprawca zaczyna negocjować sytuację i, jeżeli negocjacje przebiegną w sposób możliwy do zakceptowania przez ofiarę, powraca spokój ;

• albo sprawca odrzuca nowe działanie ofiary i stan kryzysowy trwa.

To w tej sytuacji, w której nie ma żadnych możliwości rozwiązania, ofiara najczęściej szuka pomocy, zgłaszając się do ośrodka dla maltretowanych kobiet. Jeżeli z chwilą pojawienia się przemocy (stadium II) nie zostanie przeprowadzona skuteczna ocena i interwencja, to prawdopodobieństwo, że do przemocy dojdzie ponownie i to w większym nasileniu, dramatycznie wzrasta.

STRATEGIE INTERWENCJI

1. Ocena - proces oceny w przypadku maltretowania i przemocy domowej jest złożony i może być przedmiotem kontrowersji, pozostawiając bez odpowiedzi wiele pytań odnośnie do przyczyn, początku i skutków tych zjawisk zarówno dla ofiar jak i sprawców. Problemem jest też trans kryzysowy charakter maltretowania. obie strony konfliktu nie znajdują się w „stanie równowagi” umożliwiającym stabilne i spójne pomiary.

• pomiary osobowości

• wywiad kliniczny - przypuszczalnie najlepsze narzędzie oceny w przypadku przemocy ze strony partnera.

• scenerie zakładów służby zdrowia

• linie kryzysowe

Elementy interwencji:

1. Wysłuchiwanie - Wysłuchiwanie i reagowanie mają podstawowe znaczenie ułatwiające wypowiedzi. Ofiara musi wiedzieć, że prowadzący interwencję rozumie i akceptuje jej obecną sytuacje w sposób nieosądzający, tylko wtedy maltretowana kobieta będzie w stanie się otworzyć i podzielić odczuciami związanymi ze swym nieszczęściem. Prowadzący interwencję natychmiast też daje do zrozumienia, że pojmuje jak trudna i pilna jest to sprawa, pozytywnie wzmacniając maltretowaną kobietę za nawiązanie kontaktu telefonicznego i postawienie pierwszego kroku w stronę rozwiązania problemu.

2. Wspieranie - rozmówczyni dostaje zarówno bezpośrednie jak i pośrednie przyzwolenie na wypowiedzenie swoich uczuć. Swobodne wyzwalanie gniewu, bólu, lęku poczucia winy i innych emocji wyniszczających ofiarę może trwać od kilku do dwóch godzin, a nawet całymi miesiącami. Wspieranie oznacza wyrażanie empatii, ale nie współczucia dla ofiary. Poczucie braku wsparcia społecznego jest jednym z głownych czynników ciążących maltretowanym kobietom, a brak tego może być szczególnie dotkliwy dla imigrantek o innej kulturze. Wiele ofiar ma tylko częściową zdolność do podejmowania działań i od zdarzenia do podjęcia przez ofiarę jakichkolwiek kroków mogą upłynąć miesiące. Wspieranie ofiary nie oznacza więc jednorazowej interwencji. Prowadzący interwencję kryzysową może być zmuszony do wykazania się nadzwyczajną cierpliwością przez bardzo długi czas, w którym ofiara powoli zbliża się do decyzji o podjęciu działania. Niezależnie od tego jak fatalnie przedstawia się sytuacja ofiary w oczach pracownika, to ona i tylko ona może zdecydować czy jest już gotowa zacząć działania mające wydostać ją z traumatycznej sytuacji.
   Pracownik nie może prowadzić ofiary szybciej niż ona sama chce się poruszać
   Prowadzący interwencję powinien stale mieć się na baczności przed wmanipulowaniem go we współczucie dla ofiary i próby rozwiązania za nią spraw.
   Prowadzący interwencje nie powinien w żadnych okolicznościach próbować ratowania ofiary na drodze rozmów z jej mężem - odziera tą osobę maltretowaną z samodzielności i odpowiedzialności za swoje życie.
   Prowadzący interwencję kryzysową powinien mieć świadomość, że kiedy ofiara wątpi w jego możliwości, wątpi też w swoje.

