ANALIZA UWARUNKOWAŃ CENTRUM DYSTRYBUCJI

Analiza sytuacyjna - centrum dystrybucji w łańcuchu dostaw.

Do tej pory, w procesie planowania logistycznego w sieci dostaw, określiliśmy już szczegółowo:

• położenie dostawców i odbiorców w sieci dostaw i lokalizację naszego węzła logistyczne - np. centrum dystrybucji, które ma zadanie na podstawie dostarczanych produktów od dostawców skompletować ładunki i wysłać do odbiorców; optymalne położenie naszego centrum dystrybucji wymagało określenia wielkości dostaw i wysyłek oraz kosztów realizacji dostaw;

• skumulowane potrzeby obsługiwanych odbiorców, z uwzględnieniem niestabilności popytu rynkowego; umożliwiło to dalsze zaplanowanie potrzeb dystrybucji - zapasów i zamówień do dostawców na każdym odcinku sieci dostaw.

Zapamiętaj: W pierwszej części analizy potrzeb w sieci dostaw operujemy produktem ze względu na powiązania ze sprzedażą i obsługą klienta. Planowanie systemu dostaw i magazynowania najczęściej wymaga operowania całym ładunkiem.

Wyniki planowania potrzeb są podstawą określenia zapasów oraz przepływu ładunków w sieci dostaw. Stąd wynikają dalsze potrzeby planowania wielkości utrzymywanych zapasów i przestrzeni magazynowej centrum dystrybucji. Na podstawie dostaw i wysyłek należy określić w węzłach sieci wielkość przyjęć i wydać, aby na dalszym etapie projektowania zapewnić odpowiednią przepustowość centrum dystrybucji. Realizowane w ramach dostaw i wysyłek do/z centrum dystrybucji przewozy transportowe (różnymi rodzajami transportu - np. morskiego, kolejowego, drogowego, lotniczego) wymagają określenia zapotrzebowania na środki transportu, zarówno dostawczego (od dostawców do centrum dystrybucji) jak i ekspedycyjnego (z centrum dystrybucji do odbiorców).

Przed szczegółowym zaplanowaniem przepływu produktów, określeniem zasad współpracy i realizacji dostaw pomiędzy dostawcami i odbiorcami, zaprojektowaniem wielkości, wydajności i przepustowości infrastruktury logistycznej w sieci należy wykonać analizę sytuacyjną centrum dystrybucji, tzn. analizę warunków funkcjonowania centrum dystrybucji w sieci dostaw.

Do czynników określających funkcjonowanie centrum dystrybucji, w tym warunki składowania i obrotu ładunkiem, obsługę dostawców i odbiorców, należą:

• specjalizacja towarowa centrum dystrybucji, rodzaj i postać magazynowanych produktów (materiałów, wyrobów), asortyment, wymagania przechowywania, wymiary geometryczne, masa;

• typ użytych jednostek ładunkowych - kartony, pojemniki, palety, kosze, skrzynie, pakiety, kontenery, wagony, naczepy, nadwozia wymienne;

• uwarunkowania dla składowania (ceny terenu, rodzaj towarów, wymagania jednostek ładunkowych, modularność i standardy wymiarowe opakowań, wysokość i rodzaj składowania);

• obrót centrum dystrybucji (wielkość przyjęć i wydań w określonym czasie), liczony przyjętymi jednostkami ładunkowymi;

• rodzaj realizowanych operacji w sieci dostaw - konsolidacja lub rozdzielenie ładunków;

• położenie geograficzne centrum dystrybucji i dostęp do sieci komunikacji (drogowej, kolejowej, morskiej, rzecznej, lotniczej);

• odległość od dostawców i odbiorców według dróg komunikacyjnych, ich gęstość i poziom koncentracji położenia;

• uwarunkowania dla transportu zewnętrznego (rampy drogowe i kolejowe, nabrzeża rzeczne, terminale przeładunku morskiego, możliwość obsługi różnych rodzajów transportu);

• rynkowe możliwości sprzedaży w regionie - liczba odbiorców i wielkość indywidualnych zamówień mających wpływ na długość tras wysyłkowych, konsolidacja ładunku w kursach wysyłkowych, różnorodność asortymentowa zamówień i współczynnik jednorodności przewożonego ładunku;

• preferencyjne wymagania dostawców i spedytorów, z których wynika rodzaj środków transportu oraz system organizacji transportu (np. kontenery, naczepy lub nadwozia wymienne stosowane w poszczególnych rodzajach transportu, wahadłowy system dostaw.

