WSPÓŁCZESNE ROZUMIENIE POLITYKI:

Polityka - słowo pochodzenia greckiego. Pochodzi od słowa polityke, co oznacza sztukę dobrego prowadzenia spraw w gospodarstwie domowym lub mieście lub sztukę rządzenia w państwie. (polites, polis), żeby móc rządzić trzeba posiadać talent, tzn. dar z którym się przychodzi na świat. Nie każdy może rządzić w państwie a jedynie jedn. wybitne przez nas wybrane.

Współczesne rozumienie odbiega od rozumienia dawnego, dziś oznacza dążenie do zdobycia władzy, oraz wykonywanie czynności rządzenia. Oznacza dążność do utrzymania już zdobytej władzy.

NA JAKIE PYTANIA ODPOWIADA EKONOMIA POZYTYWNA, NORMATYWNA, SZTUKA EKONOMII:

Ekonomia pozytywna - jest skupiona na badaniu czynników rządzących działalnością gosp. człowieka. Celem działań jest tu zrozumienie obiektywnego stanu gosp. Dla samego zrozumienia. Wszelkie rozumowania powinny być wolne od wszelkich sądów normatywnych. Na gruncie ekonomii szuka się odpowiedzi na pytania: co określa podział dochodów?, w jaki sposób funkcjonuje gospodarka?, jakie czynniki w tej jednej gospodarce funkcjonują?

Ekonomia normatywna - na jej gruncie otrzymujemy odp. na pytania jak być powinno. To dział ekonomii, który integruje w sobie dociekania ekonomiczne jak i etyczne. Jest to bardziej filozoficzny dział ekonomii niż ekonomia pozytywna.

Sztuka ekonomii - dotyczy polityki. Na gruncie sztuki ekonomii dochodzi do powiązania ekonomii pozytywnej i normatywnej. Sztuka ekonomii zajmuje się tym, od czego abstrahuje ekonomia pozytywna. Termin ten wprowadził Keynes. Na gruncie szt. ekonomii należy zadać pyt.: jeżeli takie są czyjeś cele normatywne z jednej strony i jeżeli gospodarka funkcjonuje tak, jak funkcjonuje, to jak te cele najlepiej osiągnąć? Należy też zadać pyt.: Na jakim obszarze powinna się gł. skupiać ekonomia?

Polityka gospodarcza jako nauka i praktyka:

Polityka gospodarcza jest nauką i praktyką. Jako nauka - stanowi systematyczną refleksję na temat celów interwencjonizmu pań. w sferze gospodarki oraz skuteczności stosowanych narzędzi. Są to refleksje np. na temat wartości gosporarczo-społeczno-ekonomicznych, aby stopień osiągnięcia celów polityki był jak najlepszy. Zapleczem polityki gospodarczej jako nauki jest teoria ekonomii - ekonomii normatywnej.

Jako praktyka codzienna działalność rządów, parlamentów, innych, których działalność wpływa na warunki, w jakich przebiegają procesy w sferze gospodarki narodowej. Mająca na celu kształtowanie, zmianę warunków ekonomicznych.

Uzasadnienie polityki gospodarczej:

Prowadzenie polityki gospodarczej zawsze oznacza jakieś ingerowanie w działający mechanizm gosp. To ingerowanie może przynieść korzyści, ale również i szkody. Wymaga nakładów kosztów społecznych, ingerencja powinna być więc uzasadniona.

• POLITYKA GOSPODARCZA

W specyficzny sposób traktuje odkrycia teorii ekonomii. Używa ona tych praw jak gotowych recept transformujących swe środki w cele, jakie sobie stawia (różne w różnych okresach). Związek pomiędzy teorią ekonomii a polityką gospodarczą jest jasny. Polityka gosp. wykorzystuje osiągnięcia teorii ekonomii. Pojęcie polityka gospodarcza może być stosowane do takiego systemu gospodarczego, który może podejmować decyzje automatyczne, kierując się swoimi własnymi interesami, posiadanym zasobem informacji i do którego nie stosuje się zasady narzucania pewnych rozwiązań. Nie używa się w nim tylko i wyłącznie bezpośrednich środków oddziaływania. Ponieważ prowadzenie polityki gosp. oznacza zawsze jakieś ingerowanie w działający mechanizm gospodarki, a to ingerowanie może przynieść nie tylko korzyści, ale i szkody oraz wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów społecznych, toteż polityka gospodarcza musi być uzasadniona.

Można sobie wyobrazić funkcjonowanie gospodarki bez państwa lub z jego minimalnym zaangażowaniem w sprawy gospodarcze (np. okres leseferyzmu - 1850-1890) - system gospodarczy najbardziej rozwiniętych krajów był zbliżony do systemu wolnej konkurencji. Stan taki w dłuższym okresie nie mógłby się utrzymać ponieważ społeczeństwo oczekuje od państwa pewnych działań w sferze gospodarki.

bieżąca polityka ekonomiczna

To działanie podejmowane tu i teraz, gdy podejmowane są decyzje praktyczne. Być może decyzje te tworzą fakty ekonomiczne (gospodarcze) takie, które dotychczas nie były przedmiotem zainteresowania teorii ekonomii. Dostarcza jej materiału do nowych przemyśleń (uogólnień).

Termin polityka gosp. = ekonomiczna można stosować do takiego systemu gospodarki gdzie można podejmować decyzje autonomiczne kierując się polityką akcyjną posiadanym zasobem informacji i w stosunku do którego nie używa się tylko i wyłącznie bezpośrednich środków ale w przeważającej mierze środki pośrednie tworząc warunki w których mogą być podejmowane takie a nie inne, ale autonomiczne decyzje gospodarcze.

Efekt zewnĘtrzny:

Powstaje w związku z zasadniczymi celami prowadzenia działalności gospodarczej. Jest czymś, co towarzyszy niezależnie czy inne osoby chcą tego czy nie. Nie jest celem samym w sobie.

SMITH - OBOWIĄZKI:

ADAM SMITH - twórca ekonomii klasycznej określił 3 główne zadania państwa: W „Bogactwie narodów” pisze „w myśl systemów naturalnej wolności panujący będzie miał spełniać jedynie 3 obowiązki. Są to obowiązki wielkiej wagi, ale za to są one jasne i powszechnie zrozumiałe. Są to:

1. Obowiązek ochrony społeczeństwa przed gwałtem lub inwazją ze strony innych niezależnych społeczeństw.

2. Obowiązek jak najdalej idącej obrony każdego członka społeczeństwa przed niesprawiedliwością i uciskiem ze strony wszystkich innych członków społeczeństwa, czyli obowiązek ustanowienia prawidłowego wymiaru sprawiedliwości.

