1. Aorta

2. A. wstępująca

3. łuk aorty

4. A. zstępująca

5. A.piersiowa

6. A. brzuszna

7. GAŁEZIE A wstępującej

8. GAŁĘZIE ŁUKU Aorty

9. Pień ramienno-głowowy

10. T. szyjna wspólna

11. T szyjna wew.

12. T szyjna zew.

13. T. podobojczykowa

14. T. pachowa

15. T. ramienna

16. T. promieniowa

17. T. łokciowa

18. TT. ręki

19. Łuk dłoniowo powierzchowny

20. Łuk dłoniowy głęboki

21. GAŁĘZIE A piersiowej

22. TT. międzyżebrowe tylne

23. TT. przeponowe górne

24. GAŁĘZIE A brzusznej

25. Gałęzie ścienne

26. Gałęzie trzewne

27. Pień trzewny

28. T.krezkowa górna

29. T. krzyżowa dolna

30. T. krzyżowa posrodkowa

31. T. biodrowa wspólna

32. T. biodrowa wew

33. T. biodrowa zew.

34. T. udowa

35. T podkolanowa

36. T. piszczelowa przednia

37. T. piszczelowa tylna

38. TT. stopy

1 Aorta

Krwiobieg duży rozpoczyna się w lewej komorze serca, z której bierze początek największa tętnica ustroju, zwana aortą lub tętnicą główną. Z uwagi na kształt i kierunek przebiegu aorta dzieli się na:

- aortę wstępującą,

- łuk aorty,

-aortę zstępującą.

2 Aorta wstępująca (aorta ascendens)

jest najkrótszym, a równocześ­nie najgrubszym odcinkiem tętnicy głównej. Długość jej wynosi przeciętnie 5-7 cm, średnica około 3 cm. Poszerzenie aorty w miejscu wyjścia z komory lewej nosi nazwę opuszki aorty (biilbus aortae). Aorta wstępująca kieruje się ku górze, na prawo i nieco do przodu, a na wysokości drugiego stawu most-kowo-żebrowego prawego przechodzi w łuk aorty. Od opuszki odchodzą tętnice wieńcowe przeznaczone dla mięśnia sercowego.

3 Łuk aorty (arcus aortae)

ma nieco mniejszy przekrój od aorty wstępu­jącej, ajego długość wynosi około 4,5-5,5 cm. Łuk aorty kieruje się ku górze do tyłu i na stronę lewą, biegnąc przed tchawicą i nad korzeniem lewego płuca. Na wysokości trzeciego kręgu piersiowego łuk aorty przechodzi w aortę zstępującą. Z wypukłej ściany łuku aorty odchodzą trzy duże tętnice, przeznaczone dla głowy i kończyn górnych. Są to:

- pień ramienno-głowowy,

- tętnicą szyjna wspólna lewa, '

- tętnica podobojczykowa lewa.

Po przedniej stronie łuku aorty biegnie żyła ramienno-głowowa lewa, nerw błędny lewy i jego gałęzie sercowe lewe oraz nerw przeponowy lewy. Po prawej stronie za łukiem aorty znajduje się tchawica, węzły tchawiczo-oskrzelowe, przełyk i przewód piersiowy. Do dolnej wklęsłej powierzchni łuku aorty przylega rozdwojenie pnia płucnego i oskrzele lewe. Tu bierze również początek więzadło tętnicze łączące aortę z pniem płucnym, a będące pozostałością płodowego przewodu tętniczego.

4 Aorta zstępująca (aortadescendens)

stanowi najdłuższy odcinek aor­ty, sięgając w górze wysokości III - IV kręgu piersiowego, u dołu zaś IV kręgu lędźwiowego. Górna część aorty zstępującej, biegnąca w jamie klatki piersiowej, zwie się aortą piersiową, krótsza część dolna stanowi aortę brzuszną. Granica między aortą piersiową i brzuszną przypada na wysokości XII kręgu piersiowego, w miejscu przejścia aorty przez rozwór aortowy przepony (hiatus aorticus).

