29.TYPOLOGIA PAŃSTW WG ROBERTA VON MOHLA

Dzielił państwa na gatunki biorąc pod uwagę kto i w jaki sposób rządzi

- Państwa patriarchalne - oparte na głowie rodziny

- Państwa teokratyczne - wszystko za sprawą boską

- Państwa patrymonialne - umowa społeczna

- Państwa ogólnospołeczne - państwa antyczne

- Państwa prawne - legalizm w postępowaniu

- Państwa despotyczne - rządy despoty

41.Funkcja wewnętrzna i zewnętrzna państwa: układ relacji.

Funkcja wewnętrzna państwa jest skierowana do osób, grup społecznych i instytucji pozostających w jego granicach. W ramach tej ogólnej funkcji wyróżniamy następujące funkcje szczegółowe:funkcję prawodawczą-państwo wystepuje jako podmiot tworzący prawo i wyznaczający normy społecznego postepowania; porządkową - państwo podejmuje działania

zapewniające utrzymanie ładui porządku oraz wymuszające przestrzeganie prawa; administracyjną - państwo na co dzień reguluje różne sfery życia publicznego; gospodarczą - państwo w zależności od potrzeb może być przedsiębiorcą, udziałowcem,planistą, koordynatorem procesów gospodarczych bądż tylko strażnikiem ogólnych reguł działania w gospodarce;socjalną - państwo może organizować ubezpieczenia społeczne, opieke socjalną i utrzymywać służę zdrowia oraz funkcję kulturalno wychowawczą - państwo buduje system edukacyjny i wspiera życie kulturalne.

Funkcja zewnętrzna państwa zawiera w sobie natomiast tę jego aktywność, która wykracza poza terytorium państwa. Funkcja ta obejmuje głównie zadania związane ze stosunkami z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Podejmując działania na arenie międzynarodowej, państwo przede wszystkim ma na względzie interesy własnej racji stanu, a więc pragnie zapewnić sobie spokój i bezpieczeństwo.Funkcja ta jest całokształetem działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,zmierzającej do ochrony interesów, których rzecznikiem jest dane państwo.

Układ relacji między tymi funkcjami jest taki,że funkcja wewnętrzna jest odpowiedzialna za to co dzieje się wewnątrz danego państwa a funkcja zewnętrzna dba o interesy swojego państwa poza nim. Funkcja zewnętrzna najbardziej wpływa na funkcję gospodarczą państwa w przypadku kiedy na świecie sąK jakies zachwiania gospodarcze, momentalnie w każdym państwie cywilizowanym jest to odczówalne w większym lub mniejszym stopniu. Minimum działalności państwa w stosunku do gospodarki(powiązanej z funkcją zewnętrzną) to ochrona własnej gospodarki przed nadmierną ingerencją z zewnątrz oraz promowanie jej na świecie.

42.Funkcja kulturalno wychowawcza.

Funkcja kulturalno wychowawcza(inaczej funkcja kulturalno oświatowa) w uproszczeniu rozumiane jet to jako: państwo budujące system edukacyjny i wspiera życie kulturalne. Jest ona elementem budujacym funkcje wewnętrzną państwa. Działalność państwa w sferze kultury może ograniczać się do wspierania inicjatyw podejmowanych przez różne środowiska społeczne. Państwo totalitarne wykorzystuje tę funkcję do indoktrynacji społeczeństwa.między wszystkimi funkcjami państwa zachodzi ścisły związek, z którego wynika konieczność współpracy organów państwowych realizujących poszczególne funkcje.Funkcja kulturalna także jest rozumiana jako zapewnienie edukacji, upaństwowienie instytucji kulturalnych i środków masowego przekazu.

43.Funkcja zewnętrzna państwa

Patrz punkt 41.

44.Kryteria wyodrębniania funkcji państwa.

Funkcje państwa wyznaczane są przez społeczeństwo.Funkcje są pewnymi oczekiwaniami społeczeństwa od państwa które legitymizują państwo.Państwo wiąże się z wieloma funkcjami(także cele i zadania). Można powiedzieć, że funkcje państwa są determinowane przez społeczeństwo.Celem państwa jest dobro społeczeństwa i dlatego to ono wyznacza kryteria wyodrębniania funkcji państwa. Również kryterium wyodrębniania funkcji państwa może określać kierunek działalności państwa i opierając się na tym kryterium państwo może określić swoje funkcje wewnętrzne i zewnętrzne.

45.Solidarystyczna koncepcja funkcji państwa.

Państwu przypisać można funkcje klasowe, jest instytucją integracyjną. Państwo stanowi najszerszą formę organizacji społeczeństwa. Jest niepowtarzalną i jedyną w swoim rodzaju instytucją, ponieważ nadaje życiu zbiorowemu zewnętrznej organizacji, albo inaczej mówiąc - życie to formalizuje i struktulizuje. Państwo należy uznać za najpoważniejszą instytucję społeczną, a także za najbardziej znaczący fenomen przynależny do świata polityki. Wszelka bowiem aktywność społeczna czy polityczna dokonuje sie w jego ramach i na podstawie stworzonych przezeń reguł. Obecność państwa odczówamy na co dzień, gdyż zmuszeni jesteśmy wchodzić w rozliczne kontakty z reprezentującymi je strukturami - organami władzy, administracją, sądami, policją, wojskiem itd.

46.Krytyka koncepcji państwa narodowego.

Państwo narodowe można określić mianem społeczeństwa jednonarodowego, czyli takiego którego niemal wszyscy mieszkańcy należą do jednego narodu. Naród to powstająca w toku dziejów wspólnota ludzi, którzy posługują się jednym językiem ojczystym (sporadycznie kilkoma językami), uznają pewne terytorium za ziemię ojczystą, a także mają świadomość wspólnoty pochodzenia i kultury oraz posiadają własne państwo lub zmierzają do jedgo posiadania. Społeczeństwo jednonarodowo jest anty internacjonalistyczne i bedzie staralo sie niedopuscic do powstania wiekszych skupisk mniejszosci narodowych na swoim terytorium. Nie bedzie chciało wchodzic z innymi państwami w różnego rodzaju unie.

47.Pojęcie rewolucji.

,,Rewolucja zaczyna się wtedy, gdy wyłania się więcej niż jeden blok władzy,postrzegany przez część ludności jako legalny i suwerenny, a kończy się gdy pozostaje tylko jeden blok władzy''(P.Aman). Charakterystyczną cechą sytuacji rewolucyjnej jest wielowładza. Ma ona wspólny cel dla różnych grup społecznych. Występuje ona w sytuacji beznadziejnej. Grupa, która wywołuje rewolucję posiada alternatywny program, który musi się różnić od programu władzy. ''Nowa władza'' bierze władzę spośród mas rewolucyjnych. Ludzie są gotowi na wszystko aby poprzeć władzę rowolucyjną. Słabość władzy jest jedną z podstawowych cech jej upadku. Pierwsze skutki rewolucji to wdrażanie postulatów rewolucyjnych. Jedną z konsekwencji rewolucji będzie nowa struktura społeczna.,,Rewolucja jest to szybka, fundamentalna i gwałtowna zmiana dominujących wartości i mitów społeczeństwa, instytucji politycznych, struktury społecznej,przywództwa, a także działalności i polityki rządu''(S.Huntington)

48.Pojęcie reformy.

Reforma jest to zmiana ulepszający dotychczasowy stan rzeczy. Jest to przekształcenie jakiegoś systemu, instytucji państwowych, społecznych itp. bez naruszenia ich podstawy. Np. reforma ustroju państwa może być planowana i świadomie programowaną zmianą ustroju. W każdym przypadku pojęcie zmiany-reformy ustroju politycznego państwa powinno być kojarzone ze skoncentrowaną w czasie jakościową zmianą istotnych zasad(lub zasady) funkcjonowania państwa lub jego aparatu, organizacji terytorialnej bądź relacji w układzie między instytucjami państwa i ich zbiorowościami. Zmiana ustrojowa może być wynikiem zmiany elit rządzących, zajmujących pozycję oligarchiczną w systemie władzy państwowej. Zmiana ustrojowa może być też następstwem przewrotu politycznego lub stanowić rezultat porozumienia przeciwstawnych sił i opcji politycznych.

