PSYCHOLOGIA WYCHOWANIA I NAUCZANIA - wykład 2006/07 dr. A. Gała

[ DODA®]

Psychologia wychowania i nauczania to nauka o procesie wychowawczym.

2 podejścia [ XXX wiek - prekursorzy ]

1. SZUMAN => związek refleksji nad wychowaniem z rozwojem; nie da się wyodrębnić procesu

wychowawczego od etapów rozwoju

2. BALEY => możliwe jest wyabstrahowanie pewnych elementów od wychowania, które są

uniwersalne dla wszystkich etapów rozwoju [ Antonina Górecka była jego kontynuatorką ]

WYCHOWANIE = pomoc, wspieranie rozwoju

„świadomy celowy planowy sposób oddziaływania wychowawcy na wychowanka

pozostawiający w osobowości wychowanka trwały pozytywny ślad” ( Włodarski,

Przetacznik-Gierowska )

Często w procesie wychowania pojawiają się zachowania nieświadome, niecelowe wychowawcy, są to tzw. UKRYTE PROGRAMY WYCHOWAWCZE

W podręcznikach zakłada się, że proces wychowania ma mieć zawsze pozytywny wpływ.

PARADYGMATY ( w jakich przedstawia się psych. wych. i naucz. )

na początku akcent na wpływ wychowawcy ( implicite - wychowanek jako bierny podmiot wychowania )

A B

lata 80-te dynamiczny rozwój - dwupodmiotowość wpływu A B

paradygmat systemowy ( relacje II-rzędowe czyli pośrednie , I-rzędowe bezpośrednie, cyrkularność )

cel CEL => w sensie formalnym strukturalizuje cały proces

wychowawczy; pozostałe elementy tego schematu

są funkcją jakości celu

w-ca w-nek CEL WYCHOWAWCZY => dojrzała osobowość w-nka

ta otoczka wokół schematu to KONTEKST, osłona procesu wychowawczego:

zmienne kontekstowe: zmieniają skuteczność innych elementów

• Współuczestnictwo

• Poczucie wsparcia

• Techniki, środki i style wychowawcze

• Dynamizmy wychowawcze - zewnętrzne i wewnętrzne

CEL

CELOWOŚĆ => znamienny rys człowieka

=> nie zawsze cel musi być uświadomiony

=> w psychice człowieka istnieje potrzeba celu, poczucia sensu życia

=> ona wyznacza zachowanie człowieka; odpowiada za uporządkowanie działania, efektywność, ład

• Niezaspokojenie tej potrzeby prowadzi do „destrukcji”

• Człowiek ma popędy a nie instynkty i dzięki tym popędom reaguje w określony sposób

• Świadoma i celowa działalność człowieka to kryterium zdrowia psychicznego

CEL życia człowieka to SZCZĘŚCIE

1. Wg Boecjusza - szczęście to główny cel ludzkiego życia; „to stan doskonałego wszelkich dóbr posiadania” [ stan idealny, trudny a wręcz niemożliwy do osiągnięcia ]

2. Wg Boronieckiego tak jak mówi Boecjusz + świadomość powszechnej dostępności

3. Brak lęku o utratę czegokolwiek

Nie można proponować szczęścia absolutnego wychowankom!!! Ale możemy stwarzać sytuacje w których wychowanek może doświadczyć jakiegoś „dobra”.

Wychowanie to zasiewanie tęsknoty za wiecznym szczęściem!

OSOBOWOŚĆ DOJRZAŁA => kategoria ogólna; pożądany skutek procesu wychowawczego, stan gotowości do

pełni rozwoju (słownik języka polskiego )

pojęcie dojrzałości zależy od kryterium: [ ocena zewnętrzna ]

1. statystyczne = czy osoba jest poniżej czy powyżej średniej w populacji np. w testach inteligencji

2. pragmatyczne = pozwala ocenić czy osoba jest zdolna do podjęcia określonych zadań

Maslov zauważył że powszechność nie zawsze jest dobra [ wynik obserwacji trendów społecznych ]

Czasem trzeba się odnieść to oceny wewnętrznej ( a to nie jest łatwe )

dojrzeć tzn. 1) być dojrzałym

2) zobaczyć, dostrzec, widzieć

można być dojrzałym i chorym psychicznie jednocześnie - takie widzenie tego wiąże się ściśle z odejściem od kryterium zewnętrznego na rzecz wewnętrznego => dojrzałość polega na możliwości adekwatnego zrozumienia i oceny sytuacji; choroba psychiczna nie oznacza braku dojrzałości

Wiedza o dojrzałej osobowości jest czerpana z :