3. Obowiązek ustanowienia i u mania pewnych urządzeń publicznych, których ustano-wienie lub utrzymanie nie może nigdy leżeć w interesie jednostki albo nawet grupie jednostek. Dlatego, że dochód nigdy nie pokryje k-tów jednostce, lub małej grupie jednostek, choć k-ty jakie poniosło jakieś społ. może często pokryć nadwyżką”.

WYJAŚNIJ DLACZEGO SMITH NIE UJĄŁ FUNKCJI SOCJALNEJ:

Smith uznawał „prawo naturalnej wolności” i był zwolennikiem mechanizmu wolnej konkurencji.

CZYM ZAJMUJE SIĘ POLITYKA FISKALNA:

Wśród polityki fiskalnej wyróżnia się politykę:- budżetową - dotyczy szeroko pojętego funkcjonowania budżetu państwa; - podatkową - związaną z optymalizowaniem systemów podatkowych w związku z ich wpływem na aktywność gospodarczą podmiotów; - dochodową - to wszystkie te działania, których celem jest zapewnienie odpowiednio wysokich dochodów budżetowych; - wydatkową.

DEFINICJA BUDŻETU:

Budżet jest terminem, pojęciem i urządzeniem za pomocą którego można określić charakter polityki fiskalnej. Mówiąc o centralnym budżecie państwa można mieć dwojakie ujęcie dochodów i wydatków państwa:

Plan jest wtedy, gdy dotyczy jednego z przyszłych okresów,

Ujęcie faktyczne osiąganych dochodów lub wydatkowanych środków (jeśli chodzi o jeden z okresów minionych).

Główne czynniki rozwoju gospODARKI rynkowej od początku istnienia gosp. do 1890r:

Dążenie prywatnych przedsiębiorstw do maks. osobistego bogactwa, główny czynnik motywacyjny.

Wolnokonkurencyjny mechanizm rynkowy jako czynnik regulacyjny.

Ingerencja państwa jako czynnik wspomagający.

ROLA PAŃSTWA W ROZWOJU GOSPODARKI RYNKOWEJ

Motyw skłaniający do podejmowania działalności gospodarczej, dążenie do maksymalizacji bogactw i niczym nieskrępowane działanie praw i podaży miały gwarancję rozwoju gospodarczego w długim i krótkim okresie. Gwarantowałoby to również powiększenie dobrobytu społeczeństwa i całego narodu. Rola państwa sprowadziłaby się do tego by nie przeszkadzać działającemu systemowi rynkowemu ochraniać obywateli.

We Francji w 1794 r. rząd francuski założył pierwszą na świecie szkołę politechniczną - kształcącą inżynierów. Często finansowano wyjazdy inżynierów do Anglii, aby mogli obserwować pracę tamtejszych naukowców. W 1856 r. we Francji założono pierwsze czasopismo techniczne popularyzujące ang. wynalazki. Z I wojny światowej Francja wyszła gospodarczo bardziej osłabiona niż Niemcy, mimo że odzyskała Alzację i Lotaryngię. Posunięcia interwencyjne, które od początku lat 30 miały miejsce we Francji przyczyniły się do poważnego sukcesu jej gospodarki.

W Anglii w końcu XVIII w. zaczęto przyznawać nagrody za zwiększanie wydajności pracy. Motywem tego była konieczność sprostania konkurencji międzynarodowej na zagr. rynkach. Tutaj najwcześniej upowszechnił się 10-godzinny dzień pracy. Krótszy dzień pracy obowiązywał dla kobiet i dzieci. Tuż po wojnie państwo było zadłużone wobec USA na 8 mld $. Gospodarka przeżywała okres regresji spowodowanej wycofaniem się rządu z bezpośredniej ingerencji w gospodarkę.

W USA w XIX w. państwo finansowało budowę dróg, kanałów oraz stosowało b. wiele ułatwień, aż do darmowego rozdawania ziemi dla tych przedsiębiorstw, które zajmowały się budową kolei żelaznych. Przed I wojną ś. Państwo zapewniło sobie pozycję lidera gosp. w świecie, a po zakończeniu wojny jeszcze tę pozycję wzmocniło.

W Niemczech w latach 80-tych Bismarck po raz pierwszy na świecie wprowadził obowiązkowe ubezpieczenie społeczne. Koszt tych ubezpieczeń obciążał pracodawcę. Państwo angażowało się bezpośrednio w działania gosp. stając się właścicielem lub spółwłaścicielem przedsiębiorstw, a nawet całej gałęzi gospodarki (koleje, przemysł stoczniowy). Państwo prowadziło politykę protekcji celnej przed granicą. Chodziło o ustawienie przeszkód dla produkcji angielskiej i amerykańskiej. Państwo Niemieckie sprzyjało i popierało tworzenie w gospodarce karteli, co przyczyniło się do przyśpieszenie postępu technicznego. Po I wojnie światowej Niemcy musiały spłacać nałożone przez aliantów kontrubucje. Panowała tu inflacja popytowa, która przerodziła się w katastrofalną hiperinflację.

Za decydujące dla rozwoju kapitalistycznej gospodarki rynkowej należy uznać: 1) Dążenie prywatnych przedsiębiorców do maksymalizacji osobistego bogactwa (max zysku) - gł. czynnik motywacyjny. 2) Wolnokonkurencyjny i dość żywiołowo działający mechanizm rynkowy jako czynnik regulacyjny. 3) Ingerencja państwa jako czynnik wspom. tylko działanie rynku.

Kryteria podziału sektora publicznego:

- wydatkowe, - majątkowe, - własnościowe

WSPÓŁCZESNE FUNKCJE PAŃSTWA:

- publiczna - jej wypełnianie oznacza bezpośrednią aktywność państwa w administracji, obronie narodowej, dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrzne-go, sądownictwa, reprezentacji, dyplomacji itp. Mieszczą się tu działania państwa polegające na dbałości, aby tworzyć sprawiedliwe prawo, aby było ono przez wszystkich przestrzegane.

- socjalna - spełnianie tej funkcji oznacza podejmowanie działania w dziedzinach ochrony zdrowia obywateli ich wykształcenia przynajmniej na podstawowym niezbędnym zakresie. Pomoc i opiekę społeczną dla tych, którzy nie są w stanie zapewnić sobie niezbędnych do życia środków.

