Logika prawnicza - wykład

1)Metodologiczna charakterystyka prawoznawstwa

a)teoria Kazimierza Ajdukiewicza (w każdej nauce są niepodważalne twierdzenia - ostateczne przesłanki)

a1)twierdzenia przyjmowane w różnych naukach w roli ostatecznych przesłanek :

• twierdzenia bezpośrednio aprioryczne - nie wyprowadza się z innych twierdzeń :

• pewniki - zdania ,które uznajemy ,że mamy prawo je uznawać bez uzasadnienia ponieważ gwarancją ich prawdziwości jest zwyczaj językowy ("Każda kula jest okrągła")

• postulaty - zdania ,które nadają występującym w nich wyrazom znaczenie takie , przy którym chcemy by zdania - postulaty były uznawane za zdania prawdziwe ("Woda wrze w temperaturze 100C pod normalnym ciśnieniem")

• twierdzenia bezpośrednio oparte na doświadczeniu - twierdzenia oparte na doświadczeniach spostrzegawczych :

• twierdzenia oparte na doświadczeniu wewnętrznym - dotyczące przeżyć psychicznych i dozwań (nieodwoływalne)

• twierdzenia oparte na doświadczeniu zewnętrznym - dotyczące przedmiotu świata zewnętrznego (odwoływalne)

• twierdzenia oparte bezpośrednio na rozumieniu pewnych wypowiedzi (wypowiedź = czynność kulturowa)

a2)metodologiczne typy nauk :

• nauki formalne (matematyka) - w roli ostatecznej przesłanki twierdzenia bezpośrenio aprioryczne

• nauki empiryczne (nauki przyrodnicze) - w roli ostatecznych przesłanek twierdzenia bezpośrenio aprioryczne i twierdzenia bezpośrednio oparte na doświadczeniu

• nauki humanistyczne (prawoznawstwo ,socjologia) - w roli ostatecznych przesłanek twierdzenia bezpośrenio aprioryczne i twierdzenia bezpośrednio oparte na doświadczeniu oraz twierdzenia bezpośrednio oparte na rozumieniu pewnych wypowiedzi

a3)czynniki charakteryzujące prawoznawstwo :

• zakres regulacji prawnej w danym państwie :

• tendencje rozwoju zakresu regulacji prawnej (wg psychologizmu prawoznawstwa = L.Petrażycki) :

• tendencja do wzrostu wymagań

• tendencja do zmiany pobudek

• tendencja do zmniejszania się presji motywacyjnych na adresatów prawa

• właściwości konkretnego systemu prawa (prawo ustawowe i precedensowe; państwa jednolite i federacyjne)

• typy kształcenia prawniczego (grupy dyscyplin prawniczych) :

• dogmaty prawnicze - systematyzacja ,interpretacja oraz krytyka przepisów prawa danej gałęzi prawa (prawo karne)

• dyscypliny teoretyczne (wstęp do prawoznawstwa ,filozofia prawa)

• dyscypliny o profilu historycznym (prawo rzymskie)

• dyscypliny pomocnicze (logika)

b)teoria Leona Petrażyckiego (podzial nauk ze względu na rodzaj formułowanych przez nie sądów)

b1)podział sądów :

• sądy teoretyczne (wyrażone w zdaniach w sensie logicznym ;mówią jak jest albo jak było):

• sądy ogólne - mówią o klasie jakiś przedmiotów wyodrębnionych ze względu na pewną cechę czy cechy przedmiotom tym i tylko im przysługującym

• sądy jednostkowe - mają za podmioty pojedyńcze przedmioty lub ich zbiory , których elementy są policzalne

• sądy opisowe - ujmują przedmiot w jego aktualnym stanie

• sądy historyczne - uwzględniają zmiany zachodzące w badanym przedmiocie

• sądy praktyczne (wyrażone w ocenach ,normach postępowania ;mówią o tym jak być powinno) :

• sądy celowościowe - wskazują środki realizacji danego celu

• sądy normatywne - zalecają albo odrzucają środki realizacji pewne zachowania :

• sady celowościowe - zalecają zachowania w odwołaniu do wartości moralnych ,etycznych (nauka prawa jest od nich wolna)

• sądy relatywne - mówią ,jak należy się zachować ze względu na normy jakiegoś systemu prawa (formułowane przez dogmatyki prawa)

b2)podział nauk :

• teoria prawa - formułuje sądy ogólne o prawie

• historia prawa - formułuje sądy jednostkowe historyczne

• dogmatyka prawa - formułuje sądy normatyne relatywne

• polityka prawa - formułuje sądy celowościowe

c)teoria Jerzego Wróblewskiego (podział nauk ze względu na rodzaj wypowiedzi podejmowanych w prawoznawstwie)

c1)grupy wypowiedzi :

• wypowiedzi związane z wypracowaniem podstawowego aparatu pojęciowego prawoznawstwa i systematyzacją prawa :

• wypowiedzi relacyjne - o postaci n1 R n2 (R = relacja)

• wypowiedzi deontyczne - stwierdzają ,że jakiś podmiot prawa posiada względem innego podmiotu prawa na gruncie określonej normy jakieś prawo lub obowiązek

• wypowiedzi związane z obowiązywaniem albo nieobowiązywaniem norm prawnych

• wypowiedzi związane ze stosowaniem i wykładnią prawa :

• stosowanie prawa w ścisłym tego słowa znaczeniu - polega na wiążącym określeniu przez organ państwa konsekwencji prawnych faktów wyznaczonych przez prawo

• wykładnia prawa - polega na ustaleniu znaczenia przepisów i norm prawnych posługując się dyrektywami wykładni

• wypowiedzi związane z funkcjonowaniem prawa w społeczeństwie :

• wypowiedzi o postaci :instytucja prawna I wywołuje skutki prawne s1/s2

• wypowiedzi związane z opisem przepisów lub norm albo oceną instytucji prawnych

• wypowiedzi de lege ferenda (propozycje zmin prawa obowiązującego w wyniku oceny regulacji prawnej zawartej w prawie) :

• normy zasadnicze - powinno się X ,w których zmienna X wyraża postulowane przez normę zachowanie

• normy zrelatywizowane systemowo - powinno się X ,ze względu na system normatywny Sn

• normy zrelatywizowane instrumentalnie - postać dyrektyw celowościowych (powinno się X ,aby Y)

Prawoznawstwo jest to nauka ,która formułuje wypowiedzi wskazanych rodzajów

c2)podział typów wypowiedzi prawoznawstwa na aspekty :

• dogmatyczny - zajmuje się systematyzacją prawa obowiązującego , jego interpretacją i funkcjonowaniem oraz jego oceną prowadzącą do zmiany prawa obowiązującego

• prawno - porównawczy - zajmuje się porónywaniem reguł ,gałęzi oraz systemów prawa

• historyczny - wypowiedzi o indeksie relatywizacji czasowej i czasowo- przestrzennej

• teoretyczny - twierdzenia dotyczące wszelkiego prawa

c3)podział typów wypowiedzi prawoznawstwa :

• opisowy - opisuje aktualny stan rozwoju prawoznawstwa

• postulatywny - formułowanie programów poprawienia prawoznawstwa

2)Płaszczyny ujmowania i badania prawa

• teoria państwa i prawa powinna udzielić odpowiedzi pytania:

• co to jest prawo/państwo?- odpowiedź należy do ontologii prawa/państwa

• jak prawo/państwo się bada?- odpowiedź należy do metodologii prawoznawstwa

a)pojęcie płaszczyzny prawa w rozumieniu ontologicznym

a1)prawo jest to :

• norma ( system norm ) - określony zwrot językowy, wówczas prawoznawstwo to nauka o normach prawnych :

• normatywizm (Kelsena) ujmuje prawo wyłącznie jako system norm, nie jest możliwe rozpatrywanie go w powiązaniu z faktami

• doktryny prawa natury traktują prawo jako normę, ale mają oceniający stosunek do prawa

• fakt społeczny :

• prawo jako środek kontroli społecznej,

• prawo jako pewien typ zachowania się

• fakt psychiczny - prawem jest przeżycie psychiczne- emocja imperatywno- atrybutywna.