49.Pojęcie transformacji.

Transformacja jest to proces przemiany tudzież przeobrażenia bądż przekształcenia.Transformacja obejmuje społeczeństwo, ustrój polityczny i gospodarkę, a także politykę zagraniczną państwa. Załamanie i upadek starego systemu wymusza zbudowanie nowego. Oznacza to konieczność tworzenia nowych norm, reguł i instytucji. W okresie transformacji następują przemiany: w strukturze społeczeństwa, w obrębie interesów grupowych oraz w świadomości społecznej. Np. Polski dokonująca się transformacja systemowa jest drogą przechodzenia od państwa autorytarnego do państwa demokratycznego; transformacja w sferze gospodarki jest to proces przechodzenia od gospodarki nakazowo - rozdzielczej do gospodarki rynkowej.

50.Państwo a rewolucja.

Patrz punkt 47.

ęłęó51. Reformy w dziejach państwa.

Pojęcie reformy.
Reforma jest to zmiana ulepszająca dotychczasowy stan rzeczy. Jest to przekształcenie jakiegoś systemu, instytucji państwowych, społecznych itp. bez naruszenia ich podstawy. Np. reforma ustroju państwa może być planowaną i świadomie programowaną zmianą ustroju. W każdym przypadku pojęcie zmiany - reformy ustroju politycznego państwa powinno być kojarzone ze skoncentrowaną w czasie jakościową zmianą istotnych zasad (lub zasady) funkcjonowania państwa lub jego aparatu, organizacji terytorialnej bądź relacji w układzie między instytucjami państwa i ich zbiorowościami. Zmiana ustrojowa może być wynikiem zmiany elit rządzących, zajmujących pozycję oligarchiczną w systemie władzy państwowej. Zmiana ustrojowa może być też następstwem przewrotu politycznego lub stanowić rezultat porozumienia przeciwstawnych sił i opcji politycznych.

52. Wojny państwowe:

- wojna staje się stanem prawnym między państwami (właściwie od pokoju westfalskiego 1648)

- legitymizację do prowadzenie wojny ma państwo

- wojna ma swój początek i koniec uregulowany prawnie

54. Państwo dobrobytu.

Państwo dobrobytu nazywane również państwem opiekuńczym lub socjalnym. Oznacza państwo gwarantujące każdemu obywatelowi minimalne standardy (dotyczące dochodu, życia, mieszkania, wykształcenia, opieki zdrowotnej, socjalnej). Można je uważać za naturalną konsekwencję rozszerzania idei demokratyzacji na sferę opieki społecznej.

Nowoczesne liberalno - demokratyczne państwo przemysłowe, którego interwencja dotyczy:

wprowadzania szerokiego zakresu opieki społecznej dla większości społeczeństwa

dążenia do utrzymania pełnego zatrudnienia.

nacjonalizacji lub regulacji wielu kluczowych gałęzi przemysłu, przy czym przeważająca część gospodarki pozostaje w rękach prywatnych przedsiębiorców.

Genezę p.d. wiąże się z rozwojem społeczeństw industrialnych w końcu XIX w., kiedy podjęto walkę o uznanie praw społecznych na równi z prawami cywilnymi i politycznymi. Ideałem p.d. jest realizacja idei wolności, równości, demokracji i wzrostu ekonomicznego przy zachowaniu podstaw systemu kapitalistycznego. Poprzez odpowiednia politykę społeczną, ekonomiczną i fiskalną, państwo może kontrolować pośrednio rynek, a tym samym działać na rzecz stworzenia sprawiedliwego, bardziej równego i zintegrowanego społeczeństwa. Z jednej strony należy otoczyć każdego obywatela opieką rozwijając służby socjalne, z drugiej zaś - podjąć program wyrównania dochodów. Państwo powinno oddziaływać stymulująco na rozwój gosp., prowadząc odpowiednią politykę kredytowo - cenową oraz politykę pełnego zatrudnienia. Zwolennicy p.d. przekonują, że realizacja jego założeń zmniejsza nierówności socjalne i ekonomiczne, zapobiega konfliktom społecznym oraz zwiększa stabilność państwa. Przeciwnicy starają się udowodnić, że funkcjonowaniu p.d. towarzyszą: instytucjonalizacja życia społecznego, likwidacja mechanizmów rynkowych, upaństwowienie społeczeństwa. Uważają, że powiększanie wydatków na cele publiczne oraz utrzymywanie rozbudowanych służb socjalnych prowadzi do wzrostu deficytu budżetowego państwa i inflacji.

55. Państwo narodowe a integracja europejska.

Patrz pkt. 59.

56. Podaj definicje władzy politycznej.

Władza polityczna wiąże się zawsze pośrednio lub bezpośrednio z konfliktami wielkich grup społecznych (np. w narodach) na tle podziału rożnego rodzaju wartości.

58. Jak należy rozumieć pojecie systemu politycznego.

System polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych i grup społecznych (formalnych i nie formalnych) uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki miedzy nimi (dawniej system rządów)

Ø organy państwa - przewidziane konstytucja, ustawami i innymi aktami prawnymi organy ustawodawcze, wykonawcze, sadownicze, kontrolne.

Ø Partie polityczne - reprezentujące interesy rożnych grup społecznych, są elementem podstawowym z pkt. widzenia sprawowania rządów we współczesnym państwie.

Ø Organizacje społeczne - stowarzyszenia, związki zawodowe.

Ø Grupy formalne - np. kościoły i zw. wyznaniowe.

Ø Grupy nieformalne - np. mniejszości narodowe, gr. rasowe występujące w danym państwie.

Podsystemy:

• Instytucjonalny - np. samorządy

• Regulujący (normatywny) - normy prawne

• Funkcjonalny - formy zarządzające, kierowanie opinii publicznej

• Komunikacyjny - przepływ informacji miedzy instytucjami

Klasyfikacja systemowa zaczęła być lansowana z USA w latach 50 XX w.

System polityczny nawiązuje do cybernetyki, osadzony jest w otoczeniu: jest złożoną strukturą otwartą: zdolny do relacji z tym otoczeniem, zdolny do rozwoju, odbierania bodźców oraz ich przetwarzania.

Gdy system zaczyna tracić równowagę, mowa jest o destabilizacji, kryzysie.

Wpływ informacji do otoczenia - sprzężenie zwrotne.

3 elementy składowe systemu politycznego:

• Wspólnota polityczna

• Reżim polityczny

• Instytucje polityczne

System jest zdolny do odczytywania tych żądań , ale musi działać tak, aby przetrwać - na własne dobro. Musi ustalić hierarchie i harmonogram, kiedy którą decyzją, żądaniami się zająć, a także oszacować jaką wiedzą dysponuje, ile ma „rak” do pracy, pieniędzy. Musi także wybrać drogę, którą chce te zadania zaspokoić.

59. Europeizacja państwa narodowego.

Państwo narodowe - suwerenne, które ulega przemianom w procesie europeizacji. Słabość wizji i koncepcji co do rozwoju państwa europejskiego, zatem nadal jest i będzie potrzebna współpraca miedzy państwami. Brak recepty na rożne dziedziny życia, które są trudne do europeizacji, np. sprawy socjalne. Ograniczona jest ilość środków finansowych, za pomocą których można by zapewnić rożne korzyści związane z państwem europejskim. Opinia publiczna także zaczyna słabnąc, staje się bardziej krytyczna i sceptyczna; czeka na rożne propozycje państwa europejskiego. A państwo narodowe nadal będzie potrzebne, by proces integracji nadal postępował.

Europeizacja państwa - powstawanie, zmiana oraz adaptacja struktur instytucjonalnych i funkcji. Wprowadzenie nowych norm i zasad regulujących poszczególne instytucje w państwie.

2. Porządek konstytucyjny. Bezpośrednie zastosowanie prawa europejskiego, nadrzędność nad prawem krajowym, jednolita interpretacja

2. System rządowy i administracyjny. Podlegają europeizacji, największym zmianom. Europeizacja przyczynia się do odparlamentaryzowania tzn., że większość spraw załatwia się bez większego udziału parlamentów międzynarodowych, a co za tym idzie, dochodzi do umocnienia władz rządowych.

