Klimat

Istnieje szereg podziałów regionalizacji klimatycznych Polski. E. Romer w 1909 roku przedstawił podział, oparty o temperaturę powietrza i opady atmosferyczne. Obszar zlewni dolnej Klukówki należy do dziedziny klimatycznej wielkich dolin (Woś, 1999, s. 179). W 1938 roku E. Romer dokonał nowej regionalizacji, na podstawie analizy map izoterm, izohiet, przebiegu linii zagęszczeń i ilości wzajemnych przecięć oraz wędrówek i trwania pór roku. Zgodnie z tym podziałem obszar badań wchodzi w skład dziedziny lubelsko-wołyńskiej (Kaszewski, 2008). Według regionalizacji zaproponowanej w roku 1949 powstała kolejna koncepcja bazująca na analizie liczbowej 30 wskaźników. Posłużył się m. in. mapami izoterm i średnich miesięcznych temperatur powietrza miesięcy nieparzystych, dat początku, końca i czasu trwania termicznych pór roku, rocznych sum opadu i okresu wegetacyjnego, stosunku opadów letnich do zimowych, wiosennych do jesiennych. W tym podziale autor wydzielił 7 typów klimatu. Analizowany obszar leży w krainie chełmsko-podlaskiej (Woś, 1993, s.20).

Inną koncepcję podziału zaproponowali D. Martyn i W. Okołowicz opierając podział klimatyczny o 50 map przestrzennego rozkładu wybranych elementów pogody na terenie Polski. Zlewnia w tym podziale zawiera się w regionie mazowiecko-podlaskim (Woś, 1993, s. 21, 22). To region, który jest pod największym wpływem kontynentalnym, głównie we wschodniej części regionu. Wydłuża się okres zimy, częściej niż w innych regionach występują tu burze, a zmniejsza się częstość dni z mgłą (Kaszewski, 2008, s. 13,14).

Autorami kolejnej regionalizacji są W. Wiszniewski i W. Chełchowski, którzy pod uwagę wzięli 16 parametrów obejmujących 5 elementów (temperaturę powietrza, opad atmosferyczny, wilgotność powietrza, zachmurzenie i ciśnienie atmosferyczne). Na obszarze naszego kraju wydzielono 14 regionów. Obszar zlewni zawiera się w regionie mazowiecko-podlaskim (Kaszewski, 2008, s. 13).

R. Gumiński w 1948 roku zaproponował regionalizację klimatu Polski uwzględniając potrzeby rolnictwa wydzielając dzielnice rolniczo-klimatyczne. Wśród elementów pod uwagę wzięto: ciepło, światło, wodę oraz niektóre czynniki fenologiczne. Teren zlewni Klukówki zawiera się w dzielnicy IX - Podlaskiej (Woś, 1993, s. 23-24).

W regionalizacji stworzonej przez A. Wosia obszar Polski podzielony na 28 obszarów o charakterystycznych cechach klimatu, które są wyrażone średnią roczną liczbą dni z poszczególnymi typami pogody. Badana zlewnia obejmuje region XIX - Podlasko-Poleski. Granice regionu z punktu widzenia kryteriów klimatologicznych są mało wyraźne. Notuje się tu najniższą liczbę dni z pogodą umiarkowanie ciepłą oraz z pochmurną - 70 dni w roku, z pogodą umiarkowanie ciepłą z opadem - 55, a dni umiarkowanie ciepłych, pochmurnych z opadem 26. To region z większą częstością dni z pogodą dość mroźną, słoneczną, bez opadu (Woś, 1993, s. 28, 29, 42).

Istnieje także na regiony bioklimatyczne stworzony przez T. Kozłowską-Szczęsną, K. Błażejczyka i B. Krawczyk (Kozłowska-Szczęsna i in., 2011, s. 192). Wydzielone zostały na podstawie częstości występowania dni uciążliwych dla człowieka. Według tego podziału analizowana zlewnia leży na pograniczu regionów IV centralnego i V południowo-wschodniego. Główną jego cechą jest duża liczba dni uciążliwych (30-40% dni w ciągu roku) (Kaszewski, 2008).