• określona wartość :

• wartościowanie pierwotne - formułowanie ocen ,które oceniają czy postulują coś w sposób niezrelatywizowany

• wartościowanie wtórne - formułowanie ocen i norm zrelatywizowanych systemowo do określonego światopoglądu, systemu moralności, prawa czy polityki

• zjawisko ontologicznie złożone :

• J. Lande ujmował prawo jako przeżycie emocjonalne imperatywno- atrybutywne, jako odpowiednik idealny tego przeżycia w postaci normy i odpowiednik realny w postaci społecznego zachowania się

• socjologiczna jurysprudencja ( R. Pound ) ujmowała prawo w płaszczyźnie socjologicznej jako "porządek prawny" i jako "proces sądowy" w płaszczyźnie logiczno - językowej jako całokształt obowiązujących przepisów prawnych

b)pojęcie płaszczyny prawa w rozumieniu metodologicznym (metoda - ogół zasad postępowania, kierujących działaniem zmierzającym do osiągnięcia pewnego rezultatu)

b1)metody badań w prawoznawstwie :

• logiczno- językowa ( semiotyczna ) :

• logiki formalna to takie nauki, które są ujęte w postać określonych rachunków symbolicznych

• antykognitywizm - stanowisko, które zakłada, że nie istnieją takie byty jak wartości i powinności, a oceny i normy niezrelatywizowane nie są ani prawdziwe ani fałszywe

• rekonstrukcjonizm - kierunek opowiadający się za szeroką stosowalnością współczesnej logiki formalnej, za definicyjnym precyzowaniem znaczeń terminów, za sprowadzaniem wypowiedzi językowych do formuł przyjętych przez określone rachunki oraz postulujący analizę rozumowań, która by wydobywała powiązania logiczne między przesłankami i konkluzjami

• logiki nieformalne to takie rozumowania, które nie prowadzą do formułowania jakichś rachunków, lecz sprowadzają się do analiz praktycznie przeprowadzanej argumentacji, a w szczególności argumentacji prowadzonych w sytuacjach sporu i dyskusji

• deskrycjonizm - analiza języka w tym ujęciu ma na celu najwierniejszy opis jego własności zastanych.:

• nauki o języku :

• syntaksa,

• semantyka,

• pragmatyka

• inne metody logiczno- językowymi :

• cybernetyka prawnicza ( metody logiczno- językowe to nic innego jak zastosowanie cybernetyki w prawoznawstwie )

• informatyka prawnicza ( teorie decyzji, ujmowane jako ścisłe analizy numeryczne wykorzystujące schematy logiki i matematyki )

• socjologiczne

• zbieranie danych i wnioskowanie statystyczne na podstawie charakterystyki badanych zbiorów,

• kontrolowany eksperyment polegający na wyodrębnieniu grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej,

• badanie poglądów w społeczeństwie ( survey ), analiza opinii publicznej, wywiad

• panel ( analiza poglądów w różnym okresie, np. przez powtarzanie wywiadu )

• analiza treści dokumentów

• techniki projekcyjne ( ustalenie utajnionych, nieuświadomionych motywów zachowania się ), wypracowane przez psychoanalizę,

• socjologiczna analiza danych statystycznych

• psychologiczne

• psychologia introspekcyjna ( bezpośrednie badanie własnych przeżyć )

• psychoanaliza ( badanie zjawisk podświadomych )

• psychologia behawiorystyczna ( badanie zachowania się )

• aksjologiczne

• wielopłaszczyznowość ( nie ma tu metody, która miałaby monopol i odrzucała inne)

c)porównanie płaszczyzny ontologicznej i metodologicznej - prawo rozpatrujemy na płaszczyźnie P gdy wyznaczamy zakres zjawisk, do których prawo należy ( ontologia i aksjologia prawa ) i metody jego badania ( metodologia prawa )

• płaszczyzna logiczno - językowa: gdy prawo traktujemy jako normę ( system norm)

• płaszczyzna socjologiczna - gdy ujmuje się je jako fakt społeczny

• płaszczyzna psychologiczna - gdy ujmuje się je jako zjawisko psychologiczne

• płaszczyzna aksjologiczna - gdy ujmuje się je jako wartości ( realizację wartości

• wielopłaszczyznowość - gdy ujmuje się je jako zjawisko kompleksowe, tzn. takie, które ma złożony charakter ontologiczny, wówczas pociąga to za sobą złożoność sposobów jego poznania oraz różnorodność technik badawczych, stosowanych przy badaniu.

płaszczyzna	Co to jest prawo (ontologia?)	Jak prawo się bada (metodologia )
logiczno- językowa	norma ( system norm)	metody logiki, nauki o języku
socjologiczna	fakt społeczny	metody i techniki badań społecznych
psychologiczna	fakt psychiczny	metody i techniki badań psychologicznych
aksjologiczna	wartość ( powinność )	różne
wielopłaszczyznowość	zjawisko złożone	różne

3)Filozoficzna i afilozoficzna postawa teorii prawa (czy i w jakim sensie prawo wiąże się z filozofią ?)

a)związki zachodzażce pomędzy teorią prawa ,a filozofią

• teoria prawa - oddzielamy ją od innych dyscyplin prawniczych ,gdyż na jej gruncie prowadzi się badania na płaszczyźnie : logiczno - językowej ,socjologicznej , psychologicznej aksjologicznej ,a przedmiotem tych rozważań jest prawo jako takie lub zjawiska z nim związane

• filozofia - rodzaj refleksji obejmujący podstawowe ogólne tezy ontologiczne , epistemologiczne i aksjologiczne oraz obejmujący koncepcje metodologiczne związane z uznawaniem i badaniem różnych przedmiotów

• związki między teorią prawa ,a filozofią :

• związek typu "część - całość" (różne teorie prawa można postrzegać jako część systemu filozoficznego :

• teoria prawa stanowi zespół tez wyodrębnionych z systemu filozoficznego na podstawie kryteriów przedmiotowo - treściowych

• filozofia Platona ,Arystotelesa ,heglizm

• teoria prawa jako konsekwencja zaakceptowania zespołu tez filozoficznych oraz twierdzeń teorii prawa (normatywizm Kelsena zbudowany w oparciu o tezy zaczerpnięte z filozofii Kanta ,z fenomenologii emiriokrytycyzmu i relatywizmu aksjologicznego) :

• podsystem filozoficzny zbudowany dla potrzeb danej teorii prawa jest spójny - tezy filozoficzne tworzą spójną całość

• podsystem filozoficzny zbudowany dla potrzeb danej teorii prawa jest niespójny - tezy filozoficzne nie tworzą spójnej całości

• teoria prawa może nie wiązać się z żadnymi określonymi tezami filozoficznymi (realizm prawniczy)

b)analiza związków zachodzacych pomiędzy teorią prawa i filozofia :