2. Tożsamość narodowa - chodzi o to, by czuć się Europejczykiem, gdy kros bardzo przywiązany do swojego kraju, mówi, że jest danej narodowości, np. Europejczykiem i Francuzem, a Niemcy czują się bardziej Niemcami niż Europejczykami. Jest po prostu za mało symboli o charakterze trwałym, które mogłyby utożsamiać się z Unia.

2. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwo

Państwo narodowe - suwerenne, które ulega przemianom w procesie europeizacji. Słabość wizji i koncepcji co do rozwoju państwa europejskiego, zatem nadal jest i będzie potrzebna współpraca miedzy państwami. Brak recepty na rożne dziedziny życia, które są trudne do europeizacji, np. sprawy socjalne. Ograniczona jest ilość środków finansowych, za pomocą których można by zapewnić rożne korzyści związane z państwem europejskim. Opinia publiczna także zaczyna słabnąc, staje się bardziej krytyczna i sceptyczna; czeka na rożne propozycje państwa europejskiego. A państwo narodowe nadal będzie potrzebne, by proces integracji nadal postępował.

60. Pojecie polityki wg Maxa Webera i Franciszka Ryszki.

M. Weber: polityka to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to miedzy państwami, czy tez w obrębie państwa miedzy grupami ludzi, jakie ono obejmuje; polityka to rodzaj samodzielnej kierowniczej działalności, zespól działań podejmowanych w zamiarze uczestnictwa we władzy.

F. Ryszka: panowanie, rządzenie i wywieranie wpływu; polityka to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy - dążeniu odpowiadają określone działania ludzi.

61. Typy kultury politycznej

G. Almond i S. Verba wyrózniają 3 typy kultury politycznej:

Kultura zaściankowa:

• zainteresowanie jednostek i grup społecznych ogranicza się do ram zaścianka

• kultura właściwa dla afrykańskiej społeczności plemiennej

• nie występują wyspecjalizowane role polityczne

• system polityczny nastawiony na utrwalenie zaściankowości a nie jej zmianę

Kultura podporządkowania:

• występują postawy jednostek i grup społecznych nastawione na oddziaływanie ze strony systemu politycznego

• ocena działań politycznych i instytucji przez grupy społeczne i jednostki

• nastawienie na podporządkowanie się działaniom systemu politycznego

• właściwa dla społeczeństw kształtujących systemy demokratyczne lub dla systemów autorytarnych

Kultura uczestnictwa:

• dążenie jednostek i grup społecznych do zdobycia wiedzy o podmiotach polityki i ich działaniach, strukturach i organizacji sytemu politycznego

• członkowie społeczeństwa starają się wyrobić poglądy polityczne

• postawy i zachowania jednostek zmieniają się pod wpływem informacji i oddziaływań przywódców i elit politycznych

62. Legitymizacja władzy politycznej

Typologie legitymizacji

Almond i Powell:

Legitymizacja normatywna - oparta na legaliźmie prawnym

Legitymizacja społeczna - oparta na poparciu władzy przez społeczeństwo

David Easton:

Legitymizacja ideologiczna - oparta na akceptacji głównych zasad, według których władza funkcjonuje

Legitymizacja strukturalna - oparta na prawowitości, legalności i praworządności reżimu; akceptacja społeczna dla panującego porządku prawnego

Legitymizacja personalna - oparta na szacunku dla konkretnych osób sprawujących władzę; rolę podstawową spełniają zachowania osób sprawujących władzę

Maks Weber:

Legitymizacja legalna - oparta o prawomocność władzy

Legitymizacja charyzmatyczna - oparta o szczególne cechy charakteru przywódcy

Legitymizacja tradycyjna - oparta na tradycji, do której odwołuje się władza

63. Koncepcja polityczności wg Karla Schmidta

Karl Schmidt za antynomię w polityce uznał relacje wróg - przyjaciel co pozwala sformułować podział na „my” i „oni”. Wg tej zasady polityczne jest wszystko to gdzie możliwe jest wyodrębnienie tych dwóch grup konfliktowych . Relacja nie dotyczy jednak jednostek, nie można jej odnosić do sfery prywatnej.

64. Podaj podstawowe, konstytutywne cechy demokracji

• suwerenem jest naród czyli wszyscy obywatele

• naród przekazuje władzę parlamentowi na zasadzie reprezentacji

• mechanizm wolnych wyborów i powszechnego prawa wyborczego

• zasada praworządności - legalizm działania ustala obowiązujące prawo

• podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą (wyjątek - Szwajcaria)

• zasada pluralizmu politycznego

• zasada konstytucjonalizmu - konstytucja jako nadrzędny akt prawny

65. Omów główne fazy procesu transformacji ku demokracji

66. Pojęcie wojny

Wojna w okresie przedpaństwowym:

• wojna jest najszybszym i najskuteczniejszym środkiem poszerzania terytorium

• wojna często bywa wojną prywatną, często ma charakter łupieżczy

• władca żeby móc prowadzić efektywną wojnę musiał umacniać państwo przez co sama wojna nabrała charakteru państwowego

Wojny państwowe:

• wojna staje się stanem prawnym między państwami (właściwie od pokoju westfalskiego 1648)

• legitymizację do prowadzenie wojny ma państwo

• wojna ma swój początek i koniec uregulowany prawnie

Wojny współczesne:

• są długotrwałe, nie mają ani początku ani końca

• wojny są prowadzone wg strategii „na podtrzymanie”

• wojny przestały być właściwie wojnami państwowymi

• wojny prowadzą do rozbicia państw narodowych

• nastąpiła komercjalizacja i prywatyzacja działań wojennych

• do asymetrycznej strategii należą: partyzantka i terroryzm

Klausewitz deifniuje wojnę jako kontynuację polityki przy użyciu innych środków.

Karl Schmidt: Suwerenem jest ten kto rozstrzyga o wojnie.

Sun-Tsu: Wojna jest sprawą dla państwa najważniejszą, jednak państwo powinno robić wszystko aby wojny uniknąć.

67.Omów pojęcia polity, policy i politics

źródłosłów angielski

polity - oznacza zbiorowość polityczną

policy - oznacza treści, programy polityczne, wywodzi się od zanotowanego w 1430 terminu polycye; problematyka zarządzania sprawami publicznymi

politics - oznacza działania polityczne; problematyka sprawowania władzy

68. Decyzje polityczne

Typologia wg W. Lamentowicza:

Decyzje strategiczne - długofalowe cele ustalane przez organy kierownicze grup politycznych, znajdują najczęściej wyraz w programach politycznych

Decyzje taktyczne - określane w skali kilku miesięcy lub lat cele i sposoby realizacji decyzji strategicznych

Decyzje operacyjne - krótkookresowe i bezpośrednie działania wykonawcze wynikające z decyzji strategicznych i taktycznych; bieżąca praktyka polityczna

Typologia w zależności od warunków podejmowania decyzji

Warunki optymalne - decydent posiada rozległą i rzetelną wiedzę o warunkach, celach, metodach i skutkach planowanego działania; efekty są pewne i znaczne

Warunki ryzyka - decydent posiada wiedzę tylko o prawdopodobnych kierunkach zmian i wynikach działania, nie może jednak dokładnie określić stopnia ich prawdopodobieństwa, opiera się na przybliżeniu

Warunki niepewności - nieznane są nawet prawdopodobieństwa zmian, nie ma żadnej wiedzy o kierunkach zmian i ich efektach. Decydent opiera się na intuicji i wcześniejszych wzorcach działania

69. Pojęcie decyzji politycznej

Decyzja polityczna to świadomy i ukierunkowany akt nielosowego, nieprzypadkowego wyboru jednego działania ze zbioru działań politycznych lub powstrzymania się od działań. Decyzje polityczne określają cele, metody i środki realizacji interesów grup społecznych i jednostek. Decyzje polityczne wiążą się z aktywnością zorganizowanych grup społecznych walczących o władzę publiczną lub wywierających wpływ na nią.

