Opracowanie prawoznawstwa - ściąga, Różne Spr(1)(4)

Czym jest państwo prawne i jakie są konsekwencje przyjęcia reguły dla obywateli i instytucji?

Państwo prawne - to takie w którym normy prawne stanowią wartość nadrzędną nad innymi regułami postępowania (normy etyczne, obyczajowe, moralne, religijne).

Przyjęcie modelu państwa prawnego instytucyjnego:

- Wymiar instytucyjny - istnienie organów w państwie prawnym musi wynikać z obowiązującego prawa

- Organy stosujące prawo mogą działać wyłącznie w zakresie posiadanych formalnych kompetencji (według właściwości : rzeczowa, miejscowa, instancyjna)

- Wszelkie rozstrzygnięcia powinny opierać się na prawnych podstawach

- Procedując w danej sprawie organ może dokonywać czynności wyłącznie przewidziane przez obowiązujące prawo (kodeks postępowania karnego, kodeks postępowania cywilnego)

Konsekwencje przyjęcia państwa prawnego dla obywateli:

- Obywatele w państwie prawnym winni stosować się do nakazów i zakazów prawnych natomiast w sferze praw i wolności mogą względnie swobodnie kształtować swoje postępowanie (nie można naruszać wolności praw innych osób)

Na czym polega zasada jednolitości państwa?

Zasada jednolitości państwa - Rzeczpospolita jest państwem jednolitym na terytorium którego nie funkcjonują podmioty o prawnie autonomicznym charakterze

Na czym polega zasada suwerenności narodu?

- Zasada suwerenności narodu - podmiotem władzy najwyższej w państwie Polskim jest naród czyli ogół obywateli RP. Kompetencje władcze są realizowane w podstawowej mierze za pośrednictwem przedstawicieli narodu (posłów i senatorów) ale też są formy bezpośrednich działań suwerena (referendum, wybory, obywatelska inicjatywa ustawodawcza)

Zasada podziału władzy i równoważenia się władz.

- Zasada podziału władzy i równoważenia się władz (władza ustawodawcza, sądownicza i wykonawcza) - podział władzy polega na tym że kompetencje władcze ze szczebla centralnego dzielone są między organy trzech władz:

- Ustawodawcza (sejm i senat)

- Wykonawcza (prezydent i rada ministrów)

- Sądownicza (sądy i trybunały)

Są organy które pozostają poza tym podziałem: Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich.

Zasada pluralizmu politycznego.

- Zasada pluralizmu politycznego (wielo partyjność) - wyprowadzona z art. 11 konstytucji oznacza wielość tworzenia i działania partii politycznych w których to partiach mogą zrzeszać się pełnoletni obywatele polscy w oparciu o kryteria dobrowolności i równości. Art. 13 konstytucji - zakazane jest funkcjonowanie partii politycznych które w swoich programach bądź w praktyce działania nawiązują do totalitarnych metod i praktyk nazizmu, faszyzmu, komunizmu. Prezentują ideologie nazistowskie , dążą do zdobycia władzy metodami nie demokratycznymi. Trybunał konstytucyjny dokonuje oceny zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Do partii politycznych nie mogą należeć: żołnierze, policjanci, sędziowie.

Zasady prawne wyprowadzone z reguły demokratycznego państwa prawnego (zasada nie działania prawa wstecz i vacatio legis).

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY w kontekście demokratycznego państwa prawnego wyprowadził np.: takie zasady jak:

- Zasada nie działania prawa wstecz - sprowadza się do przyjęcia iż nowo wprowadzone regulacje prawne można stosować jedynie do zdarzeń zaistniałych po wejściu ich w życie a nie do zdarzeń które miały miejsce wcześniej

Ważne: istnieje odstępstwo od tej ustawy gdy dziła ona na korzyść adresata (np.: becikowe)

- Zasada zachowania vacatio legis - między publikacją danego aktu prawnego a jego wejściem w życie musi upłynąć określony czas (najczęściej 14 dni) żeby adresaci mogli się z nim zapoznać zanim ona wejdzie w życie.

Absolutnym wyjątkiem jest wejście w życie aktu prawnego od dnia publikacji

- Ustawodawcza (sejm i senat)

- Wykonawcza (prezydent i rada ministrów)

- Sądownicza (sądy i trybunały)

Są organy które pozostają poza tym podziałem: Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich.

- Zasada jednolitości państwa - Rzeczpospolita jest państwem jednolitym na terytorium którego nie funkcjonują podmioty o prawnie autonomicznym charakterze

- Zasada społecznej gospodarki rynkowej (z art.22 konstytucji) - oznacza z jednej strony wolność gospodarczą, własność prywatną, solidarność i dialog między partnerami społecznymi zasada ochrony własności i dziedziczenia (art.21) państwo polskie RP chroni własność i prawo dziedziczenia (kodeks cywilny, karny).

- Art.. 64 konstytucji - wskazuje się na podmiotowo uniwersalne prawo do własności innych praw majątkowych oraz prawo do dziedziczenia

- Art. 21 - możliwość wywłaszczenia nieruchomości ale za słusznym odszkodowaniem.

- Zasada w suwerenności RP - państwo suwerenne to takie które jest nie zależne od innych państw i organizacji i może samodzielnie kształtować swoją politykę w sferze zagranicznej oraz wewnętrznej.