5 Aorta piersiowa (aorta thoracica)

długości około 20 cm biegnie po­czątkowo po lewej stronie kręgosłupa, następnie w swym dolnym odcinku przesuwa się między przełyk i kręgosłup. Nie osiąga jednak linii pośrodko-wej. Od bezpośredniego kontaktu z trzonami kręgowymi oddziela aortę wię-zadło podłużne przednie. W początkowym odcinku przed aortą piersiową biegnie korzeń płuca lewego, natomiast niżej przełyk. Po stronie prawej to­warzyszą aorcie ż. nieparzysta i przewód piersiowy, zaś po stronie lewej sty­ka się ona z opłucną płuca lewego.

6 Aorta brzuszna (aorta abdominalis)

osiąga długość około 15 cm i po od­daniu odgałęzień znacznie się zwęża. Na wysokości IV kręgu lędźwiowego, po oddaniu tt. biodrowych wspólnych, przedłuża się w t. krzyżową pośrod-kową, będącą jej gałęzią końcową. Aorta brzuszna biegnie przed trzonami kręgów lędźwiowych, nieznacznie na lewo od lini pośrodkowej. Położona jest zewnątrzotrzewnowo i pokryta tkanką łączną, zawierającą zwoje i sploty współczulne, a także liczne węzły chłonne. Po stronie prawej wzdłuż aorty brzusznej biegnie ku górze ż. główna dolna i przylega także zbiornik mleczu.

7 Gałęzie aorty wstępującej

Aorta wstępująca oddaje tętnicę wieńcową prawą i tętnicę wieńcową lewą, które zostały opisane wcześniej.

8 Gałęzie łuku aorty

W miejscu odejścia wielkich tętnic od łuku aorty uwidacznia się wyraźna asymetria. Po stronie prawej bierze początek wspólny pień ramienno-glo-wowy (truneus brachiocephalicus), podczas gdy po stronie lewej odchodzą dwie tętnice, tj. t. szyjna wspólna lewa (a. carotis commmiis sinistra) i t. podobojczykowa lewa (a. subclavia sinistra). Tętnice odchodzące od łuku aorty przeznaczone są głównię_dlą szyi, głowy i kończyn górnych.

9 Pień ramienno-głowowy

(truneus brachiocephalicus)

Pień ramienno-głowowy jest krótkim, lecz bardzo grubym naczyniem. Jego długość wynosi 3-4,5 cm, zaś przekrój około 1,5 cm. Odchodzi jako pierwsze naczynie od łuku aorty na wysokości drugiej chrząstki żebrowej prawej, w miejscu połączenia jej z mostkiem. W górze sięga wysokości pra­wego stawu mostkowo-obojczykowego i dzieli się na dwie gałęzie, tj. na t. podobojczykowa prawą (a. subclavia dextra), kierującą się poprzecznie w prawo oraz na t.szyjną wspólną prawą (a. carotis comtnunis dexfra), wstę­pującą ku górze.

10 Tętnica szyjna wspólna (a. carotis communis)

Tętnica szyjna wspólna prawa i lewa po wyjściu ze śródpiersia przedniego kierują się ku górze i mają analogiczny przebieg. Na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej krtani następuje podział t. szyjnej wspólnej na„. dwie gałęzie, czyli t.szyjną wewnętrzną i zewnętrzną (a. carotis interna et externa). W rzucie na kręgosłup miejsce to odpowiada wysokości III-IV krę­gu szyjnego. W dolnym odcinku t. szyjna wspólna biegnie z boku tchawicy i przełyku, pokryta mięśniami szyi. W górze sąsiaduje z położonymi przyśrodkowo gardłem i krtanią, leżąc stosunkowo powierzchownie w prze­ciwieństwie do części dolnej. Razem z t. szyjną wspólną podąża po jej stronie bocznej w kierunku przeciwnym ż. szyjna wewnętrzna oraz do tyłu od obu naczyń - n. błędny. Trzy powyższe twory objęte są wspólną pochewką i wy­twarzają powrózek naczyniowo-nerwowy. Przed podziałem na gałęzie koń­cowe t. szyjna wspólna nie oddaje żadnych odgałęzień bocznych. W swym górnym końcu poszerza się znacznie, wytwarzając zatokę tętnicy szyjnej (sinus caroticus). W błonie zewnętrznej ściany zatoki t. szyjnej występują ■ liczne zakończenia nerwowe, zespolone ściśle z włóknami nerwu błędnego i językowo-gardłowego, a przypuszczalnie także z włóknami pnia współ-czulnego. Ściany zatoki t. szyjnej prawdopodobnie pełnią funkcję narządu nadzorującego i regulującego ciśnienie krwi, panujące w tętnicy.