Pytania:

1. Wymień czynniki wpływające na funkcjonowanie centrum dystrybucji;

2. Omów znane Ci centrum dystrybucji lub centrum logistyczne, z uwzględnieniem tych czynników.

Analiza obrotu centrum dystrybucji.

Planowane na wcześniejszych lekcjach strumienie produktów i materiałów, z uwzględnieniem przyjętych dla nich jednostek ładunkowych tworzą podstawę obrotu ładunkowego w centrum dystrybucji. Obrót towarów i proces magazynowania w centrum dystrybucji mają obsłużyć gromadzenie i utrzymanie zapasu oraz kompletację i wydanie ładunku, zgodnie z wymaganiami klienta (wewnętrznego i zewnętrznego).

Analiza obrotu centrum dystrybucji obejmuje kilka czynników kształtujących ten obrót:

• Roczny strumień dostaw S_WE i wysyłek S_WY obliczany na podstawie przyjęć lub wydań magazynowych do/z centrum dystrybucji, w przyjętych jednostkach ładunkowych [jł]:

• S_WE - roczny strumień dostawy [jł/rok],

• S_WY - roczny strumień wysyłek [jł/rok].

Należy pamiętać, że przepływ nie jest równomierny i znacząco zależy od popytu i sprzedaży na runku docelowych odbiorców. Nierównomierność strumienia wpływa na dobowe strumienie ładunkowe, które mogą się znacząco różnić od siebie w miesiącach szczytu popytu i poza szczytem.

Przykład:

Jeżeli do centrum dystrybucji zamawiane są dostawy produktów w ilości około 15000 sztuk, 2 razy w miesiącu, to roczny strumień dostaw wynosi:

S_WE = 2 x 12 x 15000 = 360000 sztuk produktów.

Jeżeli produkty są pakowane w opakowania zbiorcze po 20 sztuk, a na jednej palecie EUR pakowanych jest 10 opakowań zbiorczych (czyli 200 produktów w jednostce ładunkowej), to roczny strumień dostaw liczony liczbą jednostek ładunkowych wynosi:

S_WE = 360000 / 200 = 1800 [jł].

• 
  Liczba dni efektywnej pracy centrum dystrybucji w ciągu roku:

L_DR (najczęściej 320 ÷ 350 dni w roku).

• Współczynnik spiętrzeń dostaw - k_SD i wysyłek - k_SW, wynikający z faktu, że dostawcy i odbiorcy czasami nie realizują dostaw/odbiorców w wyznaczonym terminie; obliczany jest jako maksymalna wielkość dostaw/wysyłek do średniej ilości dostaw/wysyłek w ustalonym przedziale czasu.

• Dobowy zapas Z_ŚR, który wpływa na możliwość kompletacji i wysyłania ładunków do odbiorcy, jeżeli trudno jest synchronizacja w czasie dostaw z wysyłkami; podobnie jak strumień dostaw i wysyłek, zapas ma nierównomierną wielkość i strukturę asortymentową produktów w czasie wynikająca ze zmienności popytu. Średni zapas w centrum dystrybucji można obliczyć na kilka sposobów - rysunek 4.2.1, z czego najbardziej dokładna jest metoda obliczenia średniej dziennej.

• Wskaźnik rotacji (R) określa zdolność zachowania ciągłości wysyłek z centrum dystrybucji i wskazuje, ile razy w ciągu analizowanego okresu (np. roku) jest odtwarzany średni stan zapasu.

Zapamiętaj: wskaźnik rotacji w dniach - R_d - określa cykl rotacji.

• Ilość jednostek ładunkowych N_R dostarczonych w cyklach rotacji wynika z liczby dni w cyklu rotacyjnym i wielkości strumienia dobowego dostaw jednostek ładunkowych: N_R = S_WE • R_d.

• Wskaźnik niejednorodności wysyłek pokazujący, ile jest niejednorodnych ładunków wysyłanych do odbiorców w strumieniu wszystkich wysyłanych ładunków. Wskaźnik niejednorodności wynika ze struktury klientów i składanych przez nich wielkości zamówień. Im więcej jest małych zamówień wynikających z obsługiwanych wielu małych odbiorców (np. małe przedsiębiorstwa, małe sklepy), tym wyższy jest wskaźnik niejednorodności.

Przykład:

Jeżeli struktura strumienia wysyłanych ładunków do odbiorców z centrum dystrybucji kształtuje się w połowie jako ładunki jednorodne i w połowie jako ładunki niejednorodne, to wskaźnik niejednorodności ładunku w_nj = 0,5.