• psychologii rozwojowej

• teorii społecznego uczenia się (kary, nagrody, dziedziczenie społeczne )

• psychologii humanistycznej (potrzeby )

• psychoterapii ( można często dotrzeć do wadliwego procesu wychowawczego )

• psychoanalizy ( teorie kontaktu z obiektem i przeniesienia )

• ogólnej teorii systemów ( wiedza na temat granic międzyosobowych jest ważnym elementem dojrzałości; wiedza o sprzężeniach zwrotnych; nacisk na granice między patologią a dojrzałą osobowością )

• analiza transakcyjna ( zdolność do wolnego wyboru; dorosły decyduje o dojrzałości wychowanka )

Obszar dojrzałości:

• dojrzałość przeżywana relacyjnie w odniesieniu do siebie samego ( przeżywanie swojego „ja”; dialog ze sobą )

• relacje międzyludzkie

• czerpanie przeżyć z natury ( zachwyt )

• relacja Bogiem

Lepiej być dojrzałym niż dojrzałym jak na swój wiek !!!

DOJRZAŁOŚĆ => uzyskanie pewnej względnej niezależności od innych

Aspekt wychowawczy w teorii osobowości MASLOVA:

• jest 5 poziomów potrzeb : 1-4 to potrzeby braku

5 to potrzeba wzrostu [ pojawia się gdy brak jest istotnej deprywacji na poziomie

potrzeb 1-4; jest jakościowo inna od 1-4; tzw. POTRZEBA

OBDARZANIA ]

• jeśli te potrzeby są u dziecka zaspokajane w pewnym stopniu to zyskuje ono informacje że jego życie ma sens, że jest potrzebne

• w sytuacji odwrotnej wysyłany jest komunikat twoje życie jest bez sensu, jesteś niepotrzebny

• w sytuacji deprywacji dziecko nie wie czy dobrze odczytuje swoje potrzeby

• dziecko przez pewna aktywność osiąga cel

• gdy na zachowanie dziecka ktoś jakoś reaguje to pojawia się przekonanie o sensie działania; a gdy tego brakuje to dziecko dąży do perfekcji bo myśli że jak ja osiągnie to pojawi się relacja

• pierwsze kontakty trwają w dziecku i potem są powielane < uśmiech=>uśmiech; agresja=>agresja>

• niezaspokojenie potrzeb 1-4 powoduje zahamowanie, lęk, blokadę, cierpienie

Proces wychowawczy ani nie blokuje całkowicie ani nie determinuje w pełni rozwoju.

WYMIARY SYSTEMU WYCHOWAWCZEGO [ sprzyjają/hamują rozwój ]

1. radość wychowawcy z istnienia dziecka co przejawia się w zachowaniach akceptujących, wiąże się z określoną postawą wychowawcy

* dotyk - kanał informacji ważny dla dziecka; dziecko rozróżnia dotyk „lubiący”/”nielubiący”

* głos - w nim wyczuwane jest rozluźnienie lub jego brak

2. empatia - wyczuwanie potrzeb dziecka; rozróżnianie potrzeb faktycznych od nierzeczywistych

3. granice międzyosobowe - przepuszczalne ale jasno zaznaczone są najlepsze; bliski kontakt ale istniejąca odrębność każdej osoby

4. jakość i poziom oczekiwań wobec dziecka - stosowne realistyczne odpowiednie / za wysokie / za niskie [zauważa się w antypodegagogice zmniejszanie poziomu oczekiwań ]

5. jakość i poziom sprawowanej kontroli - forma, intensywność wzmocnień, obszary kontrolowane

6. szacunek dla dynamiki 5 powyższych - wychowanek się zmienią => cały system powinien się zmieniać

Charakterystyka osoby niedojrzałej:

• zaburzenie osobowości

• zmagania wahania w kwestii sensu istnienia

• bak umiejętności zidentyfikowania swoich potrzeb

• niejasne ukształtowanie tożsamości

• wywyższanie się poprzez tłamszenie innych

• służenie innym z cierpiętniczą miną

• chłód emocjonalny

• tłumienie uczuć pozytywnych i negatywnych

WYMIARY DOJRZAŁOŚĆI

1. świadomość siebie, wygląd, kontakt z samym sobą, poziom zaspokojenia potrzeb

schemat przebiegu i skutków mechanizmu obronnego wyparcia:

świadomość a. b. c. d.

nieświadomość

a. dziecko doświadcza jednego lub kilku zdarzeń traumatycznych (subiektywnie ) emocje + lub -

b. płaszczyzna świadomości i nieświadomości

- ciąg zdarzeń pozostaje w pamięci jako wspomnienie odbarwione z emocji

- psychika dokonała wyparcia emocji do nieświadomości; są rozłączone z przedmiotem