Została wyprowadzona z kilku artykułów łącznie konstytucji i jest ona analizowana (art.5, art.26, art.104, art.126, art.130 konstytucji)

Suwerenność państwa polskiego - art. 90 konstytucji przewiduje możliwość przekazywania kompetencji organów Państwa Polskiego na rzecz organów lub organizacji międzynarodowych w niektórych sprawach.

7. Źródła prawa powszechnie obowiązującego.

. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są
Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia;

(ustawy i akty zrównane z ustawami), akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły, rozporządzenia z mocą ustawy art. 234 konstytucji.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego oraz źródła prawa o charakterze wewnętrznym.

Źródła prawa o charakterze wewnętrznym obowiązują jedynie w strukturach organizacyjnych podległych organowi wydającemu (uchwały rady ministrów, zarządzenia ministrów)

Źródła prawa powszechnie obowiązującego - dotyczą w założeniu wszystkich osób pozostających w juryzdykcji Państwa Polskiego (art.. 87 konstytucji), jest to konstytucja, ustawy ratyfikowane, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego na obszarze działania organów które je ustanowiły, rozporządzenia z mocą ustawy (art.. 234)

W systemie prawa polskiego nie ma żadnych innych źródeł prawa polskiego niż te które wymieniliśmy.

8. Czym jest konstytucja i jakie miejsce w systemie prawnym zajmuje.

Konstytucja - akt prawny o szczególnej mocy prawnej regulujący podstawowe zagadnienia ustrojowe RP. Konstytucja ma szczególną moc prawną ponieważ jest ustawą zasadniczą.

Art. 8 - konstytucja jest najwyższym prawem RP, ma najwyższą moc prawną.

Przepisy konstytucji są stosowane bezpośrednio - można wprost powoływać się na akty konstytucji np.: w relacjach z organami instytucji publicznej

9. Zasady uchwalania ustaw.

Ustawy - regulują najważniejsze kwestie w polskim systemie prawnym.

Ustawa - akt normatywny sejmu uchwalony w szczególnym trybie, posiadający moc prawną ustępującą konstytucji i w pewnych sytuacjach umowom międzynarodowym stanowiących źródło prawa powszechnie obowiązującego.

Ustawy uchwalane są przez sejm zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (460 osób to ustawowa liczba posłów)

10. Prawo inicjatywy ustawodawczej (kto je posiada).

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, senatorowi, prezydentowi RP, oraz grupie obywateli, co najmniej 100 000 mającej prawo wybierania sejmu.

11. Pojęcie umów międzynarodowych i ich kategorie.

Umowa międzynarodowa to porozumienie między RP a innym podmiotem czy podmiotami prawa międzynarodowego regulowane przez prawo między narodowe, niezależnie od tego czy jest ujęte w jednym lub większej liczbie dokumentów oraz bez względu na normę. W naszym systemie prawnym funkcjonują 3 kategorie umów międzynarodowych ratyfikowanych:

- Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową

- Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez zgody ustawowej

- Umowy międzynarodowe zatwierdzone przez Radę Ministrów

Ratyfikacji umów międzynarodowych dokonuje prezydent (art. 133 konstytucji)

Art.89 konstytucji określa jakie kategorie umów międzynarodowych niezbędne są do uchwalenia ustawy: umowy pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych, znacząco obciążające państwo pod względem finansowym, dotyczące wolności praw człowieka i obywatela, dotyczące członkostwa Polski w organizacjach międzynarodowych.

Umowy międzynarodowe po ratyfikacji i opublikowaniu w dzienniku ustaw stają się częścią krajowego porządku prawnego i są stosowane bezpośrednio.

12. Relacje pomiędzy ustawami a ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

Relacja między ustawami a ratyfikowanymi ustawami międzynarodowymi (art. 91 ustęp 2 konstytucji) - umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową mają pierwszeństwo przed ustawami w przypadku kolizji norm.

Art. 188 punkt 2 konstytucji - trybunał konstytucyjny bada zgodność ustaw z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą ustawową.

13. Jakie kategorie umów międzynarodowych wymagają ratyfikacji za zgodą ustawową?

. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie
wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1)pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2)wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3)członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4)znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5)spraw uregulowanych w ustawie lub, w których Konstytucja wymaga ustawy.

14. Prawny charakter rozporządzeń i podmioty je wydające.

Rozporządzenia - to akty normatywne o charakterze wykonawczym wobec ustaw.

Rozporządzenia wydawane są w oparciu o tak zwane delegacje ustawowe, które określają: podmiot zobowiązany do wydania rozporządzenia, zakres praw do uregulowania w rozporządzeniu, wytyczne co do treści rozporządzenia.

Podmioty zobowiązane i uprawnione do wydawania rozporządzeń to:

Rada ministrów, prezes rady ministrów, ministrowie resortowi, przewodniczący ustawowo określonych komitetów wchodzących w skład rady ministrów do których mają zastosowanie przepisy dotyczące ministrów resortowych, prezydent i krajowa rada radiofonii i telewizji.

W skład rady ministrów wchodzą: ministrowie resortowi i ministrowie bez teki.