70. Etyka odpowiedzialności i przekonań

Etyka odpowiedzialności - najważniejsze dla polityka w ocenie jego etyki są skutki działań politycznych

Etyka przekonań - najważniejsze w ocenie etyki są wyznawane przez polityka wartości

71. Interwencjonizm państwowy

Funkcja gospodarczo-organizatorska państwa przejawia się w wielu krajach o gospodarce rynkowej w formie interwencjonizmu państwowego. Ingerencja państwa w: sprawy zatrudnienia, redystrybucji dochodu narodowego, zarządzania gospodarką, wprowadzania elementów programowania, nacjonalizacji lub prywatyzacji pewnych dziedzin wytwarzania dóbr lub usług.

Działania gospodarczo-organizatorskie państwa występują też w przypadku każdego państwa w postaci ochrony gosp. przed nadmierną ingerencją z zewnątrz poprzez cła, kontyngenty, ograniczenia kapitałowe, ograniczenia importowe, eksportowe.

72.Typy panowania prawomocnego wg. Maxa Webera

• Panowanie tradycyjne-opiera się na wierze rządzonych w prawomocność władzy, która „istniała zawsze”. wyst. We wczesnym średniowieczu i w niektórych dzisiejszych społ. plemiennych- wielowiekowy zwyczaj wyróżniania pozycji władcy .

1. patrymonializm- wyst. Całkowita zależność2. sługi od pana, zarówno jeśli chodzi o sposób jego rekrutacji, jak stosunek do urzędu i sposób jego sprawowania.

3. feudalizm- charakteryzuje się większą sferą autonomii dla szerszych grup społecznych

• Panowanie charyzmatyczne- opiera się na charyzmie przywódcy, który musi dowieść, że ma charyzmę wynikającą z objawienia, mocy magicznych, bohaterstwa, nadzwyczajnych umiejętności. Wg. Webera charyzma jest zjawiskiem powracającym, ludzie korzystający z niej zdobywali bowiem przywództwo we wszystkich warunkach historycznych. oparta na osobistej zdolności jednostki podporządkowywania sobie ludzi oraz na ich oddaniu i zaufaniu w stosunku do przywódcy.

• Panowanie legalne- stanowi rezultat stopniowego rozwoju państwa i społeczeństwa- oparte na prawie. do jej sprawowania uprawniony jest ten kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji określonych przez obowiązujący porządek normatywny.

73. Hierarchiczny, większościowy i konsensualny model podejmowania decyzji politycznych.

74.Omów zagadnienia partycypacji politycznej.

Prawa do współudziału w życiu publicznym wymagają także stworzenia warunków partycypacji politycznej w postaci czasu na głosowanie, następnie czasu, by wytworzyć i wyrazić opinię, pewnego poziomu wykształcenia, by tworzenie i wyrażanie opinii było możliwe.

75.Omów przyczyny decentralizacji władzy w państwie unitarnym.

W państwie unitarnym mogą występować jednostki autonomiczne i samorządu terytorialnego. Autonomia daje pewien stopień samodzielności w stanowieniu prawa i zarządzania regionem. Samorząd zaś pozwala wspólnotom lokalnym na sprawowanie administracji publicznej.

Państwa unitarne dzielą się na jednostki terytorialne funkcjonalne w sprawowaniu administracji. Jednostki te przybierają różne nazwy np.: gmina, powiat, województwo. Trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonuje się dla pewnej grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa wykonujących zadania państwowe. Podstawowym celem podziału terytorialnego jest stworzenie właściwości miejscowej jednostek organizacyjnych, dla których tworzy się dany podział. Służyć ma on wprowadzeniu ładu przestrzennego w realizacji zadań państwowych, zapewnić sprawne ich wykonywanie oraz pełne wykorzystanie wydolności organizacyjnej danego organu.

Kwestia szczebli podziału terytorialnego nie jest jednoznaczna. Wyraża się często pogląd, iż w państwie unitarnym praktyczną jest płaska struktura organizacyjna, czyli taka, w której liczba szczebli jest niewielka. W takich strukturach obieg informacji i proces podejmowania decyzji jest sprawniejszy.

76.Podmioty polityki

Zdolność jednostek, grup społecznych i organizacji do tworzenia polityki nazywa się podmiotowością polityczną, a je same podmiotami polityki. Podmioty polityczne to czynne i efektywne, zbiorowe i indywidualne siły uczestniczące w życiu politycznym, podejmujący

w sposób względnie trwały świadome, suwerenne i złożone działania, związane z ich usytuowaniem w społecznej strukturze politycznej strukturze społeczeństwa. Podmioty te zmierzają do realizacji określonych potrzeb i interesów. Wartości i idei po przez bezpośrednie sprawowanie, współuczestnictwo we władzy politycznej bądź też poprzez wpływanie na proces

podejmowania decyzji politycznych. Podmioty polityki przyjęło się dzielić na pierwotne i wtórne. Podmioty polityki pierwotne to wielkie grupy społeczne, wspólnoty narodowe i etniczne pojmowane jako zorganizowane całości, zespolone wspólnotą interesów i dążeń.

Podmioty polityki wtórne to rozmaite siły polityczne, instytucje polityczne organizacje wyznaniowe, grupy i zespoły reprezentujące ludzi, wyrażające interesy i wolę wielkich grup społecznych odgrywających istotną rolę w działaniach politycznych. W tej grupie plasuje się także elity polityczne i jednostki pełniące role polityczne. Podmioty polityczne mogą wykorzystywać w działaniach politycznych formalne i nieformalne oraz legalne i nielegalne metody i środki służące realizacji swoich celów. Podstawowym celem podmiotów polityki jest utrzymanie, modyfikacja lub

zmiana istniejących stosunków politycznych, gdyż warunkują one sposoby i rozmiary udziału w dobrach materialnych i niematerialnych. Podmiotowość polityczna jest cechą stopniowalną, wielowymiarową, względnie trwałą i obiektywizuje się w postaci częściowego osiągania zaplanowanych celów oraz utrzymywania statusu aktywnego i skutecznego uczestnika życia

politycznego. Stopień podmiotowości politycznej zależy od udziału danego podmiotu w decydowaniu w mechanizmach systemu politycznego oraz jego ekonomicznego, socjalnego i kulturowego otoczenia. Podmioty polityki przyjęło się dzielić według różnych kryteriów m.in.:

-liczebności (podmioty zbiorowe i indywidualne) -miejsca w strukturze politycznej

-funkcji (podmioty decyzji i wpływu) Każde wyróżnienie ma cel porządkujący podmioty polityki, ale jednocześnie wskazuje na potencjalne możliwości działania politycznego i odgrywanie roli w życiu politycznym. Aktywność podmiotów polityki przybiera zróżnicowane postacie uczestnictwa w polityce i wpływania na nią. Uczestnictwo w sprawowaniu władzy politycznej i wpływanie na nią mam bowiem charakter poza bezpośrednim i pośrednim, stały i okresowy oraz incydentalny, formalny i nieformalny, legalny i nielegalny, racjonalny i nieracjonalny. Podmiotowość polityczna jest przypisana obiektom w okresie występowania na scenie politycznej. Pod względem formalnym podmiotem polityki jest każdy pełnoletni człowiek, posiadający obywatelstwo danego państwa i czynne oraz bierne prawo wyborcze.

77.Państwo narodowe i jego przemiany w procesie globalizacji i integracji europejskiej

Tematem poniższego opracowania będzie pojęcie państwa narodowego w obliczu dwóch procesów: integracji europejskiej oraz globalizacji. Punktem wyjścia dla naszych rozważań będzie wspólne ustalenie genezy i definicji państwa narodowego, zaś głównym celem, ukazanie wieloaspektowych przemian jakim ulega państwo narodowe w obliczu tych dwóch procesów.

Na początku przyjrzymy się samej definicji państwa narodowego. W dalszej części zaprezentujemy najbardziej istotne zmiany jakim uległo to pojecie w procesie integracji europejskiej. Przeanalizujemy także pozycję państwa narodowego w obliczu globalizacji. W zakończeniu zaproponujemy ukazać negatywne oraz pozytywne aspekty tych przemian oraz spróbujemy poszukać odpowiedzi na pytania o szanse i zagrożenia wynikające z tych dwóch procesów dla idei państwa narodowego.