[ staja się bezprzedmiotowe ]

c. dalej świadomość i nieświadomość

- może trwać latami/10-tkami lat; gdy doświadcza osoba zdarzenia podobnego do pierwotnego

zdarzenia to emocje są przepuszczane do świadomości i osoba na nowo ich doświadcza; osoba

często czuje się bezradna bo zareagowała przez te emocje zbyt „mocno”

- mechanizmy obronne - projekcja, racjonalizacja, agresja

d. co człowiek zrobi, konfrontacja z problemem -> zagospodarowanie, przepracowanie

czasem można to zrobić samemu a czasami potrzeba psychoterapeuty

niedojrzałe mechanizmy obronne => prowadzą do niedojrzałości

=> krótkotrwała ulga

=> nie poprawia to sytuacji a jedynie ja pogarsza

dojrzałe mechanizmy obronne => pozytywne długofalowe skutki

=> poprawiają sytuację

=>jest ich mnóstwo

elementy => konfrontacja z obecnym problemem, uznanie że problem istnieje

=> decyzja, że mimo istnienia problemu/urazu/defektu psychicznego; biorę

odpowiedzialność za bieg swojego życia i chcę próbować je zagospodarować

=> realizacja decyzji

2. poziom rozwoju miłości ( relacji z innymi )

miłość => kategorie postawy [ poznawczy, emocjonalny, decyzyjno-działaniowy ]

=> różny udział tych komponentów w zależności od przedmiotu miłości

=> woluntaryzm - decyzja i rola [ ogranicza to pojęcie miłości ]

=> wola - element integrujący, ma ostatnie słowo

=> każdy kiedyś przeżył moment dezintegracji

sposoby przeżywania miłości w różnych okresach rozwojowych:

• od urodzenia do przedszkola

♦ językiem doświadczenia i okazywania miłości jest bliskość, dotyk, zapach, głos, wzrok,

intensywność przeżywania i ujawniania miłości

♦ syntonia ≠ empatia; syntonia to współbrzmienie emocjonalne a empatia to umiejętność

rozumnego wejścia w świat przeżyć drugiej osoby

• starsze dzieci - wczesnoszkolny

♦ rozszerzenie świata

♦ dziecko kocha jeszcze w sposób uniwersalny

♦ „moje lepsze” - gra interpersonalna

• okres młodzieńczy

♦ coraz szersze kontakty społeczne [ ilość , jakość, empatia, dobrze potrafią diagnozować

rzeczywistość ]

♦ mała umiejętność zarządzanie potrzebami - słaba ocena; „co ja mogę zrobić”

♦ oczekiwanie naprawy świata od innych

• dorosłość

♦ pojawia się umiejętność przekraczania siebie

♦ wybiera się to co trwałe i głębokie

syndrom nienasycenia emocjonalnego:

• występuje gdy miały miejsce zaburzenia bliskości, intensywności i brak empatii w rozwoju emocjonalnym

• zaburzenie w sferze miłości jest tym silniejsze im we wcześniejszym wieku wystąpiło i im bardziej dotkliwej deprywacji w sferze emocjonalnej doświadczyła osoba

• osoba dorosła może być pod względem intelektualnym i biologicznym „ok” ale nie w miłości; ma bardzo dużą potrzebę kontaktów, brak empatii i bycie z nią jest bardzo ciężkie dla bliskich

• takie osoby delegują kogoś na obiekt miłości (osoby starsze, zasobne w emocje pozytywne ) by zastąpiły ojca/matkę a to rozbudza nadzieję na zaspokojenie tego głodu; obiekt staje się ważny i osoba chce z nim bliskości fizycznej, psychicznej [smsy, telefony, mejle, spotkania, wymyślanie pretekstów ]

• jeżeli obiekt ma inne osoby znaczące pojawia się zazdrość, zaborczość, potrzeba wyłączności ; osoba kamufluje te uczucia ale tez stosuje szantaż emocjonalny z reguły nieświadomie aż do obrony swej pozycji przez np. grożenie samobójstwem [intensywność]

• takie osoby są męczące bo nie liczą się z czasem i siłami obiektu

źle przepracowany syndrom:

• obiekt nie rozpoznaje że osoba ma ten syndrom

• obiekt wciela się w tą rolę, angażuje się

• nie ważne co obiekt da to i tak za mało; ciągła frustracja; krótka radość; stałe zapotrzebowanie na dowody ważności ( u małego dziecka to ok. ale i dorosłego już się tak nie da ); ciągły niedosyt