Ministrowie resortowi kierują działem lub działami administracji rządowej

Ministrowie bez teki - nie kierują żadnym działem administracji rządowej a wykonują zadania zlecone im przez Prezesa Rady Ministrów (np.: minister koordynator do spraw służb specjalnych).

Ministrowie resortowi posiadają kompetencje do wydawania rozporządzeń. Tylko te podmioty, które posiadają generalne prawo do wydawania rozporządzeń, to któryś z tych ministrów może znaleźć się w konkretnej instytucji ustawowej do wydawania rozporządzeń.

15. Rozporządzenie z mocą ustawy.

Art.. 234 konstytucji (rozporządzenie z mocą ustawy) rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydawane wyłącznie w czasie stanu wojennego w sytuacji gdy sejm nie może zebrać się na posiedzenie wówczas prezydent na wniosek Rady Ministrów może wydać rozporządzenie z mocą ustawy. Takie rozporządzenie z mocą ustawy podlega zatwierdzeniu na pierwszym po jego wydaniu posiedzeniu sejmu. Jeżeli sejm zatwierdzi to rozporządzenie to funkcjonuje ono w systemie prawnym jako akt prawny rangi ustawy, jeżeli nie zatwierdzi sejm to traci ono moc prawną ustawy.

16. Źródła prawa o charakterze miejscowym.

Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów maja charakter wew. i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić
podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli, co do ich zgodności z powszechnie
obowiązującym prawem.

Prawo wewnętrzne - to całość przepisów prawnych wydanych przez organ nadzorczy w
stosunku do organu podporządkowanego. Przepisy te są wydawane przez organ nadrzędny na
podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej do sprawowania kierownictwa lub nadzoru. Z tego nie mogą wynikać żadne obowiązki i prawa dla obywateli i innych jednostek z poza
systemu. Prawo wewnętrzne wiąże podmioty, które znajdują się w układzie podległości
hierarchicznej, czyli może ono być tworzone przez organ nadrzędny w stosunku do organu
podrzędnego ( art. 93 Konstytucji RP). W świetle konstytucji źródłem prawa jest akt
powszechnie obowiązujący, a nie jest nim prawo wewnętrzne - nie jest to akt samoistny.
Każdy, kto zajmuje stanowisko kierownicze, może tworzyć prawo wewnętrzne .

17. Procedury przekazywania kompetencji na rzecz organów lub organizacji międzynarodowych

1.Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3.Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4.Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

18. Sposoby powstawania prawa.

Prawo zwyczajowe - kiedy w danej zbiorowości ludzkiej występują pewne schematy, postępowania w określonych sytuacjach które utrzymują się w długim przedziale czasowym. W miarę upływu czasu w świadomości członków danej grupy rodzi się przeświadczenie iż w określonych sytuacjach należy postępować tak a nie inaczej ponieważ takie jest obowiązujące prawo.

Prawo precedensowe - w systemach prawa precedensowego regułą jest prawotwórcza działalność sądów. Sędzia wydając rozstrzygnięcie w sprawie powinien oprzeć się na wcześniejszych orzeczeniach wydanych w podobnych sprawach i sędzia z orzecznictwa wyprowadza zasadę która stanowi podstawę wydawanego przez niego rozstrzygnięcia.

Prawo religijne - z prawem religijnym mamy do czynienia gdy do porządku prawnego danego państwa wprowadzone są w istotnym zakresie reguły dominujące w tym państwie religii.

19. Czym jest kodyfikacja?

Art.235 kodyfikacja wiąże się z dążeniem do zawarcia w jednym akcie prawnym (kodeksie) ogółu regulacji z danej dziedziny.

Kodeksy są wyrazem potrzeby dokonywania regulacji nie sprzecznych z i jednolitych terminologicznie.

20. Terytorialny zakres obowiązywania prawa

Terytorialny zakres obowiązywania prawa - należy określić gdzie obowiązuje prawo państwa polskiego - obowiązuje na całym terytorium państwa polskiego. Tak wysoko i głęboko jak sięgają (umożliwiają) możliwości techniczne.

Obowiązuje na polskich statkach wodnych i powietrznych, w polskich placówkach dyplomatycznych, w bazach wojskowych położonych na terytoriach innych państw.

21. Personalny aspekt obowiązywania prawa.

Personalny zakres obowiązywania prawa:

Zasadą jest, że prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby przebywające na jego terytorium, niezależnie od tego jakiego państwa są oni obywatelami. Poza terytorium państwa polskiego do prawa polskiego muszą się stosować wyłącznie obywatele polscy.

Stosowanie prawa polega na tym, że uprawniony podmiot na podstawie norm prawnych generalnych i abstrakcyjnych określa skutki prawne jakiegoś faktu wydając rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie.

22. Od kiedy zaczyna obowiązywać dany akt normatywny?

Akty normatywne obowiązują z reguły do czasu do którego nie zostaną uchylone przez późniejsze akty prawne. Może się zdarzyć też, że dany akt normatywny obowiązuje przez z góry określony czas (np.: ustawa budżetowa).

Przepisy nowo wprowadzonych regulacji prawnych określające które regulacje przestają w związku z tym obowiązywać to tzw. klauzule derogacyjne.