11 Tętnica szyjna wewnętrzna(a. carotis interna)

Tętnica szyjna wewnętrzna kieruje się początkowo ku górze i nieco do tyłu w stronę otworu zewnętrznego kanału tętnicy szyjnej kości skroniowej. Po przejściu przez ten kanał, w którym zmienia kierunek, dostaje się do jamy czaszki i biegnie w bruździe t.szyjnej na trzonie kości klinowej, kierując się w przód, nieco w górę i przyśrodkowo. Następnie dzieli się na gałęzie koń­cowe, do których należą: t. oczna, t. przednia mózgu, t. środkowa mózgu, t. naczyniówkowa oraz t. łącząca tylna.

• Tętnica oczna (a. ophtalmica) przedostaje się do oczodołu przez kanał nerwu wzrokowego i kieruje się przyśrodkowo. Zaopatruje całą zawartość oczodołu, a także okolice, do których należą: błona śluzowa jamy nosowej, opona twarda dołu przedniego czaszki, grzbiet nosa i czoło.

• Tętnica przednia mózgu (a. cerehri anierior) do przodu od

skrzyżowania wzrokowego zespala się z tętnicą strony przeciwnej za pośrednictwem tętnicy łączącej przedniej (a. commitnicans anterior). Następnie podąża dalej ku przodowi wzdłuż szczeliny mózgu i oddaje gałęzie do płata czołowego i ciemieniowego.

• Tętnica środkowa mózgu (a. cerebri media) stanowi bezpo-

średnie przedłużenie t. szyjnej wewnętrznej i jest jej najsilniejszą gałęzią. Biegnąc w bok wnika do bruzdy .bocznej mózgu, gdzie dzieli się na liczne gałęzie zaopatrujące wyspę, płat czołowy, skroniowy i ciemieniowy.

• Tętnica naczyniówkowa (a. choroidea) jest stosunkowo długim i cienkim naczyniem, które podąża w górę i ku tyłowi wraz z pasmem wzrokowym, owijając się dookoła konarów mózgu, a" następnie wnika do splotu naczyniówkowego komory bocznej.

• Tętnica łącząca tylna (a. communicans posterior) jest to rów­nież cienkie, lecz krótkie naczynie, które wzdłuż siodła tureckiego kieruje się ku tyłowi i w pobliżu górnego brzegu mostu uchodzi do tętnicy tylnej mózgu (a. cerebri posterior). Gałązki t.łączącej tylnej zaopatrują obszar podstawy mózgowia.

Przebieg i zespolenia powyższych tętnic u podstawy mózgowia wytwa­rzają, przy udziale tętnic kręgowych, charakterystyczne koło tętnicze mózgu (circuhis arteriosus cerebri). Od przodu koło to zamyka t. łącząca przednia, zespalająca obie tętnice przednie mózgu, od strony tylnej natomiast, w zam­knięciu koła tętniczego mózgu uczestniczy obustronnie t. łącząca tylna, która zespala się z t. tylną mózgu, odchodzącą od nieparzystej t. podstawnej.

12 Tętnica szyjna zewnętrzna(a. carofis extema)

Tętnica szyjna zewnętrzna po odejściu od t. szyjnej wspólnej, na wyso­kości górnego brzegu chrząstki tarczowatej krtani kieruje się ku górze, wstę­pując do dołu zazuchwowego, w głąb ślinianki przyusznej. Tam na wysokoś­ci otworu słuchowego zewnętrznego dzieli się na dwie gałęzie końcowe, tj. na t. skroniową powierzchowną i t. szczękową. Przed podziałem na gałęzie końcowe t. szyjna zewnętrzna oddaje także 6 gałęzi bocznych, przeznaczo­nych dla odpowiednich okolic szyi i głowy. Należą do nich:

• tętnica tarczowa górna (a. thyroidea superior), zaopatruje gru-

czoł tarczowy, okolicę gnykową, m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy i krtań,

• tętnica językowa (a. lingualis), zaopatruje język, dno jamy ustnej,

nagłośnię i migdałek podniebienny,

• tętnica twarzowa (a. facialis) wychodzi spod m. żwacza i kieruje

się prżyśrodkowo ku górze zespalając się z t. oczną; zaopatruje: gar­dło, trąbkę słuchową, podniebienie miękkie, okolicę podbródkową oraz kości i części miękkie twarzy,

