Ekonomia pozytywna - zajmuje się naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki; zajmuje się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności w gospodarce; stawia pytania, na które można odpowiedzieć odwołując się do faktów; gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jakim jest.

Ekonomia pozytywna = ekonomia opisowa (informuje o tym jak jest w gospodarce-stwierdza fakty)

Ekonomia normatywna - dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących; stawia pytania, zawierające oceny wartościujące lub moralne - można je rozważać, ale da się na nie odpowiedzieć na podstawie nauki czy odwołania się do faktów, gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jakim być powinien.

Ekonomia normatywna = ekonomia postulatowa, wartościująca (informuje o tym jak powinno być w gospodarce)

Mikroekonomia:

- zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów

- bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd.)

- patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści,

- analizuje sposób zachowania się na rynku poszczególnych konsumentów producentów,

sprzedawców i nabywców

- upraszcza rzeczywistość zakładając najczęściej ekstremalne warunki gospodarowania tzn. doskonałą konkurencję, lub pełny monopol. Dzięki temu przyczynia się ona do wypracowania bardzo precyzyjnych narzędzi analizy zachowania producenta i konsumenta,

- kładzie ogólny nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych. Zapewniają one bowiem racjonalność gospodarowania ograniczonymi środkami,

Makroekonomia:

- kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości celowo upraszcza analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania

całej gospodarki

- bada wielkości agregatowe (dotyczące całej gospodarki)

- bada zależności pomiędzy takimi agregatami, jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju itp.

- badanie związków pomiędzy tymi agregatami ma na celu wykazanie przyczyn niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych i niepełnego zatrudnienia siły roboczej oraz ustalenia środków zaradczych do lepszego wykorzystania istniejącego zasobu czynników produkcji

- akceptuje zawodność samoregulujących mechanizmów rynkowych i podkreśla niezbędność ingerencji państwa w celu doprowadzenia do lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

Prawa Ekonomiczne:

- twierdzenia wyrażające ważne i trwałe prawidłowości procesu gospodarczego

- wyrażają powtarzające się związki między równymi elementami procesu gospodarczego

- jedne z nich działają zawsze (np. prawo malejących przychodów), inne - tylko w określonych sytuacjach (np. prawo popytu i podaży)

Rodzaje praw ekonomicznych:

1. przyczynowe

2. współistnienia

3. funkcjonalne

Cechy praw ekonomicznych:

1. obiektywne

2. stochastyczne

Prawo Gospodarcze:

- całokształt norm prawnych regulujących ustrój prawny podmiotów gospodarczych, działalność gospodarczą oraz stosunki prawne związane z działalnością gospodarczą,

- określa strukturę organizacyjno-prawną podmiotów gospodarczych oraz ich kompetencje,

- powstaje na drodze legislacyjnej

- jego źródłem są kodeksy, ustawy, rozporządzenia, uchwały, zarządzenia, dyrektywy itp. - cechuje je z reguły dość znaczna obszerność i stosunkowo mała stabilność

Potrzeby ludzkie:

- potrzeba - uświadomiony lub nieuświadomiony stan braku czegoś

- pragnienia o charakterze biologicznym, społecznym, ekonomicznym

- chęć zaspakajania potrzeb pobudza aktywność ludzi, wywołuje działania

„Potrzeba matką wynalazków”

- rozbudzanie potrzeb jest istotne w procesie pobudzania wzrostu gospodarczego, społeczeństwa o rozbudzonych potrzebach wykazują dużą motywację do podnoszeniaswoich dochodów

- cechy potrzeb: autodynamizm i nieograniczoność.

Potrzeby:

Podstawowe I rzędu(m.in. warunki do egzystencji):

- biologiczne np. potrzeba zaspokojenia głodu, ubrania, ochrony przed zimnem wyższego rzędu

Wyższego rzędu(na dobra luksusowe, będące wynikiem postępu gosp.-tech.):

- socjologiczne: będące wynikiem współżycia ludzi w grupie; potrzeba naśladowania określonego stylu życia,

- psychologiczne: związane z przeżyciami duchowymi; samorealizacji, kulturalne.

Potrzeby:

Indywidualne: wyrażane przez jednostkę potrzeby jednostki w sferze biologicznej, psychologicznej i socjologicznej.