• trwanie we frustracji; próby zawładnięcia obiektem coraz intensywniejsze i częstsze; obiekt zaczyna doświadczać, że oczekiwania względem niego są zbyt duże i nie do zaspokojenia a to powoduje zmęczenie, wyczerpanie, wypalenie emocjonalne obiektu

• ograniczenie, zerwanie kontaktu; obiekt ma poczucie porażki w kontakcie, ale jeszcze gorzej jest u zaburzonego u którego nadzieje na spojenie głodu upada; „dłużej tak się nie da”; interpretowanie tego jako odrzucenia które powtórnie otwiera rany ( z dzieciństwa )

dobre przepracowanie: [ z obiektem wspomagającym ]

• osoba uczulona na takie zjawisko inaczej ustawia na początku zasady kontaktu; doświadczeni bardzo szybko rozpoznają ten syndrom ( z każdym spotkaniem osoba „krzyczy” o kolejne )

• maksymalna akceptacja; szczere obdarzenie miłością, ale ustalenie wyraźnych granic i nie przekraczanie ich; ustalenie ile tak naprawdę możemy dać i tyle dawać; nie więcej bo to źle dla osoby zaburzonej i dla nas

• taki kontakt nie zaspokaja głodu bo żaden nie zaspokaja ale daje namiastkę miłości, jej faktycznego doświadczenia

• ograniczenia czasowe dają świeżość kontaktów, bo nie wkrada się zmęczenie, wypalenie obiektu; osoba odczuwa bezpieczeństwo i ma nadzieje ze kolejne spotkania

• nie ma zagrożenie na powtórne otwarcie rany, bo ten brak kontaktu między spotkaniami nie jest interpretowany jako odrzucenie

• jakość kontaktu tez musi być dokładnie określona (gesty, nazywanie np. mamą ) - prawda zachowania

• wierność kontaktów

• zachęcać do uczenia się nad panowaniem nad emocjami głodu

• doprowadzić od świadomości tych potrzeb i pokazać konsekwencje takich kontaktów; pokazać dobry wzorzec innych kontaktów choć głód stale trwa ; zgoda na cierpienie ale w konstruktywny sposób walka z nim a to zmniejsza cierpienie

• jeśli wzorzec ten zaistnieje między 2dwoma takimi osobami to mimo swej dużej intensywności trwa bardzo krótko

zablokowanie emocji i starszych dzieci:

• podwaliny osobowości już są, był zdrowe

• deprywacja na tym poziomie zachowuje w miarę poprawne relacje

• takie osoby są skłonne budować bezpieczeństwo w oparciu o jakieś relacje np. identyfikacja z ojcem, z klasą

• ale mają nieustającą potrzebę dowartościowywania się za pomocą podpórek zewnętrznych np. facet bierze sobie za żonę bardzo ładna kobietę bo warto bywać w pewnych miejscach, znać pewnych ludzi -> wartościuje przedmioty i osoby ze względu na kryterium zewnętrzne

• skłonność do wzrostu poczucia własnej wartości przez poniżanie innych, ale nie „moich” obiektów; deprecjonowanie ich

WARTOŚCI

Do dojrzałego funkcjonowania potrzebne są cele i kierunek.

W prawidłowym odniesieniu się do świata wartości pomaga dojrzałość moralna.

3 nurty badań:

1. badania sądów i ocen moralnych ( rozumowania moralnego ) np. Kohlberga [metoda tzw.

dylematów moralnych ]

2.

3. badanie reakcji osoby na własne wykroczenie moralne

Teoria Kohlberga

• teoria stadialna - nie ma możliwości przeskoczenia stadium, każdy musi je przejść

1. stadium zerowe -amoralne

- okres niemowlęcy i poniemowlęcy

- nie podaje się ocenie swoich i czyichś czynów

2. poziom prekonwencjonalny

- przedszkole i wczesna szkoła

- ocena moralna poprzez pryzmat „ja” w kategoriach karania i nagradzania

1) duża uległość wobec siły ze względu na unikanie kary; wartościowanie takiego

zachowania jako właściwe

2) orientacja na rozpoznanie i zaspokojenie cudzych potrzeb ale z nadzieją że to się zwróci

3. poziom konwencjonalny

- perspektywa członka społeczności

- młodzieńczy okres

- silne tendencje identyfikacyjne z grupą i zasadami, które w niej panują

- słuszne jest to, co zgadza się oczekiwaniami grupy

1) robienie dobrze w nadziei a aprobatę innych, konformizm

2) orientacja na prawo, autorytet, na obowiązek i normy grupowe

4. poziom postkonwencjonalny ( wskaźniki dojrzałości - brak jednego to brak dojrzałości )