• relacja pozytywnego/negatywnego powołania - czy dana teoria prawa powołuje się na jakąś filozofię czy się od niej odcina

• możemy badać czy i na ile powoływane przez tezy filozoficzne uzasadniają jej twierdzenia ,oraz możemy badać czy niezaangażowanie teorii prawa jest tylko pozorne ,ponieważ twierdzeniom teorii da się przyporządkować jakieś tezy filozoficzne

• relacja przyporządkowania twierdzeń teoretyczno - prawnych twierdzeniom filozoficznym - czy istnieje możliwość przyporządkowania twierdzeń teoretyczno - prawnych tezom filozoficznym

• twierdzenia teoretyczno - prawne (TP) jest przyporządkowane twierdzeniu filozoficznemu (TF) jeśli twierdzenie TP da się wywnioskować z twierdzenia TF na podstawie przyjętych dyrektyw wnioskowania i twierdzeń dodatkowo mających postać zdań analitycznych czy syntetyccznych

• 2 typy przyporządkowania (J.Wróblewski) :

• przyporządkowanie alternatywne - twierdzenie teoretyczno - prawne (TP) jest przyporządkowane alternatywnie twierdzeniom filozoficznym TF1 ,TF2 i TFn ,jeśli chociaż jedno z tych twierdzeń wystarcza do wywnioskowania z niego twierdzenia TP

• przyporządkowanie przez formułowanie minimalnego założenia filozoficznego - sformułowanie minimalnego założeia fiolozoficznego ,które trzeba przyjąć ,aby z niego już wyprowadzić twierdzenia teoretyczno - prawne

c)postawa filozoficzna i afilozoficzna teorii prawa

• filozoficzna postawa teorii prawa - jeśli teoria prawa powołuje się na jakiś system filozoficzny lub jakieś twierdzenia filozofii

• funkcje założeń filozoficzno - metodologicznych względem teorii prawa :

• eurystyczna (odkrywcza) - gdy za ich pomocą są formułowane twierdzenia teoretyczno - prawne

• uzasadniająca - gdy w ich sformułowaniu szuka się ostatecznego uzasadnienia dla przyjętych twierdzeń teoretyczno - prawnych

• perswazyjna - założenia filozoficzno - metodologiczne mają wyposażyć teorię prawa w jakiś autorytet czy szczególne zaufanie

• afilozoficzna postawa teorii prawa - jeśli teoria prawa nie powołuję na żaden system filozofii lub żadne twierdzenie filozofii

4)Jedno i wielopłaszczyznowe teorie prawa

a)jednopłaszczyznowe teorie prawa ujmujące i badające prawo na płasczyźnie logiczno - językowej - traktują prawo jako zjawisko o charakterze językowo - logicznym ,które chcą badać za pomocą metod logiczno - językowych

a1)pozytywizm prawniczy - XIX wiek (J.Austin ,H.Kelsen) :

• analityczna jurysprudencja (John Austin) :

• metoda formalno dogmatyczna - podstawowym zadaniem nauki prawa ma być wypracowanie bogatego aparatu pojęciowego ,który ma służyć opisowi i klasyfikacji przepisów prawa oraz umożliwiać badanie wewnętrznych , strukturalnych powiązań norm w systemie prawa :

• dogmatyzm - prawo jest traktowane jako rzecz z góry założoną względem której każde inne jego ujęcie ,które wykracza poza badanie powiązań norm z systemem nie stanowi przedmiotu zainteresowań nauki prawa

• formalizm :

• w szerokim znaczeniu - ujmowanie prawa w oderwaniu od innych zjawisk społecznych i politycznych

• w wąskim znaczeniu - wypracowywanie siatki pojęciowej prawa obowiązującego w systemie prawa

• normatywizm (Hans Kelsen) :

• źródła teorii Kelsena :

• filozofia Kanta :

• aprioryczne formy poznania

• podmiot i metoda poznania są koniecznym warunkiem istnienia przedmiotu (idea kopernikańskiego przewrotu)

• neokantyzm Hermana Kolla - poznanie jest wytworem umysłu

• fenomenologia Edmunda Husserla - uznanie istnienia sądów, które narzucają się umysłowi przez swoją oczywistość oraz uznają istnienie praw działejących niezależnie od poznającego podmiotu

• metoda normatywna (właściwości metody normatywnej) :

• filozoficzne przeciwstawienie bytu i powinności

• w sensie ontologicznym - wyróżnienie rzeczywistości świata przyrody ujmowanej w doświadczeniu zmysłowym i innej nie przyrodniczej rzeczywistości w postaci świata powinności , wartości ,poznawanego przede wszystkim rozumowo

• w sensie poznawczym (epistemologicznym) :

• rzeczywistość przyrodniczą poznajemy przede wszystkim w doświadczeniu zmysłowym ,a dziedzinę powinności poznajemy przez odniesienie norm do założonej normy naczelnej ,danej rozumowi w jakimś niesensualistycznie rozumianym doświadczeniu

• 2 rodzaje nauk :

• przyrodnicze - ich celem jest wyjaśnianie zjawisk poprzez wykrywanie i formułowanie prawidłowości zachodzącej w przyrodzie

• normatywne - ich celem jest ujmowanie powinności za pomocą formalnych konstrukcji pojęciowych (prawoznawstwo) --> nauka prawa ma badać jedynie prawnicze pojęcia formy ,a nie prawnicze pojęcia treści

• powinność prawna :

• jest powinnością doskonałą

• jest niezależna od powinności moralnej

• czerpie moc obowiązywania z hipotetycznie założonej konstrukcji normy podstawowej (norma podstawowa głosi ,że należy postępować tak ,jak nakazała jednostka czy jednostki ustanawiające historycznie pierwszą konstytucję)

• w sensie logicznym - przeciwstawienie zdań w sensie logicznym (wartość prawdy lub fałszu) wypowiedziom ,będącym normami czy ocenami , którym wartości takie nie przysługują (niemożność wyprowadzenia prawa pozytywnego z prawa naturalnego)

• założenia światopoglądu naukowo - krytycznego :

• typy systemów filozoficznych :

• absolutystyczny - odrzucenie istnienia rzeczy samej w sobie, niepoznawalnej od poznawalnego świata zjawisk (idealizm obiektywny Platona)

• relatywistyczny - jedynym rzeczywistym przedmiotem tego świata jestem ja sam ,a wszystko inne jest wytworem mojego umysłu (solipsyzm)

• naukowo - krytyczny - w poznaniu punkt wyjścia jest subiektywny ,rezultat końcowy ma charakter obiektywny (dzięki obiektywności praw rządzącym poznaniem)

• przeciwstawienia pomiędzy treścią i formą zjawisk prawnych - nauka prawa ma badać jedynie formy zjawiska prawnego ,a nie treść prawa

b)jednopłaszczyznowe socjologiczne teorie prawa

• zbiorowość społeczna - dowolne skupienie ludzi ,w którym wytworzyła się i ytrzymuje się chodziażby na krótki okres czasu więź społeczna

• więź społeczna - zorganizowany system zachowań ,instytucji i środków kontroli społeczeństw spajających jednostki i podgrupy w całości zdolne do trwania samodzielnie

• zjawiska społeczne :

• procesy i zjawiska kształtowania różnych form życia zbiorowego

• struktury form życia społecznego

• zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach społecznych w wyniku wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie

• czynniki integrujące i dezintegrujące zbiorowości społeczne

• zmiany i przekształcenia zbiorowości społecznych

b1)socjologia :

• socjologia szczegółowa w socjologicznej teorii średniego zasięgu :

• socjologia szczegółowa - stosuje osiągnięcia socjologii w odniesieniu do poszczególnych instytucji społecznych takich jak np. prawo czy moralność oraz stosowanie tych osiągnięć w odniesieniu do socjologicznej analizy rozmaitych zbiorowości społecznych np. warstw społecznych

• metody badawcze socjologi szczegółowej :

• zbieranbie danych i wnioskowania statystyczne

• kontrolowany eksperyment

• techniki badania poglądów społecznych

• analiza treści rozmaitych przekazów informacji

• teorie średniego zasięgu - zajmują się teoretycznym wyjaśnianiem i rozumieniem zjawisk wyodrębnionych przez socjologię szczegółową

• socjologia ogólna - wyjaśniają i objaśniają podstawowe procesy społeczne :

• teoria struktur społecznych

• teoria zmian społecznych

• teoria zachowania jednostek czy zbiorowości

b2)realizm prawniczy :

• efemeryda różnych poglądów

• prawo jest tworzone przez sądy i jest zawarte w decyzjach stosowania prawa

• prawem jest to co niesie ze sobą praktyka sądowa (konkretne zachowanie się sędziów i ich prognozy ,których wyrazem są normy jednostkowo konkretne)

• nauka prawa powinna mieć charakter opisowy ,a nie normatywny (zadaniem nauki prawa jest badanie praktyki stosowania prawa i czynników wpływających na orzecznictwo ,by móc trafniej przewidywać kierunki w jakich pójdzie orzecznictwo)

• powoływanie elementów logiki w materiale uzasadnień jest jedynie racjonalizacją wtórną decyzji podejmowanych pod wpływem innych czynników ,niż czynniki natury prawej

• Holmes - adresat prawa powinien umieć przewidzieć jak postąpi sąd w konkretnej sprawie (to rozumie jako prawo)

• Gray - przyjmuje ,że reguły ogólne są prawdą (wpływ analitycznej jurysprudencji), aczkolwiek uważał ,że ustawa i ogólne zasady tkwiące w precedensach nie są prawdą ,a prawdą jest transformacja norm i zasad ogólnych tkwiących w precedensach (doszedł do wniosku ,że prawem w USA jest 12 sędziów Sądu Najwyższego)

• Bill Wening (podstawowe tezy realizmu prawniiczego) :

• prawo jest zmienne i jest tworzone przez sądy

• prawo jest środkiem realizacji celów społecznych i winno być nieustannie badane z punktu widzenia swojej skuteczności ze zględu na swoje cele

• potrzeba stałego w jakim stopniu prawo odpowiada potrzebom społecznym

• nie law in book lecz law in action

• reguły prawne są czynnikiem warunkującym tylko uzasadnienie decyzji

• postuluje konkretyzacja reguł prawnych

• Hutcheson :

• w procesie podejmowania decyzji decydującą rolę odgrywa intuicja i inne przeżycia psychiczne sędziego nie zaś rozumowanie logiczne

• krytyka mówi ,że w takim przypadku o tym co jest prawem decydować może śniadanie sędziego (gastronomiczna jurysprudencja)

• Frank - sądzi ,że prawo powinno być pewne ,dlatego zmusza się sędziów do wskazaniu w uzasadnieniu ,że prawo stanowią a nie tworzą ,choć tak nie jest

c)jednopłaszczyznowe psychologiczne teorie prawa

c1)dwa okresy w dziejach psychologii :

• psychologia racjonalna (psychologia filozoficzna) :

• spór o ontologię zjawisk psychicznych podejmowany w kategoriach filozoficznego przeciwstawienia duszy i ciała (podstawowe stanowiska) :

• materialistyczne - dusza jest rodzajem substancji doznającej i poznającej ,wysoce zorganizowaną formą materią (taki system nerwowy)

• spirytualistyczne - zjawiska duchowe stanowią odrębny rodzaj rzeczywistości (idealizm materialistyczny Georga Berkley'a)

• dualistyczne - zjawiska duchowe i materia to dwie różne postacie bytu (tomizm)

• psychologia empiryczna (rozwój pod wpływem nauk przyrodniczych) :

• spór o ontologię zjawisk psychicznych podejmowany jest jako przeciwstawienie zjawisk psychicznych i fizycznych :

• zjawiska psychiczne - dane są tylko w doświadczeniu wewnętrznym i mają charakter zjawisk subiektywnych

• zjawiska fizyczne :

• są zjawiskami czasowymi

• lokalizacja (stanowiska) :

• paralelizm psychofizyczny (filozofia Leibnitza) - zjawiska psychiczne i fizyczne tworzą dwa równoległe i odpowiadające sobie łańcuchy , których ogniwa nie są ze sobą stycznej jako różnej natury

• interakcjonizm :

• jednostronny - zakłada wpływ zjawisk fizycznych i psychicznych na psychikę negując oddziaływanie odwrotne

• dwustronny - wzajemne oddziaływanie zjawisk psychicznych i fizycznych na psychikę

c2)nurty psychologiczne :

• psychologia introspekcyjna :

• postuluje badanie przeżyć psychologicznych za pomocą introspekcji ,a więc w drodze analizy własnych przeżyć psychocznych danych w doświadczeniu wewnętrznym

• psychologia behawiorystyczna :

• psychologia jako nauka o zachowaniu

• metody badawcze :

• ze względu na sposób poznania zjawisk psychicznych :

• introspekcja

• ekstraspekcja

• ze względu na postawę badacza i warunki prowadzonych badań:

• metody spontaniczne

• metody prowadzone w warunkach eksperymentu

• psychologia psychoanalityczna (Freud ,Jung) :

• badanie zjawisk podświadomości ,które mają być rzeczywistymi matywami ludzkiego postępowania

• metodą badawczą są techniki projekcyjne

c3)teoria psychologiczna Leona Petrażyckiego (na podstawie psychologii introspekcyjnej) :

• kategorie zjawisk psychicznych :

• przeżycia poznawcze i uczucia przeżycia poznawczego jako przeżycia jednostronne , bierne

• przeżycia woli jako przeżycia jednostronne czynne

• emocje - przeżycia psychiczne o charakterze pierwotnym ,bierno - czynnym , doznawczo - popędowym :

• emocje etyczne - przeżycia intelektualne polegające na tym ,że z wyobrażeniem jakiegoś czynu łączy się emocja będąca wynikiem refleksji nad tym ,czy jest to czyn dobry ,zły ,słuszny czy niesłuszny :

• emocje moralno - etyczne - jeżeli w treści przeżycia psychicznego występuje tylko przeżycie obowiązku

• emocje prawne - jeżeli w treści przeżycia psychicznego występuje przeżycie obowiązku i przeżycie uprawnienia

• prawo jest przeżyciem psychicznym o charakterze imperatywno - atrybutywnym

• metody badań zjawisk fizycznych i psychicznych :

• metoda introspekcyjna (podstawowa)

• metoda ekstraspekcyjna ukierunkowania na zachowania

d)Aksjologiczna płaszczyzna ujmowania prawa

• przedmiotem sporu jest to czy wartości stanowią jakąś swoistą formę bytu i jaki jest semantyczny status terminów wartościujących jak np. dobro ,zło