Zbiorowe: będące wynikiem współżycia ludzi w grupie(potrzeba ładu społecznego, bezpieczeństwa zbiorowego)

Hierarchia potrzeb wg Maslowa:

samorealizacji > prestiżu i uznania > przynależności i miłości > bezpieczeństwa > fizjologiczne

Czynniki kierujące potrzeby:

- proces produkcji - tworzy nowe dobra, np. telewizję i potrzebę korzystania z niej

- zmiany stylu życia - proces urbanizacji, zmiany roli kobiet w społeczeństwie

- tworzenie nowych cech człowieka - np. podnoszenie kwalifikacji, sprawności psychofizycznej

- konieczność przeciwdziałania negatywnym skutkom postępu technicznego, np. chorobom cywilizacyjnym, zanieczyszczeniu środowiska naturalnego

20

Środki zaspokajania potrzeb:

Niematerialne: usługi niematerialne, np. przekazywanie wiedzy i informacji, porady prawne i lekarskie, dostarczanie rozrywek.

Materialne:

- dobra wolne: naturalne zasoby przyrody, występują w nieograniczonych ilościach, ich jakość się pogarsza.

- dobra ekonomiczne: powstają w wyniku poddania zasobów przyrody działalności człowieka, są ograniczone, nie ma do nich nieograniczonego dostępu.

- środki pracy: urządzenia, maszyny, ich zużycie jest częściowe

- przedmioty pracy: surowce, materiały, zużycie w 1 cyklu prod.

Produkcja:

- świadoma i celowa działalność polegająca na przystosowaniu zasobów i sił przyrody do potrzeb człowieka,

- działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich (produktów i usług)

Usługi - wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludzkich, ale nie służące bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów;

- produkcyjne (pakowania, transport, naprawcze)

- nieprodukcyjne (oświata, kultura, wypoczynek)

Produkcja (outputs): wytworzone przez firmę produkty lub sprzedane usługi

Produkcja (production): proces wytwarzania

Czynniki produkcji:

- Praca - zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodą i przekształca ją,

- teoria kapitału ludzkiego - rozwijana przez G.S. Beckera - noblistą z 1992 r.

- Ziemia - szeroko rozumiane zasoby naturalne - ziemia w ścisłym tego słowa znaczeniu (ziemia uprawna, grunty pod zabudową, tereny rekreacyjne) oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody, cechy takie jak np. żyzność

- Kapitał:

- fizyczny - potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce i zapasy produktów

- finansowy - różnego typu środki finansowe (środki pieniężne i papiery wartościowe)

Podmioty Gospodarcze:

- Gospodarstwa domowe (konsumenci)

- ludzie wspólnie mieszkający i podejmujące wspólne decyzje finansowe

- pełnić funkcje produkcyjne i konsumpcyjne

- dążą do max. użyteczności w ramach ograniczonych środków

- właściciele czynników produkcji

- zgłaszają popyt

- Przedsiębiorstwa (producenci)

- ludzie dysponujący określonymi środkami niezbędnymi do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy usług

- dążą do max. zysku

- tworzą podaż

- kupują zasoby, by produkować dobra i świadczą usługi

- Państwo

Obieg towarów i pieniędzy w gospodarce:

- Zintegrowany przepływ zasobów, dóbr i usług między szeroko pojętymi działami gospodarki, takimi jak producenci, konsumenci i rząd

- Zasoby (dobra i usługi) oraz płatności za nie płyną nie tylko między konsumentami a producentami, ale także między producentami

Racjonalność Gospodarcza:

- konieczność racjonalnego gospodarowania wynika z ograniczoności zasobów

- istotą racjonalnego gospodarowania jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społ.-gosp. oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych celów,

- istnienie alternatywnych rozwiązań oraz kryteriów wyboru,

- zasada racjonalnego gospodarowania:

- zasada największego efektu przy danym nakładzie środków,

- zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu

Rachunek Ekonomiczny:

- porównywanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów (np. dochodów) z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami (np. wydatkami) w celu wybrania możliwie najlepszych (najbardziej efektywnych ekonomicznie) wariantów decyzji,

- Warunki posługiwania się rachunkiem ekonomicznym:

- efekty działalności gospodarczej i ponoszone w związku z nią nakłady muszą być mierzalne

- efekty działalności gospodarczej i ponoszone w związku z nią nakłady muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary,

- trzeba dysponować możliwie jednoznacznym kryterium wyboru.