Parametrem charakteryzującym ładunki niejednorodne jest stopień niejednorodności - współczynnik korekcji wypełnienia (korekcji ładunkowej) k_w - (odwrotnie proporcjonalny do stopnia wypełnienia jednostki ładunkowej) wynikajmy z liczby rodzajów opakowań mieszczących się w skompletowanej jednostce ładunkowej i stopnia ich niedopasowania wymiarowego; im większa jest liczba różnorodnych opakowań, tym większy jest współczynnik korekcji wypełnienia. Relacje pomiędzy strumieniem wyjściowym ładunku niejednorodnego a wejściowym strumieniem ładunku jednorodnego do centrum dystrybucji, bazuje właśnie na współczynniku korekcji ładunkowej:

S_WY = k_w • S_WE • w_n.

Pytania:

1. Wymień i omów czynniki analizy obrotu towarowego centrum dystrybucji.

2. Ile wynosi cykl rotacji określonego produktu obsługiwanego przez centrum dystrybucji (w dniach), jeżeli obrót centrum dystrybucji na tym produkcie wynosi 240 jednostki ładunkowe na rok, średni zapas wynosi 1000 sztuk produktu, w opakowaniu zbiorczym pakowane jest 5 sztuk produktu, a w jednostce ładunkowej pakowane jest 10 opakowań zbiorczych. Do obliczeń należy przyjąć, że rok ma 360 dni.

Analiza uwarunkowań dla transportu zewnętrznego.

Sprawny obrót ładunków centrum dystrybucji wymaga odpowiedniego zaplanowania i organizacji zarówno systemu transportowego dostawczego - obsługującego dostawy i przyjęcia do centrum dystrybucji, jak i systemu transportowego eksploatacyjnego - obsługującego wydania i wysyłki ładunków do odbiorców.

Analiza uwarunkowań dla transportu zewnętrznego centrum dystrybucji wymaga uwzględnienia wielu powiązanych wzajemnych czynników wyboru rodzaju i środków transportu, organizacji systemu dostaw, planowania tras do odbiorców i załadunku na środki transportu:

• rodzaj, postać, wymiar, waga i wymagania obsługiwanych produktów wpływają na rodzaj zastosowanego transportu oraz środków transportu (np. dla produktów wymagających niskich temperatur - samochody chłodnie, dla produktów płynnych - cysterny samochodowe lub kolejowe, statki zbiornikowe; dla produktów drobnicowych pakowanych na paletach - samochody lub wagony uniwersalne, wszystkie rodzaje transportu dostosowane do przewozu kontenerów, naczepy i nadwozia wymienne;

• typ użytych jednostek ładunkowych: kartony, pojemniki, palety, kosze, skrzynie, pakiety, kontenery, naczepy, nadwozia wymienne - wpływają na rodzaj środków transportu najczęściej w transporcie drogowym i kolejowym;

• rynkowe możliwości sprzedaży w regionie, odległość od dostawców i odbiorców, wielkość i częstotliwość dostaw, wynikające z liczby odbiorców i wielkości indywidualnych zamówień oraz wymagań dostępności dostawców/odbiorców i niezawodności dostaw możliwości te wpływają na długość tras transportowych dróg i wąskich ulic w miejskich warunkach dostaw; odległość wpływa na podporządkowanie uwarunkowań transportowych kalkulacjom kosztów; największe obniżenie kosztów jednostkowych ładunków przy dużych odległościach występuje dla transportu morskiego, a następnie dla kolejowego, ale te rodzaje transportu wymagają dużych ilości przewożonego ładunku. Małe odległości wymagają sprawnych dostaw o krótkim czasie i dostosowania do określonych godzin przyjęcia dostaw, co często wskazuje na transport drogowy (jako najbardziej uniwersalny);

• preferencje i wymagania dostawców, odbiorców oraz obsługujących ich spedytorów i przewoźników - z których wynika rodzaj transportu (np. drogowy, kolejowy) oraz typy środków transportu, system organizacji transportu (np. wahadłowy system dostaw, wymiana naczep lub nadwozi wymiennych);

• niejednorodność ładunku wpływa na liczbę ładunków (im większy współczynnik korekcji wypełnienia, tym większa ilość jednostek ładunkowych przypada na określoną ilość produktów), a tym samym na liczbę niezbędnych środków transportowych i przestrzeń ładunkową środków transportu;

• warunki skomunikowania centrum dystrybucji wynikają z możliwości bezpośredniego dostępu do przepustowych dróg komunikacyjnych i międzynarodowych korytarzy transportowych, dysponowania infrastrukturą przeładunkową (suwnice, żurawie, dźwigi, terminale przeładunkowe, nabrzeża morskie i rzeczne, bocznice kolejowe).