1. Pojecie państwa narodowego na przestrzeni stuleci

a) Państwo narodowe wytworem dwóch rewolucji

Przez długie stulecia świat stanowił zróżnicowaną mozaikę miast-państw, księstw, hrabstw, terytoriów papieskich, cesarstw, obszarów zależnych i rejonów wyjętych spod jakiejkolwiek kontroli. Później, w następstwie dwóch rewolucji: francuskiej oraz przemysłowej, przyszedł czas państwa narodowego. Stało się ono wtedy podstawowym, jeśli nie jedynym, obszarem, ramą instytucjonalną, w której ulokowana została władza polityczna, rozwijana działalność gospodarcza. a z upływem czasu kształtowała się zbiorowa lojalność i tożsamość kulturowa ludzi. Racja bytu i walory struktur państwowych opartych na europejskim modelu wynalezionym w końcu XVIII wieku wydawały się trudne do podważenia. Jednak wzrost znaczenia procesów integracyjnych osłabia rolę państw narodowych. Czy mamy zatem do czynienia z kryzysem, końcem czy może z przemianami państwa narodowego ? A jeśli państwo to ewoluuje to w jakim kierunku? Czy może czeka nas kompletny upadek państwa narodowego? Z całą pewnością tezy takie nie są nowe w nauce o polityce. Pierwsze pojawiły się ona już w wieku XIX. Wtedy opowiadano się wręcz nawet za przezwyciężeniem instytucji państwa. (Hegel), czy zdetronizowaniu tej instytucji. Przytaczano tezy, iż państwo jako organizacja na pewnym etapie rozwoju społecznego po prostu obumrze (Engels).

2. Doświadczenia wojen oraz wyłonienie się koncepcji integracji europejskiej

Tuż po II wojnie światowej postanowiono poszukiwać rozwiązań, które pozwoliłyby zagwarantować światowe bezpieczeństwo. Doświadczenia ostatniej wojny wyłoniły koncepcję integracji europejskiej. Była to pierwsza próba odejścia państw narodowych w kierunku budowania kolejnego systemu równowagi w Europie. Wielu polityków, zwłaszcza niemieckich twierdziło wówczas, iż proces integracji europejskiej nie pozostawi państwu narodowemu większych szans na przeżycie. („Państwa narodowe są niszczącą siłą i należy je unicestwić.” Karl Jaspers). Od początku integracja stała się jednym z najważniejszych wyzwań dla państwa narodowego. Trwały burzliwe dyskusje na temat tego, czy państwo narodowe będzie nadal istniało. Szybko, bo już w latach siedemdziesiątych dostrzeżono, że państwo narodowe ulega pewnym zmianom, jednak ma się ogólnie całkiem dobrze. Zaczęto więc zastanawiać się nie nad datą końcową tego pojęcia, ale nad analizą zmian jakim ono ulegnie w obliczu procesu integracji. W jakim stopniu dopasuje się ono do wymagań przez nią stwarzanych? Aby odpowiedzieć na to pytanie przeanalizujemy teraz państwo narodowe w kontekście integracji europejskiej.

2. Państwo narodowe a integracja europejska.

Szczegółowa analiza zagadnienia pozwala stwierdzić, że państwo narodowe, jako takie, było siłą sprawczą integracji europejskiej. Nie od razu jednak dostrzeżono wszystkie skutki tego procesu dla państwa narodowego. Pojawiające się symptomy, świadczące o znacznych przemianach państwa narodowego w obliczu integracji pozwoliły stwierdzić:

m.in.

• Znaczne osłabienie funkcji kontrolnych państwa narodowego. Nie był ono w stanie chronić swoich obywateli przed efektami decyzji instytucji zewnętrznych.

• Decyzje, obowiązujące w państwie były wynikiem procesu decyzyjnego przebiegającego poza państwem, co podważało ich legitymizację.

• Nastąpiło ograniczenie mechanizmów interwencyjnych państwa. Kapitał przestał być lojalny wobec gospodarki narodowej i poszukiwał najkorzystniejszych warunków do inwestowania.

Wszystkie przemiany państwa narodowego, którym stopniowo zaczęło podlegać w procesie integracji europejskiej przybrały nazwę europeizacji. W najogólniejszym rozumieniu to wpływ procesu integracji europejskiej na państwo narodowe, zwłaszcza na jego procesy, struktury, funkcjonowanie. Polega on na powstawaniu, zmianie, adaptacji struktur, procesów i funkcji państwa do wymagań stwarzanych przez integrację europejską. Europeizacja jest procesem dwustronnym. Państwa narodowe są nie tylko biernymi odbiorcami nacisków ze strony UE, ale starają się preferencje polityki krajowej i sposoby rozwiązywania problemów politycznych przenosić na szczebel wspólnotowy. Państwa w niejednakowym stopniu podlegają europeizacji. Każde z nich „europeizuje się” w specyficzny dla siebie sposób. Tempo i stopień tego procesu zależą od formy organizacji terytorialnej państwa narodowego, specyfiki systemu gospodarczego, tradycji i kultury politycznej oraz modeli rywalizacji partii politycznych. Przykładem państwa, które ze względu na swą organizację terytorialną oraz pewne rozwiązania ustrojowo-administracyjne dosyć szybko „europeizowało się” są Niemcy. W tym miejscu można nawet zastanowić się nad kwestią czy to mechanizmy Unii Europejskiej nie ulegają swoistej „germanizacji”, rozumianej jako przenoszenie pewnych mechanizmów podejmowania decyzji, zakorzenionych dość mocno w tradycji i praktyce państwa niemieckiego na szczebel wspólnotowy. Jednak szczegółowa analiza pozwala dostrzec, że jest to jedynie kolejny dowód na dwustronność procesu europeizacji. Proces swoistej „germanizacji struktur europejskich” uznać, można zatem za wybieranie i przyjmowanie najlepszych rozwiązań instytucjonalno-prawnych w celu usprawnienia działania samego procesu europeizacji.

Mimo dużej złożoności tego procesu można jednak dostrzec w nim pewną prawidłowość. Otóż, europeizacja powoduje zmiany wewnątrzpaństwowe tylko wówczas, jeżeli zaistnieje niezgodność pomiędzy normami, programami, wyznaczonymi standardami, które maja charakter europejski, a tymi, które obowiązują w państwach narodowych. Obszarami, które ulegają europeizacji są: porządek konstytucyjny, system rządowy i administracyjny, tożsamość narodowa elit i społeczeństwa oraz polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Pokrótce omówię teraz każdy z nich.

1. Porządek konstytucyjny.

Zasadnicze znaczenie mają tu trzy zasady prawa europejskiego: bezpośrednie stosowanie prawa europejskiego w stosunku do państwa narodowego, nadrzędność prawa europejskiego wobec prawa krajowego, jednolita interpretacja prawa europejskiego. Wpływ integracji europejskiej na ten obszar znakomicie obrazuje Traktat z Maastricht. Spowodował on dalsze zmiany w konstytucjach państwa członkowskich. Przykładem jest ustawa konstytucyjna we Francji z roku 1992, w której wprowadzono nowy rozdział zatytułowany Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska. Wspomina on o wspólnym wykonywaniu kompetencji państwowych w ramach Unii. Zatem europeizacji podlega jedna z kluczowych materii państwa narodowego, sfera konstytucyjna określająca prawa i obowiązki obywateli oraz uprawnienia instytucji państwowych.

1. System rządowy

Zmiany w tej sferze polegają na wzmacnianiu egzekutywy i osłabienia parlamentów narodowych. Parlamenty nie radzą sobie z nadmiarem informacji, stosem dokumentów do przestudiowania. Uniemożliwia to sprawne, konstruktywne podejmowanie decyzji. Szala zatem przesuwa się w stronę egzekutywy. Centrum polityki europejskiej staje się rząd z naczelną rangą szefa rządu.

