Zaraźliwość - możliwość przenoszenia się choroby z osobnika na osobnika.

Znaczenie chorób zakaźnych.

430 r p.n.e. zaraza w Atenach zabiła 1/3 ludności kończąc „złoty wiek” Aten

w 166 r n.e. zaraza (ospa, odra, dżuma) spustoszyła Imperium Rzymskie zabijając w Europie 4-7 mln ludzi

około 160 r dżuma doprowadziła do upadku chińskiej dynastii Han

1346-1350 dżuma zabiła ponad 1/3 ludności Europy

tyfus wielokrotnie zmieniał bieg kampanii wojennych (np. Napoleon w Rosji stracił 70% wojska)

1918 r grypa zabiła 20 mln. ludzi na świcie („Hiszpanka”)

Historia zwalczania chorób zakaźnych.

księgosusz (bydło)

ostra biegunka, przewlekłe wycieńczenie bydła

plaga w Europie od IV wieku

w XVIII wieku padło 20 mln. bydła

pod koniec XIX wieku padło > 90% bydła w Afryce

pryszczyca

liczne epidemie w Europie od XVI wieku

w Polsce zachorowało > 0,6 mln. bydła w latach 1951-57

potem znowu w 1959-67

wielka epidemia w Wielkiej Brytanii w 2001 roku

1552 wąglik w Wenecji

zabroniono sprzedaży wołowiny (I racjonalne zarządzenie)

potem zarządzenia o tzw. aftyzacji przy pryszczycy

wprowadzono kwarantanny na granicach (dotyczyły epidemii księgosuszu w XVIII wieku)

Lancizi (lekarz papieski) opracował przepisy (izolacja lub zabicie chorego I podejrzanego bydła, zakopywanie zwłok, a mięso niejadalne, zakopywanie mleka, zakaz kontaktu ludzi z chorym bydłem, mycie rąk i twarzy octem przed opuszczeniem zagrody oraz odymienie odzieży, spalanie przedmiotów, bielenie obór, mycie koryt I wiader, zakaz opuszczania zapowietrzonej wsi przez ludzi, kordony)

1714 r. - Wydział Lekarski w Paryżu publikuje raport o przyczynach księgosuszu, deleguje lekarzy do zwalczania tej choroby

1762 r. - powstaje pierwsza szkoła weterynaryjne (Lyon)

1844 r. - podstawy administracji weterynaryjnej („Ustawa policji weterynaryjnej” - przepisy mające na celu zapobieganie i uśmierzanie chorób)

1880 r. - upowszechnienie szczepień przez Pasteura, odkrytych przez Jennera już 100 lat wcześniej (wścieklizna, wąglik)

1891 r. - odkrycie surowicy odpornościowej przez Behringa

1930 r. - sulfonamidy, penicylina

Początki współpracy międzynarodowej w zwalczaniu chorób zakaźnych

Międzynarodowe porozumienie o utworzeniu w Paryżu urzędu do zwalczania epizootii 25/01/1924 r., certyfikowane przez Polskę 1/04/1924 roku

FAO współpracuje z WHO

Komisja Europejska - organ wykonawczy zarządzający złożony z 20 komisarzy oraz 24 Dyrekcji Generalnych, 24-y to „Ochrona Konsumenta” z Biurem Weterynarii

Koncepcja urzędowego zwalczania chorób.

przymus państwowy - nakazy i zakazy

coraz więcej przepisów, administracyjne zwalczanie najgroźniejszych chorób

„policja weterynaryjna”

ustawa z dnia 11/03/2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt wyróżniła:

68 chorób zwalczanych z urzędu, podzielone na 2 grupy:

Pierwsza grupa - obowiązek rejestracji i zwalczania (27 choroby)

Druga grupa - obowiązek rejestracji (41 chorób)

Wykonanie - Inspekcja Weterynaryjna

Choroba zakaźna - wszelkie zmiany w organizmie, które zachodzą pod wpływem zarazka jako podstawowego czynnika patogennego.

konflikt we współżyciu między makroorganizmem a zarazkiem (mikroorganizmem)

np.: zakażenie wirusem białaczki bydła; NZK; białaczka kotów

Choroba zaraźliwa - choroba zakaźna przenosząca się łatwo na inne osobniki.

nie każda choroba zakaźna jest jednocześnie zaraźliwą.

np.: Tężec, BSE- zakaźna, ale nie zaraźliwa

Wąglik - zakaźna, ale MAŁO zaraźliwa przy kontakcie bezpośrednim

Zaraza - choroba zaraźliwa, która może spowodować masowe zachorowania (pryszczyca, pomór świń).

Czynniki warunkujące rozwój chorób zaraźliwych.

Podstawowe / Pierwszorzędne

obecność zarazka

ekspozycja zwierząt na zarazek

obecność zwierząt wrażliwych na zakażenie

Nasienie - siewca - gleba

Drugorzędne

ilość zarazka

zjadliwość

czynniki środowiskowe

czynniki społeczne

czynniki ekonomiczne

odporność zwierząt

zwalczanie chorób przez człowieka

itp.