„Dojrzała moralność polega na zrozumieniu i wolnym tzn. niezależnym od zewnętrznych i wewnętrznych nacisków wyborze określonych niesprzecznych z dobrem innych osób zasad etycznych, ich zaakceptowanie i uznaniu za własne. Zasady te mają charakter ogólnych, fundamentalnych pryncypiów moralnych uzasadniających i hierarchizujących bardziej szczegółowe normy konwencjonalne. Na poziomie dojrzałości moralnej normy konwencjonalne uważane są względne wobec naczelnych pryncypiów, które maja charakter niepodważalny. Konflikt między jednymi a drugimi rozstrzygany jest na korzyść uznawanych za słuszne pryncypiów nawet, jeśli jest to związane z zewnętrznymi sankcjami z utratą własnego życia włącznie. W ocenie własnych i cudzych zachowań osoba dojrzała moralnie akcentuje nie skutek, ale intencje towarzyszące jego spełnieniu. W przypadku sprzeniewierzenia się przyjętym zasadom moralnym odczuwa się winę niezależnie od tego czy łączy się to z obawą ujawnienia przed innymi niewłaściwego czynu czy nie”.

1. zrozumienie

- gdy osoba nie rozumie trudno mówić o przyjęciu normy

2. wolność

- pod przymusem czegoś zrobionego nie można kwalifikować moralnie

3. naciski zewnętrzne

4. naciski wewnętrzne

- o charakterze psychicznym np. gdy ktoś słyszy głosy [ zaburzenie organiczne ]lub w zaburzeniach

nerwicowych bo mogą zawężać pole świadomości

5. niesprzeczność

- niesprzeczność dobrem innych

6. inkorporacja - interioryzacja

- norma zostaje włączona do osobowości - ja i norma to jedność

- uwewnętrznienie

7. konflikty

- normy fundamentalne - ogólne, podstawowe, z prawa naturalnego, z objawienia, jest ich niewiele

- normy konwencjonalne - ustalone przez ludzi, czasem trzeba je zmieniać, zdrowe powinny być zgodne z

pryncypiami

- dojrzały wybór to wybór na rzecz pryncypiów

- normy fundamentalne porządkują konwencjonalne

8. akcentowanie intencji a nie skutków

- wczesny okres - wielkość skutków ( większa wina, większa szkoda )

- później intencja jako kryterium zła czynów

9. reakcja na własne wykroczenie

- strach przed karą i unikanie jej - prymitywny poziom, lękowa motywacja jest krucha

- wstyd - przykre doświadczenie psychiczne zaistniałe na skutek ujawnienia niewłaściwego czynu przed

innymi

- dojrzała reakcja - poczucie winy niezależnie od kary i ujawnienia; zdrowe poczucie winy gdy adekwatne

jest do wykroczenia ( w intensywności i wielkości ); osoba na różne sposoby dąży do

naprawienia winy

- jest jeszcze wina neurotyczna - stan poczucia nie porządku, ale nie ma związku z konkretnym

wykroczeniem lub jest nieproporcjonalnie większa

MECHANIZMY WYCHOWAWCZE

Dysfunkcje któregoś z mechanizmów wychowawczych przesądzają o całym procesie wychowawczym.

Mogą one polegać na nieprawidłowym stosowaniu m.w. lub braku któregoś z nich.

We współczesnej psychologii wyróżnia się 4 kategorie wpływu wychowawczego:

1. NADAWANIE ZNACZEŃ (ODSŁANIANIE)

= dane obiekty są bezwartościowe dopóki nie zostanie im nadane znaczenie

= w tym rozumieniu POJĘCIE ma dwie warstwy:

a. denotacyjną - zbiór desygnatów treści; wspólna dla wszystkich ludzi

b. konotacyjna - związana z emocjami wiążącymi się z danym pojęciem; indywidualna; to

doświadczenie sprawia, że pewne zdarzenia wywołują określone emocje

• wychowanie, więc poprzez ten mechanizm oznacza aranżowanie przez wychowawcę sytuacji, które wywołują pewne emocje a te wiążą się z pewnymi wartościami

• można nadawać znaczenie nie tylko sytuacjom, ale i osobom, przedmiotom (kultu); może być to proces świadomy lub nieświadomy

• jest to mechanizm ważny bo:

może być stosowany już w okresie przedwerbalnym, gdyż opiera się na doświadczeniu

kojarzonym z emocjami - trudniej skorygować werbalnie to co uaktywniło się emocjonalnie

szeroki zakres mechanizmu = każda sytuacja wywołuje pewne emocje

• badania wykazały, że jakość życia zależy od systemu wartości (szczególnie ich hierarchia), który nabywamy jest właśnie poprzez ten mechanizm

