Ćwiczenia II i III

Recepta - receptum ordinatio, formula medica - dokument prawny podpisany przez lekarza, zawiera pisemne polecenie dla farmaceuty dotyczący przyrządzenia i wydania leku, także pouczenie dla właściciela jak dawkować lek.

Rozporządzenia regulujące sprawy wystawiania i realizacji recepty regulują:

• 2002 r. - Dz.U. 187 pozycja 1567 i Dz.U. 240 pozycja 2052

• rozporządzenie z dnia 09 maja 2003, Dz.U. 97 poz. 891 („W sprawie wystawiania przez lekarza weterynarii recept na produkty lecznicze lub leki recepturowe przeznaczone dla ludzi, które będą stosowane u zwierząt”)

Lekarz weterynarii ma prawo wytwarzać leki (w przeciwieństwie do lekarza medycyny), ale by to robić, musi mieć zezwolenie od odgórnego lekarza weterynarii wydane w porozumieniu z głównym inspektorem farmaceutycznym.

Przepisy w Polsce normują i podają całokształt zagadnień związanych z wytwarzaniem i kontrolą leków. Podają jednostki wag i miar do sporządzania recept. Recepta (pochodzi z łac. recipere = wziąć) w szerszym znaczeniu rozumiana jest jako przepis na sporządzenie leku. Wszystkie takie przepisy podawano kiedyś w języku łacińskim. Zaczynały się od słowa recipe (weź). Recepta + przepis = ile poszczególnych składników trzeba wziąć i co z nimi zrobić. Na całość przepisów mamy termin receptum = to co wzięte. Później wprowadzono słowo recepta (l.mn. od słowa receptum), które przeszło do języka polskiego.

Recepta dzieli się zasadniczo na dwie części:

• część po łacinie - skierowana do farmaceuty - wyjaśnia sposób przyrządzania i wydania leku,

• część po polsku - informacja dla właściciela opisująca stosowanie i dawkowanie leku.

Zasadniczo wydaje się jeden egzemplarz recepty, ale leki przeznaczone do stosowania u zwierząt, których tkanki lub produkty są przeznaczone do spożycia przez ludzi oraz w przypadku recept na preparaty odurzające lub psychotropowe recepty powinny być wystawiane wraz z kopią, która zostaje ona u lekarza wystawiającego receptę na wypadek kontroli lub jakichś problemów.

Rozporządzenie ministra zdrowia traktuje mi o:

• przypadkach gdy lekarz wet. wystawia recepty na produkty lecznicze lub leki recepturowe mające zastosowanie u ludzi, które będą stosowane u zwierząt,

• oznakowaniu, trybie i sposobie wystawiania recept na leki przeznaczone dla ludzi, które będą stosowane u zwierząt w sytuacji, gdy brak odpowiednika weterynaryjnego dopuszczonego do obrotu.

Jest tu wzór recepty, określone sposoby zaopatrywania w druki recept, sposoby kontroli wystawiania i kontroli recept oraz przepisów leków i ich zastosowania. Skośna zielona linia na blankiecie i skróty „WET” i „WET-KARENCJA” to cechy charakterystyczne dla recept dla lek. wet.

Oznakowania:
Rozporządzenie dopuszcza stosowanie u zwierząt leków przeznaczonych dla ludzi pod następującymi warunkami:

1. Brak odpowiedniego leku dopuszczonego do obrotu dla danego gatunku zwierząt lub dla innych gatunków zwierząt.

2. Lek zostanie użyty wyłącznie przez lekarza wet. przy wykonywaniu praktyki lekarsko-weterynaryjnej.

3. Na recepcie lek. wet. dokona adnotacji: ad usum proprium = do użytku własnego.

4. Lek. wet. nie może gromadzić tego leku - zapas leków nie może przekraczać ich 14-dniowego średniego zużycia.

5. Zgromadzone leki będą przechowywane zgodnie z wymaganiami.

6. Użycie leków zostanie udokumentowane zgodnie z przepisami prawa farmaceutycznego.

W blankiety zwykłych recept zaopatrujemy się w hurtowniach farmaceutycznych leków weterynaryjnych, recepty na substancje psychotropowe oraz odurzające wydawane są przez oddziały wojewódzkiego oddziału NFZ.

Kontrola recept to obejmuje:

• zgodność treści recepty z dokumentacją zgromadzoną,

• zasadność stosowania i prawidłowość stosowania,

• prawidłowe udokumentowanie stosowania leków,

• sprawdzenie okresu karencji.