Czasami zamiast tracić moc cała ustawa traci moc tylko jej część.

Kolizje norm prawnych mają miejsce gdy dana sytuacja unormowana jest przez więcej niż 1 przepis prawa a przepisy te nakazują odmienny sposób postępowania. W takich sytuacjach należy korzystać z tzw. reguł kolizyjnych.

Te reguły kolizyjne to:

1.akt wyższego rzędu uchyla moc obowiązującą aktu niższego rzędu (wyłącza stosowanie)

2.późniejszy akt prawny wyłącza stosowanie wcześniejszego (gdy reguła ta ma zastosowanie jedynie gdy chodzi o akty prawne tego samego rzędu) o tym, który akt prawny jest późniejszy czy wcześniejszy nie decyduje data wejścia go w życie lecz data ogłoszenia

3.przepisy szczególne wyłączają stosowanie przepisów ogólnych wyłącznie w zakresie dotyczącym unormowań odrębnych

23. Czym są klauzule delogacyjne i jakie skutki powodują ?

Międzynarodowe prawo praw człowieka posługują się również ograniczeniem ogólnym to jest klauzulą derogacyjną.

Derogacja jest instytucją czasowego uchylenia stosowania określonych zobowiązań państw-stron Konwencji, w związku z wyjątkowymi okolicznościami. Jest to wyjątek od reguły stosowania się do zaciągniętych przez państwo zobowiązań, stąd też korzystanie z możliwości derogacji obwarowane jest zwykle szeregiem wymogów formalnych, które nie mogą podlegać rozszerzającej interpretacji

Derogacja polega na uchyleniu całego prawa, w bardzo konkretnej sytuacji - kiedy życie narodu jest zagrożone. Możliwość derogacji może być ujęta w ustawie lub ustawie zasadniczej. Z taką konstrukcją mamy do czynienia w naszej Konstytucji. Jednak zastosowanie tej możliwości w praktyce wymaga urzędowego ogłoszenia.

24.Czym są kolizje norm prawnych?

25. Reguły kolizyjne.

Te reguły kolizyjne to:

- akt wyższego rzędu uchyla moc obowiązującą aktu niższego rzędu (wyłącza stosowanie)

- późniejszy akt prawny wyłącza stosowanie wcześniejszego (gdy reguła ta ma zastosowanie jedynie gdy chodzi o akty prawne tego samego rzędu) o tym, który akt prawny jest późniejszy czy wcześniejszy nie decyduje data wejścia go w życie lecz data ogłoszenia

- przepisy szczególne wyłączają stosowanie przepisów ogólnych wyłącznie w zakresie dotyczącym unormowań odrębnych

26. Czym jest stosowanie prawa?

27. Etapy stosowania prawa.

Stosowanie prawa to pewien proces prowadzący do wydania rozstrzygnięcia, jego etapy to:

1.wybór przepisu, który będzie stanowił prawną podstawę rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie

2.interpretacja wybranego przepisu prawnego

3.zebranie materiału dowodowego

4.subsumpcja - polegająca na zaklasyfikowaniu danego przypadku do określonego przez przepisy prawa zachowania się

5.ustalenie konsekwencji prawnych faktu, który w następstwie subsumpcji zakwalifikowany został jako fakt mieszczący się w określonym przepisie prawnym.

28. Reguły wnioskowań prawniczych.

Reguły wnioskowań prawniczych:

1.wnioskowanie z większego do mniejszego, jeżeli ktoś uprawniony jest do czynienia czegoś więcej to tym bardziej uprawniony jest do czynienia mniej

2.wnioskowanie z mniejszego do większego, jeżeli zabronione jest coś mniejszego to tym bardziej nie wolno czynić czegoś sięgającego dalej

3.wnioskowanie z przeciwieństwa, jeżeli dana sytuacja pociąga za sobą określone konsekwencje to brak zaistnienia takiej sytuacji nie pociąga za sobą takich konsekwencji

29. Czym jest wykładnia prawa?

Wykładnia prawa to interpretacja prawa to ogół czynności poznawczych zmierzających do ustalenia właściwego sensu przepisów prawnych

można wyodrębnić wykładnię językową i poza językową.

30. Dyrektywy obowiązujące przy wykładni językowej.

Wykładnia językowa wiąże się z ustaleniem znaczenia danego przepisu prawnego przy uwzględnieniu sensu zwrotów i wyrażeń zawartych w tekście danego przepisu

Dyrektywy obowiązujące przy wykładni językowej są następujące

- gdy w systemie prawnym ustalono w sposób wiążący znaczenie pewnych zwrotów należy korzystać właśnie z takiego znaczenia

- przy interpretacjach językowych zwrotów prawnych nie należy im nadawać znaczenia odmiennego od potocznego, chyba że istnieją ku temu określone przesłanki

- należy ustalać znaczenie przepisów prawnych w taki sposób aby żadne ich fragmenty nie zostały pominięte

31. Czym jest wykładnia poza językowa?

Wykładnia poza językowa polega na tym, że o znaczeniu przepisów decydujących także inne poza językowymi kryteria: wykładnia celowościowa i wykładnia funkcjonalna