Koszt Alternatywny:

- Wartość preferowanej lecz nie wybranej alternatywy

- Wartość utraconych korzyści

- Wartość rozwiązania alternatywnego

- Kosztem alternatywnym danego dobra jest ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby

możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra

- Koszt alternatywny nie zawsze jest mierzalny, czasami oznacza konsekwencje wynikające z

niepodjęcia danego działania

- Koszt alternatywny jest kategorią teoretyczną, subiektywną i często niemierzalną

- Koszt alternatywny nie jest kosztem finansowym

Gospodarka i system gospodarczy:

System gospodarczy - układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce

motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane (def. Samuelsona i Nordhausa)

Gospodarka naturalna - nastawiona na wytwarzanie produktów przeznaczonych na bezpośrednie zaspokajanie potrzeb producentów, a nie na wymian_; najniższy stopień rozwoju gospodarczego, w jej warunkach społeczeństwo jest podzielone na oddzielne gospodarstwa, w których produkty są wytwarzane i konsumowane. Współcześnie występuje w wielu krajach słabo i średnio rozwiniętych, zanika w miarę rozwoju gospodarczego.

Gospodarka i systemy towarowe:

- Gospodarka towarowa - oparta na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do wymiany przez transakcje kupna sprzedaży, w wyniku czego stają się one towarami. Powstanie i rozwój gospodarki towarowej wiąże się ze społecznym podziałem pracy i wyodrębnianiem się

poszczególnych producentów. Przesłankami produkcji towarowej są:

- rozwinięty podział pracy

- wyższy poziom sił wytwórczych

- wyodrębnienie własnościowe środków produkcji

- Gospodarka towarowo-pieniężna - wymiana oparta jest na pieniądzu pełniącym rolą powszechnego ekwiwalentu innych towarów.

40

Klasyfikacja gospodarek i systemów gospodarczych:

- ze względu na skalę lub sferę gospodarowania:

- gospodarka światowa (system gospodarki światowej)

- gospodarka narodowa

- gospodarka przedsiębiorstw

- gospodarka terenowa

- gospodarka mieszkaniowa

- gospodarka rolna itd.

- ze względu na przeznaczenie produktów:

- gospodarka naturalna

- gospodarka towarowa

- ze względu na mechanizm regulowania i koordynacji procesów gospodarczych:

- gospodarka rynkowa (system rynkowy)

- gospodarka nakazowa (system nakazowy)

- ze względu na własność czynników produkcji:

w ramach danego kraju:

- gospodarka prywatna

- gospodarka publiczna

w skali międzynarodowej:

- gospodarka kapitalistyczna

- gospodarka socjalistyczna

Charakterystyka gospodarki rynkowej:

- dominacja własności prywatnej

- rynkowa alokacja zasobów gospodarczych

- swoboda prowadzenia działalności gospodarczej

- silne bodźce do optymalizacji skali produkcji i racjonalnego wykorzystania czynników produkcji

- samodzielne i samofinansujące się podmioty gospodarcze

- tendencja do ustalania się równowagi rynkowej

- ekonomiczny charakter więzi między podmiotami gospodarczymi

Zalety i słabości gosp. rynk.:

Zalety:

- tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

- efektywny system motywacyjny

- duża innowacyjność gospodarki

- dyscyplina finansowa przedsiębiorstw

- tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej

- duża elastyczność gospodarki

- dobre zaopatrzenie sklepów

Słabości (kwestie, których nie rozwiązuje rynek):

- czynniki ograniczające działanie rynku, np. monopolizacja

gospodarki

- negatywne efekty zewnętrzne

- dobra publiczne

- zjawiska destabilizujące gospodarkę, np. inflacja, bezrobocie

- zróżnicowanie majątkowe społeczeństwa

Chartkt. Gosp. centralnie plan.:

- państwowa własność czynników produkcji

- nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych

- administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji

- brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi

- brak swobody prowadzenia działalności gospodarczej

- plan centralny jako główny regulator gospodarki

- prymat planowania rzeczowego nad planowaniem finansowym

- państwo jako dominujący podmiot w gospodarce

- brak samodzielności ekonomicznej przedsiębiorstw

- ograniczenie racjonalności zachowań podmiotów gospodarczych

Wady gosp. centralnie plan.:

- nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych

- nieefektywny system motywacyjny

- niska innowacyjność gospodarki

- brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach

- brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej

- mała elastyczność gospodarki

- permanentne niedobory dóbr

- zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności

- zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze

- niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno-państwowej - wysokie koszty funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego

Definicja Rynku:

- miejsce dokonania transakcji,

- całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają

- proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiednim dostosowaniom cen,

- proces, przy pomocy którego kupujący i sprzedający określają, co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach,

- proces, za pośrednictwem którego wzajemne oddziaływania nabywców i sprzedawców danego dobra prowadzą do określenia jego ceny i ilości.

Cechy Rynku:

- spontaniczność powstawania rynków

- rynek jest odpowiedzią na rzadkość dóbr

- proces rynkowy jest samokorygujący - uczestnicy stale modyfikują swe zachowania w na podstawie zdobywanych doświadczeń i informacji

- ciągle działający system informacji i wymiany

- składa się z ludzi, konsumentów i przedsiębiorców, próbujących kupić i sprzedaż na najlepszych z możliwych warunkach.

Funkcje Rynku:

- reguluje procesy gospodarcze

- wycenia produkty, usługi i zasoby gospodarcze

- jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych

- jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

- umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce

- jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb

- jest mechanizmem alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytwarzania

- jest mechanizmem rozwiązywania podstawowych problemów każdej gospodarki, tzn.: co, jak i dla kogo produkować.

Klasyfikacja Rynków:

według przedmiotu obrotu:

- rynek produktów i usług konsumpcyjnych

- rynek czynników produkcji

według zasiągu geograficznego:

- rynek lokalny

- rynek regionalny

- rynek krajowy

- rynek międzynarodowy

- rynek światowy

w zależności od sytuacji rynkowej:

- rynek sprzedawcy (producenta)

- rynek nabywcy (konsumenta)

w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji:

- rynek homogeniczny (jednorodny) - np.: ropy naftowej

- rynek heterogeniczny - np.: pracy

w zależności od stopnia wyrównywania się ceny:

- rynek doskonały - doskonała konkurencja

- rynek niedoskonały - monopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna.

Konkurencja:

- istotny element procesu rynkowego

- proces, przy pomocy którego uczestnicy rynku, chcąc zrealizować swe interesy, przedstawiają korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk, wpływających na decyzją zawarcia transakcji,

- proces, w którym uczestnicy rynku próbują uniknąć skutków przedstawienia przez innych korzystniejszych ofert pod względem ceny, jakości, asortymentu czy innych charakterystyk, wpływających na decyzję zawarcia transakcji

Formy konkurencji:

- cenowa

- niecenowa

Popyt:

def.: relacja między ceną dobra lub usługi, a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuacją rynkową pozostaną bez zmiany (klauzula ceteris paribus)

- popyt efektywny - chęć nabycia określonego towaru

- poparta odpowiednim ekwiwalentem

- popyt potencjalny - pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi

- popyt indywidualny - zgłaszany przez jednego konsumenta na jedno dobro

- popyt zbiorowy (rynkowy) - zgłaszany przez wszystkich uczestników rynku na jedno dobro

- popyt globalny - zgłaszany przez wszystkich uczestników rynku na wszystkie dobra na rynku

Determinanty popytu:

- cena danego dobra

- ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

- oczekiwania i przewidywania cenowe

- realne dochody konsumentów

- gusty i preferencje konsumentów

- moda, naśladownictwo, snobizm

- czynniki losowe

- klimat, pora roku, położenie geograficzne, pogoda

- zwyczaj, religia, tradycja

- użyteczność dobra

- dogodne warunki zakupu

- skłonność do życia na kredyt i do oszczędzania

- czynniki demograficzne (płeć, wiek, wykształcenie)

- wielkość rynku (liczba konsumentów) i jego położenie

- podaż

- dostępność innych dóbr

- polityka gospodarcza państwa (przepisy prawa, reglamentacja)

O wielkości i strukturze popytu globalnego decydują:

- czynniki demograficzne (liczba ludności, struktura wieku, płci, wykształcenia, społeczno-zawodowa itp.)