Części recepty:

1. Inscriptio

2. Nomen aegroti

3. Praepositio s. Invocatio

4. Praescriptio s. Ordinatio

5. Subscriptio

6. Signatura

7. Nomen medici

Część I - INSCRIPTIO (1)

• w prawym górnym rogu - skróty „WET” i „WET-KARENCJA”,

• w lewym górnym rogu - miejsce na pieczątkę kliniki lub na imienną pieczątkę lekarza weterynarii,

• odnoście skrótów: symbol „WET” skreśla się w przypadku wystawianiu recepty na leki przeznaczone do stosowania u zwierząt, których tkanki lub produkty przeznaczone są do spożycia przez ludzi - pozostaje nieokreślony symbol „WET-KARENCJA”; jeśli skreślamy symbol „WET-KARENCJA” to wiadomo, że lek przeznaczony jest dla zwierząt, których tkanki i produkty nie będą przeznaczone do spożycia przez ludzi.

Część II - NOMEN AEGROTI (2)

• dane właściciela - imię i nazwisko, adres

• szczegółowy opis pacjenta - gatunek, płeć, wiek, umaszczenie itp.

Część III - PRAEPOSITIO S. INVOCATIO (3)

• Rp. = recipe - to znaczy „weź” - po nim następuje przepis sporządzony przez lek. wet. przeznaczony dla farmaceuty; w szczególnych przypadkach lek. wet. może dopisać zwroty: cito! = spiesznie, statium = na poczekaniu, citissime = natychmiast. Robi się tak, gdy realizacja recepty musi nastąpić bezzwłocznie.

• Na jednym blankiecie można zapisać tylko jeden lek recepturowy, czyli wykonywany w aptece i aż do 5 preparatów gotowych.

• Aby poszczególne zapisy nie zlewały się w całość oddzielamy je za pomocą krzyża Świętego Andrzeja (czyli zwykłego znaczka „#”).

Część IV - PRAESCRIPTIO S. ORDINATIO (4)

• Zawiera nazwy środków leczniczych wchodzących w skład przepisanego leku oraz ich ilość.

• W przypadku leku recepturowego nazwy środków leczniczych piszemy w dopełniaczu np. atropini. Wyjątkiem od tej zasady jest przepisywanie recept na preparaty gotowe - piszemy je w pierwszym przypadku, czyli tak jak jest na opakowaniu. Każdy składnik recepty piszemy w nowym wierszu rozpoczynając go wielką literą - zwłaszcza nazwy związków chemicznych czy surowców roślinnych.

• Margines z prawej strony to tzw. taksa laborum = taksa laboratoryjna - farmaceuta tu dokonuje swych obliczeń, lek. wet. nie powinien niczego tu zapisywać.

• Powinno się zachować także margines z lewej strony - kolejne wiersze rozpoczynamy od miejsca za kropką skrótu „Rp.”

W części 5. już nie musimy zachowywać lewego marginesu. Jeżeli nazwa środka jest zbyt długa, wtedy jeden z wykazów możemy przenieść do kolejnego wiersza, ale pisanie rozpoczynamy od połowy wiersza. Najczęściej ilość leków podaje się w gramach cyframi arabskimi, przy czym nie stosuje się skrótu g, a wiec poszczególne zapisy oznaczają:

1,0	1 g
0,1	100 mg
0,01	10 mg
0,001	1 mg
0,0001	100 µg
0,00001	10 µg

W przypadku zastosowania innych jednostek, np. kropel, musimy to zaznaczyć.

gtt. 20 = 20 kropel

Aq. pur. 5 ml

Insulini crystalisati 800 j.m./10 ml (j.m. = rozpuszczalne w rozpuszczalniku; i.u. = international unit)

Zwyczajem jest pisać środki w kolejności :

• basis (remedium cardinale) - główny lek, działa najsilniej (np. pepsyna w nalewce poprawiającej apetyt)

• remedium adiuvans - lek wspomagający lek podstawowy (np. Acidi hydrochloridi dil. w ww. nalewce)

• corrigens - środek poprawiający smak i zapach (np. Rubi idaei sir. - syrop malinowy)

• vehiculum (constituens) - nielecznicza substancja która pełni rolę podstawy (np. rozpuszczalnika) i nadaje lekowi postać - vehiculum w przypadku leków o postaci stałej, constituens w przypadku postaci płynnej

Jeśli jest przepisana większa ilość leków, to zanika różnica między lekiem głównym a wspomagającym. Zakładamy, że działają zespołowo. Pozostaje jednak substancja czynna, podstawa, czyli rozpuszczalnik (aqua, wazelina biała, talk). (???) Jako środki poprawiające smak i zapach używane są cukier (np. mleczny - laktoza) i olejki eteryczne lub syropy.