2. System administracyjny

W wyniku europeizacji zmieniają się poważnie relacje między centralnym rządem a instytucjami samorządowymi i regionalnymi. Polega to na tym, że Instytucje regionalne zostają włączone w wielopoziomowy system Unii Europejskiej, w którym są uzgadniane decyzje polityczne. Rządy narodowe tracą w ten sposób monopol na całokształt polityki. Czy zatem regionalizacja państwa narodowego oznacza jego osłabienie? Przeciwnie. Polityka prowadzona w ten sposób może być sprawniejsza. Same muszą zadbać o swoje interesy. Oddanie inicjatywy na szczebel lokalny umożliwia lepszą ocenę sytuacji oraz precyzyjne rozdysponowanie środków otrzymanych na realizację poszczególnych celów.

4.Europeizacja tożsamości narodowej.

<Jaki jest stopień identyfikacji społeczeństw narodowych z Unią Europejską. Mały? Duży?.> Wspólnie doszliśmy do wniosku, iż stopień ten jest niewielki. Obywatele w pierwszej kolejności identyfikują się ze swoją rodziną, państwem w którym żyją, a dopiero w następnej kolejności z instytucjami europejskimi. Wynika to przede wszystkim, z dużej złożoności procesów decyzyjnych na szczeblu wspólnotowym. Ich mechanizmy nie są zrozumiałe dla szarego obywatela, który będąc członkiem jednoczącej się Europy nie dostrzega możliwości wpływu na rozstrzygnięcia decydujące o jej kształcie. Wszystkie te zjawiska składają się na proces określany mianem deficytu demokracji struktur europejskich. Doskonale obrazuje go frekwencja podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego oscylująca na poziomie dwudziestu-kilku procent.

5. Europeizacja a partie polityczne.

<W jaki sposób europeizacja może wpływać na działalność partii politycznych.?>. Jej oddziaływanie w tym zakresie skupia się na kwestii stosunku poszczególnych frakcji politycznych do samej idei integracji europejskiej. Stanowisko może być różne począwszy od polaryzacji występującej m.in. we Francji, Polsce, a skończywszy na względnej zgodności w tym temacie, która ma miejsce np. w Niemczech. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie i wpływa na zmniejszenie lub zwiększenie rywalizacji między partiami, które aspirują do władzy.

6. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.

Jest to niewątpliwie najmniej zeuropeizowany obszar państwa narodowego. Istnieją zapisy traktatowe, jednak realizacja ich na szczeblu wspólnotowym wciąż napotyka na przeszkody. O zmianach w tej funkcji państwa narodowego będzie mowa szczegółowo w dalszej części pracy, gdyż ukazanie problemu w sferze globalnej umożliwi wyjaśnienie trudności związanych z wcielaniem wspólnotowych koncepcji polityki bezpieczeństwa.

3. Państwo narodowe w obliczu globalizacji

Drugim obok integracji procesem wpływającym na kondycję państwa narodowego jest globalizacja. Jednak nie można obu tych procesów traktować oddzielnie. Jak sądzę, wnioski końcowe pozwolą ukazać ich wzajemne przenikanie się na wielu płaszczyznach Można uznać, że globalizacja stosunków międzynarodowych zapoczątkowana w XIX i na początku XX wieku przetarła ścieżki dla integracji europejskiej. Jednakże wydaje się, że globalizację należy pojmować jako zjawisko szersze i w większym stopniu wpływające na państwo narodowe. W odróżnieniu od integracji jest procesem, który z punktu widzenia państwa narodowego jest bardzo trudny do świadomego sterowania. Nad jej mechanizmami trudno jest sprawować kontrolę, podczas gdy integracja, jest procesem świadomym i uzależnionym od woli państw członkowskich.

Kondycję państwa narodowego w obliczu globalizacji przeanalizuję na kilku płaszczyznach. Najpierw zajmę się zmianami w wykonywaniu zwierzchnictwa terytorialnego oraz personalnego, by potem przejść do kluczowego w tej kwestii pojęcia suwerenności. Podejmę próbę ukazania zmiany funkcji państwa pod wpływem globalizacji. Uwzględnię przy tym rolę państwa narodowego w globalnej gospodarce oraz relacje między państwem oraz funkcjonowaniem międzynarodowych korporacji i organizacji o zasięgu globalnym. Przy omawianiu zmian państwa narodowego w obliczu globalizacji zwrócę uwagę na aspekt polityki bezpieczeństwa oraz ewolucje funkcji socjalnych państwa.

1. Terytorium państwa. Zwierzchnictwo terytorialne i personalne.

Państwo w pełni kontroluje swoje terytorium, zasoby oraz ludność. Jednostki i organizacje funkcjonujące na terytorium państwa podlegają jego wyłącznej jurysdykcji. Dla sprawowania kontroli dysponuje ono monopolem na prawomocne użycie siły. Globalizacja ekonomiczna, informatyczna, postęp w zakresie technik komunikacyjnych prowadzi do zjawiska określanego czasem „utratą przez terytorium nieprzenikliwości czy do deterytorializacji”. Trudno nie zgodzić się tym, że rynek globalny jest w znacznej mierze przestrzenią bez granic, w której przepływy i transakcje odbywają się bez respektowania terytorialnych podziałów. Telefony komórkowe, internet pozwalają przekazywać informacje bez przeszkód między krajami i kontynentami. Można dokonywać na całym świecie zakupów, transakcji bankowych, odwiedzać biblioteki i muzea. Jednak jednocześnie terytorialność traci na znaczeniu jako czynnik zapewniający społeczeństwom bezpieczeństwo.

Istotne zmiany przynosi globalizacja, jeśli chodzi o sprawowanie zwierzchnictwa personalnego. Dotyczy to traktowania obcych obywateli jak własnych. Obywatele nie są już „poddanymi” podporządkowanymi bez reszty władzy swego rządu, lecz mają wynikające z instrumentów międzynarodowych, prawa uznane za uniwersalne i poddane międzynarodowej ochronie. Jednym z przejawów globalizacji jest coraz częstsze dochodzenie przez ludzi swoich praw w państwach, w których ani nie są obywatelami, ani które ani nie są adresatem roszczeń. Sytuację taką obrazuje przykład szwajcarskich banków, które pod presją m.in. amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości uległy żądaniom poszkodowanych w wyniku Holokaustu. W ostatniej dekadzie, zarówno w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości, a także z pomocą trybunałów międzynarodowych, podjęto szereg prób osądzenia osób podejrzanych o dokonanie najcięższych zbrodni. Wykształciły się i rozwinęły dwa podstawowe sposoby globalizacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Są to idea i praktyka tzw. powszechnej jurysdykcji oraz sądownictwo międzynarodowe. Powołanie trybunałów karnych przez ONZ.(m.in1993 Międzynarodowy Trybunał Karny ds. Zbrodni w byłej Jugosławi ,1994 Międzynarodowy Trybunał ds. Zbrodni w Rwandzie) zaowocowało i przyśpieszyło działania nad utworzeniem Międzynarodowego Trybunału Karnego. Zatem postęp w wymierzaniu sprawiedliwości ponad interesami poszczególnych państw, w oparciu o uniwersalne, ogólnoludzkie normy prawa, jak pokazuje praktyka, jest możliwy. Faktem jest, że jeszcze 10 lat temu postawienie głowy państwa przez ONZowskim trybunałem wydawał o się nierealne. Zatem sądownictwo karne, traktowane do tej pory jako jeden z najistotniejszych atrybutów suwerenność podlega procesom globalizacyjnym.