• nieprawidłowości tego mechanizmu:

1. rzadkie powiązanie wartości z doświadczeniem emocjonalnym np. kiedy Boże Narodzenie nie ma dla mnie żadnego znaczenia, tu ubogi zakres obiektywnych emocji

2. powiązanie z „+” wartościami „-„ doświadczeń

3. powiązanie z „-„ wartości z „+” doświadczeń

2. NAŚLADOWNICTWO (IDENTYFIKACJA)

= naśladownictwo i identyfikacja podobne są do siebie, gdyż opierają się na wzorcu osobowym ( niezbędnym do ich wystąpienia )

= naśladownictwo jest płytsze, gdyż dotyczy zachowań modela, warstwy behawioralnej

= a identyfikacja to pojęcie szersze, dotyczy przejęcie pewnych wewnętrznych postaw łączonych czasem z zachowaniem lub bez ( to wówczas obiekt realizuje je nieco inny sposób )

= trudno stwierdzić czy są to procesy świadome czy nieświadome

= model może oddziaływać : - bezpośrednio np. szkoła, rodzina

- pośrednio np. literatura

by zaistniała pozytywna identyfikacja z modelem muszą zaistnieć pewne warunki:

bliska więź z modelem

model spostrzegany jest jako posiadający dobrą pozycję w grupie odniesienia (ważne by sam model

prezentował siebie jako zadowolonego z życia, szczęśliwego)

model musi być źródłem zaspokojenia ważnych potrzeb osoby identyfikującej się z nim

może zaistnieć zbyt duża identyfikacja z modelem tzw. identyfikacja negatywna

typy identyfikacji :

a. ROZWOJOWA = akceptacja, podziw dla modela, wartościowy jest, chce się do niego upodobnić

b. Z AGRESOREM = agresor jest źródłem bardzo przykrych doświadczeń; wychowanek odczuwa

bardzo silny lęk wobec niego; uruchamia wobec tego mechanizmy obronne; staje

się podobny do agresora; zaczyna go podziwiać „jestem podobny więc mi nic nie

grozi”,; w ten sposób oswaja swój lęk stając się agresorem ( częścią agresora)

ten rodzaj identyfikacji sprzyja utworzeniu się OSOBOWOŚCI AUTORYTARNEJ czyli wzorca

agresywnego i wycofującego się [ ulegania i agresji ] osoba taka musi najpierw sprawdzić

jaką pozycję ma ktoś drugi w relacji i względem tego dopasowuje się jako ofiara lub agresor;

takie osoby są odbierane jako dwulicowe

DZIEDZICZENIE SPOŁECZNE = osoby, które maja do czynienia z pewnym wzorem zachowania są bardziej skłonne do stosowania go przez siebie; znane wzorce są najbliższe i najłatwiej je stosować; można dziedziczyć pewne zachowania, - ale można to jeszcze odwrócić!!! Bo to nie jest dziedziczenie genetyczne

3 fazy odwracania się od powielania wzorca odziedziczonego społecznie:

1. uznanie określonego wzorca za nieprawidłowy; to dopiero pozwala na przemianę

2. uznanie i przećwiczenie wzorca pozytywnego, czasem potrzebny trening tych kompetencji

3. przeciwdziałanie zniechęceniu i pomoc w analizie przyczyn porażki w treningu

3. PRESJA (PROWOKACJA SYTUACYJNA)


= wychowawca wykorzystuje/kreuje pewne sytuacje życiowe; w nie wpisane jest pewne wymagania, zadanie

a wychowanek postawiony w sytuacji zadaniowej musi sobie z nią poradzić

= sytuacja ma bazować na zdolnościach już posiadanych, ale by w twórczy sposób je wykorzystywać np. w harcerstwie daje się znaczki i trzeba je potem wykorzystywać w grach różnych

= trzeba dobrze znać wychowanka bo zbyt łatwe zadanie nie motywuje do rozwoju a zbyt trudne zniechęca !!

skutki:

• wewnętrzna motywacja w nabywaniu pewnych umiejętności

• sprzyja ukształtowaniu postawy twórczej (wytwarzanie); taki stosunek do rzeczywistości polega na zmianie zastosowanego stanu rzeczy, wnoszeniu czegoś nowego

• budowanie zaufania do samego siebie

• kształtowanie dojrzałej samooceny (adekwatnej do zdolności itp.)