- ekonomiczna (gospodarcza) - jej wypełnianie oznacza kształtowanie przez państwo stosunków ekonomicznych poprzez prowadzenie polityki ekonomicznej, podejmowanie wszelkich działań regulacyjnych w stosunku do istniejącego układu gospodarczego, oznacza też bezpośrednie uczestnictwo państwa w procesach gospodarczych wiążące się z faktem istnienia sektora państwowej własności przedsiębiorstw. - polityczna

Jakie są wsp. prZEJAWY aktywnej działalności państwa:

Sfera realna aktywności ekonomicznej państwa to ta część gospodarki narodowej, której państwo bezpośrednio prowadzi działalność gospodarczą (to jest obszar gdzie państwo jest właścicielem przeds. państwowych). Po określeniu sektora państwowej własności przedsiębior-stw dla sfery realnej pozostaje określenie sfery regulacyjnej.

Sfera regulacyjna aktywności ekonomicznej państwa oznacza wszelkie przejawy zamierzonej interwencji państwa w funkcjonowaniu gospodarki.

Krzywa Laffera:

Jest ilustracją ogólnych skutków polityki fiskalnej dla gospodarki. Ujmuje związek pomiędzy różnymi poziomami stóp podatkowych, a dochodem państwa uzyskanym z np. podatków. Ten sam dochód zapewniają pań-stwu dwa poziomy stóp podatkowych - niższa S₁ i wyższa S₂. Maksymalny dochód zapewnia państwu tylko jedna stopa podatkowa S₀ - jest ona stopą optymalną. Z punktu widzenia wpływów budżetowych jest to obojętne czy zastosujemy wyższą czy niższą stopę podatkową, nie jest to jednak obojętne dla gospodarki. Maksymalna stopa podatkowa S₂ zapewnia zerowy dochód dla budżetu państwa, dlatego że nikomu nie opłaca się prowadzić działalności gospodarczej. Maksymalny dochód dla państwa jest w stanie zapewnić tylko stopa optymalna.

Laseferyzm:

(1850 - 1890), okres gdzie system gospodarek najbardziej rozwiniętych krajów był zbliżony do systemu wolnej konkurencji. Można wyobrazić sobie gospodarkę funkcjonującą bez państwa lub z jego minimalnym zaangażowaniem. Stan taki nie mógłby utrzymać się w dłuższym okresie, dlatego, że społeczeństwo oczekuje od państwa pewnych działań w sferze gospodarki, nakłada na państwo pewne funkcje, obowiązki, które wiążą się z podejmowaniem pewnych działań gospodarczych, wymaga, aby państwo zapewniało w maks. stopniu sprawiedliwość społeczną, aby bezrobocie było jak najniższe, nie było inflacji, żeby państwo pomagało tym ludziom, którzy nie mogą sami sobie poradzić.

NARZĘDZIA POLITYKI FISKALNEJ

Podatki, cła, opłaty na rzecz budżetu centralnego, długu publicznego, ulgi podatkowe.

• Budżet zrównoważony

Dochody = wydatki. Dochody większe niż wydatki - nadwyżka budżetowa

Definicja polityki fiskalnej:

Tworzenie dochodu budżetu państwa, a następnie ich wykorzystanie (wydatkowanie). Polega na wyborze i podejmowaniu na podstawie tych wyborów działań, które mają na celu osiągnięcie odpowiednich dochodów budżetowych (na wcześniej założonym poziomie). Polega na wydatkowaniu środków budżetowych w związku z ustalonymi wcześniej celami, potrzebami, zgodnie z przyjętymi wcześniej propozycjami tych wydatków.

Skutki prowadzenia aktywnej polityki fisk:

w wyniku redystrybucji część dochodu nar. zostaje przesunięta z miejsc gdzie nastąpiło jego wytworzenie i podział pierwotny do innych miejsc i podmiotów zgodnie z przyjętymi założeniami polit. redystrybucyjnej. Ten wtórny podział doch. nar. dokonuje się wielokrotnie, zanim dojdzie do podziału ostatecznego w gosp. To jak część dochodu nar. przepływa przez budżet pań. jest ważnym wyznacznikiem aktywności państwa w gosp i roli jaką w niej państwo odgrywa. Są to skutki redystrybucyjne; - skutki regulacyjne dotyczą wpływu na popyt podmiotów. Polegają np. na zmniejszeniu popytu u jednych podmiotów a u innych podm. powodują skutek przeciwny. Skutki reguł. mogą wywierać wpływ na to jak w danym okresie kształtuje się zużycie rzeczowych skł. produktu narodowego i jak w tym okresie kształtuje się struktura popytu globalnego.

Instrumenty polityki fiskalnej:

1. Automatyczne stabilizatory koniunktury - niektóre instrumenty fiskalne jak np. zasiłki dla bezrobotnych, podatki dochodowe, cła, podatek VAT zmieniają swoje oddziaływanie na podmioty stosownie do zmian koniunktury bez konieczności podejmowania działań ze strony rządu dotyczących stawek podatkowych, zmian progresji podatków dochodowych, zmian zasiłków dla bezrobotnych itd.

2. Dyskrecjonalne środki oddziaływania - i tzw. aktywna polityka fiskalna to wykorzystywanie instrumentów dyskrecjonalnych określa się jako gromadzenie aktywnej polityki fiskalnej w przeciwieństwie do tej wykorzystującej tylko działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury, co określa się jako politykę bierną. Słowo dyskrecjonalne ozn. uznaniowe - czyli stosowane w zależności od uznania. Zaliczamy tu takie działania jak: organizowanie i finansowanie robót publicznych, opracowywanie i realizacja nowych programów wydatków rządowych oraz zmian dotyczących stawek podatkowych.