3. Suwerenność

Państwo jest suwerenne w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym. Zewnętrzny to pewna samowładność, oznaczająca jego niezależność i pełną zdolność do działania w prawie międzynarodowym. Wewnętrzny określa zwierzchnictwo terytorialne państwa, jego pełną władzę nad wszystkimi osobami i rzeczami znajdującymi się na jego terytorium. Czy w obliczu globalizacji można mówić o istnieniu suwerenności? Z jednej strony uwspólnotowienie procesów podejmowania decyzji w ramach instytucji ponadnarodowych pozwala dziś mówić o suwerenności podzielonej, zmienionej, zgromadzonej, zbiorowej. Faketm także jest, że wpływ organów władzy państwowej na otoczenie międzynarodowe słabnie w warunkach globalizacji. Decyzje tych organów są coraz mniej autonomiczne .W różnym stopniu stanowią one przejaw dostosowań do zewnętrznych trendów, oczekiwań, regulacji, presji. Z drugiej jednak strony można stwierdzić, że swe suwerenne interesy i prawa państwa realizują coraz częściej wykraczając poza granice swego terytorium poprzez angażowanie się w różne formy współpracy międzynarodowej. Mówi się w związku z tym o zjawisku deterytorializacji suwerenności i przenoszeniu jej na płaszczyzną transnarodową. Konkludując należy stwierdzić iż, na pewno suwerenność jest pojęciem historycznym, które w obliczu procesów globalizacyjnych wymaga dziś redefinicji. Nie można jej już traktować w kategoriach niczym nieograniczonej władzy. Przede wszystkim dlatego, że rozwój prawa międzynarodowego oznacza, że państwa poprzez umowy międzynarodowe przejęły system norm regulujących ich postępowanie i ograniczyły w ten sposób wykonywanie swoich praw suwerennych. Paradoks polega na tym, że wyrzeczenie się wielu atrybutów suwerenności na rzecz szerszej międzynarodowej wspólnoty często wydaje się warunkiem zachowania lub uzyskania ich naprawdę w większym zakresie. Na potwierdzenie tej tezy pozwolę sobie przytoczyć słowa Generała Charlesa de Gaulle : „...w sojusze wchodzi się nie po to by osłabiać suwerenność lecz by ja wzmacniać.” Aby podkreślić fakt, że obecne rozumiana suwerenność państwowa ewoluuje, a nie ginie należy przytoczyć przypadki w których dochodzi przez utraty suwerenności przez państwa. Są to: zniknięcie państwa, połączenia się dwóch lub kilku w federację lub rozpad federacji. Zatem na pytanie czy globalizacja przekreśla i prowadzi do utraty suwerenności z całą pewnością można odpowiedzieć przecząco. Dopóki istnieć będą państwa dopóty będą one suwerenne. Do jej zaniku doszłoby w wyniku utworzenia państwa czy rządu globalnego i fundamentalnego przekształcenia obecnie istniejącej społeczności międzynarodowej.

3. Ewolucja funkcji państwa

• Polityka bezpieczeństwa :

Istotne zmiany w niej wynikają z nowych cech otoczenia w którym funkcjonują współczesne państwa oraz z nowej, ponadnarodowej natury zagrożeń, jakie wyłaniają się w epoce globalizacji.. Z jednej strony zagęszczanie się sieci różnorodnych powiązań globalnych, nie tylko ekonomicznych, zmniejsza ryzyko wojen i konfliktów. W warunkach rosnących współzależności stosowanie siły staje się bowiem coraz mniej opłacalne. Zawładnięcie obcym terytorium nie stanowi dziś pretekstu do wszczynania konfliktów. Tracą na znaczeniu konflikty między państwami, a ważniejsze stają się wojny domowe oraz zagrożenia związane np. z secesją. Optymiści globalizacji twierdzą wręcz, że wymusza ona pokojowe rozwiązywanie sporów, ponieważ nieprzestrzeganie tej normy grozi wykluczeniem z globalnego plemienia, poza którym trudno byłoby sobie poradzić we współczesnym świecie.

Skrajni pesymiści nie pozostawiają jednak złudzeń. Twierdzą, ze światowy system informatyczny, nasilające się migracje ułatwiają takie procedery jak handel ludźmi, przemyt i sprzedaż narkotyków. Ponadto każdy konflikt zbrojny może przekształcić się w większą wojnę o charakterze międzynarodowym, ogólnoświatowym, regionalnym.

Zmiany percepcji zagrożeń i bezpieczeństwa, tworzenie się międzynarodowej wspólnoty bezpieczeństwa, prowadzi do zmiany funkcji, jakie spełniają obecne siły zbrojne. Tradycyjną ich rolą i misją była obrona państwa przed atakiem zewnętrznym, ochrona granic, utrzymanie wewnętrznej stabilności i przywracanie w razie konieczności konstytucyjnego porządku .W nowej sytuacji, z wyjątkiem kilku krajów, stają się one relatywnie mniej używanym instrumentem presji i polityki zagranicznej państwa.W zglobalizowanej społeczności natomiast siła militarna nabiera nowego znaczenia i powinna być używana w interesie wspólnym, dla zwalczania terroryzmu światowego, w misjach pokojowych, stabilizacyjnych. Zmiany dotyczą także organizacji sił zbrojnych. Armie narodowe stają się armiami zawodowymi. Następuje odejście od powszechnego poboru na rzecz profesjonalnej armii. Pojawiły się także nowe możliwości, dzięki którym, stworzenie inteligentnej broni zmniejsza liczbę ofiar, zwłaszcza wśród ludności cywilnej. (Choć czy bardziej precyzyjne użycie nie zmniejsza przypadkiem oporów przed jej użyciem?)

4. Inne Funkcje państwa

Globalizacja wymusza także zmiany w zakresie i sposobie wypełniania innych funkcji państwa. W niektórych obszarach znacznie redukuje kompetencje, a zwłaszcza pole manewru w działaniach rządu

Kwestie tradycyjne niegdyś regulowane w polityce wewnętrznej podlegają dziś koordynacji i uzgodnieniom na szczeblu międzynarodowym. Coraz większy wpływ na decyzje gospodarcze i polityczne wywierają podmioty poza państwowe, zwłaszcza wielkie korporacje transnarodowe i cały szereg organizacji międzynarodowych. W tym sensie rola państwa słabnie. Zmienia się bowiem układ sił między poszczególnymi aktorami globalnymi.

Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że państwo wciąż dysponuje licznymi ważnymi zasobami oraz narzędziami oddziaływania na rzeczywistość. Póki co, nikt i nic nie jest w stanie zastąpić państwa w takich sprawach jak: regulowanie obrotem międzynarodowym, ściąganie podatków, prowadzenie odpowiedniej polityki makroekonomicznej, zapewnieni bezpieczeństwa obywatelom i inwestorom, zwalczanie zorganizowanej przestępczości i nielegalnej migracji, zabieganie o ochronę środowiska naturalnego, organizowanie masowej edukacji, prowadzenie polityki społecznej .Zatem można powiedzieć, że globalizacja stwarza zapotrzebowanie na coraz lepsze jakościowo, sprawniejsze i skuteczniej funkcjonujące państwo. Nie istnieje bowiem globalny podmiot władzy politycznej, więc przed państwami narodowymi przed wszystkim stoi zadanie lepszego zarządzania globalizacją oraz rozwiązywania wynikających z niej napięć i problemów.

Globalizacja jednym z najczęstszych czynników krysysogennych tradycyjnego państwa opiekuńczego. Niewątpliwie proces globalizacji zasadniczo zmienia tę sferę funkcjonowania państwa. Zaostrza on konkurencję w gospodarce światowej, tym samym wzmaga presję obniżania kosztów pracy, obniżania płac oraz świadczeń społecznych. Restrykcyjna polityka finansowa i nowe sposoby unikania zobowiązań podatkowych przez krążący coraz swobodniej po świecie kapitał (raje podatkowe>) ograniczają wpływy do budżetów. Zatem niemożliwe staje się wykonywanie przez państwo swojej funkcji opiekuńczej w tak rozbudowanej formie jak dotychczas. Jednocześnie, wysokie w wielu krajach bezrobocie, rosnące dysproporcje dochodowe, nowe formy ubóstwa czy marginalizacja wywierają presję na wzmocnienie funkcji socjalnych państwa. Dotyczy to nie tylko doraźnej pomocy dla najbardziej potrzebujących, ale i systemowych rozwiązań w zakresie adaptacji lokalnych rynków pracy oraz kapitału ludzkiego do wymogów globalnego rozwoju. Globalizacja i otwartość gospodarek opartych na wiedzy podkreślają strategiczne znaczenie edukacji, wysokich kwalifikacji siły roboczej. Są to niewątpliwie wyzwania dla polityki społecznej. Trudno sobie także wyobrazić, aby reforma państwa opiekuńczego doprowadziła do zaniku podstawowej funkcji redystrybucyjnej, zwłaszcza w obliczu starzenia się społeczeństw oraz perspektywy technologicznego bezrobocia. Zatem globalizacja zwiększy popyt na zabezpieczenie społeczne ze strony państwa, a zarazem paradoksalnie, zmniejszy jego realne możliwości zapewnienia odpowiednich świadczeń i usług.