• tętnica gardłowa wstępująca (a.pharyngea ascendens), która

zaopatruje gardło, oponę twardą i jamę bębenkową,

• tętnica potyliczna (a. occipitalis), która kieruje się ku górze i do

tyłu zaopatrując małżowinę uszną, oponę twardą i mięśnie karku,

• tętnica uszna tylna (a. auriciilaris posterior), która zaopatruje jamę bębenkową, częściowo małżowinę uszną,

•tętnica skroniowa powierzchowna (a. leni poralis superficia-lis), która oddaje szereg gałęzi, które zaopatrują okolicę skroniową, jarzmową, gruczoł przyuszny, boczną okolicę czoła, małżowinę uszną, a jej gałęzie końcowe dochodzą aż do okolicy ciemieniowej,

• tętnica szczękowa (a. max i Hańs), która stanowi silniejszą gałąź końcową od t. skroniowej powierzchownej i posiada bardziej rozległy obszar unaczynienia. Liczne gałęzie t. szczękowej zaopatrują przewód słuchowy zewnętrzny i ucho środkowe, znaczną część opony twardej, żuchwę i szczękę wraz z mięśniami żwaczowymi i stawem skoro-niowo-żuchwowym, podniebienie miękkie, ściany jamy nosa i gardło.

13 Tętnica podobojczykowa (a. subclavia)

Tętnica podobojczykowa zaopatruje głównie kończynę górną i od swego początku aż do łokcia biegnie jako pojedynczy pień, przechodząc kolejno w t. pachową i t. ramienną, która dzieli się na t. promieniową i t łokciową. T. podobojczykowa po wyjściu ze śródpiersia podąża nad osklepkiem opłucnej, wnikając między m.pochyły przedni i środkowy, a następnie zata­czając łagodny łuk, kieruje się ku bokowi i w dół. Boczną granicę t. podoboj-czykowej wyznacza miejsce skrzyżowania się jej z brzegiem zewnętrznym pierwszego żebra. Od tego miejsca t. podobojczykowa przejmuje nazwę t. pa­chowej. Oddaje ona gałęzie boczne do szyi, głowy, klatki piersiowej i barku.

T^ętnica kręgowa (a. vertebralis) jest pierwszą, najsilniejszą gałęzią t. podobojczykowej; jest przeznaczona do unaczynienia tylnej części mózgowia. Biegnie w górę przez otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Do jamy mózgoczaszki wnika przez otwór wielki i na wysokoś­ci dolnego brzegu mostu łączy się z t. kręgową strony przeciwnej...W wy­niku zespolenia'się obu tętnic kręgowych powstaje t. podstawna (a. basila-ris), która biegnie w przód i w górę, wypełniając bruzdę podstawna mostu. Na pograniczu mostu i śródmózgowia od t. podstawnej odchodzi obu­stronnie t. tylna mózgu (a. cerebri poslerioij, -do której uchodzi ijącząca tylna - gałąź t. szyjnej wewnętrznej, zamykając koło tętnicze mózgu.

Tętnica piersiowa wewnętrzna (a. thoracica interna) jest ko­lejną gałęzią t. podobojczykowej. Kierując się w dół, wchodzi do jamy klatki piersiowej przez jej otwór górny. T. piersiowa wewnętrzna kończy się na wysokości szóstej przestrzeni międzyżebrowej, gdzie dzieli się na dwie gałęzie końcowe, tj. t. mięśniowo-przeponową (a. tmisculophrenica) oraz t. nabrzuszną górną (a. epigastrica superior).

Tętnica piersiowa wewnętrzna oddaje w śródpiersiu przednim szereg gałęzi przeznaczonych dla okolic sąsiednich. Należą do nich: gałęzie śródpiersiowe, grasicze, oskrzelowe, mostkowe, przeszywające, między­żebrowe przednie oraz t. osierdziowo-przeponowa

Pień tarczocowo-szyjny (tnmcus thyrocervicalis) odchodzi od przednio-górnego obwodu t. podobaj czykowej i po krótkim przebiegu dzieli się zazwyczaj na trzy gałęzie: t. tarczową dolną, t. nadłopatkową i t. poprzeczną szyi. T: tarczowa dolna (a. thyroidea inferior) jest największą gałęzią pnia tarezowo-szyjnego, a jej gałęzie zaopatrują mm. szyi, część dolną gardła i górną przełyku, tcfiawicę, krtań, gruczoł tarczowy oraz odcinek szyjny rdzenia kręgowego.