Dyskrecjonalne instrumenty fiskalne:

ich wykorzystanie określa się jako prowadzenie aktywnej polityki fiskalnej. Słowo dyskrecjonalne oznacza uznaniowe czyli stosowane w zależności od uznania. Do grupy tej zaliczamy: - organizowanie i finansowanie robót publicznych, - opracowywanie i realizacja nowych programów wydatków rządowych, - zmiana dotychczasowych stawek podatkowych. Przeprowadzenie szerszego programu robót publicznych pociąga za sobą zazwyczaj deficyt budżetowy. W krótkim okresie roboty publ. mogą przyczynić się do łagodzenia dolegliwości zw. z wysokim bezrobociem, ze spadkiem dochodów i spadkiem popytu, ale w długim okresie powstaje konieczność uporania się z wysokim deficytem budż., który może nadać gospodarce inflacyjny impuls. Opracowywanie i realizacja nowych programów wydatków jest to instrument, którego wykorzystanie może polegać na uwzględnieniu w dotychczasowych wydatkach rządu pozycji nowych, dotychczas nie istniejących związanych z syt. gosp. która by takiej interwencji wymagała, np. plan interwencyjnego zatrudniania absolwentów w przedsiębiorstwach państwowych. Zmiana stawek podatkowych jest instrumentem stosowanym w momencie gdy ask stają się niewystarczające lub zbyt słabe. W warunkach szczególnie głębokiego załamania może okazać się konieczna radykalna redukcja stawek podatkowych, tak aby nie obniżać i tak niskiego dochodu. (przykład: ostatnie strajki przewoźników w Europie wpłynęły na obniżenie stawek akcyzy zawartych w cenie paliw). Instrument ten wpływa jednak destabilizująco na warunki prowadzenia działalności gosp. wprowadzając dodatkowy element niepewności i ryzyka. Stosowanie go powoduje powstawanie opinii o niestabilności kraju go stosującego.

Skutki wzrostu podatków w ramach działalności państwa wykorzystującego różne elementy polityki fiskalnej

Za pomocą odpowiednich bodźców fiskalnych( wzrostu podatków lub zmniejszenia wydatków budż.), można wpływać na popyt i tą drogą utrzymywać produkcję i zatrudnienie na odp. poziomie. W myśl tej koncepcji polit. fisk. obniża poziom podatków( przy pozostałych wartościach nie zmienionych). Umożliwiłoby to podatnikom zachować dla siebie większą część dochodów, co przy danej skłonności do konsumpcji i przy danej skłonności do oszczędzania mogłoby doprowadzić do odpowiedniego wzrostu wydatków i odp. wzrostu popytu konsumpcyjnego. Z kolei wzrost tego popytu dla prod. dóbr i usług stanowiłoby bodziec do planowania wzrostu prod. najprawdopodobniej wzrost ten poprzedzony by został odp. wzrostem zatrudnienia i inwestycji. W ten sposób impuls fisk., który może polegać na wzroście wydatków budż. państwa i wzroście popytu państwowego, poprzez spowodowanie wzrostu popytu na produkty doprowadziłoby do wzrostu popytu na czynniki prod. i do wzrostu realnego dochodu. Entuzjaści wpływania polit. fisk. na popyt globalny okrzyknęli takie działanie rządu mianem zarządzania popytem. Przy założeniu, że dany poziom popytu globalnego w gosp. składa się z popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego oraz popytu państwowego, możemy zauważyć wzrost popytu państwowego spowodowany wzrostem realnych wydatków z budżetu państwa, który to wzrost jest możliwy dzięki wcześniejszemu wzrostowi podatków lub sprzedaży obligacji skarbowych, wypiera z rynku część popytu prywatnego konsumpcyjnego i popytu prywatnego inwestycyjnego. Może dojść do zjawiska zastępowania popytu prywatnego- państwowym(wypieranie), dzięki zwiększaniu realnych wydatków budż., które są możliwe do zrealizowania po uprzednim wzroście podatków. Polityka gosp. w ostateczności dąży do zachowania równowagi gosp.- chodzi tu o zachowanie zrównoważonego tempa wzrostu dokonującego się przy możliwie pełnym zatrudnieniu, a w przypadku, gdyby ta równ. gosp. była zachwiana- polit. gosp. ma za zadanie przywrócenie stanu tej równowagi.

Wzrost obciążeń podatkowych wywołuje negatywne skutki, które z jednej strony wyrażają się w zmniejszeniu podaży czynników prod., a z drugiej strony w zmniejszonym popycie na te czynniki. Wg. przedstawicieli ekonomii podażowej każdy podatek jest źródłem tzw. efektu akcyzowego, który polega na zmianie relacji cen i kosztów.

Podatek od sprzedaży danego produktu podnosi jego cenę w relacji do innych produktów. Podobnie jest w przyp. podatków nakładanych na pewną działalność. One również relatywnie zmniejszają dochody osiągane z tej działaln. w relacji do innych typów działaln. Jako ostateczny rezultat występowania efektu akcyzowego następuje osłabienie aktywn. gosp.; to powoduje powst. strat w prod. i zatrudnieniu.

O skutkach polit. fisk. można wnioskować na podst. przebiegu krzywej Laffera. Końcowe wnioski są identyczne. Pokazuje, że nast. zmniejszenie aktywności ekonom. w społeczeństwie, w stos. do tego poziomu aktywności ekonom., który mógłby być osiągnięty bez pomocy ze strony podatków( lub po zmniejszeniu podatków).Walka z bezrobociem

Bezrobocie i inflację zgodnie uznaje się za plagę ekonom., bo ich istnienie jest namacalnym dowodem, że gosp. nie wykorzystuje w pełni wszystkich istniejących mocy prod. W wyniku bezrobocia dochodzi do obniżenia zajmowanego statutu, szkód w wymiarze psychicznym i psychologicznym. W Polsce obecnie bezrobocie utrzymuje się na wysokim poziomie i prawdopodobnie osiągnie poziom 15% ogólnego zasobu siły roboczej.

• Zasób siły roboczej

w danym momencie tworzą osoby aktywne zawodowo, a więc osoby pracujące, pozostające w stos. pracy i osoby bezrobotne poszukujące pracy.

• Osoby bezrobotne

to osoby, które jednocześnie nie pracują w danym momencie( np. w tygodniu)i w ciągu ostatnich 4 tygodni nie pracowały i aktywnie poszukiwały pracy, ale były zmuszone czekać na podjęcie pracy z winy pracodawcy czy zakładu.

• Bierni zawodowo

to osoby, które nie zaliczają się ani do pracujących, ani do bezrobotnych. Są to osoby poza zasobem siły roboczej( dzieci, emeryci, niepełnosprawni niezdolni do podjęcia pracy, bezrobotni nie poszukujący pracy).

Współczynnik aktywności zawodowej- obliczany jest jako udział osób akt. zawodowo w liczbie ludności ogółem od 15 lat wzwyż.