- czynniki materialno-rzeczowe (stan techniki, posiadania dóbr, maszyn, urządzeń)

- czynniki społeczno-cywilizacyjne (poziom kulturowy i cywilizacyjny, tradycje i zwyczaje)

- czynniki społeczno-psychologiczne (moda, naśladownictwo, presja społeczna)

Krzywa popytu:

Ujemna relacja cena-ilość jest skutkiem:

- efektu dochodowego

- gdy cena danego dobra spada (a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian), wzrasta siła nabywcza konsumentów,

- efektu substytucyjnego

- gdy cena danego dobra spada (a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian), dobro to staje się względnie tańsze i konsumenci zastąpi nim inne dobra.

Krzywa Popytu:

- Popyt - funkcja popytu - w normalnych warunkach jest to odwrotna relacja między ceną a ilością dobra.

- Wielkość popytu - ilość dobra, na jaką występuje popyt przy określonej cenie,

wielkość popytu ≠ popyt

- Krzywa popytu obrazuje zmianę wielkości popytu pod wpływem zmiany ceny

- Krzywa popytu odpowiada reakcji normalnej, co ma związek z prawem popytu

- Indywidualna krzywa popytu - opisuje reakcje pojedynczego nabywcy dobra na zmiany ceny

- Rynkowa krzywa popytu - opisuje zależność łącznego popytu rynkowego wszystkich nabywców dobra od poziomu ceny. Wyprowadzamy ją dodając poziomo indywidualne krzywe popytu wszystkich nabywców

Prawo Popytu:

- wyraża odwrotną zależność między wysokością ceny a wielkości popytu, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie

- wynika z wykresu krzywej popytu, z jej ujemnego nachylenia

- dotyczy rynku jako całości

- mówi tylko o tym, że zmiana ceny ma odwrotny co do kierunku wpływ na wielkość zakupów danego dobra. Nie informuje natomiast o sile tego wpływu.

- Irracjonalność działań niektórych konsumentów (np. palaczy, osób podatnych na reklamę) nie zmienia prawa popytu, zmniejsza jedynie elastyczność popytu.

Nietypowe krzyw popytu:

- popyt doskonale nieelastyczny (sztywny) - popyt, który nie reaguje na zmianę ceny, dotyczy dóbr zaspokajających niezbędne potrzeby i nie mających substytutów, np. sól, lekarstwa

- popyt doskonale elastyczny - popyt, który reaguje na zmianę ceny krańcowo elastycznie; przy cenie p1 wyznaczonej przez rynek przedsiębiorstwo może sprzedać całą swoją produkcję, przy cenie wyższej nie zrealizuje ani jednej jednostki dobra.

Paradoks Giffena

- dotyczy dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki

- dotyczy grupy osób o najniższych dochodach

- wzrost cen dóbr podrzędnych powoduje spadek dochodów realnych; implikuje to wzrost popytu na te dobra, gdyż mimo wzrostu ceny dalej są one relatywnie tańsze

- efekt dochodowy jest silniejszy od substytucyjnego - nabywcy nie zastępują tych dóbr innymi, gdyż mimo wzrostu cen dalej pozostają one relatywnie tańsze.

Paradoks Veblena

- dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe, których konsumpcja świadczy o statusie konsumenta

- dotyczy grupy osób o wysokich dochodach

-efekt demonstracji równie wraz z ceną nabywanych dóbr.

Efekt snobizmu

- związany z efektem demonstracji

- dotyczy grupy osób o wysokich i średnich dochodach

- popyt na dane dobro maleje wskutek tego, że inni kupują to dobro

- oznacza potrzebę wyróżnienia się, bycia ekskluzywnym, odmiennym od innych efekt popularności (owczego pędu)

- wywoływany jest efektem naśladownictwa

- wiąże się z chęcią posiadania tego, co posiadają inni, by nie być gorszym w danej grupie społecznej

Paradoks spekulacyjny

- wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości

Dochody a popyt: Prawo Engla

- niemiecki statystyk Ernst Engel (XIX w.) na podstawie badań dotyczących budżetów rodzinnych sformułował prawidłowość zwaną prawem Engla

- prawo to jest związane z elastycznością dochodową popytu, czyli jego reakcją na zmiany dochodu konsumenta