32. Na czym polega wykładnia celowościowa i wykładnia funkcjonalna?

- wykładnia celowościowa - przepis powinien być tłumaczony w taki sposób aby w najpełniejszym stopniu osiągnięty był cel ataku prawnego w którym jest zawarty . taki cel ataku prawnego może być określony w preambule aktu prawnego. Jeżeli taka preambuła istnieje cel aktu prawnego może również być możliwy do interpretacji na podstawie analizy treści danej regulacji. Wreszcie cel aktu prawnego może być określony w materiałach o charakterze historycznym z etapu prac nad danym aktem normatywnym

- wykładnia funkcjonalna - polega na tym że przy ustalaniu znaczenia danego przepisu należy uwzględniać skutki jego stosowania

33. Czym jest wykładnia literalna?

Wykładnia literalna ma miejsce gdy spośród różnych znaczeń przepisów uzyskanych za pomocą różnych dyrektyw interpretujących ostatecznie wybiera się rozumienie uzyskane za pomocą dyrektyw językowych.

34. Czym jest wykładnia rozszerzająca i zwężająca?

Wykładnia rozszerzająca występuje wtedy gdy porównując interpretacje uzyskane za pomocą różnych dyrektyw zostaje wybrane znaczenie wynikające z dyrektyw poza językowych i jest ono szersze od rozumienia językowego. Wykładnia zwężająca występuje wtedy gdy to rozumienie jest węższe od rozumienia językowego

35. Moc wiążąca wykładni.

Moc wiążąca wykładni:

- powszechnie obowiązująca moc wykładni ma miejsce wtedy gdy wszyscy adresaci przepisu interpretowanego są związani znaczeniem ustalonym przez interpretatora. Taka moc wiążąca wykładni ma miejsce np.: gdy interpretacji dokonał organ który przepis ustanowił.

Wykładnia autentyczna to taka której dokonuje organ ustanawiający dany przepis.

Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej polega na tym że znaczenia interpretowanego przepisu nie są związani wszyscy jego adresaci ale niektóre ich kategorie np.: wykładnia dokonana przez organ stosujący prawo.

Wykładnia nie mająca mocy wiążącej np.: wykładnia dokonana przez teoretyków prawa nie ma mocy wiążącej

36. Czym jest przepis prawny?

Przepis prawa - zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący sposób postępowania (regułę powinnego postępowania). Wyodrębniony formalnie w tekście prawnym jako jednostka redakcyjna w postaci np.: artykułu, paragrafu czy ustępu lub jako zdaniokształtny fragment jednostki redakcyjnej. Pojęcie przepis prawa nie jest tożsame z pojęciem normy prawnej; bowiem elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach i to nie tylko jednej ustawy. W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych. Przepisu nie możemy traktować w sferze prawda/fałsz.

W języku potocznym, a rzadziej w języku prawnym, przepisy prawa to także wszelkie akty normatywne obowiązujące na danym obszarze (np. w państwie).

37. Czym jest norma prawna?

Norma prawna - jest to zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na dwa pytania:

1)kto i w jakich okolicznościach,

2)jak powinien się zachować.

Niektóre normy prawne zawierają kolejny element, który odpowiada na pytanie:, jakie będą konsekwencje w przypadku, gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę.

Norma prawna powinna zawierać 3 elementy: *hipoteza; *dyspozycja; *sankcja.

38. Budowa normy prawnej.

Normy prawne mogą składać się z trzech części:

-Hipoteza - określa adresata normy oraz okoliczności których powinien on postępować w sposób zgodny z normą

-Dyspozycja - określa uprawnienia i obowiązki adresata normy

-Sankcja - określa następstwa postępowania adresata normy wbrew jej postępowaniom

39. Podział przepisów prawnych (czyli kategorie)

Przepisy prawne można podzielić na:

- Nakazujące

- Zakazujące

- Dozwalające

Przepisy można podzielić również na:

- Odsyłające

- Blankietowe - zawierają odesłanie do aktów normatywnych które dopiero mają zostać wydane

Przepisy można podzielić na:

- Dyspozytywne - względnie obowiązujące czyli obowiązujące wówczas gdy strony nie uregulowały swoich relacji w odmienny sposób

- Interperatywne - bez względnie obowiązujące nie mogą być ograniczone czy zmienione wolą stron

40. Czym jest stosunek prawny?

Stosunki prawne to stan zależności pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami które można ująć w kategoriach uprawnień lub obowiązków

41. Co to jest prawo?

Prawo - to całokształt reguł zachowania, ocena abstrakcyjności i generalności których nie przestrzeganie jest zagrożone zastosowaniem przymusu państwowego.

Prawo przedmiotowe to zbiór obowiązujących norm prawnych które stanowią podstawę rozstrzygnięć jednostkowych wydawanych przez uprawnione organy.

Prawo podmiotowe to sfera możności postępowania przyznana i zabezpieczona jednostce w sposób stanowczy przez obowiązujące regulacje prawne

42. Co to jest system prawny?

SYSTEM PRAWNY to całokształt obowiązujących w danym państwie norm prawnych

- obowiązujących w określonym czasie, uporządkowany w oparciu o przyjęte kryteria

- uporządkowana całość, której wszystkie części są ze sobą wzajemnie powiązane, tworząc pewnego rodzaju jedność

System prawny zbudowany jest w sposób hierarchiczny, to ogół norm prawnych obowiązujących w określonym państwie oparty na wspólnych zasadach przy czym jego części powiązane są szeregiem zależności. System prawny powinien cechować się nie sprzecznością oraz zupełnością.