W. i A. Zienkiewiczów w województwie lubelskim wydzielili 6 dziedzin. Teren badań należy do dziedziny Bialsko-Łukowskiej. Charakterystyczna jest tu podwyższona wielkość niedosytu wilgotności powietrza, stosunkowo niewielkie roczne sumy parowania wody (ok. 860 mm), średnimi rocznymi anomaliami temperatury powietrza o znacznej wielkości 1,2-1,4^oC, najniższymi w województwie wartościami temperatury powietrza, ok. 7,4^oC - średnia roczna, dużym zachmurzeniem 66-68% roku oraz wiatrem ze średnią prędkością roczną ok. 3,5 m/s (Zienkiewicz, 1973).

B. M. Kaszewski wydzielili 8 regionów klimatycznych. Analizowany obszar należy do II Regionu Poleskiego. Głównymi cechami są bardzo mała zmienność wartości większości elementów klimatu. Średnia roczna temperatura to blisko 7,4^oC. Długość okresu wegetacyjnego to ok. 212 dni. Zachmurzenie ogólne 6,6-6,7. Roczna suma opadu atmosferycznego to ok. 550 mm. Liczba dni z opadem ≥ 0,1 mm to od 130 do 150 dni, z opadem ≥ 1,0 mm to od 95 do 100 dni. Zaleganie pokrywy śnieżnej przez ok. 65-70 dni. Usłonecznienie rzeczywiste wynosi ponad 1650 godzin oraz usłonecznienie względne > 38% (Kaszewski, 2008, s. 35-36).

Klimat kształtują dwa układy baryczne - Niż Islandzki, Wyż Azorski oraz Wyż wschodnioeuropejski zimą i Niż Azjatycki latem. W ciągu roku występuje więcej układów antycyklonalnych w porównaniu z cyklonalnymi. Wyże przeważają latem i jesienią, niże zimą i wiosną (Kaszewski, 1995, s. 85).

Zachodnia cyrkulacja atmosferyczna, głównie cyklonalna występuje w listopadzie i grudniu. Wyże ze spływem południowym i południowo-wschodnim pojawiają się od stycznia do marca. Udział cyrkulacji zachodniej zmniejsza się od kwietnia do czerwca i w sierpniu, wzrasta udział cyrkulacji północnej, towarzyszą temu układy antycyklonalne. Kierunek zachodni dominuje we wrześniu i październiku, przede wszystkim w układnie antycyklonalnym (Kaszewski, 1995).

Nad obszar najczęściej napływającymi masami powietrza są powietrze polarne morskie (PPm, PPms - powietrze polarne morskie stare, PPmc - powietrze polarne morskie ciepłe) docierające przez ok. 65% dni w roku. Powietrze polarne kontynentalne (PPk) stanowi ponad 18%. Powietrze arktycznie (PA), z przewagą PAs - powietrza arktycznego starego, to ok. 11% dni roku (łącznie stanowiące 12,5%). Powietrze zwrotnikowe (PZ), najczęściej stare (PZs) stanowi zaledwie ok. 4% (Kaszewski, 2008, s. 17-18).

Ciśnienie atmosferyczne na poziomie morza to średnio od 1015 do 1016 hPa (Lorenc, 2005, s. 1)

Do charakterystyki wiatru wykorzystano dane ze stacji Biała Podlaska. Największy udział mają wiatry z kierunku SW i W (po ok. 18%), najmniejsze częstości z kierunków N i NE (ok. 12%). Cisze występują przez 7,8 % roku (tab. 1) (Kaszewski, 2008, s. 19).

Tab. 1 Średnia częstość kierunków wiatrów i cisz (C) w roku (w%) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Kierunek wiatru	N	NE	E	SE	S	SW	W	NW	C
Wartość (%)	6,3	5,6	11,1	13,4	11,2	17,8	17,7	9,3	7,8

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Kierunek zachodni przeważa w miesiącach od lutego do sierpnia, południowo-zachodni występuje od września do stycznia.

Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,8 m/s. Największe prędkości wiatru obserwuje się od listopada do kwietnia, to wartości przekraczające 4,0 m/s, a najmniejsze w lipcu oraz sierpniu - 3,2 m/s (tab. 2) (Kaszewski, 2008, s. 20).

Tab. 2 Przebieg roczny średniej prędkości wiatru (w m/s) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	4,4	4,3	4,3	4,0	3,5	3,3	3,2	3,2	3,4	3,7	4,3	4,1	3,8

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Wartość usłonecznienia mieści się w przedziale 1600-1650 godzin. Wielkość całkowitego promieniowania słonecznego to o 3700 do ponad 3800 MJ/m. (Lorenc, 2005, s. 21). Jest to obszar uprzywilejowany (Kaszewski i in., 1995).

Średnie roczne zachmurzenie w skali 0-8 pokrycia nieba chmurami zawiera się w przedziale 5,2-5,4. Liczba dni pogodnych w ciągu roku, czyli z zachmurzeniem ≤ 2, to od 40 do 45 dni. Zachmurzenie ≥ 7, to dni pochmurne, ich liczba waha się od 160 do 170 w roku (Lorenc, 2005, s.65, 66, 69). Duże zachmurzenie jest charakterystyczne dla okresu chłodnego (listopad - luty), małe zachmurzenie występuje w okresie ciepłym (marzec - październik) (Kaszewski, 1995).

Średnia roczna temperatura powietrza dla Białej Podlaskiej za okres 1951-2000 wynosi 7,3^oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec z temperaturą 18,2^oC, a najchłodniejszym styczeń osiągając -3,8^oC (tab. 3) (Kaszewski, 2008, s. 24).

Tab. 3 Przebieg roczny temperatury powietrza (w ^oC) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	-3,8	-3,1	0,7	7,3	13,2	16,7	18,2	17,3	12,6	7,6	2,4	-1,6	7,3

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Wartość najwyższej maksymalnej temperatury powietrza za okres 1951-2000 w Białej Podlaskiej przypada na lipiec i wynosi 36,5^oC (tab. 4). Najniższa minimalna wartość odnotowana została w styczniu to -37,4^oC (tab. 5) (Kaszewski, 2008, s, 25).

Tab. 4 Przebieg roczny najwyższej maksymalnej temperatury powietrza w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	11,4	16,7	22,3	30,2	32,5	33,7	36,5	35,8	31,9	26,9	19,4	14,8	36,5

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Tab. 5 Przebieg roczny najniższej minimalnej temperatury powietrza w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Stacja	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	-37,4	-31,4	-25,1	-8,9	-4,5	-1,1	2,9	0,8	-3,4	-10,9	-20,6	-26,5	-37,4

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Liczba dni mroźnych, czyli z temperaturą maksymalną poniżej 0^oC, występuje tu 47 w ciągu roku. Najwięcej w styczniu i lutym (tab.6). Liczba dni z temperaturą minimalną poniżej 0^oC za okres wielolecia to 122 (tab. 7) (Kaszewski, 2008, s. 26). Liczba dni bardzo mroźnych, z temperaturą maksymalną ≤ 10^oC, występuje przez 3-4 dni w ciągu roku (Lorenc, 2005, s. 59).

Tab. 6 Przebieg roczny liczby dni mroźnych (t_max< 0^oC) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	15	13	5	0	-	-	-	-	-	0	4	10	47

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Tab. 7 Przebieg roczny liczby dni z temperaturą minimalną niższą od 0^oC w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	26	23	21	8	1	0	-	-	1	6	13	23	122

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Liczba dni gorących, gdzie maksymalna temperatura dobowa przekracza 25^oC, występuje w roku przez 35 dni, głownie w czerwcu, lipcu oraz sierpniu (tab. 8) (Kaszewski, 2008, s. 27). Liczba dni upalnych, z temperaturą ≥ 30^oC, występuje od 2 do 4 dni (Lorenc, 2005, s. 61).