• uzasadnianie ocen zasadniczych w odwołaniu do systemu aksjologicznego

d1)poglądy na temat wartości :

d1.1)stanowisko obiektywizmu wartości (realizm aksjologiczny) --> idealizm platoński :

• w jakiś metafizycznie ujmowanym świecie bytują idee i pierwowzory wartości

• idea dobra jest ideą stojącą najwyżej w hierarchii idei

• jedynie idee są rodzajami bytu (rzeczy mają się tak do bytu jak ich cienie do ich samych --> parabola jaskini Platona)

d1.2)stanowisko przyjmujące pogląd materialistyczny (materialistyczna aksjologia):

• wartości są jedynie rezultatami procesów wartościowania (w szczególności postulowania i normowania)

• jedyna formą bytu jest rzeczywistość materialna

d1.2.1)nurty aksjologii materialistycznej ze względu na oceny i wartości :

d1.2.1.1)psychologiczne ujęcie ocen i wartości :

• ocena jest wyrażeniem subiektywnych doznań związanych z przeżyciami indywidualnego podmiotu , będąca wyrazem aprobaty lub dezaprobaty czegoś :

• stanowiska interpretacji ocen jako subiektywnych doznań (wg Ossowskiej):

• emotywistyczna koncepcja znaczenia ocen - oceny nie są zdaniami (mają jedynie funkcję ekspresyjną)

• oceny są zdaniami w sensie psychologicznym - orzekają wyłącznie o naszych przeżyciach psychicznych :

• subiektywizm emocjonalny - przedmiot P jest dobry to tyle ,co powiedzieć ,że przedmiot P nieobecny wzbudza we mnie takie a takie uczucia

• subiektywizm woluntarystyczny - przedmiot P jaet dobry ,ty tyle ,co powiedzieć ,że przedmiot P wywołuje u mnie takie pragnienia czy dążenia

• subiektywizm intelektualny - przedmiot P jest dobry to tyle ,co powiedzieć ,że przedmiot P wzbudza we mnie jakieś przekonanie

• oceny są dokonywane pod wpływem określonych przeżyć psychicznych

• hybrydowa koncepcja ocen - przedmiot P posiada takie a takie własności i ze względu na te własności wzbudza we nnie takie a takie doznania

d.1.2.1.2)socjologiczne podejście do ocen i wartości :

• oceniające teorie prawa - powierzają prawoznawstwu formułowanie niezrelatywizowanych ocen zasadniczych ujmując wartościowanie pierwotne jako proces poznawczy :

• doktryny prawa natury ("Mogą istnieć ustawy takie niesprawiedliwe i społecznie szkodliwe ,że należy im odmówić nie tylko mocy obowiązywania ,ale i miana prawa") :

• podstawowe reguły ,które istnieją i obowiązywują według doktryny prawa natury :

• reguły dotyczące zachowania się człowieka i normujące zachowania z zakresu stosunków społecznych

• reguły nie będące rezultatem celowej działalności człowieka

• reguły stanowiące podstawę oceny prawa z punktu widzenia wymagań etycznych i sprawiedliwości

• w razie niezgodności pomiędzy treścią prawa pozytywnego ,a treścią reguł prawa naturalnego prawu pozytywnemu odmawia się mocy obowiązująceju ,a czasem wprost nazywa się zorganizowanym bezprawiem

• analiza prawa natury :

• z punktu widzenia absolutyzmu i relatywizmu wartości :

• koncepcje relatywistycznego prawa natury - treść prawa natury ulega zmianie, ale istnieją i obowiążują formalne reguły sprawiedliwości i słuszności

• koncepcje absolutystycznego prawa natury - głoszą ,że reguły prawa natury obowiązują każdego i wszędzie bez czasoprzestrzennych ograniczeń ,a treść prawa natury nie ulega zmianie

• ze względu na treść reguł prawa natury :

• koncepcja materialnego prawa natury - wyznacza wprost powinność prawno - naturalną jako zachowanie słuszne , sprawiedliwe

• koncepcja proceduralnego prawa natury - formułują pewne wymogi formalne , jakie prawo musi spełniać

• ze względu na charakter źródła z jakiego płyną reguły prawa natury:

• nadnaturalistyczna wersja prawa natury - źródłem prawa natury jest osoba wyższa np.Bóg (tomizm)

• naturalistyczna wersja prawa natury - żródłem prawa jest rozum i natura człowieka (teoria Selznicka ,Fulera)

• teorie prawa nawiązujące do założeń filozofii humanistyki (postulują badanie zjawisk społecznych ,w szczególności zjawisk kulturowych za pomocą metod humanistycznych) :

• egologia (Cossio) :

• podział przedmiotów wg Cossiego :

• przedmioty idealne - przedmioty istniejące poza czasem i przestrzenią (są irrealne) ,nie są dane w doświadczeniu zmysłowym i są obojętne względem wartości

• przedmioty naturalne - są przedmioty istniejące w czasie i przestrzeni (są realne) ,są poznawalne za pomocą zmysłów i są obojętne względem wartości

• przedmioty metafizyczne - istnieją w czasie i przestrzeni ,dane w doświadczeniu zmysłowym ,są aksjologicznie zorientowane (ujemna wartość)

• przedmioty kulturowe - są przedmiotami realnymi , danymi w doświadczeniu zmysłowym i są aksjologicznie zorientowane (wartość dodatnia)

• metody poznawania przedmiotów:

• przedmioty idealne - poznawalne za pomocą metody racjonlno - dedukcyjnej ,a faktem poznawczym jest ich ujęcie intelektualne

• przedmioty naturalne - poznawalne za pomocą metody empiryczno - indukcyjnej ,a faktem poznawczym jest ich przyrodnicze wyjaśnienie

• przedmioty kulturowe - poznawalne za pomocą metody emipryczno - dialektyczną ,a faktem poznawczym jest ich rozumienie

• prawo w ujęciu egologii jest przedmiotem kulturowym (jest dane doświadczeniu zmysłowym i przedmiotem zawsze nastawionym na wartości)

• prawo jest przedmiotem egologicznym ,którego realnym zachowaniem jest zachowanie , któremu można przeciwdziałać przez zachowanie innej osoby :

• substrat przedmiotu kulturowego jest zjawiskiem materialnym , które poznajemy w doświadczeniu zmysłowym

• przedmiot kulturowy jako przedmiot egologiczny - jeśli jego substratem materialnym jest zachowanie

• norma jest środkiem poznania prawa ,a nauka o normach prawa jest nauką o poznawaniu norm prawnych

• teorie politycznego wartościowania (amerykańska myśl prawnicza) - nauka prawa ma wyznaczać ideały społeczne ,jakie ma realizować

• nie oceniające teorie prawa - wprowadzają rozgraniczenie procesów poznawczych , których efektem są zdania w sensie logicznym i procesów wartościowania ,których efektem są nie zrealizowane systemowo oceny czy normy zasadnicze ,ograniczają zakres aksjologii prawa i prawoznawstwa do ram wartościowania wtórnego ,pozostawiając wartościowanie pierwotne światopoglądowi ,etyce normatywnej itd.