4. TRENING

= wzmocnienie pozytywne i negatywne

= mało istotny bo oddziałuje tylko na sferę behawioralną a nie świadomość

= ważne by wychowanek posiadł wyuczony zespół sposobów radzenia sobie i reagowania (dobre obyczaje) - jest to zautomatyzowane, co ułatwia życie bo nie trzeba za każdym razem podejmować decyzji i traci się mało energii psychicznej

= posiadanie określonego sposobu zachowanie przez dziecko daje mu poczucie bezpieczeństwa

takie dzieci maja lepsza pozycje społeczną bo wiedza jak się zachować (kompetencje społeczne)

= trening = dyscyplina -> wdrażanie w zasady, podążanie za mistrzem

STYLE WYCHOWAWCZE

I. AUTOKRATCZNY

• cel określony jasno, sztywno, narzucony z zewnątrz

• dominuje wychowawca

• wymuszanie pewnego stylu zachowania (aspekt behawioralny) ; „czarna pedagogika”

II. LIBERALNY

• wychowawca nie proponuje celu bo to wmusza jego realizację a to wywołuje naciski naruszające wolność wychowanka

• tzw. „antypedagogika”

• wychowawca nie pełni roli

• brak metod

• wychowanie bezstresowe = źle sformułowane wychowanie (wychowanie ma być wspieraniem potencjałów a nie zostawieniem samopas

• rozwój z natury rzeczy zakłada stres, więc wychowanie to pomoc w radzeniu sobie z zadaniami rozwojowymi

• skutkiem tego stylu jest brak zdolności do adaptacji np. nie radzenie sobie z emocjami

III. DEMOKRATYCZNY

• rozgranicza pryncypia moralne od norm konwencjonalnych

• normy ustalane są wspólnie (w-ca/w-nek) i egzekwowane konsekwentnie

• sposoby które doprowadzają do postrzegania norm ukierunkowane są na zmianę świadomości wychowanka; nie ma aspektu behawioralnego

IV. (*) wg BAMRIUDT styl mieszany = przechodzenie od stylu liberalnego do autokratycznego i odwrotnie

TECHNIKI WYCHOWAWCZE

Termin wprowadził HOFFMAN i wymienił 3 główne techniki wychowawcze.

Przez techniki wychowawcze rozumiemy wszystko, co stosuje wychowawca, aby doprowadzić do pożądanych skutków w zachowaniu wychowanka.

A) T. OKAZYWANIA MOCY

[ przemoc fizyczna. Psychiczna, materialna ]

[ wg Gały brak reakcji za zachowania dziecka, techniki ujawniają się w sytuacji wykroczenia ]

skutki:

• naruszenie godności osobistej, upokorzenie, uraz moralny

• psuje kontakt w-ka z w-cą (tzw. ambiwalencja emocjonalna)

• wyparcie, racjonalizacja

• osoby które doświadczyły agresji są bardziej skłonne do stosowania agresji wobec innych (tzw. transmisja agresji)

• nie potrafią wejść w kontakty poziome (równe) np. miłość

• trudności w rozwoju empatii (doświadczenie kary wywołuje dużą koncentrację na sobie i swoim cierpieniu, co przysłania krzywdę, która się obiektywnie wyrządziło)

• w w-ku kształtuje się zewnętrzna motywacja moralna - zależy od zagrożenia karą; jeśli nie ma źródła kary to osoba nie zachowuje się poprawnie (motywacja oparta na lęku prze karą)

B) T. WYCOFYWANIA MIŁOŚCI

[możliwa gdy w-nek postrzega w-ce jako osobę znaczącą; polega na manipulacji w-kiem za pomocą uczuć]

skutki:

• zachwianie poczucia bezpieczeństwa u w-ka

• brak jasnych komunikatów

• przekonanie że miłość to nagroda która się dostaje za dobre sprawowanie

• powoduje to napięcie i obawę przed odrzuceniem

• przez pytanie „czy mnie jeszcze kochasz?” osoba próbuje być perfekcyjna w kontaktach z innymi ( może powodować także zaburzenia seksualne jeśli osoba ciągle myśli jak wypadnie, czy nie zostanie dorzucona itd.)

• wytworzenie neurotycznego poczucia winy [ zdrowe poczucie winy jest niezbędne a jego brak świadczy o niedojrzałości; zdrowe poczucie winy jest związane z faktem i adekwatne do faktu ]

• brak dojrzałości moralnej świadczy motywacji zewnętrznej

C) T.WPROWADZANIA W ZASADY

[technika pozytywna wymagająca hierarchii wartości, więzi i komunikacji]

[polega na oddzieleniu osoby od czynu przy pełnej akceptacji osoby i na prawidłowej ocenie czynu a nie osoby; w-ca określa czy i przypisujemy cechę, odsłania zasady przed w-nkiem ale też pozwala na doświadczenie konsekwencji działania]