Tętnica nadłopatkowa (a. siiprascapularis) kieruje się do brzegu górnego łopatki, gdzie nad więzadłem poprzecznym łopatki wnika do dołu nadgrzebieniowego. Gałęzie jej zaopatrują skórę przedniej ściany klatki piersiowej, okolicę barku i stawu ramiennego, a także częściowo mięśnie rozpoczynające się na grzbietowej powierzchni łopatki.

Tętnica poprzeczna szyi (a. transversa calli) przeznaczona jest dla mięśni okolicy karku, uczestniczy również w wytwarzaniu sieci barkowej i sieci łopatkowej.

Pień żebrowo-szyj ny (tnincus cosiocervicalis) jest na ogół krótkim naczyniem, które dzieli się na t. szyjną głęboką (a. cervicalis profimda) oraz t.międzyżebrową najwyższą (a. inlercoslalis suprema). Pierwsza z nich, przeznaczona jest dla głębokich mięśni szyi T.międzyżebrowa najwyższa przebiega w pierwszej przestrzeni międzyżebrowej i oddaje gałęzie dla głębokich mięśni szyi i grzbietu oraz kanału kręgowego.

14 Tętnica pachowa (a. axillaris)

Tętnica pachowa stanowi bezpośrednie przedłużenie tętnicy podobojczy-kowej. Rozpoczyna się na wysokości brzegu zewnętrznego pierwszego że­bra, a kończy się w miejscu skrzyżowania z brzegiem dolnym m. piersiowego większego. Biegnie przez całą jamę pachową wraz z towarzyszącą jej ż.pachową i dużymi pniami nerwowymi części podobojczykowej splotu ramiennego, wchodząc w skład powrózka naczyniowo-nerwowego. Gałęzie odchodzące od t. pachowej przeznaczone są głównie dla ścian klatki pier­siowej i barku. Należą do nich:

• tętnica piersiowa najwyższa (a.lhoracica suprema) zaopa­trująca m. podobojczykowy, m. zębaty przedni oraz pierwszą przestrzeń międzyżebrową,

• tętnica piersiowo-barkowa (a. thoracoacromialis) rozgałęzia­jąca się w mięśniu piersiowym mniejszym i zębatym przednim oraz m. nara-miennym, m. podobojczykowym i w stawie mostkowo-obojczykowym,

• tętnica piersiowa boczna (a. thoracica laleralis) zaopatrująca m. zębaty przedni, gruczoł sutkowy oraz skórę tej okolicy,

• tętnica podłopatkowa (a. subscapulańs) przeznaczona jest dla mięśni zaczynających się na łopatce, jak również dla m. zębatego przedniego i najszerszego grzbietu,

• tętnica okalająca ramię przednia i tylna (a. circnmflexa himieri amerior et pasterior), które w głównej mierze zaopatrują staw ramienny i głowę kości ramiennej.

15 Tętnica ramienna (a. hrachialis)

Tętnica ramienna jest przedłużeniem tętnicy pachowej. Biegnie w dół, układając się w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego ramienia. Tę­tnicy ramiennej towarzyszy w całym przebiegu nerw pośrodkowy i dwie żyły ramienne. Tętnica ramienna kończy się w doie łokciowym, gdzie na brzegu górnym mięśnia nawrotnego obłego dzieli się na tętnicę promieniową i tętnicę łokciową. Tętnica ramienna oddaje gałęzie mięśniowe przeznaczone dla mięśni grupy przedniej ramienia, jak również dla mięśnia naramiennego.

Do większych odgałęzień bocznych tętnicy ramiennej należą:

• tętnica głęboka .ramienia (o. profuhda brachii), towarzyszy przebiegowi nerwu promieniowego, jest przeznaczona dla m. naramien­nego, ramiennego, trójgłowego ramienia, kości ramiennej, stawu łok­ciowego oraz skóry pokrywającej m. trójgłowy ramienia.