Wskaźnik zatrudnienia- udział osób pracujących w liczbie ludności ogółem powyżej 15 lat.

W Polsce do bezrobotnych (zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu) zalicza się osoby: 1) niezatrudnione, nie wykonujące innej pracy zarobkowej, 2) zdolne i gotowe do podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, 3) nie uczące się w szkołach w syst. dziennym, 4) koniecznie zarejestrowane w odp. Urzędzie Pracy, 5) o ile ukończyły 18 lat( z wyj. młodocianych absolwentów szkół), kobiety, które nie ukończyły 60 lat, a mężczyźni 65 roku życia, 6) osoby te nie nabyły prawa do emerytury lub renty, albo po ustaniu zatrudnienia nie pobierają zasiłków chorobowych, macierzyńskich, świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłków wychowawczych, 7) osoby te nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o łącznej powierzchni pow. 2 ha użytków rolnych przeliczeniowych, 8) osoby te nie podlegają ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z tyt. stałej pracy jako zatrudnieni w gosp. rolnym o pow. Użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, 9) nie podjęły pozarolniczej działaln. gosp. lub nie podlegają na podst. odrębnych przepisów obowiązkowemu ubezpieczeniu społ. , 10) mogą to być osoby niepełnosprawne, których stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie pełnego wymiaru pracy w zawodzie, 11) nie mogą to być osoby tymczasowo aresztowane i odbywające karę pozbawienia wolności.

Stopa bezrobocia zarejestrowanego

to stos. liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktyw. zawodowo

• Stopa bezrobocia -to stos. liczby bezrobotnych w danym m- cu do ludności aktywnej cywilnej zawodowo ogółem.

• Frykcja

to krótkotrwałe, momentalne niedostosowanie pomiędzy wielkościami, które w normalnej sytuacji, czyli w sytuacji równowagi powinny sobie odpowiadać. Mogą to być np. chwilowe niedostosowania między popytem a podażą na konkretnym rynku produkcji, rynku pieniężnym i pracy.

Kiedy takie niedostosowania wystąpią na rynku pracy, to są one często przyczyną tzw. bezrobocia frykcyjnego, które powstaje jako skutek chwilowego niedostosowania między zapotrzebowaniem na pracę a podażą pracy. Bezrobocie frykcyjne- wynika stąd, że np. ludzie chorują i nie mogą przez jakiś czas podjąć pracy, z tego względu, że nie mogą pracować tracą dotychczasowe zatrudnienie. Wynika ono również stąd, że ludzie przenoszą się i przez jakiś krótki okres czasu pozostają bez pracy. Na ogół bezr. frykcyjne nie jest wielkie, ale jest to również rodzaj bezrobocia niemożliwy do obniżenia normalnymi środkami.

• Bezrobocie strukturalne

wynika z poważnych niedostosowań strukturalnych( zdarzających się w dłuższych okresach czasu i wywołanych przez procesy długotrwające).Na ogół nowe technologie wymagają nowych, innych specjalistów o nowych, innych kwalifikacjach. To wywołuje niedostosowanie struktury zapotrzebowania na siłę roboczą o okr. kwalifikacjach do istniejącej struktury kwalifikacji. Z tych przyczyn powstające bezrobocie naz. strukturalnym. Umożliwienie zmian kwalifikacji jest sposobem walki z tym rodzajem bezrobocia. Od czasu do czasu zdarzają się niespodziewane zmiany, np. szok naftowy z pocz. lat 70- tych z dnia na dzień zmieniły się warunki gospodarowania w przemyśle bazującym na imporcie ropy naft. z krajów OPEC. Zanim poradzono sobie z problemem nagłego wzrostu k- tów ropy naft., zanim opracowano i wdrożono nowe technologie, właśnie wiele osób z powodu szoku naft. musiało stracić pracę.

• Bezrobocie koniunkturalne

( zwane też keynesowskim lub cyklicznym)- ma związek ze zmianą koniunktury i przebiegiem cyklu koniunkturalnego. Keynes w „ Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza” dochodzi do wniosku, że przyczyną cyklicznego poziomu gosp. kapitalistycznej jest ogólnie niedostatek efektywnego popytu wobec możliwości prod. w fazie recesji dochodzi najczęściej do obniżenia poziomu popytu globalnego, natomiast wolno reagujące nieelastyczne ceny i płace nie dostosowują się dość szybko. W efekcie sztywności płac i cen dochodzi do zwolnień i bezrobocia, ponieważ nast. obniżenie prod. i popytu.

• Popyt obniżony

(niedostateczny)- to taki, którego poziom jest niższy niż ten, który pozwala na pełne zatrudnienie czynników prod. Jeżeli prod. się obniża, dostosowując się do spadku popytu a płace i ceny nie reagują dość szybko na te dostosowania, to musi dojść do zwolnień, mimo że pracownicy chcą pracować za dotychczasową płacę. Kiedy gosp. dźwiga się z kryzysu, koniunktura poprawia się, realnie wzrasta podaż, a st. proc. obniża się( bo ceny i płace obniżyły się), to ten rodzaj bezrobocia zanika.

• Bezrobocie klasyczne

rynek klasyczny, czyli doskonalekonkurencyjny, na którym ceny i płace są doskonale elastyczne tzn. płace i ceny reagują natychmiast na zmiany podst. wielkości popytu i podaży. Fakt istnienia bezrobocia tłumaczy się przyczynami zewnętrznymi. To interwencjonizm państwa na rynku pracy, działaln. związków zawod. wywołują takie stany nierównowagi, które prowadzą do powstania bezrobocia. Interwencjonizm państwa na rynku pracy dot.:- ustawodawstwa w dziedzinie płac minimalnych, - różnych posunięć rządu, wpływających na wzrost k- tów pracy, jakie muszą ponosić przedsięb.( np. składki ZUS), - ingerowanie w warunki, w jakich przebiega praca w przedsięb. prywatnych( np. ustalania norm bezp., higieny pracy- to powoduje wzrost k- tów zatrudnienia). Działalność zw. zawod. skupia się przede wszystkim na dbaniu o interesy swoich członków, co sprowadza się do ustalania wys. płac realnych oraz odp. podnoszenia płac minim., jak również wywierania nacisku na rządy w sprawie podnoszenia bezp. i higieny pracy. Ten interwencjonizm państwa na rynku pracy, działaln. zw. zawod. w dziedzinie płac to siły, które działają na układ gosp. z zewnątrz. A więc to jest ta wewn. siła, która ingerując w swobodnie działający mechanizm rynkowy na rynku pracy, może doprowadzić do powstania bezrob. klasycznego.