Wybór rodzaju transportu i odpowiednich typów środków transportu warunkuje sprawny przewóz i przeładunek.

Położenie geograficzne centrum dystrybucji.

Optymalną lokalizację centrum dystrybucji, ze względu na kryterium kosztów przepływu ładunków w sieci punktów lokalizacyjnych dostawców i odbiorców, można uzyskać z wykorzystaniem metody środka ciężkości. Decyzje o lokalizacji centrum dystrybucji powinny uwzględniać dodatkowo wymagania logistyczne, ekonomiczne i środowiskowe:

• warunki dojazdu do centrum dystrybucji: sieć dróg dojazdowych i komunikacji z różnymi rodzajami transportu (drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego, lotniczego); aktualny poziom natężenia ruchu i prawdopodobny wzrost wywołany działalnością centrum dystrybucji; prawdopodobieństwo kolizji oraz zatorów i kolejek w ruchu drogowym; wymagania w zakresie inwestycji uzupełniających dojazd bezkolizyjny (potrzeba budowy ronda, wiaduktu, objazdu); finansowanie niezbędnych remontów i modernizacji jezdni, sygnalizacji ulicznej i tablic zwiększających bezpieczeństwo ruchu;

• warunki geotechniczne: rodzaj podłoża gruntowego (geologicznego) i przesiąkliwość gruntu, poziom wód gruntowych, warunki melioracyjne i odwodnieniowe, wymagania dodatkowych wzmocnień i fundamentów na gruntach nietrwałych i osiadających;

• warunki terenowe: wielkość dostępnego obszaru (liczba działek oraz możliwość ich łączenia), warunki pozyskania terenu, plan przestrzennego zagospodarowania terenu i możliwość rozbudowy oraz planowane sąsiedztwo, zachowanie stref ochronnych, tereny rekreacyjne i chronione;

• warunki środowiskowe: walory estetyczne planowanego terenu pod centrum dystrybucji, zagrożenia sanitarne, dane archeologiczne terenu centrum dystrybucji i otoczenia oraz florę i faunę w otoczeniu lokalizacji centrum (szkodliwość hałasu i zanieczyszczeń powietrza, gleby, wody, które mogą wywołać wysokie koszty eksploatacji centrum dystrybucji, kary oraz protesty ekologów;

• warunki urbanistyczne: planowane położenie centrum dystrybucji względem otoczenia i uciążliwości obiektu, charakter zagospodarowania terenów sąsiednich, wartość terenu i koszty budowy centrum, dopuszczalną wysokość obiektów (zwłaszcza przy magazynach wysokiego składowania);

• warunki eksploatacji pobliskich obiektów: zakłady przemysłowe, wysypiska odpadów - wnoszące potencjalne zagrożenie wpływu na jakość przechowywanych produktów; szpitale i szkoły - dla których centrum dystrybucji może powodować zagrożenie bezpieczeństwa, spokoju, ciszy i czystości środowiska;

• istniejące obiekty, które umożliwiają zagospodarowanie i adaptację na potrzeby centrum dystrybucji, stan techniczny obiektów, możliwości rozbudowy i modernizacji;

• zakłócenia działalności: awaryjne drogi komunikacyjne, wewnętrzne lotniska, plac parkowania dla rezerwowych środków transportowych.

Ponadto analiza planowanego położenia centrum dystrybucji powinna uwzględnić:

• cenę siły roboczej - stawki wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w centrum dystrybucji rekrutowanych z danego terenu (promień dojazdu do pracy - np. 50 km);

• dostępność i koszt usług transportowych we wszystkich rodzajach transportu:

• podatki, pozostałe koszty, ułatwienia inwestycyjne (dla podmiotów gospodarczych wpływających na rozwój regionu).

Pytania:

1. Wymień i omów czynniki doboru transportu zewnętrznego do obsługi dostaw/wysyłek do/z centrum dystrybucji.

2. Wymień i omów czynniki doboru położenia geograficznego centrum dystrybucji.

Analiza uwarunkowań magazynowania.