3. Ułatwianie - Ułatwianie ofierze podjęcia decyzji o działaniu wymaga wielkiego uporu i cierpliwości. Z reguły prowadzący musi radzić sobie z poczuciem zależności, ambiwalencją i depresją klientki, a wszystkie te objawy jasno sygnalizują jej niezdolność do podejmowania działań. Te paraliżujące odczucia wieńczy wyuczona bezradność. Aby pobudzić ofiarę do działania prowadzący interwencję silnie wzmacnia jej wysiłki do podejmowania racjonalnych decyzji, samokontrolę i deklaracje siły osobistej.

4. Zapewnienie bezpieczeństwa - Pierwszym zadaniem prowadzącego interwencję jest określenie, jak groźnie przedstawia się sytuacja. Pracownik spokojnie i ostrożnie dokonuje oceny, jak bardzo zła jest sytuacja. Czy ofiara potrzebuje i chce opieki medycznej, umieszczenia w schronisku, bezpiecznego miejsca dla dzieci, sposobu wydostania się z domu itp. Wszystkie te pytania stawiane są w wyważony sposób by uniknąć wzmagania lęku, którym ofiara i tak jest już ogarnięta. Wprawdzie sytuacja może mieć charakter krytyczny i najbardziej wskazane dla ofiary byłoby udanie się do schroniska, ale pracownik musi pamiętać, że nie wolno zmuszać kobiety do dokonywania takiego wyboru. Nie oznacza to oczywiście, że nie może on tego zalecać.

5. Pomoc prawna - Ponieważ maltretowane kobiety większą część swojego życia spędzają w izolacji, więc z reguły niewiele wiedzą o dostępnych im możliwościach. Jest to szczególnie prawdziwe w odniesieniu do ich praw, zarówno w systemie prawnym, jak i systemie opieki społecznej. Zrozumienie obowiązujących praw i sposobów przebijania się przez biurokratyczne przeszkody oraz skracania drogi przez gąszcz przepisów, jakie często stają na drodze tych, którzy szukają pomocy, jest niezwykle ważne. Bardzo dobry pracownik ma znakomitą siatkę systemu wsparcia, do której może odwołać się i uzyskać pomoc w najrozmaitszych sprawach.

6. Perspektywa stanów transkryzysowych - żadnej z podanych wyżej procedur interwencyjnych nie da się zamknąć w 20 min rozmowie Tel.
   Transkryzysowy stan maltretowanej kobiety nie kończy się z chwilą, w której odłoży słuchawkę i zdecyduje się udać do schroniska czy do ośrodka. Wstępny wywiad lub rozmowa przez „gorącą linię telefoniczna” to tylko pierwsza część rozwiązywania kryzysu. Inne kryzysy nadal będą nękać ofiarę.

14. Kryzys po stracie (mechanizmy żałoby, etapy, rodzaje strat, zniekształcenie procesu żałoby, zakończenie procesu, strategie interwencji).

RODZAJE STRAT:

• śmierć współmałżonka

• śmierć dziecka

• żałoba po samobójcy

• utrata bliskiej osoby w dzieciństwie

• utrata bliskiej osoby w wieku dojrzewania

• separacja i rozwód

• śmierć ulubionego zwierzęcia domowego

• żałoba u ludzi starszych

• AIDS

Strategie interwencji po stracie bliskiej osoby.