Klasyfikacja bezrobocia ze względu na kryteria

1) Ten podział bezrob., to jest podział ze względu na przyczyny, które go wywołują. Dlatego mówimy o bezrob.: a) frykcyjnym, b) koniunkturalnym, c) klasycznym, d) cyklicznym. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę z tego kryterium, bo dzięki temu można dobrać środki odp. dla polit. gosp., które będą łagodzić, a nawet zmniejszać bezrobocie.

2) Wyróżniamy bezrob.: a) dobrowolne, b) przymusowe. Podział ten uwypukla różnice w zachowaniu się bezrobotnych. Stosunek społeczeństwa do bezrob. przymusowo jest stos. bardziej współczującym niż do bezrob. dobrowolnych. Jeżeli przyczyną bezrob. jest wewn. właściwość systemu gosp. to bezrob., jako skutek tej właściwości należałoby okr. jako przymusowe. Jeżeli przyczyną bezrob. jest siła pochodząca z zewn. systemu gosp., to niezależnie, czy jest to wynik indywidualnej czy zbiorowej woli, bezrob. należy uznać za dobrowolne. Pracownik, który wbrew swej woli traci pracę, odczuwa tę sytuację jako przymusową i z jego woli niezawinioną. Jeżeli traci pracę, bo zw. zawod. nie godzą się na obniżenie płac, to bezrob. będzie dobrowolne, bo istnieją czynniki działające z zewn. ukł gosp.

Który z wymienionych rodzajów bezrob. zaliczymy do przymusowego, a który do dobrowolnego

Bezrob. frykcyjne jest dobrowolne. Chociaż tu problemem jest nie to, że ktoś staje się bezrob., bo jego kwalifikacje okazują się nieprzydatne, ale to, że nie godzi się on na pracę w innym zawodzie, na który popyt istnieje. Bezrob. keynesowskie zaliczamy do przymusowego. Keynes uważał, że przyczynami kryzysu są niedostatki efektywnego popytu w stos. do stworzonych możliwości prod. Nie jest to przejściowa cecha syst. gosp. kapitalistycznej, ale jest to właściwość tego syst. Pewna część bezrob. strukturalnego to bezrob. dobrowolne, a pewna część to przymusowe. Cechą charakt. syst. kapit. gosp. rynkowej jest pojawianie się znaczących niedostosowań między strukturą zapotrzebowania na siłę roboczą o okr. kwalifikacjach a strukturą kwalifikacji z uwagi na dokonujący się postęp techn. i technol. Skoro istnieją lokalne niedostosowania między stopnie zapotrzebowania a istniejącymi kwalifikacjami, wówczas takie bezrob. strukturalne możemy zaliczyć do bezrob. frykcyjnego. Bezrob., które występuje w stanie rzeczywistej równowagi gosp. jest okr. mianem naturalnego i w całości zaliczane jest do bezrob. dobrowolnego.

Narzędzia stosowane do walki z różnymi typami bezrob.

Jeżeli bezrob. jest typu keynesowskiego, tzn. występuje jako skutek niedostatecznego popytu w relacji do okr. mocy prod., państwo ma okr. możliwości podejmowania działań, aby skrócić okres dochodzenia gosp. do stanu równowagi. Są to działania wspomagające działanie mechanizmu rynk., które w długim okresie doprowadziłoby do stanu pełnego zatrudnienia( do okr. relacji między popytem a podażą). Polit. ekonom. w przyp. bezrob. cyklicznego może wykorzystać narzędzia oddziaływania na popyt, aby spowodować jego wzrost. Można tego dokonać narzędziami polit. fisk., a w szczególn.:- polit. podatkowej, - polit. wydatków budż, - środkami polit. monetarnej. Ogólny wariant polit. fisk., który może być zastosowany, okr. jako wariant ekspansywny, który polega na:- obniżaniu podatków( chodzi tu o obniżenie krańcowej st. podatk.), - wzroście wydatków budż. Użycie jednych narzędzi nie wyklucza użycia drugich. Można bowiem jednocześnie stos. narzędzia bodż. oraz te, które polegają na zmianie krańcowej st. podatkowej.

W okresie stos. ekspansywnej polit. fisk. należy liczyć się z realną możliwością wystąpienia deficytu. W zw. z tym powstanie dług publiczny, który musi być spłacony. Rozumowanie ukazujące możliwości, jakimi polit. fisk. dysponuje w przyp., gdy podejmuje się walkę a bezrob. Chodzi tu o tzw. efekt akcyzowy jako jeden ze skutków nakładania podatków na ceny różnych towarów, w tym przyp. na ceny czynników prod. W przyp. rynku pracy chodzi o podatek z płac. Sytuację, w której nie występują podatki, gdy rozpatrzymy rynek pracy, a więc stan równowagi gosp. przedst. nast.: Mamy tu do czynienia na siłę roboczą ze strony producentów w postaci krzywej D oraz podażą siły roboczej, którą zgłaszają gosp. dom. S. W punkcie R, w którym jest równowaga między popytem a podażą, mamy wyzn. cenę równ. P_r, która jest jednocześnie płacą równ. Jest to płaca, która w sposób trwały równoważy popyt na siłę roboczą oraz podaż pracy. Jest to płaca nieobciążona żadnym podatkiem. Polit. fisk., która nakłada podatek na płace, sprawia że strona popytu na rynku pracy reaguje na pewien bodziec, a strona podaży tego rynku reaguje na inny bodziec. Podażowcy postulują obniżanie podatków, bo ich nakładanie hamuje działaln. gosp. jednostek.

• Przyczyny inflacji

Inflacja wynika najczęściej ze złożonego ciągu oddziaływań różnych wlk. ekon. W ciągu tym trudno jednoznacznie ustalić, co jest skutkiem, a co przyczyną. Można jednak stwierdzić, że zawsze istnieje jakaś przyczyna pierwotna, która ten ciąg oddziaływań wywołuje.

W literaturze ekonomii możemy napotkać rozróżnienie pomiędzy: 1) inflacją ciągnioną przez popyt- in. popytowa, 2) inflacją pchaną przez koszty- in. kosztowa.