- I Prawo Engla - wraz ze wzrostem dochodów rożnie konsumpcja artykułów żywnościowych i nie żywnościowych, jednakże tempo przyrostu spożycia tych pierwszych jest słabsze aniżeli tempo spożycia artykułów nieżywnościowych. W efekcie w wyniku wzrostu dochodów udział procentowy wydatków na żywność w wydatkach ogółem maleje. Wzrost dochodów powoduje zwiększenie procentowego udziału wydatków na dobra luksusowe (rekreacja, nauka, kultura, rozrywka, dobra trwałe)

- II Prawo Engla - wydatki na dobra luksusowe lub oszczędności pojawiają się tylko przy wysokim dochodzie, przekraczającym zaspokojenie potrzeb podstawowych; skłonność do nabywania dóbr luksusowych pojawia się wówczas, gdy racjonalne koszty zaspokajania

podstawowych potrzeb nie przekraczają 80 proc. dochodów, pozostałe 20 proc. to tak zwany fundusz swobodnej decyzji dotyczy średnio zamożnych gospodarstw domowych (społeczeństw)

- Prawo Engla nie odnosi się do gospodarstw domowych (społeczeństw) biednych i bogatych

- W tych pierwszych wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost udziału wydatków na żywność - przyrost dochodów wydatkowany jest przede wszystkim na poprawa stopnia zaspokojenia potrzeb żywnościowych, zatem rosną one szybciej niż pozostałe wydatki.

- W gospodarstwach domowych (społeczeństwach) bogatych wydatki na żywność, wobec wysokiego stopnia zaspokojenia tych potrzeb, nie ulegają zmianie, a cały przyrost dochodu

wydatkowany jest na inne dobra i usługi lub przeznaczany na oszczędności - udział wydatków na żywność w dochodach maleje.

Podaż:

def.: relacja miedzy ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu a ceną, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmiany (klauzula ceteris paribus)

- ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny

- relacja dodatnia, bo przy wzroście produkcji rosną koszty produkcji

wielkość podaży ≠ podaż

podaż ≠ wielkość produkcji ≠ wielkość sprzedaży

Determinanty podaży:

główne determinanty w warunkach rynkowych:

- cena dobra

- popyt na dobro

- ceny czynników wytwórczych

- ceny innych dóbr

(pozostałe):

- technologia i technika produkcji

- cele działania przedsiębiorstwa

- oczekiwania cenowe

- czynniki losowe oraz inne (np. pogoda)

- rezerwy produktów

- handel zagraniczny

- polityka ekonomiczna państwa

- dostępność zasobów produkcyjnych

- opłacalność produkcji danego dobra i innych dóbr.

Cena:

cokolwiek, z czego musimy zrezygnować w zamian za jednostkę nabywanego dobra lub usługi zakupionej, otrzymanej lub spożytej,

- stosunek wymiany,

- wartość towaru wyrażona w pieniądzu nie zawsze jest wyrażona w pieniądzu - może stanowić

straconą możliwość robienia czegoś innego

cena ≠ koszt produkcji

- podstawowe narzędzie alokacji zasobów i produktów

- ustalanie cen:

- rynek wolnokonkurencyjny - w wyniku gry popytu i podaży

- rynek monopolistyczny - dyktowana przez producenta

- rynek regulowany - ustalana arbitralnie

Funkcje cen:

- informacyjna - przez cenę uczestnik rynku informowany jest o wartości wymiennej różnych towarów i usług. Informacje o cenach wpływają na wielkość i strukturę popytu, znajdują

odzwierciedlenie również w strukturze produkcji

- alokacyjna - informacja o cenach ukierunkowuje popyt na te dobra i usługi, których ceny umożliwiają wytwarzanie przy najniższych kosztach, przyczyniają się do podjęcia decyzji o

produkcji wyrobów lub usług zapewniających producentowi najkorzystniejszą relację pomiędzy ceną a kosztem ich wytworzenia,

- dystrybucyjna - ceny wpływają na kształtowanie się dochodów realnych ludności: wzrost cen artykułów konsumpcyjnych powoduje zmniejszenie dochodów gospodarstw domowych, spadek powoduje ich wzrost,

- równoważenia popytu i podaży - przy wzroście ceny następuje spadek wielkości popytu i wzrost wielkości podaży, by podaż była wchłonięta, cena musi być obniżona.

---