System magazynowy centrum dystrybucji zapewnia sprawną i efektywną obsługę ładunku w czterech fazach przepływu w centrum dystrybucji: przyjęcia, składowania, kompletacji i wydania ładunku. Wykonywane przez centrum dystrybucji operacje ładunkowe, wynikają z potrzeb konsolidacji lub rozdzielenia ładunku w łańcuchu dostaw do odbiorcy końcowego.

Analiza uwarunkowań procesów magazynowania i systemu magazynowego centrum dystrybucji obejmuje:

• program ilościowy magazynowania, który zawiera:

• rodzaj i postać magazynowanych produktów (materiałów, wyrobów), ich asortyment, wagę i wymiary geometryczne;

• typ użytych jednostek ładunkowych (jł) uformowanych (np. kartonów, pojemników, palet, koszy, skrzyń, pakietów;

• pojemność maksymalną magazynu - Z_max wyrażoną liczbą jednostek ładunkowych;

• wielkość przepływu dobowego strumienia jednostek ładunkowych przez magazyn (s) z podziałem na strumień wejściowy S_WE i strumień wyjściowy S_WY;

• zapas rezerwowy (buforowy) dla jednostek ładunkowych na wejściu B_ZWE i wyjściu B_ZWY.
  Maksymalna pojemność magazynu pozwala na pomieszczenie w magazynie średniego zapasu (czyli ładunku dostarczonego do magazynu w cyklu rotacyjnym - N_R = S_W • R_d) oraz uwzględnia zapas rezerwowy jednostek ładunkowych B_ZWE: Z_max = S_WE • R_d + B_ZWE;

• zajmowaną przestrzeń magazynową - obejmującą całkowitą powierzchnię użytkową magazynu oraz całkowitą kubaturę magazynową;

• czasy cykli roboczych (operacyjnych) - dotyczących: czasów cykli transportowych i operacyjnych infrastruktury transportu wewnętrznego i przeładunku oraz cykli kompletacyjnych;

• ilość i rodzaj zastosowanych środków technicznych - na podstawie dobowej pracochłonności zastosowanych środków technicznych w procesie magazynowym i szacowanej (lub wymaganej) efektywności pracy urządzeń (w roboczogodzinach);

• liczbę i kwalifikacje zatrudnionych pracowników magazynu - wykonujących pracę na różnych stanowiskach obsługi procesów magazynowych; szacunki są wykonywane na podstawie dobowej pracochłonności prac obsługowych (szacowanej w rbh/dobę);

• koszty inwestycyjne - obejmujące wszystkie nakłady inwestycyjne na aktywa trwałe i wyposażenie magazynu - budynki, rampy, place, drogi, wózki jezdniowe, układnice, przenośniki, regały, palety, pojemniki, sieć komputerowa i systemy informatyczne, system automatycznej identyfikacji (ADC) i elektronicznej wymiany danych (EDI);

• koszty eksploatacyjne - zużycie materiałów, koszty amortyzacji budynków, maszyn i urządzeń; wynagrodzenia dla pracowników wraz z narzutami; zużycie energii i paliw; usługi zewnętrzne - transportowe, remontowe, kontrolne, specjalistyczne.

Kryteria oceny systemu magazynowania centrum dystrybucji (uwzględniające analizę przedstawionych uwarunkowań) obejmują:

1. Efektywność (wydajność, produktywność) zasobów magazynowych (ludzi, obiektów, wyposażenia) oraz poziom ich wykorzystania (w tym planogramy obciążeń); dobre wyniki osiągane są dzięki odpowiedniemu zaprojektowaniu programu magazynowania i doborowi metod zarządzania w poszczególnych strefach magazynu (np. dobór metod zarządzania składowaniem lub kompletacją ładunków).

2. Sprawność, wydajność i niezawodność operacji magazynowych; dobre wyniki są osiągane poprzez dobór metod planowania zadań (harmonogramy zadań), organizacji pracy oraz opracowanie odpowiednich procedur, instrukcji i technik wykonania operacji magazynowych.

3. Czas obsługi ładunku od przyjęcia do wydania i przepustowość magazynu (w tym przestoje, kolejki i wąskie gardła w przepływie ładunków).

Pytania:

1. Wymień i omów czynniki analizy uwarunkowań procesu magazynowania i systemu magazynowego centrum dystrybucji.

2. Jakie kryteria posłużą Ci do oceny systemu magazynowania centrum dystrybucji?

1

Źródło: Śliwczyński B. Planowanie logistyczne. Podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk, ILiM, Poznań 2008 r.

---