5)Krytyka jednopłaszczyznowych teorii prawa

a1)wielopłaszczyznowe teorie prawa uznają ,że prawo można i należy ujmować z różnych punktów widzenia ,to jest jako znaczące wypowiedzi ,przeżycia psychiczne , zjawiska społeczne ,jako wartość i badać za pomocą różnych środków badawczych , ponieważ :

• ujmowanie prawa na jednej płaszczyźnie nie wyczerpuje zagadnień związanych z prawem

• pozytywizmowi i normatywizmowi zarzuca się ,że ograniczył zainteresowania prawoznawstwa jedynie do logiczno - językowego zjawiska prawnego i do formalnych powiązań norm w systemie prawa

• prawa nie da się sprowadzić do opisu przeżyć psychicznych jednostki czy zbiorowości społecznej

• prawa nie da się sprowadzić do opisu zachowania się organów stosujących prawo i prognoz odnośnie tych zachowań

• prawo będąc postrzegane jako element porządku publicznego i element systemu kontroli społecznej musi być skuteczne ,a aby takie było musi być wielopłaszczyznowe (skuteczność socjologiczna zależy od skuteczności psychologicznej)

6)Problemy logiczno - językowej płaszczyzny ujmowania i badania prawa

a1)wyznaczenie granic pomiędzy substratem materialnym znaku i jego znaczenia :

• rodzaje znaczeń w różnych sferach zjawisk :

• zjawiska psychiczne (mentalistyczna koncepcja znaczenia) :

• znaczenie jako idea związana ze słowem lub dźwiękiem na zasadzie kojarzenia

• znaczenie jakiegoś wyrażenia to pewne przedstawienie , wyobrażenie czy też idea związana z wyrażeniem lub dźwiękiem określonego rodzaju

• koncepcja oparta na filozofii Locka

• zjawiska fizyczne (konotacyjna koncepcja znaczenia) :

• konotacja (treść) jest to zespół cech charakterystycznych dla desygnatów nazwy ,za pomocą którego myślimy o przedmiotach jako desygnatach danej nazwy ,utożsamiając znaczenie z treścią nazwy ,to jest z zespołem cech właściwych desygnatom danej nazwy

• dziedzina przedmiotów abstrakcyjno - idealnych (koncepcja umieszcza znaczenie poza umysłem ,w dziedzinie przedmiotów abstrakcyjno - idealnych ,do których nie stosują się ograniczenia czasowo - przestrzenne ,właściwe przedmiotom materialnym) :

• nurt filozoficzny :

• znaczenie omawia się w kontekście uzasadnienia istnienia wszelkich przedmiotów idealnych

• prawdziwość zdania polega na jego zgodności z rzeczywistością

• akt ujmowania znaczenia jest aktem intencjonalnym ,skierowanym na jakiś przedmiot zewnętrzny ,który ma charakter obiektywny i należy do dziedziny przedmiotów idealno - abstrakcyjnych

• nurt semantyczno - logiczny :

• sensem nazwy jest pojęcie ,a sensem zdania w sensie logicznym jest sąd w sensie logicznym

• stosunki pomiędzy użytkownikami języka ,językiem a rzeczywistością zewnętrzną (koncepcja znaczenia jako sposobu użycia wyrażenia) :

• behawioryzm (Ludwika Wittgensteina) :

• znać znaczenie wyrażenia to wiedzieć jak go użyć ,a więc wiedzieć w jakich kontekstach jego użycie jest poprawne ,a w jakich nie

• dwa wyrażenia W1 i W2 mają to samo znaczenie ,gdy wywołują to same zachowanie

• neopozytywizm (Rudolf Carnap) :

• znać znaczenie zdania ,które ma sens empiryczny ,to tyle co wiedzieć ,kiedy zdanie to jest prawdziwe ,a więc znać warunki jego prawdziwości

• zdanie ma sens empiryczny gdy jest bezpośrednio lub pośrednio oparte na doświadczeniu --> wtedy może zostać rozstrzygnięte (zdanie składa się z terminów obserwacyjnych i teoretycznych --> aby terminy teoretyczne posiadały sens empiryczny muszą być w jakiś sposób powiązane z terminami obserwacyjnymi)

• wykładnia prawa - znaczenie normy prawnej to wzór zachowania się adresata (wg J.Wróblewskiego) :

• statyczne teorie wykładni prawa - dążą do realizacji takich wartości ,jak stałość prawa i powiązanie z tą wartością wartości takich ,jak pewność prawa , przewidywalność decyzji stosowania prawa (-->mentalistyczna koncepcja znaczenia )

• dynamiczne teorie wykładni prawa - dążą do realizacji wartości adekwatności prawa i życia ,ponieważ znaczenie normy odrywa się od woli historycznego normodawcy ,a norma posiada znaczenie ,które umożliwia jej najlepsze funkcjonowanie w danym kontekście społecznym (--->behawioryzm Wittgensteina)

b1)metody badania prawa :

b1.1)logika :

• próba ujęcia logiki wg Findingarda :

• syntaksa

• semantyka

• pragmatyka

• próba ujęcia logiki wg Bocheńskiego :

• ogólna filozofia logiki

• logika właściwa :

• logika czysta (logika stosowana do analizy rozumowań)

• logika stosowana (logika stosowana do analizy języka)

• tradycyjny podział dyscyplin logiki w Polsce :

• semiotyka - logczna teoria języka :

• syntaksa - relacje zachodzące pomiędzy znakiem języka a pozostałymi znakami języka ;jest określana przez dyrektywy formowania języka :

• reguły wyznaczające słownictwo

• reguły łączenia wyznaczające zasady łączenia wyrażeń prostych w złożone

• w przypadku języków sformalizowanych obejmuje reguły wyznaczające tezy języka :

• reguły aksjomatyczne - określają jakie tezy języka są jego aksjomatami

• reguły inferencji - wyznaczają pozostałe tezy języka jako pośrednie lub bezpośrednie konsekwencje aksjomatów języka

• semantyka - relacje pomiędzy znakami językowymi a rzeczywistością pozajęzykową (określanie znaczeń wyrażeń języka przez formułowanie dyrektyw sensu ,ze względu na które wyrażenia języka mają w tym języku określone znaczenie) :

• dyraktywy aksjomatyczne

• dyrektywy dedukcyjne

• dyrektywy empiryczne

• pragmatyka - obejmuje stosunki zachodzące pomiędzy znakami języka a ich użytkownikami

• logika formalna

• metodologia nauk

• podział logiki wg Reschera :

• logika bazowa :

• logika tradycyjna

• logika współczesna

• niertodoksyjne współczesne rachunki logiczne :

• logika modalna

• logika wielowartościowa

• logika intuincjonistyczna

• metalogika :

• składnia logiczna

• semantyka

• pragmatyka

• logiczna lingwistyka

• rozwinięcia i zastosowania logiki :

• zastosowania matematyczne

• zastosowania fizyczne

• zastosowania biologiczne

• zastosowania do nauk społecznych

• zastosowania filozoficzne :

• zastosowania etyczne

• zastosowania metafizyczne

• zastosowania epistemiczne

• logika indukcji

b1.2)nauka o języku :

b.1.2.1)problemy prawoznawstwa ,które mogą być rozwiązane za pomocą metod językoznawczych :

• interpretacja stałych logicznych (funktorów prawdziwościowych i dyrektyw podstawiania) :

• reguła podstawiania (przekształcania jednych form zdaniowych w inne) - jeśli jakieś wyrażenie A zostanie przekształcone w pewne zdanie B ,to o ile wyrażenie A jest tezą rachunku to również wyrażenie B jest tezą rachunku

• charakter analiz językowych w naukach społecznych i humanistycznych (spór o naturalistyczną albo antynaturalistyczną wizję humanistyki) :