Pamiętać musimy o tym, że albo piszemy substancje odmieniając je przez przypadki albo stosujemy skróty. Nie możemy tworzyć jednak własnych skrótów, żeby uniknąć nieporozumień - stosujemy te już znane. Jeżeli w recepcie przepisano kilka środków po kolei, rozpoczyna się od wspólnej nazwy botanicznej lub chemicznej - wystarczy ten człon napisać przy pierwszym środku, a przy następnych dać tylko odnośniki, np. althaec folii i farfare folii.

Gdy w jednej recepcie przepisuje się kilka środków w tej samej ilości, można użyć zwrotów „aa” lub „āā” (ana partes aequales = w równych częściach).

W recepcie często nie podaje się ilości rozpuszczalnika czy też podstawy, lecz tylko masę, do jakiej należy uzupełnić podany lek. Stosujemy skrót „ad” (= do), np. aq. dest. ad 200.

W niektórych postaciach recepturowych dobór i ilość vehiculum pozostawia się według uznania farmaceuty. Skrót „qs” (qantum satis = tyle ile potrzeba) oznacza, że farmaceuta musi np. dobrać tyle masła kakaowego, by po zmieszaniu z ekstraktem pokrzyku liści wilczej jagody, by otrzymać 6 czopków odpowiedniej wielkości (zakładamy, że farmaceuta wie lepiej od weterynarza, jak się robi czopki…). Można także pisać recepty, w których lekarz podaje tylko remedium cardinale, natomiast dobór constituens pozostawia całkowicie farmaceucie.

Dawki maksymalne podawane przez Farmakopeę mogą być przez lekarza świadomie przekroczone, np. gdy następuje przyzwyczajenie chorego i nawet wysokie dawki przestają odnosić oczekiwany skutek terapeutyczny. Aby farmaceuta nie myślał, że lekarz popełnił błąd, lekarz powinien:

• podkreślić tę dawkę,

• postawić wykrzyknik,

• napisać dawkę słownie,

• podpisać się obok.

Część V - SUBSCRIPTIO (5)

• część skierowana do farmaceuty,

• dotyczy sposobu wykonania i wydania leku,

• zwykle ujęta krótko, podaje postać leku; stosujemy skrót „M.f.” (Misce fiat = zmieszaj, zrób), np.:

• M.f. Sol. (Solutio) = zmieszaj, przygotuj roztwór

• Ung. = Unguenhum = maść

• Pulv. = Pulvis = proszek

• Emuls. = Emulsio = zawiesina

• wymieniamy szczegółowo wszystkie manipulacje nietypowe, np. wyjaławianie zasypki:
  M.f. Sol. Sterilisatur

• w razie nie podania w recepcie wszystkich środków pomocniczych i pozostawienia ich doboru farmaceucie, podkreśla się tę okoliczność specjalnym zwrotem „M.f.l.a.” (Misce fiat lege artis = zmieszaj, niech się stanie wg reguł sztuki)

W tej części recepty podaje się także rodzaj opakowań. Opakowań typowych nie wymieniamy, zaznaczamy tylko te specjalne, np.:

• da ad vitrum nigrum = daj w butelce z ciemnego szkła

• da ad scatulam = wydaj w pudełku, np. maści

• da in vitrum roztratum = do butelki z dziobkiem

• da ad chartam ceratam = do torebki z papieru woskowanego

• da ad allam = do słoika

• da in capsulis amylaceis = daj w opłatkach skrobiowych (dwuczęściowe, niewielkie kapsułki)

Przy zapisywaniu preparatów gotowych cała część Subscriptio odpada.

Rp.

Penicillini crystalisati 800 000 j. m.

Lag. orig. N⁰ 1 (z opakowania oryginalnego, 20 tabletek)

Przy wypisywaniu recept na preparaty recepturowe (czopki, proszki itp.), musimy zaznaczyć ich ilość. Jeśli tego nie zrobimy, farmaceuta ma obowiązek wydać najmniejsze opakowanie. Skrót: „D.t.d.” (dentur tales doses = daj taką dawkę), np.:

Rp.
	Sulfathiazoli
	Sulfanilamidi
	M. f. pulv.	aa 0,5
	D. t. d. N^0 5 in oblatis

Część 6 - SIGNATURA (6)

• zawiera wskazówki dla właściciela, jak używać lekarstwa,

• jest pisana w języku polskim,

• Rodzaje sygnatur:

• sygnatura ogólnikowa - nie dotyczy antybiotyków ani leków przeciwbólowych, stosowana tylko w przypadku leków, które przy wyższych dawkach nie mają efektów ubocznych; skrót „D.S.” (da signa = daj, oznacz), np. „D.S. wewnętrznie” (taka krótka sygnatura może być stosowana np. w przypadku witamin)

• sygnatura szczegółowa - stosowana, gdy przepisujemy silne leki, np. antybiotyki; piszemy jak podawać (np. wewnętrznie), ile razy dziennie, gdzie przechowywać lek itp., np. „D.S. wewn. 3xdzien. po ½ ampułki, przechowywać w chłodnym miejscu (podajemy dokładne informacje)

Sygnaturka - karteczka wykonana przez farmaceutę, która przytwierdzana jest do opakowania leku za pomocą gumki recepturki. Znajdują się na niej:

• opis recepty (często przepisuje się część IV - skład - i część VI - dawkowanie,

• adres apteki,

• data wykonania,

• cena,

• podpis wykonującego.