Tab. 8 Przebieg roczny średniej liczby dni gorących (t_max> 25^oC) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	-	-	-	1	3	8	11	10	2	0	-	-	35

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Okres wegetacyjny to okres, w którym średnia dobowa temperatura przekracza 5^oC. Dla obszaru badań wynosi on 190-200 dni (Molga, 1983).

Średnia wilgotność względna powietrza w ciągu roku waha się od 75% (maj, czerwiec) do 89% (listopad, grudzień). Średnia roczna wilgotność względna to 82% (tab. 9) (Kaszewski, 2008, s. 33).

Tab. 9 Średnie miesięczne wartości wilgotności względnej powietrza (w %) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	87	86	81	76	75	75	76	78	83	86	89	89	82

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Dla Białej Podlaskiej wielkość opadów wynosi 548 mm rocznie. Występuje przeważnie w okresie letnim (VI-VIII). Najniższe opady notowane są od stycznia do marca. Najwięcej opadów przypada na lipiec - 79 mm, najmniej na styczeń - 26 mm (tab. 10) (Kaszewski, 2008, s. 28).

Tab. 10 Przebieg roczny opadów atmosferycznych (w mm) w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	26	27	27	40	54	69	79	66	49	39	38	34	548

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

W ciągu roku liczba dni z opadem ≥ 0,1 mm to 149,7 dni. Najwięcej występuje w okresie listopad - styczeń, z największym udziałem w grudniu, a najmniej w kwietniu (tab. 11) (Kaszewski, 2008, s. 29).

Tab. 11 Przebieg roczny liczby dni z opadem ≥ 0,1 mm w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	14,1	13,3	11,4	10,6	12,7	12,2	12,8	10,8	11,4	10,8	14,1	15,6	149,7

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Liczba dni z opadem ≥ 1,0 mm występuje przez 97,9 dni roku. Najwięcej takich opadów notowanych jest w lipcu - 9,6 dni, a najmniej w marcu - 7,1 mm (tab. 12) (Kaszewski, 2008, s.29).

Tab. 12 Przebieg roczny liczby dni z opadem ≥ 1,0 mm w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Wartość	7,2	7,3	7,1	7,7	8,9	9,1	9,6	7,9	8,0	6,9	8,8	9,1	97,7

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Liczba dni z opadem ≥ 10,0 mm w roku występuje przez 13,2 dni i pokrywa się z okresem letnim. Najmniej takich dni notuje się w okresie zimowym (tab. 13) (Kaszewski, 2008, s. 30).

Tab. 13 Przebieg roczny liczby dni z opadem ≥ 10,0 mm w stacji Biała Podlaska (1951-2000)

Stacja	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Biała Podlaska	0,2	0,2	0,3	1,0	1,5	2,2	2,4	1,9	1,4	1,1	0,7	0,3	13,2

Źródło: Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

W sezonie zimowym w latach 1970/1971-1999/2000 pokrywa śnieżna występowała w wysokości od 8 do 10 cm. Zalegała średnio prze 60-70 dni (Lorenc, 2005, s. 96, 101).

Liczba dni z burzą dla Białej Podlaskiej wynosi średnio 16 dni w roku (za okres 1951-2000) (Kaszewski, 2008, s. 30). Grad występuje średnio przez 2-4 dni. Średnia roczna liczba dni z rosą to od 140 do 160 dni. Średnia liczba dni z zamgleniem występuje przez 260-280 dni, z mgłą do 50 dni, z zamiecią śnieżną nie przekracza 10 dni w roku. Szron pojawia się przez 60-70 dni roku, szadź 6-10 dni, gołoledź 4-8 dni (Lorenc, 2005, s. 106).

1. Kaszewski B. M., Mrugała S., Warakomski W., 1995, Środowisko Przyrodnicze Lubleszczyzny. Klimat, Wydanie drugie, zmienione, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin.

2. Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

3. Lorenc H., red., 2005, Atlas klimatu Polski, IMGW, Warszawa.

4. Molga M., 1983, Meteorologia rolnicza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

5. Woś A., 1993, Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Zeszyt Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, nr 20, Warszawa.

6. Woś A., 1999, Klimat Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

7. Zienkiewicz,

---