• rekonstrukcjonizm - celem analiz językowych jest doskonalenie języka pod względem walorów logicznych;wprowadzanie pojęć za pomocą definicji (najlepiejdefinicji trudnościowych)

• deskrypcjonizm - celem analiz języka jest badanie faktycznych sposobów funkcjonowania języka oraz możliwie najwierniejszy opis zastanych własności wyrażeń języka

• kwestie sporne pomiędzy deskrypcjonizmem ,a rekonstrukcjonizmem :

• analiza pojęć :

• rekonstrukcjonizm - definicja ustala dla terminu definiowanego w miarę ścisłe i jedno kryterium stosowalności terminu

• deskrypcjonizm - okazjonalność (wieloznaczność) wyrażeń:

• sens i zakres wyrażenia okazjonalnego jest niedookreślony a sytuacja dookreśla sens i zakres wyrażenia okazjonalnego

• sens i zakres wyrażenia okazjonalnego zmienia się ilekroć zmienia się kontekst jego użycia

• bez bliższego dookreślenia nie wiadomo co znaczą wyrażenia kazjonalne

• analiza rozumowań :

• rekonstrukcjonizm - logiczna rekonstrukcja rozumowań polega na uzupełnianiu zbioru przesłanek wyjściowych i na sprowadzaniu drogą zabiegów definicyjnych przesłanek i konkluzji do schematu rozumowań wyróżnianych przez logikę formalną

• deskrypcjonizm - logika formalna nie jest wystarczającym narzędziem opisu i racjonalizacji wnioskowań ,ponieważ przesłania nie występują wyłącznie jako zdania w sensie logicznym ,ale również normy i oceny dlatego wprowadza oprócz logiki formalnej logikę nieformalną (teorie argumentacji) ,której przepisuje własności :

• walor racjonalności - w każdym dyskursie można wskazać racje których ważności i praktycznego znaczenia nie da się zakwestionować

• walor praktyczności - jego ostatecznym celem jest uzasadnianie wypowiedzi o charakterze oceniającym lub normatywnym

• ewolucje teorii argumentacji :

• hermeneutyka - nauka o poszukiwaniu powszechnie ważnych reguł interpretacji i reguł uzasadniających decyzje interpretacyjne

• logika (Demakryt z Abdery - logika reguły poprawnego myślenia , Arystoteles - logika służy wyprowadzaniu wniosków prawdziwych)

• teoria Jurgena Habernasa :

• 2 rodzaje racjonalności :

• racjonalnośc techniczna - wybór środków prowadzących do realizacji wymierzonych celów

• racjonalność komunikacyjna - racjonalność porozumiewania się

• zdania w sensie logiczny mogą być prawdziwe albo nieprawdziwe ,a oceny i normy mogą być słuszne lub niesłuszne

• sprawdzianem prawdy i słuszności jest konsens osiągnięty w drodze dyskursu spełniającego wymogi proceduralne (idealna sytuacja komunikowania się wg Appela) :

• sytucja wolna od przymusu (fizycznego i psychicznego)

• wszyscy kmunikujący się są w pełni autonomiczni i suwerenni ,mają równą szansę wyboru i argumentowania

• każdy z uczestników dyskursu kieruje się prawdą i szczerością

• teoria Heima Perelmana (nowa retoryka) :

• celem argumentacji jest wywołanie lub wzmocnienie przekonania dla twierdzeń przedkładanych jakiemuś audytorium dla akceptacji

• miarą każdej argumentacji jest skuteczność

• rodzaje audytorium :

• audytorium uniwersalne - ogół dobrze poinformowanych w jakieś kwestii i rozsądnych ludzi (argumentacja przyjęta przez to audytorium jest obiektywna i racjonalna)

• audytorium partykuralne

• audytorium szczegółowe

• techniki argumentacyjne :

• techniki o charakterze aksjologicznym

• techniki związane ze strukturą rzeczywistości empirycznej świata przyrody

• techniki związane z regułami konwencjonalnymi

• teoria Roberta Aleksego :

• dyskurs prawniczy - ostatecznym celem jest uzasadnienie wypowiedzi o charakterze normatywnym

• jest dyskursem racjonalnym ,gdy opiera się na uniwersalnych regułach dyskusji

• celem dyskursu jest sprawdzalność jego rezultatów

• rodzaje uzasadnienia wg J.Wróblewskiego :

• decyzja jest uzasadniona z wewnętrznego punktu widzenia jeśli płynie z przyjętych przesłanek i przyjętych reguł inferencji

• decyzja jest uzasadniona z zewnętrznego punktu widzenia gdy uznajemy słuszność przesłanek i reguł inferencji

• zasady uzasadnienia reguł dyskursu :

• zasada niesprzeczności - mówca nie może przeczyć sam sobie

• zasada prawdomówności i szczerości - mówca może głosić jedynie to w co sam wierzy

• zasada konsekwencji uogólniania - mówca powinien używać tego samego predykatu w odniesieniu do takich samych relewantnych przedmiotów

• zasada jednoznaczności - różni mówcy muszą używać tego samego wyrażenia w tym samym znaczeniu

• zasady racjonalności dyskursu :

• zasada konsystencji

• zasada racjonalności celowej

• zasada koherencji

• zasada uogólniania

• zasada otwartości ,prawdomówności

• analiza i budowa teorii w nauce :

• rekonstrukcjonizm - analiza i budowa teorii jest sprowadzona do metod budowania systemu dedukcyjnego ,wyróżnia twierdzenia naczelne teorii i tezy pochodne ,jako ich konsekwencje logiczne :

• teoria pewnego przedmiotu jest zbiorem twierdzeń o nim jeżeli (wg Bogusława Wolniewicza) :

• wyodrębnia twierdzenia naczelne i wysnuwane

• występują tezy ściśle ogólne

• tezy ściśle ogólne są powszechnie uznawane

• spełnia postulat o odrzucaniu twierdzeń nieuzasadnionych

• deskrypcjonizm - porzuca klasyczną definicję prawdy na rzecz pragmatycznego jej ujęcia (W.James) ;nauki humanistyczne zajmują się zachowaniami i wytworami działalności ludzkiej , tórych poznanie wymaga metod szczegółowych interpretacji humanistycznej rozumienia i metod hermeneutyki :

• badanie uwarunkowanych zachowań wymaga metod hermeneutyki lub instytucjonalnego ujęcia :

• stopienie dwóch horyzontów np. przeszłości i zapożycającej przeszłośc teraźniejszości

• zrozumienie części wymaga zrozumienia całości

• postmodernizm - względność wszystkiego co istnieje ,za jedyna formę obiektywności bytu i poznania uznaje zidywidualizowaną subiektyność ;świat jest sumą znaczeń ; znaczenie odgrywa w naszym poznaniu główną rolę ;żadnej teorii nie da się zrozumieć w oderwaniu od kultury jej twórcy i tego ,kto teorie chce zrozumieć

c1)Analiza prawoznawstwa

• warunki logicznych analiz prawoznawstwa :

• analiza pojęć związana ze stosowaniem metody definicyjnej :

• warunki poprawności formalnej definiowania - niesprzeczność definicji

• warunek natury metodologiczno - logicznej - definicja dostarcza pojęć jako konstruktorów twierdzeń prawniczych

• analiza rozumowań prawniczych jest logiczną analizą prawoznawstwa ,gdy zmierza do wykazania prawomocności albo nie prawomocności tych rozumowań ze względu założony rachunek logiczny

• analiza rekonstrukcyjna i budowa teorii prawniczej jako analiza logiczna spełnia warunki :