Ad.1) W latach 50-tych w Polsce mieliśmy do czynienia z inflacją popytową. Zapoczątkowano wówczas proces industrializacji kraju. Wytworzyła się wtedy luka inflacyjna( nadwyżka popytu nad podażą), którą częściowo zniwelowano wprowadzając reformę płac i cen. Polegała ona na podniesieniu płac i cen z tym, że w większym stopniu podniesiono ceny. Nie było z tym kłopotu bo ceny były regulowane przez państwo. Dzięki tej reformie została obniżona realna wartość zgromadzonych przez ludzi oszczędności, które to stanowiły popyt odłożony w czasie.

Inflacja popytowa ma miejsce także w okresach wojen. Gosp. podporządkowana jest wówczas potrzebom zaopatrzenia armii, natomiast rynek zaopatrz. ludności zsuwany jest na drugi plan.

W okresach szczególnych inflacja grozi przerodzeniem się w hiperinflację, to z kolei grozi ogólnym rozprężeniem gosp. i życia społ. Dlatego też podejmuje się różne środki, także administracyjne, np.: - ścisłą kontrolę cen, - zamrożenie cen przez państwo, - reglamentację art. powszechnego użytku.

Ad.2) inflacja typu kosztowego pojawia się jako skutek wzrostu k-tów prod. W tym przyp. wzrost ogólnego poziomu jest wynikiem wcześniejszego wzrostu cen surowców, paliw, energii i pracy. Gwałtowny i znaczny wzrost k-tów prod. okr. jako szok ekonom. Takie szokowe wzrosty k-tów wytwarzania mogą wyst. w wyniku działania przyczyn naturalnych( klęsk żywiołowych, nieurodzaju), bądź przyczyn sztucznych( wywołanych przez człowieka), oraz decyzji administracyjnych podejmowanych przez organy monopolistyczne(np. OPEC). Pierwszy szok ekon. był w 1973 r., kiedy niemalże z dnia na dzień, na skutek decyzji państw zrzeszonych w OPEC, znacznie wzrosły ceny ropy naft. To spowodowało wzrost k-tów prod. wielu towarów bazujących na tym surowcu. W sumie skutkiem szoku naft. był wzrost przeciętnego poziomu cen( pojawienie się i wzrost tempa inflacji).

Podobna w charakterze, lecz przebiegająca łagodniej i wolniej jest tzw. rozkręcająca się inflacyjna spirala płac i cen. W tym przyp. chodzi o wzrost k-tów zastosowania pracy żywej, który to wzrost przedsiębiorcy starają się przerzucić na odbiorców towarów poprzez wzrost cen.

Inflacja powoduje pojawienie się środków przeciwdziałania dodatkowych k-tów, które społeczeństwo musi ponosić. Są to: 1) k-ty zdzierania zelówek, 2) k-ty zmian menu( zmian karty dań). Można zauważyć, że w miarę jak ceny rosną, rośnie zapotrzebowanie na pieniądz. K-ty zdzierania zelówek- trzeba częściej udawać się do banku po gotówkę( jeśli idziemy- zdzieramy zelówki). K-ty zmian menu- tak często jak zmieniają się ceny, należy zmienić wywieszki i etykiety informujące o poziomie cen.

Do k-tów zw. z inflacją zaliczamy też k-ty społeczne. Niektóre grupy społ. odnoszą niezasłużone korzyści dodatkowe wynikające z inflacji, inne zaś niezasłużone straty.

W zw. z zagadnieniami inflacji, b. często mówi się o polit. monetarnej, często utożsamiając ją z polit. antyinflacyjną. Bank Centralny w Polsce jako jeden ze swych celów podaje właśnie cel inflacyjny. Polit. monetarna- dot. głównie podaży pieniądza w gosp. Podaż pieniądza- jego ilość krążąca w gosp. w danym okresie.

Do innowacji finansowych zaliczamy: a) możliwość posługiwania się czekami, b) możliwość korzystania z debetu w rach. ROR, c) wykorzystanie kart kredytowych, itp.

Wobec określonej ilości pieniądza w gosp. stos. są tzw. agregaty pieniężne:- M₀- baza monetarna,- M₁- baza monetarna i depozyty na żądanie,- B,M(M₀)- gotówka w obiegu bez rezerw kasowych banku, - M₂- M₁+ depozyty terminowe, - M₃- M₂+ depozyty oszczędnościowe. Ilość pieniędzy w obiegu nie stanowi wlk., którą Bank Centr. Mógłby w sposób bezpośredni kontrolować. Wobec tego podaż pien. nie może stanowić bezp. celu polit. pieniężnej- jest to cel pośredni.

W dziedzinie polit. pieniężnej najważniejszym podmiotem jest BC. W Polsce jest to NBP. Głównym jego celem jest regulowanie obiegu pieniądza oraz zasilanie kredytowe gosp. tak, aby pieniądz pozostał bezpieczny. BC jest zobowiązany do wspierania ogólnej polit. gosp. rządu. Ostatecznym celem działalności BC jest wpływ na tempo wzrostu gosp. Celem ostatecznym nie może być polit. pien. Z drugiej strony BC zachowuje niezależność od decyzji rządu, ale jednocześnie te same statuty stwierdzają, że BC jest zobowiązany do osiągania ogólnych celów polit. gosp.

• Polityka fiskalna

To jedna z gł części ogólnej polityki gosp. Dotyczy nie tylko kwestii związanych z budżetem państwa, ale również oddziaływania na gospodarkę państwa za pomocą instrumentów fiskalnych, takich jak: podatki, cła, wszelkie opłaty na rzecz budżetu centralnego, długu publicznego, transferów i innych budżetowych wydatków, ulgi, zwolnienia, itd.

Zakres ingerencji państwa w sprawy gospodarki kraju określa się badając udział budżetu centralnego w tworzeniu i rozdysponowaniu i dystrybucji PKB. Poza polityką budżetową państwo prowadzi politykę monetarną, starając się kontrolować popyt i podaż pieniądza. Państwo aktywnie uczestniczy w kształtowaniu bilansu płatniczego, prowadząc politykę kursową i politykę celną. Państwo określa standardy jakościowe, normy, jakie muszą spełniać towary sprowadzane do kraju z zagranicy. Ustala również normy na produkty produkowane w kraju. Określa zasady, na jakich mogą działać inwestorzy zagraniczni oraz jakie obowiązują zasady przy transferach typu zagr. Określa normy ochrony środowiska, prowadzi politykę dochodową, a nawet reguluje zasady kształtowania stosunków między pracodawcami a pracownikami.