Chorobotwórczość (patogenność) - zdolność do wywoływania choroby

niechorobotwórcze

zarazki bezwarunkowo chorobotwórcze (pryszczyca)

zarazki warunkowo chorobotwórcze (oportunistyczne)

Zjadliwość - stopień chorobotwórczości

Chorobotwórczość i zjadliwość - wypadkowa wielu czynników ze strony drobnoustroju (toksyny, zmienność antygenowa, pobudzanie apoptozy), ale także makroorganizmu (oporność, odporność).

Skutki ekspozycji:

Zakażenie wniknięcie i przetrwanie zarazka (kolonizacja)

Skażenie przejściowa obecność zarazka bez namnażania

Rodzaje zakażeń (skutki kliniczne).

Bezobjawowe lub klinicznie jawne

ostre

przewlekłe

lekki

ciężki przebieg

Miejscowe lub ogólne (grzybica skóry, Coronavirus - nabłonek j. cienkiego)

Przejściowe (organizm uwalnia się od niego przed śmiercią) / trwałe (dożywotnie - do śmierci np.: FIV, HIV - retrovirusy)

Pierwotne / ponowne (reinfekcja)

Jednym gatunkiem zarazka / mieszane (wirusowo-bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych)

Z zewnątrz / endogenne (autoinfekcja)

Wtórne

Utajone (latentne)

Nosicielstwo - bezobjawowe bytowanie zarazka w organizmie

po przechorowaniu (pryszczyca)

niezwiązane z zachorowaniem (chyba!) (białaczka kotów)

Siewstwo - wydalanie zarazków

stałe (białaczka kotów)

okresowe (salmonella)

w okresie inkubacji choroby (grypa; pryszczyca do 2 tygodni przed objawami)

Zakażenie latentne - długotrwałe, bezobjawowe bytowanie zarazka w stanie utajonym, zwykle bez siewstwa.

Wirusowe zakażeni latentne - wbudowanie materiału genetycznego wirusa do genomu komórki gospodarza w postaci pawowirusa.

Źródło zakażenia - właściwe miejsce namnażania się zarazka i wydostawania na zewnątrz.

zwykle zakażone zwierzę (niekoniecznie chore!), rzadko człowiek (dla zwierzęcia), wyjątkowo środowisko.

Źródło zakażenia to NIE przenosiciel zarazka, czyli wektor (rola bierna)

Wtórne źródło zakażenia - nagromadzenie się zarazka poza organizmem (np. pastwisko skażone laseczkami wąglika; włoskowiec różycy ma zdolność namnażania się w kale świń)

Rezerwuar (zbiornik) zarazka - to zbiorowisko źródeł zakażenia, które na danym terenie jest decydującym elementem utrwalania zarazy

Np.: wścieklizna - źródło zakażenia ssak, rezerwuar - rudy lis (utrzymuje w Polsce wściekliznę)

Ognisko zakażenia - miejsce gdzie znajduje się źródło zakażenia wraz ze skażonymi przedmiotami (pomieszczenie, zagroda, miejscowość, terytorium)

Formy przebiegu choroby zakaźnej w populacji.

Zachorowania sporadyczne - nieliczne i bez uchwytnego związku ze sobą

Endemia (enzootia) - zachorowania stale występujące w jakiejś okolicy („występowanie stacjonarne”)

Epidemia (epizootia) - liczne zachorowania powiązane w łańcuch zakażeń na danym terenie w krótkim czasie

Pandemia (panzootia) - epidemia obejmująca duże terytorium, wiele krajów czy kontynentów

Jedne formy przechodzą w drugie, granice między nimi są płynne - nie tylko liczba zachorowań ma wpływ na formę choroby zakaźnej (raczej ich stosunek do „zwykłej” liczby przypadków dla danego terenu w danym czasie), ale także potencjał szerzenia się.

Epidemia - występuje, gdy w danej populacji powstaje sytuacja sprzyjająca szerzeniu się choroby.

Typy rozwoju epidemii

Powstające drogą łańcuchowo-kontaktową zwierzę - kontakt bezpośredni lub pośredni - zwierzę np.: grypa, nosówka

Powstające z wtórnego źródła zakażenia, np.: wąglik, BSE

Powstające za pośrednictwem stawonogów, np.: myksomatoza, kleszczowe zapalenie mózgu

Powstające w wyniku uzjadliwienia się flory saprofitycznej (autoinfekcji), np.: choroby środowiskowe kolibakterioza cieląt

Dynamika przebiegu epidemii

Epidemie przechodzą, rozwijają się i zanikają. Przebiegają cyklicznie (falami) - różne stadia epidemii. Wybuchają, gdy w danej populacji powstaje sytuacja sprzyjająca szerzeniu się choroby (czynniki pierwszo- i drugorzędne)

Potencjał epidemiczny - zespół okoliczności warunkujących powstanie epidemii.

Cykliczność rozwoju epidemii - często na 1 epidemii choroba się nie kończy, wraca po jakimś czasie.

Sezonowość epidemii - zależy od pory roku

wpływy klimatyczne

na makroorganizmy

na zarazki

na przenosicieli

wpływy człowieka

turystyka

obrót zwierząt i ich użytkowość

Zwalczanie choroby - wielkie poczynania człowieka, które mają na celu ograniczenie występowania choroby i jej likwidacja.

zapobieganie chorobie

nieswoiste (bielenie ścian)

swoiste(surowice, szczepionki)

likwidowanie choroby

leczenie

ubój

dezynfekcja

izolacja

3

---