• w odniesieniu do teorii niesformalizowanych ujętych w terminach języka naturalnego :

• w przypadku rekonstrukcji teorii --> dedukcyjny stosunek twierdzeń

• w przypadku budowy teorii --> teoria wyjaśnia lub pozwala zrozumieć zakres zjawisk w porównaniu do teorii zastanych

• w odniesieniu do teorii zaksjomatyzowanych :

• niesprzeczność aksjomatów

• niezależność aksjomatów zwana niewywodliwością

• możliwie najmniejsza ilość aksjomatów

• warunek o charakterze metodologicznym ,by budowana teoria posiadała dostatecznie bogaty zakres interpretacji

7)Definicje i ich podziały

definicja - do definicji uciekamy się wtedy ,gdy zachodzi potrzxeba ustalenia znaczenia jakiegoś wyrażenia

a)podział definicji ze względu na formę stylizacji definicji

• stylizacja przedmiotowa (definicja realna) - zdanie ,które zawiera jednoznaczną charakterystykę jakiegoś przedmiotu czy przedmiotów pewnego rodzaju ,wskazując cechy im i tylko im wspólne np."bursztyn jest naturalną żywicą skamieniałą"

• stylizacja metajęzykowa (definicje nominalne) - dostarcza informacje o tym ,jakie inne wyrażenie jest wyrażeniem równoznacznym z wyrażeniem definiowanym np. "słowo materialista znaczy to samo ,co wyrażenie :człowiek ,który uznaje istnienie jedynie materii"

• stylizacja semantyczna (definicja stylizacji semantycznej) - zdanie ,które głosi ,że pewien wyraz czy wyrażenie oznacza pewien przedmiot lub odnosi się do przedmiotu określonego rodzaju ,do rzeczy ,wyrażeń itd. np."słowo słód oznacza wszelkie zboże sztucznie kiełkowane"

b)podział definicji ze względu na budowę

• definicje równościowe (definicje pełne ,normalne) :

• wyrażenie definiowane połączone jest z wyrażeniem definiującym za pomocą spójki definicyjnej o charakterze równości ,ustalającej równoznaczność lub rónozakresowość wyrażenia definiowanego i wyrażenia definiującego np. przepisem prawa nazywamy najmniejszą jednostkę systematyzacyjną aktu prawnego"

• części definicji równowartościowej :

• definiendum - wyrażenie ,którego sens nie jest znany lub którego sens nie jest wyraźny

• definiens - wyrażenie ,którego sens jest znany i za pomocą którego określamy nienane definiendum

• spójka definicyjna o charakterze równości ,łącząca wyrażenie definiowane z wyrażeniem definiującym

• rodzaje definicji równościowych :

• definicje wprost - wyrażenie definiowane występuje na miejscu definiendum bez kontekstu

• definicje kontekstowe (definicje złotego podziału) - wyrażenie definiowane nie stoi na miejscu definiendum samo ,lecz w kontekście który definicja obejmuje

• jak budować definicje równościowe ? :

• definicja klasyczna - "definitio … et diferentiam specifiam" (definiowanie przez wskazanie kontrastu i różnicy gatunkowej)

• definicja klasyczna w stylizacji metajęzykowej - "wyraz A znaczy tyle ,co wyrażenie B mające cechy C" ("Dom jest to budynek mieszkalny")

• definicje nierównościowe (definicje cząstkowe) :

• może podawać jedynie warunek wystarczający stosowalności terminu definiowanego albo jedynie warunek konieczny jego stosowalności

• rodzaje definicji cząstkowych ze względu na warunek :

• warunek wystarczający np. "Jeśli ktoś kształci się na UŁ to jest studentem"

• warunek konieczności - czynnik A jest warunkiem koniecznym czynnika B i jest tak że jeśli czynnik B występuje to występuje również czynnik A ,jeśli zaś czynnik A nie występuje ,nie występuje też czynnik B

c)podział definicji ze względu na zdania szczegółowe

• definicja sprawozdawcza :

• gdy zmierzamy do odtworzenia nastanego w języku J znaczenia wyrażenia A

• gdy zachodzi potrzeba wiernego odtworzenia znaczenia pewnego terminu należącego do określonego języka

• metody budowania definicji sprawozdawczych :

• etymologiczna :

• zaleca następujące postępowanie :

• wyrażenie definiowane należy rozłożyć na części składowe

• należyodnaleźć sens ,jaki posiadaja poszczególne cząstki słowotwórcze w języku , z którego pochodzą

• w oparciu o sens cząstek słowotwórczych utworzyć należy sens całego wyrażenia defioniowanego

• antropomorfizm - to pogląd ,który dopatruje się istnienia własności i stosunków charakterystycznych dla świata ludzkiego w pewnych sferach zjawisk nie związanych bezpośrednio z człowiekiem

• sokratyczna (indukcyjna) :

• wersja mocna zaleca następujące postępowanie :

• należy rozważyć wszystkie przypadki użycia terminu definiowanego

• należy znaleźć cechy wspólne tych przypadków użycia terminu definiowanego ,które odróżniają je od przypadków użycia innych terminów

• na podstawie wyróżnionych cech wspólnych należy zbudować znaczenie terminu definiowanego

• wersja słaba zaleca następujące postępowanie :

• należy rozważyć wybraną próbę przypadków użycia terminu definiowanego

• należy znaleźć cechy wspólne tych przypadków użycia terminu definiowanego ,które odróżniają je od przypadków użycia innych terminów

• na podstawie wyróżnionych cech wspólnych należy zbudować znaczenie terminu definiowanego

• definicja projektująca :

• gdy chcemy wyrażeniu A nadać znaczenie nowe ,całkowicie odbiegające od wyrażenia zastanego w języku J

• gdy zachodzi potrzeba wzbogacenia języka o nowe pojęcie np.disco polo , oszołom

• definicja regulująca :

• gdy chcemy wyrażeniu A nadać znaczenie ,w którym częściowo dostosowywujemy się do znaczenia zastanego ,zarazem częściowo jes zmieniając

• gdy zachodzi potrzeba modyfikacji znacznia pewnego terminu dokonanej w taki sposób ,aby zmiana znaczenia nie była zbyt radykalna i uwględniamy elelmenty dotychczasowego znaczenie wyrażenia

d)warunki formalej poprawności definicji

• błędy definicyjne :

• idem per idem - to samo przez to samo - polega na zdefiniowaniu jakiegoś wyrażenia przy pomocy tego samego wyrażenia np. "Gatunek jest to wszelkie zbiorowisko form ,które nie obejmuje form należących do innego gatunku"

• ignotum per ignatum - nienane przez nieznane - polega na tym ,że wyrażenie nieznane zostało zdefiniowane za pomocą wyrażenia nieznanego np. "Fakt prawny to tyle ,co okoliczność opisana w hipotezie normy prawnej"

• sprzeczność definicji - definicja jest sprzeczna jeśli wynika z niej para zdań sprzecznych , czyli takich ,z których jedno zaprzecza temu co stwierdza drugie np."Pierwiastkiem kwadratowym liczby x jest taka liczba y ,która podniesiona do kwadratu równa się liczbie x"

• nieadekwatność definicji - może występować jedynie w definicji sprawozdawczej ; polega na tym ,że zakres definiensa nie jest równy zakresowi definiendum :

• definicja za wąska

• definicja za szeroka

• krzyżowanie się zakresów

• wykluczanie się zakresów

---