Rodzaje sygnaturek:

• pomarańczowa - dotyczy leków do użytku zewnętrznego

• biała - dotyczy leków do użytku wewnętrznego

• niebieska - dotyczy leków iniekcyjnych

Jeśli dany lek ma właściwości trucizny, zapisujący go lekarz powinien zamieścić na recepcie adnotację Dentur sub signo veneni! = niech będzie wydany pod znakiem trucizny. skrót: D.S. sign. ven! ? Na sygnaturce powinien znaleźć się charakterystyczny symbol przedstawiający ludzką czaszkę i dwa skrzyżowane piszczele:

Sygnaturę lekarz wet. pisze po łacinie, jeśli sam chce podać lek - wysyła pacjenta wraz z receptą do farmaceuty, a pacjent wraca do niego z gotowym lekiem. Lekarz może też wypisać receptę na lek na własny użytek. Przydatne zwroty:

• D. S. ad manus medici - do rąk lekarza

• D. S. pro me - dla mnie

• D. S. ad usum proprium - do użytku własnego

• D. S. ad usum veterinarium

W tej części recepty określamy też okres karencji (czyli czasu, który musi minąć od podania zwierzęciu leków do możliwości bezpiecznego spożycia przez człowieka tkanek tego zwierzęcia lub produktów od niego pochodzących). Należy go podać dla poszczególnych tkanek i produktów. Odpowiedni zapis powinien taż znaleźć się na sygnaturce lub naklejce.

Część VII - NOMEN MEDICI (7)

• po lewej - data przepisania recepty

• po prawej - pieczątka i podpis lekarza

• apteka ma prawo nie wydać lekarstwa, jeśli na recepcie nie ma daty - ona stwierdza, że lek w danym okresie był potrzebny

• okres ważności recepty:

• na antybiotyki - 7 dni

• na pozostałe leki - 30 dni

Recepty są przechowywane w aptekach przez okres 5 lat licząc od końca roku, w którym były zrealizowane. Prowadzony też jest rejestr komputerowy - w nim wpisy przechowywane są przez 10 lat.

Rodzaje recept:

• recepta może zawierać 1 środek - taka recepta to recepta prosta

• 
  jeśli na recepcie zapisanych jest kilka środków - recepta złożona

• recepta oficynalna?, farmakopealna -
  jej skład można znaleźć w Farkamopei
  Polskiej, np. na spirytusowy roztwór jodu
  (jodynkę)

• recepta magistralna - „recepta zestawiona
  przez lekarza, przepisana przez receptariusza”
  (definicja wg xero…)

Jeżeli przepis nie mieści się na jednej stronie blankietu, to musimy go dokończyć na drugiej. Zaznacza się to słowem „verte!” z prawym dolnym rogu i tym samym słowem z drugiej strony recepty, w lewym górnym rogu.

Gdy nastąpi pomyłka, nie musimy przepisywać całej recepty od początku. Wystarczy błąd przekreślić, obok wpisać „Corr.” (correxi = poprawiłem), zaznaczyć datę i postawić pieczątkę lub podpis.

Jeśli zależy nam na szybkim wydaniu leku, w wierszu ponad „Rp.” lub poniżej sygnatury piszemy zwrot:

• cito,

• citissime! (natychmiast!),

• statim

i podpisujemy się obok.

Recepty na lekarstwa, których stosowanie przewiduje się na dłuższy czas, mają dopisek „repetatur”. Powtarzać można jedynie te środki które nie są objęte wykazami A, B i N.

(przykłady recepty prostej, złożonej, farmakopealnej i magistralnej są na kserówce, którą znaleźć można na forum)

^{Kopiowanie zalecone
2009 Hobbit & Leniwiec}

1

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

recepta magistralna: …farmaceuta może sprzedać lek bez recepty, ale musi udokumentować to receptą wystawioną przez siebie, co jest później bardzo ściśle kontrolowane przez nadzór farmaceutyczny.

źródło: www.informacje.farmacja.pl

---