Przejdę teraz do omówienia zagadnienia demokracji. Spotykane tak często pojęcie deficytu demokracji za główną przyczynę takiego stanu rzeczy podaje właśnie procesy globalizacyjne. Czy rzeczywiście? Z jednej strony nie bez znaczącego wpływu globalizacji, wyraźnie w ostatnim okresie wzrosła liczba państwa o demokratycznym ustroju (upadek reżimów po 1989, demokratyzacja porządku międzynarodowego, powołanie ONZ, rozwój prawa narodowego oraz proces dekolonizacji> Z drugiej strony odczuwany jest deficyt demokracji na poziomie lokalnym. Krajowi dysydenci polityczni w rosnącym stopniu zmuszeni są uwzględniać nie tylko interesy i postulaty swojego elektoratu, ale i wymogi rynku globalnego oraz oczekiwania formułowane przez różnego rodzaju zewnętrzne podmioty i instytucje. Ugruntowuje to u obywateli przekonanie o ich słabnącym realnym wpływie na decyzje i życie polityczne, sprzyja apatii społecznej i wycofywaniu się z udziału w procesie demokratycznym.

5. Podsumowanie

Jaka zatem przyszłość czeka państwo narodowe w obliczu integracji europejskiej i globalizacji?

Po pierwsze. Jedną z głównych przyczyn zmniejszania się roli państwa są malejące zalety skali narodowo państwowej na rynku globalnym. Jednak powodzenie na nim dziś daje się osiągać także mniejszym <regiony,miasta> oraz większym <UE> jednostkom terytorialnym. Często potrafią ona same, lepiej niż państwa adoptować się do wyzwań stawianych przez globalizację. Można zaryzykować tezę że państwa narodowe czeka swoista reewolucja w kierunku znanego już z historii państwa miasta?

Państwa przede wszystkim ustalają zasady i reguły gry w środowisku krajowym i międzynarodowym, egzekwują je, zmieniają i dostarczają najwięcej zasobów. Pomimo rosnącego zagęszczenia i zmiany układu sił na scenie globalnej, państwa pozostają dziś bez wątpienia najważniejszymi aktorami w polityce i gospodarce światowej. Muszą dzielić się z innymi siłami, nie są już jedynymi ważnymi, ale pozostają wciąż najbardziej wpływowymi aktorami, gdyż

• podejmują zasadnicze decyzje polityczne, są stroną uzgodnień, umów i prawnomiędzynarodowych traktatów, powołują organizacje i nie mają żadnej zwierzchniej władzy nad sobą w postaci rządu lub parlamentu światowego.

• państwa narodowe spełniają wciąż istotną funkcję mediatora o pośrednika między sfera lokalną a międzynarodową

• są elementarnym źródłem ładu społecznego, monopolistycznym dysponentem środków przymusu i tym samym gwarantują stabilność i bezpieczeństwo

• są najlepszym środowiskiem rozwoju procesów demokratycznych i legitymizowania władzy

• dbają o odpowiednią ilość dóbr publicznych, jak prawo własności, uczciwa służba cywilna, powszechna edukacja

• są kluczowym źródłem poczucia zbiorowej tożsamość bez której funkcjonowanie społeczeństwa byłoby ułomne lub wręcz niemożliwe.

Dlatego też trudno sobie wyobrazić by w najbliższej przyszłości organizmy państwowe zostały zastąpione przez jakieś inne organizmy. Globalizacja do swojego rozwoju potrzebuje silnych i sprawnych państw. Ma ono obumierać a jednocześnie być na nowo odkrywane. Aby bliżej zobrazować owy dyskurs na temat państwa narodowego można przytoczyć stanowisko Urlicha Becka, który posługuje się w jego opisie następującą metaforą. Państwo narodowe porównane zostaje do węża, bo podobnie jak on musi zrzucać skórę, odchodząc od klasycznych zadań i funkcji i przywdziewać nową skórę, podejmując się nowych zadań które wynikają dla niego z procesu globalizacji i integracji.

78.Omów pojęcie systemu politycznego wg. D.Eastona.

D. Easton jest zwolennikiem koncepcji- behawiorystyczno-funkcjonalnej, w której system polityczny jest określany jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot (takich jak państwo, partia polityczna, związek zawodowy, zrzeszenia przedsiębiorstw) dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Na system polityczny według tej koncepcji składa się więc całokształt zasad dotyczących organizacji i form działania władzy politycznej, nie zaś całokształt istniejących instytucji prawnopolitycznych.

79. Podaj główne cechy reżimu totalitarnego wg Fridricha i Brzezińskiego.

Reżim totalitarny:

Charakterystyka:

- totalitarna ideologia, służy jako podstawa polityki, narzędzie manipulacji, którego celem jest legitymizacja władzy totalitarnej.

- jedna partia związana z ta ideologią i zwykle kierowana przez jedną osobę: dyktatora, brak odpowiedzialności przed większą grupą wyborców, rządzący nie mogą być usunięci przy pomocy zinstytucjonalizowanych środków pokojowych.

- monizm polityczny, zniszczenie lub znaczne osłabienie wszystkich organizacji, jakie istnieją przed zagarnięciem władzy. (istnieje pluralizm wewnątrz rządzącej partii)

- rozbudowany aparat tajnej policji

- monopolistyczna kontrola nad: środkami masowej komunikacji, siłami zbrojnymi i wszystkimi organizacjami łącznie gospodarczymi

- identyfikacja bardzo dużej części ludności z rządzącymi, aktywne zaangażowanie, masowe członkostwo w partii i sponsorowanych przez nią organizacjach.

- napięte stosunki pomiędzy intelektualistami i artystami a władzami politycznymi

- spór z kościołem, konflikt pomiędzy religia a polityką.

- propaganda, masowe kształcenie, szkolenie kadr, intelektualne doskonalenie ideologii.

- terror

- tendencje ekspansjonistyczne

- nielegalność większości form opozycji

- redukcja sfery prywatności

• Według Brzezińskiego totalitaryzm jest nowa forma rządów, która mieści się w ogólnej klasyfikacji systemów dyktatorskich, jest to system, w którym technologicznie zaawansowane instrumenty władzy politycznej są wykorzystywane bez ograniczeń przez zcentralizowane kierownictwo określonego elitarnego ruchu w celu przeprowadzenia totalnej rewolucji społecznej, włącznie z kształtowaniem nowego człowieka na podstawie arbitralnych założeń ideologicznych, proklamowanych przez przywódców w atmosferze jednomyślności wymuszonej na całej populacji Q

• Carl J. Friedrich, charakteryzując reżim totalitarny stwierdza, iż stanowi on specyficzny system polityczny o swoistych cechach. Wspólnie ze Zbigniewem Brzezińskim wyróżniają pięć cech reżimu totalitarnego:

1. oficjalna ideologia,

2. masowa partia kontrolowana przez oligarchię,

3. monopol rządu na broń,

4. rządowy monopol dysponowania środkami masowego przekazu,

5. terrorystyczny system policyjny.

W późniejszych wywodach dodawali jeszcze szóstą cechę- scentralizowane zarządzanie.

Jest to reżim pozbawiający człowieka wszelkiej wolności i czyniący go bezwolnym narzędziem w rękach bezwzględnej dyktatury.

80.Wyjaśnij pojęcie demokracja liberalna- wskaż główne idee, wartości i zasady.

Demokracja wyborcza-oznaczająca tylko fakt odbywania cyklicznych, rywalizacyjnych wyborów-bez towarzyszących im swobód politycznych oraz ograniczeń arbitralności władzy jest demokracją formalną i niepełną. Jej przeciwieństwem jest demokracja liberalna(pełna), która zabezpiecza poza tym co demokracja formalna również: ochronę praw mniejszości, ograniczenie możliwości manipulowania przez rządzących systemami wyborczymi w celu zapewnienia sobie korzyści, ograniczenia władzy wykonawczej, niezależność mediów od rządu i niezawisłość sądów.

---