Rodzaj straty	Strategie
Śmierć współmałżonka	System Oceny Selektywnej poradnictwo indywidualne i interwencja (zagadnienia samotności i żałoby, wskazówki, co do odzyskania równowagi i powrotu do normalnego życia, wsparcie emocjonalne, przegląd stadiów żałoby, praca nad żałobą, identyfikacja i radzenie sobie z obszarami podatności na zranienie) grupy wsparcia dla owdowiałych współmałżonków (ocena implikacji owdowienia, wskazówki dla rodzica samotnie wychowującego dziecko, skierowanie do innych grup, organizacji i instytucji oferujących pomoc i wsparcie, wypracowanie sposobów radzenia sobie z samotnością)
Śmierć dziecka	interwencja i poradnictwo dla par (rozmowy, płacz, wyrażanie gniewu i winy, wspomnienia dziecka, przekierunkowanie energii na rodzinę i twórczą pracę oraz program regularnych ćwiczeń, ocena problemów i możliwości rodziny, ocena stosunków w małżeństwie po śmierci dziecka, zapewnienie o byciu najlepszymi rodzicami i, że z czasem zaczną normalnie funkcjonować) grupy wsparcia dla osieroconych rodziców (rozmowy wspierane przez grupę, dzielenie się, smutek po stracie, łzy, podtrzymywanie kontaktów z innymi rodzicami np. wspieranie się przez telefon) pomocne lektury i materiały audiowizualne (biblioterapia - sposób dostarczenia informacji, wzmocnienia i wsparcia poprzez czytanie i korzystanie z innych środków przekazu, traktujących o specyficznych potrzebach klienta) każdy przypadek związany ze śmiercią dziecka jest inny, różne typy doświadczanego o nich bólu wymaga odmiennych strategii interwencyjnych
Żałoba po samobójcy	poradnictwo indywidualne i interwencja terapia systemów rodzinnych (ułatwienie rodzinie rozładowania emocji, skoncentrowanie się na wartości życia rodzinnego, ocena i zajęcie się gniewem, obwinianiem, odrzuceniem, niedokończonymi sprawami, pomaganie członkom rodziny w pogodzeniu się z faktem, że ktoś wybrał śmierć) strategia odpytywania (kombinacja technik z terapii rzeczywistością, terapii zachowaniami racjonalno-emotywnymi oraz terapii Gestalt - nawiązanie kontaktu z własnym światem wewnętrznym) korzystanie ze wszystkich modeli terapeutycznych, jakie okażą się stosowne dla klienta terapia grupowa (dla pracowników)
Żałoba w wieku dziecięcym	poradnictwo indywidualne i interwencja terapia systemów rodzinnych lalki, prace artystyczne, zabawy w pisaku, psychodramy terapie racjonalno-emotywnych zachowań, terapia behawioralna, terapia Gestalt
Separacja i rozwód	indywidualne poradnictwo grupy wsparcia źródła wsparcia, do których należałoby się skierować techniki behawioralne (nagrania)
Śmierć ulubionego zwierzęcia domowego	indywidualne poradnictwo i interwencja praca w grupie (rozmowa o zwierzaku, śmierci, upamiętnienie zwierzaka)
Żałoba osób starszych	indywidualne poradnictwo i interwencja praca w grupie (działające w domu opieki) możliwości kierowania do innych źródeł wsparcia (medyczne, religijne, organizacje pomocowe, pomoc prawna)
Żałoba klientów zarażonych HIV	podstawowa forma interwencji terapia w grupie osób o podobnym statusie (przełamanie uczucia izolacji, umożliwienie dzielenie się żałobą i promowanie procesu leczenia ran emocjonalnych zapewnie dodatkowej wyczerpującej informacji (rozproszyć obawy związane z problemem zaraźliwości) praca nad żalem (najbardziej efektywna w grupie - uczestnicy na różnym poziomie przystosowania psychologicznego)

Mechanizmy żałoby:

Przeżywanie żałoby zależy od: indywidualnych cech osobowości, pochodzenia społecznego i kulturowego, realiów epoki w której się żyje

1. Mechanizmy kulturowe

1. 3 ogólne wzorce reakcji na śmierć:

1. Akceptacja

2. Bunt wobec śmieci (kultura Zachodu)

3. Zaprzeczenie (lęk i zaprzeczenie stały się w USA fundamentalnymi czynnikami zachowania w zachowaniach ludzi)

1. To co robi się dla postępu kulturalnego, naukowego, powodowane jest myślą uniknięcia stawienia czoła śmierci

2. Ludzie mają wrodzony lęk przed śmiercią i próbują sięgnąć ponad nią tworząc system bohaterów i symboli

2. Obyczaje socjokulturowe

2. W miarę postępu technologicznego przesunęliśmy się od kultury buntującej się przeciw śmierci do kultury zaprzeczającej

3. Ludzie na wsi mają kontakt ze śmiercią

4. Dawniej długość życia była niewielka, dużo dzieci umierało, głód, epidemie

5. Dziś: proces żałoby ulega standaryzacji (przepisy prawa)

1. Śmierć w szpitalu, domu opieki

2. Zmarły głównie osoba poza nurtem aktywności społecznej

3. Obrządki przeniesione do domów pogrzebowych i kaplic szpitalnych

6. Zmiany w częstości rozwodów, przebiegu kariery zawodowej, wzorcach starzenia się, kontroli urodzeń, sposobach wychowania dzieci, stabilności małżeńskiej, ruchliwości populacji, epidemia AIDS, postępu w medycynie itd. mają wpływ na życie ludzi (w tym traktowanie śmierci, stresu, żałoby)

3. Etapy/stadia smutku u osoby umierającej (model Kübler-Ross)

Model

• opiera się na bardzo ogólnych założeniach i nie można go stosować do każdego przypadku

• opracowany by dostarczyć umierającym sposobów przekazania swoim opiekunom i rodzinom tego, jak się czują i czego potrzebują

• opisuje emocje

Zaprzeczenie i izolacja	- typowa reakcja na uświadomienie sobie po raz pierwszy tego, że ma się wkrótce umrzeć - ,,nie to nie mogę być ja, to musi być jakaś pomyłka!'' - zdrowy mechanizm radzenia sobie z bolesną i trudną wiadomością - pacjent może odizolować się od osób i informacji mogących potwierdzić jego beznadziejny stan
Gniew	- ,,dlaczego ja?'' - osoba już nie jest w stanie zaprzeczyć, więc może pojawić się gniew, wrogość, wściekłość, zazdrość i uraza - normalny mechanizm przystosowawczy - rozpaczliwa próba zwrócenia na siebie uwagi, zażądania szacunku i zrozumienie oraz ustanowienia niewielkiej kontroli - oznaki gniewu typowe próby dopominania się o miłość i akceptacje
Targowanie się	- z lekarzami/Bogiem o przedłużenie życia, o jeszcze jedną szansę, o czas na zrobienie jeszcze jednej rzeczy - normalne usiłowanie opóźnienia śmierci - opiekun powinien starać się wydobyć niepokoje, leżące u podłoża tych zachowań (bo pacjent może mieć potrzebę uporania się z poczuciem winy lub inną, skrywaną emocją)
Depresja	- opinia lekarzy, fizyczne dowody, wygląd ciała i świadectwo zmysłów zmuszają pacjenta, by przyznał, że jego stan jest beznadziejny  poczucie straty (życia, kariery, pieniędzy, ukochanych osób) - pojawia się depresja: - reaktywna (reakcja na nieodwracalną stratę) - przygotowawcza (przygotowanie emocjonalne do wyrzeczenia się wszystkiego) - pacjentów należy traktować z miłością, troską, empatią - nie powinno się poprawiać humoru bo to mogło by przeszkodzić w oswojeniu się z sytuacją
Akceptacja	- zmęczenie, słabość, uporanie się ze smutkiem i zaakceptowanie sytuacji - cicha spokojna rezygnacja, zamknięcie się w sobie - rodzina i opiekunowie powinni okazać swoją miłość i wsparcie przez samą swoją obecność, trzymanie pacjenta za rękę lub spokojne reagowanie na jego potrzeby, życzenia

---