43. Struktura państwa.

Państwo to suwerenna jednostka terytorialna uprawniona do wykonywania funkcji zewnętrznych i wewnętrznych.

Funkcja wewnętrzna - w jej skład wchodzą działania ze sfery:

Gospodarczej
Zwalczania przestępczości
Ochrony środowiska
Ochrony zdrowia
Stabilizacji prawa

Funkcja organizatorska która obejmuje działania państwa dotyczące organizacji służb publicznych, transportu, łączności jako czynników kształtujących ład w państwie.

Funkcja oświatowo-wychowawcza to przede wszystkim działania edukacyjne państwa.

Władza publiczna - władza jest legalna gdy opiera się (w swoich działaniach) w swoim postępowaniu na regulacjach prawnych, władza jest legitymizmowana gdy ma przyzwolenie społeczne.

Z uwagi na strukturę państwa można wyodrębnić:

- Państwo unitarne - czyli takie których żaden z obszarów państwa stanowiący jednostka podziału terytorialnego nie jest suwerenny

- Federacja państwa czyli jednostki terytorialne mają własne władze ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze, zakres samodzielności członków federacji określa konstytucja państwa związkowego

- Konfederacja czyli luźne związki państw suwerennych które w określonych dziedzinach decydują się na wspólną politykę

44. Czym są partie polityczne?

Partie polityczne - to organizacje społeczne występujące pod określoną nazwą których celem jest udział w życiu publicznym w szczególności poprzez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy

Z punktu widzenia struktury organizacyjnej wyodrębnić można partie masowe i kadrowe.

45. Organy pośredniczące w wykonywaniu władzy państwowej.

Organy pośredniczące w wykonywaniu władzy państwowej:

Partie polityczne
Grupy nacisku
Organizacje społeczne
Kościoły i inne związki zawodowe

Organy pośredniczące akceptują społeczne oczekiwania wobec organów państwowych z drugiej oceniają skuteczność podejmowanych przez te organy rozstrzygnięcia.

46. Czym są partie masowe i kadrowe?

Partie masowe - masowa rekrutacja członków, trwała struktura organizacyjna.

Partie kadrowe - opierają swą działalność na niewielkich grupach profesjonalnych polityków niekiedy korzystają z sympatyków, wolontariuszy np.: w czasie kampanii wyborczych.

Partie mogą mieć również różnie zbudowane struktury wewnętrzne aż do ściśle

scentralizowanych. Partie polityczne są konstytucyjnym elementem systemu demokratycznego.

47. Funkcje partii.

Wyróżnia się trzy podstawowe funkcje partii politycznych:

1.funkcja wyborcza - przejawia się w zgłaszaniu kandydatów na stanowiska wybieralne, przygotowywaniu programów wyborczych, uczestniczeniu w prowadzeniu kampanii wyborczych

2.funkcja rządzenia wiąże się między innymi z personalną obsadą najważniejszych stanowisk w państwie (skład osobowy sejmu kształtujący się w wyniku wyborów), posłowie w sejmie grupują się w grupy bądź w koła

3.funkcja integracji i mobilizacji politycznej, której przejawem jest potrzeba utrzymywania przez partie polityczne łączności z wyborcami.

48. Co to jest system partyjny?

System partyjny to układ współzależności pomiędzy partiami politycznymi które funkcjonują na scenie politycznej w określonym państwie. Można wyodrębnić systemy:

- jedno partyjne (totalitaryzm - nie mogą one funkcjonować w państwach demokratycznych), w ramach systemu jedno partyjnego można wyodrębnić system partii hegomonistycznych

- system dwu partyjny cechuje się względną równością między dwoma partiami, które prowadzą wyrównaną walkę jeżeli chodzi o wyborców i system wyborczy. Tak naprawdę to programy dwóch rywalizujących ze sobą partii są do siebie mocno zbliżone, rządy w systemie dwu partyjnym cechują się względną stabilnością.

- System wielo partyjny charakteryzuje się funkcjonowaniem na scenie politycznej wielu partii politycznych (chodzi tu oczywiście o sejm), wskazuje na istnienie stosunkowo wielu podziałów społecznych ponieważ większa liczba ugrupowań uzyskuje poparcie społeczne, z jednej strony stwarza wyborcom szersze możliwości znalezienia ugrupowania z którym mogą się identyfikować, ale z drugiej strony w następstwie wyborów parlamentarnych niezbędne jest budowanie wielokrotnie trudnych koalicji aby zapewnić większość rządowi w sejmie. Sprzyja konkurencyjności pomiędzy partiami politycznymi.

49. Czym są grupy nacisku?

Grupy nacisku są to siły pośredniczące między społeczeństwem a władzą, które skupiają ludzi broniących interesy określonych grup społecznych, instytucji lub organizacji i oddziaływują na władzę publiczną środkami ekonomicznymi, politycznymi, propagandowymi, aby osiągną określone korzyści np.: związki zawodowe w Polsce, organizacje pracodawców, wolnych zawodów, kulturalne, religijne.