[zachowanie logicznego związku między przyczyna a skutkiem]

[wdrażanie dziecka w ogólne zasady, nauka odpowiedzialności]

skutki:

• nienaruszona godność osobista

• doświadczenie konsekwencji czynu oczyszczonego z poczucia winy

• wewnętrzna motywacja (zasada jest uwewnętrzniona)

• nauka reguł zachowania

ŚRODKI WYCHOWAWCZE

• bardzo ważna jest zabawa w role, zabawa iluzyjna, tematyczna

• środki wychowawcze to cos przez co w-ca wpływa na życie wychowanka

• wpływ maja media

ZABAWY maja ogromne znaczenie bo:

1. rozwijają twórczość (szczególnie wokół jakiegoś tematu)

2. rozwijają osobowość (integrują ją; dziecko angażuje emocje, intelekt i zachowanie jednocześnie)

3. poczucie sprawczości (kontrola rzeczywistości zabawowej)

METAFORA = figura stylistyczna, w której jeden wyraz uzyskuje inne, ale obrazowe znaczenie

= ważna jest tu rola prawej półkuli

= to obraz uproszczony rzeczywistości, który dostarcza wiedzy emocjonalno-intelektualnej

= zastosowanie metafory w psychoterapii

= łączy ona to co świadome z tym co jest nieświadome; dzięki niej wiele rzeczy można

przekazać nie dotykając „sedna” problemu

BAŚŃ = klasyczna metafora; to nie jest bajka!!!; ma swój morał; nie jest to tez opowieść baśniowa!!!

= zapis ustnych wielopokoleniowych przekazów zawierających element niezwykłości, to zapis

ważnych doświadczeń egzystencjalnych

= wątki większości baśni różnych kultur są takie same, więc można z tego wysnuć wniosek że zawierają

one ogólnoludzkie doświadczenia

= mają bardzo prosta formę, fabuła opera się na obrazach i zawiera wiele amtropomorfizmów (typowo

ludzkich doświadczeń, zachowań, cech)

= baśń wychodzi z punktu, który jest bliski dziecku [dzieci żyją wśród olbrzymów i nie maja

wykształconych norm społecznych]

= baśń poprzez swe postacie pozwala skanalizować nieuświadomione emocje tj. lęk

= opowiadana/czytana baśń pozwala wyobrazić sobie taki poziom „straszności”, jaki tkwi w nas samych

[projekcja]

• baśń nie pełni swojej roli w wersji zekranizowanej

• nie wymaga komentarza

• włącza się do zasobów osobowościowych

• powinno się ja opowiadać w całości bo ma swoja dynamikę

= bardzo ważny środek wychowawczy szczególnie dla rozwoju:

1. religijnego

• w baśni kryją się za bohaterami jacyś „niewidzialni”, baśń uwrażliwia na nich

• bohater dążąc od dobra podejmuje trud, wysiłek i wiele prób by osiągnąć cel, ważna

jest wytrwałość

• bohater może liczyć na pomoc sił nadprzyrodzonych np. zmarłych, wróżek

• baśń opiera się na kontrastach bieda≠bogactwo

• symbolika baśni : woda to symbol życia, pałac to dobrostan, uczta to szczęście

• uniwersalizm miejsca i czasu!

• Wątki: szklana trumna => niemoc, doświadczenie poczucia utraty mocy, paraliżu

Zaklęta żaba => potrzeba pomocy innych ludzi, by rozwiązać problem

• przesłanie: dobro zawsze zwyciężą!!!!!! A zło zostaje pokonane !!!!!!!

2. moralnego

• łagodne przesłanie moralne zawarte w każdej baśni

• posiada formę fantastyczną, ale realnie pokazuje istnienie wymiaru dobro-zło, które walczą ze sobą

• fabuła baśni jest więc czarno-biała toteż uczy dziecko „alfabetu moralnego” w aspekcie dobro-zło, potem pojawiają się „barwy” pośrednie

• w całościowo spostrzeganym obiekcie wyróżniamy aspekty które klasyfikujemy prawda-fałsz

• baśń to swoista podstawa rozwoju moralnego, potem wyodrębnia się klasyfikacja prawda-fałsz

• fabuła jest bardzo logiczna i przez to uczy myślenia przyczynowo-skutkowego

• w baśni zło ma niebywała siłę, to wyraźny środek wychowawczy

walory wychowawcze zabawy i baśni:

1. ochrona przed wychłodzenie uczuciowym i uczuciowością rozlaną ( nieuprzedmiotowioną)

2. angażują emocjonalnie, rozwija się gama emocji wokół określonego przedmiotu tzw. emocjonalność dojrzała się kształtuje

1

---