Tworzenie dochodu budżetu państwa a następnie jego wydatkowanie określa się jako politykę fiskalną w szerokim rozumieniu. Polityka fiskalna polega na wyborze i podejmowaniu na podst. tego wyboru działań, kt. mają na celu osiągnięcie odpowiedniego poziomu dochodu budżetu. P.F polega również na podejmowaniu działań związanych z wydatkowaniem środków budżetowych w związku z wykształconymi wcześniej celami, potrzebami czy proporcjami wydatków. W ramach polityki fiskalnej wyróżniamy: 1. politykę budżetową - dotyczy szeroko pojętego funkcjonowania budżetu państwa, 2. podatkową - związaną z optymalizowaniem systemów podatkowych w związku z ich wpływem na aktywność gospodarczą podmiotów; 3. dochodową - to wszystkie te działania, których celem jest zapewnienie odpowiednio wysokich dochodów budżetowych;4. wydatkową. Decyzje podejmowane w ramach polityki fisk. wiążą się z różnorakimi skutkami zarówno dla gospod. jak i dla budżetu państwa. Polityka dochodowa stoi niekiedy w sprzeczności z odpowiednią polityką podatkową, np. wzrost stóp podatkowych prowadzi do wzrostu dochodu budżetu, ale obniża aktywność ekonomiczna. Pozytywne rozstrzygnięcie sprzeczności pomiędzy polit podatk. a polit doch. mogłoby nastąpić poprzez przyjęcie optymalnych stóp podatkowych, które nie wywierają negatywnego wpływu na akt. ekonom. podmiotów i jednocześnie zapewniają max. dochody budżetu państwa. Obecnie nie są jednak znane metody wyznaczenia opt. stóp podatkowych.

Sfera realna aktywności ekonom. państwa w gosp. jest to ta część gosp. nar., w której państwo bezpośrednio prowadzi działalność gosp., tzn. państwo jest właścicielem przedsiębiorstw państw. Sfera realna to sektor państw. własności przeds., pozostała sfera aktyw. państwa to sfera regulacyjna.

Sfera regulacyjna aktywności państwa w odniesieniu do gospod. to wszelkie przejawy zamierzonej interwencji państwa w sferę gosp. Niekiedy polityka ekon. może polegać na powstrzymywaniu się państwa przed interwencjonizmem.

Budżet centralny

dwojakie pojęcie dochodów i wydatków budżet. w danym okresie: - plan, gdy dotyczy on jednego z przyszłych okresów; - budżet teraźniejszy, dotyczy faktycznie osiągniętych dochodów i dokonanych wydatków w danym teraźniejszym okresie.

Główne dochody budżetu w Polsce to podatek doch od os. fiz i prawnych - 60%, wydatki - 1991 na utrzymanie sfery budżetowej 50%.

Budżet zrównoważony - dochody i wydatki budżetu są sobie równe, - gdy dochody są wyższe niż wydatki. Budżet deficytowy - wydatki mniejsze niż dochody.

Sposoby finansow. deficytu budżetowego.:

zaciągnięcie pożyczek w bankach lub jednostkach sfery fin-rzeczowej, - zaciągnięcie pożyczek zagranicznych: u innych państw, u instytucji finansowych, - zwiększanie doch budżet. poprzez poprawę ściągalności podatków poprzez wzrost st. pod oraz wzrost liczby podatników, - zmniejszenie wydatków budż. przez ograniczenie dotacji, subwencji, świadczeń pomocy i opieki społ, - emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu gosp, drukowanie tzw pustego pieniądza.

• Fundusze publiczne

składnik systemu finans. gospodarki nar. Są podsystemem systemu finansowego. Innymi elementami systemu fin. są: banki centralne, komercyjne, giełdy, towarzystwa ubezp., biura maklerskie i in.. Fundusze publiczne są szczególnie wyróżnione spośród wszystkich pozostałych podsystemów gosp. nar. ponieważ są atrybutem władzy państw. i samorządów. Państwo przejmuje część dochodów wypracowanych przez społeczeństwo. Przejmowanie dochodów dokonuje się zawsze pod prawnym przymusem i wiąże się zawsze ze zmianą właściciela.

Źródła funduszy publicznych

(podst.) - dochody z własności publicznej, - podatki i inne przymusowe opłaty wnoszone do budżetu państwa i budżetów lokalnych, - pożyczki zaciągane przez podmioty prawa publ.

Automatyczne stabilizatory koniunktury:

instrumenty fiskalne (podatek doch progresywny, zasiłki dla bezrobotnych) zmieniające swoje oddziaływanie na podmioty stosownie do zmian koniunktury bez konieczności podejmowania działań ze strony rządu dotyczących wysokości stawek podatkowych, zmian w progresji podatków doch, zmian wysokości zasiłków dla bezrobotnych. W syt. dekoniunktury aut. stab. kon. nie pozwalają spaść dochodowi poniżej pewnego minimalnego poziomu, utrzymując popyt na określonym poziomie. W warunkach wys. kon. a.s.k. działają w kierunku zmniejszenia tempa wzrostu dochodu i popytu, przeciwdziałają przegrzaniu się koniunktury.

Inflacja

Poch. z jęz., łacińskiego- inflatio, znaczy tyle, co rozdęcie. W terminologii ekonom. termin ten odnosi się do sytuacji, w której mamy do czynienia z podnoszeniem się ogólnego poziomu cen w stos. do analogicznego poziomu cen z wcześniejszego okresu, w którym dokonuje się porównania. Nie chodzi tu o wzrost ceny pojedynczego dobra, ale o wzrost przeciętnego poziomu cen wszystkich dóbr i usług w gosp. Bardzo rzadko spotykamy się z terminem „ czysta inflacja”- jest to rzeczywisty wzrost wszystkich cen dóbr i usług.

Pierwsza wielka inflacja miała miejsce, gdy do Europy zaczęło napływać złoto i drogi kruszec. Działo się to u schyłku XV w. i na pocz. XVI w. Inflacja dotknęła wówczas wszystkie liczące się kraje skupione w Europie.

W zależności od tempa wzrostu ogólnego poziomu cen wyróżniamy: 1) inflację pełzającą- 1-9% rocznie, 2) in. galopującą- 1-15% m-cznie, 3) megainflację- 15- 50% m-cznie, 4) hiperinflację- tempo wzrostu cen m-cznie przekracza 50% , bez górnej granicy.

---