Grupy nacisku w odróżnieniu od partii politycznych nie dążą do zdobycia i sprawowania władzy ale do wywierania wpływu na ośrodki decyzyjne. Grupy nacisku wskazują rządzącym potrzeby zaspokojenia interesów określonych podmiotów. Funkcjonowanie grup nacisku może tworzyć sytuacje korupcjogenne.

50. Różnica między grupami nacisku a partiami.

51. Czym są organizacje społeczne?

Organizacje społeczne to dobrowolne zrzeszenia tworzone w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich oraz ich interesów. Zrzeszanie się ludzi to jedno z podstawowych praw podmiotowych jednostki w systemie demokratycznym. Ograniczenia zrzeszania się mogą wiązać się z ochroną ładu prawnego i bezpieczeństwa obywateli. Podstawową formą prawną zrzeszeń są stowarzyszenia (mogą mieć charakter oświatowy, kulturowy). Organizacje

społeczne najczęściej zrzeszają osoby fizyczne związane ze sobą wspólnym celem, chronią interes grupy a nie interes ogólno społeczny czy indywidualny.

Organem pośredniczącym w wykonywaniu władzy to kościoły i inne związki wyznaniowe, mogą mieć one wymiar bezpośredni i wiązać się z pewnym naciskiem w dążeniu do realizacji interesów wspólnoty wyznaniowej, może mieć wymiar pośredni na skutek nauczania moralnego i religijnego, które kształtuje osobowość człowieka.

52. Co należy rozumieć przez formę państwa?

Forma państwa - w wąskim znaczeniu określa strukturę, kompetencje oraz relacje faktyczne i prawne pomiędzy naczelnymi organami państwowymi. W szerszym znaczeniu obejmuje ona też strukturę prawną państwa oraz tzw: reżim polityczny. Struktura prawna to przede wszystkim podział terytorialny, reguły kształtujące relacje pomiędzy organami centralnymi i terenowymi, stopień decentralizacji państwa oraz zasady funkcjonowania samorządu. Reżim polityczny obejmuje zasady, metody i techniki jakimi posługują się rządzący wobec rządzonych.

53. Co to jest struktura prawna i reżim polityczny?

Struktura prawna to inaczej system prawny zbudowany jest w sposób hierarchiczny, to ogół norm prawnych obowiązujących w określonym państwie oparty na wspólnych zasadach przy czym jego części powiązane są szeregiem zależności. System prawny powinien cechować się nie sprzecznością oraz zupełnością.

Reżim polityczny (jeden z elementów formy państwa) - metody i techniki jakimi posługują się rządzący wobec rządzonych:

-należy mieć na uwadze pewne gwarancje i praktykę w zakresie praw i wolności człowieka i obywatela

-należy mieć na uwadze faktyczne uczestnictwo obywateli w rządzeniu a także warunki działania opozycji politycznej

54. Elementy charakterystyczne formy parlamentarno - gabinetowej.

forma parlamentarno - gabinetowa - jest to istnienie parlamentu wyłanianego w wyborach powszechnych, oddzielenie kompetencji głowy państwa od kompetencji szefa rządu (dualizm władzy wykonawczej przy przewadze szefa rządu), kreowanie rządu następuje przez parlament przy udziale głowy państwa, polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem (jedna z procedur to votum nieufności - minimum 231 posłów musi być za votum), prawo skrócenia kadencji parlamentu przez głowę państwa w ściśle określonych przez prawo przypadkach (skrócenie kadencji sejmu), prawo uczestniczenia egzekutywy w procesie ustawodawczym.

Możliwe są modyfikacje systemu parlamentarno-gabinetowego poprzez wzmocnienie władzy wykonawczej

55. Czym charakteryzuje się prezydencka forma rządów?

prezydencka forma rządów - parlament powoływany jest w wyborach powszechnych, prezydent powoływany jest w wyborach powszechnych, pełni funkcję głowy państwa, szefa rządu i zwierzchnika sił zbrojnych, w prezydenckiej formie rządów (rada gabinetowa - rada ministrów obradująca za pośrednictwem prezydenta) egzekutywa nie ma charakteru dualistycznego, prezydent jest nie zależny od parlamentu który nie może żądać jego ustąpienia jak również odwoływać mianowanych przez prezydenta ministrów, prezydent nie jest uprawniony do uczestnictwa w procesie ustawodawczym w związku z czym inicjatywy prezydenckie w zakresie prawodawstwa mogą być zgłaszane przez sprzyjających mu parlamentarzystów, prezydent ma prawo veta zawieszającego, ustawodawcze rozstrzygnięcia parlamentu choć ten dysponuje procedurami do odrzucenia veta

56. Elementy charakterystyczne reżimu demokratycznego

reżim demokratyczny:

- naród jako suweren wykonuje funkcje władcze w podstawowej mierze poprzez swoich przedstawicieli którzy wyłaniani są w wolnych wyborach,

- parlament jest organem silnym kompetencyjnie wykonującym funkcję kontrolną wobec egzekutywy

- obowiązującą jest reguła państwa prawnego

- obowiązującą jest zasada równości wobec prawa

- konstytucyjnie ujęte są prawa i wolności człowieka i obywatela

- decentralizacja władzy państwowej przy podkreśleniu roli samorządu w jej wykonaniu

- pluralizm polityczny (wolność tworzenia partii politycznych) czyli wielo partyjność

- zgłaszanie kandydatów na funkcje wybieralne jest nie skrępowane

- kandydaci mogą swobodnie głosić swoje programy

- wybory przeprowadzane są przez organy wyborcze politycznie nie za angażowane lub zrównoważone

- wyniki głosowania ustalane są rzetelnie a sposób podziału mandatów jest prawnie określony

- nie występują przeszkody w uzyskaniu prawnie zdobytego mandatu

- prawo stanowione jest przez przedstawicieli suwerena a normy prawne są wiążące dla obywateli

57. Elementy charakterystyczne reżimu liberalno - demokratycznego i socjaldemokratycznego.

W ramach reżimu demokratycznego można wyodrębnić reżim liberalno - demokratyczny w którym wartością nadrzędną jest wolność jednostki od przymusu i ingerencji państwa dopiero w dalszej kolejności równość i bezpieczeństwo socjalne, dobrobyt osiągany jest przez konkurencję i wolny rynek co gwarantuje postęp społeczny.

W reżimie demokratycznym można jeszcze wyodrębnić reżim socjaldemokratyczny w którym obywatele powinni mieć prawo do bezpieczeństwa socjalnego które jest istotnym elementem równości.

58. Co charakteryzuje reżim autokratyczny?

Reżim autokratyczny:

- Zakres wolności i praw jednostki ujęty jest w systemie prawnym wąsko a jeszcze węższa jest sfera praktycznej realizacji tych praw

- Władza państwowa należy do jednostek lub grup i nie podlega kontroli społecznej

- Występuje ograniczenie lub brak wolnych wyborów przez co nie istnieje mechanizm uniemożliwiający przejęcie władzy

- Przymus państwowy nie jest prawnie ograniczony

-Brak jest instytucji przedstawicielskich, względnie mają one wymiar fasadowy

- Rządy sprawowane są przez partię hegemonistyczną oraz struktury siłowe

-Władza związana jest z jedną partią a legalna opozycja jest zlikwidowana

59. Co charakteryzuje reżim totalitarny?

Reżim totalitarny:

-Jest to zniesienie autonomii jednostki i społeczeństwa wobec państwa

- Istnienie partii hegemonistycznej która skupia władzę w państwie

- Brak pluralizmu w wymiarze instytucjonalnym głównie w polityce

- Indoktrynacja społeczeństwa

- Upaństwowienie gospodarki

Reżim totalitarny można traktować jako postać samodzielną lub odmianę reżimu autokratycznego, w tym reżimie jednostki i społeczeństwo nie posiadają żadnej sfery autonomii wobec władzy a aparat państwowy zostaje zawłaszczony przez struktury partyjne.

60. Na czym polega idea społeczeństwa obywatelskiego?

Społeczeństwo obywatelskie opiera się na założeniu ze w państwie istnieją różne formy aktywności obywatelskiej które są zorganizowane niezależnie od organów państwa w konsekwencji obywatele zyskują bieżący wpływ na władzę ale nie mogą być przez nią dowolnie kształtowani a w konsekwencji powstają partnerskie relacje pomiędzy organami państwa a stowarzyszeniami obywateli.

61. Pojęcie i funkcje państwa.

Państwo to suwerenna jednostka terytorialna uprawniona do wykonywania funkcji zewnętrznych i wewnętrznych.

Państwo jest jednostką terytorialną, państwo jest jednostką odnoszącą się do danej liczby ludności (obywateli)

Obywatelstwo to stosunek prawny łączący jednostkę z państwem z którego wynikają określone następstwa suwerenności w państwie, dotyczy zwierzchnictwa terytorialnego oraz nie zależności państwa.

Przymusowy charakter państwa - przynależność do państwa nie jest dobrowolna, państwo posługuje się w określonych prawnie sytuacjach przymusem.

Funkcja wewnętrzna - w jej skład wchodzą działania ze sfery:

Gospodarczej
Zwalczania przestępczości
Ochrony środowiska
Ochrony zdrowia
Stabilizacji prawa

Funkcja organizatorska która obejmuje działania państwa dotyczące organizacji służb publicznych, transportu, łączności jako czynników kształtujących ład w państwie.

Funkcja oświatowo-wychowawcza to przede wszystkim działania edukacyjne państwa.

Władza publiczna - władza jest legalna gdy opiera się (w swoich działaniach) w swoim postępowaniu na regulacjach prawnych, władza jest legitymizmowana gdy ma przyzwolenie społeczne.

62. Federacje.

Federacja (łac. foederatio - sprzymierzenie) - państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów, krajów, prowincji), ale posiadających wspólny (federalny) rząd.

Państwa związkowe posiadają zwykle szeroką autonomię wewnętrzną oraz tworzą w niektórych kwestiach własne prawa, wspólna pozostaje najczęściej polityka zagraniczna i obronna. Kraje federacyjne posiadają wspólną walutę.

Cechy federacji:

1. Terytorium państwa federacyjnego, pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą całością.

2. Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą.

3. Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy.

4. Istnieje podwójne obywatelstwo.

5. Parlament związkowy jest dwuizbowy