• tętnica poboczna łokciowa górna i dolna (a. collaleralis

niuans superior et inferior), dochodząca do sieci stawowej łokcia.

Tętnice przedramienia (a. radialis)

16 Tętnica promieniowa

Tętnica promieniowa po wyjściu z dołu łokciowego kieruje się ku dołowi wzdłuż mięśnia ramienno-promieniowego. T. promieniowa leży dość po­wierzchownie, szczególnie w odcinku dalszym, gdzie jest dobrze wyczuwal­na przez skórę. Na wysokości wyrostka rylcowatego k. promieniowej zmie­nia kierunek i przechodzi na stronę grzbietową ręki, skąd ponownie wraca na powierzchnię dłoniową, przedostając się przez przestrzeń zawartą pomiędzy I i II kością śródręcza. Tętnica promieniowa kończy się w łuku dłoniowym głębokim (arcus palmaris profundus).

Gałęzie tętnicy promieniowej zaopatrują kość promieniową, staw promie-niowo-nadgarstkowy, skórę przednio-bocznej okolicy przedramienia i nad­garstka oraz mięśnie sąsiadujące z kością promieniową. Ponadto niektóre z gałązek wstępują na ramię, inne dochodzą do ręki.

17 Tętnica łokciowa

Tętnica łokciowa (a. n/naris) jest drugą gałęzią końcową biegnącą w przedłużeniu t. ramiennej. Kieruje się ku dołowi, biegnie między warstwą powierzchowną i głęboką mięśni grupy przedniej przedramienia. W części dalszej przedramienia tętnica przebiega bardziej powierzchownie, a towa­rzyszy jej m. zginacz łokciowy nadgarstka. Po dojściu do kości grochowatej t. łokciowa przedłuża się w łuk dłoniowy powierzchowny (arcus palmaris superficialis). Podobnie do t. promieniowej, oprócz gałęzi przeznaczonych dla kości, mięśni i skóry najbliższych okolic, t. łokciowa oddaje także gałęzie wsteczne dla ramienia i stawu łokciowego oraz gałęzie podążające do nadgarstka i ręki.

18 Tętnice ręki

Tętnice ręki stanowią odgałęzienia zarówno t. promieniowej, jak i łokcio­wej. Wytwarzają one gęstą sieć grzbietową i dłoniową nadgarstka oraz uczestniczą w wytworzeniu dwóch łuków dłoniowych, powierzchownego i głębokiego.

19 Łuk dłoniowy powierzchowny (arcus palmaris superficialis)

stanowi przedłużenie t. łokciowej, która łączy się z cienką gałęzią dłoniową powierz­chowną t.promieniowej. Łuk ten ciągnie się od wysokości kości grochowa-tej, sięgając w dół do połowy długości śródręcza, a po stronie bocznej w kie­runku podstawy kciuka, gdzie zespała się z gałęzią t. promieniowej. Łuk dło­niowy powierzchowny oddaje szereg drobnych gałązek dla najbliższych oko­lic oraz trzy silne tt. dłoniowe wspólne palców (aa. digitales pafoiares com-mimes), biegnące do palców trójczłortowych. Rozdwajają się one na tt. dło­niowe własne palców (aa. digitaies palmares propiiae), które zaopatrują po stronie dłoniowej zwrócone ku sobie brzegi palców II-V, zespalając się obficie na opuszkach palców.

20 Łuk dłoniowy głęboki (arcus palmaris profundits)

utworzony jest w głównej mierze przez końcowy odcinek t.promieniowej, z którą łączy się słaba gałąź dłoniowa głęboka t. łokciowej. Leży on na podstawach kości śródręcza i mięśniach międzykostnych. Prócz drobnych gałązek, łuk dłonio­wy głęboki oddaje trzy tt. dłoniowe śródręcza (aa .melacarpales palmares), które u podstaw palców trójczłonowych zespalają się z tt. dłoniowymi wspólnymi palców. Grzbiet ręki jest stosunkowo słabo unaczyniony, głównie przez tt. grzbietowe śródręcza (aa. melacarpales dorsales), odchodzące z sieci grzbietowej nadgarstka. U podstaw palców rozwidlają się one na tt. grzbietowe palców (aa. digitales dorsales).Kciuk oraz stronę przyśrodkową wskaziciela zaopatrują głównie gałęzie tętnicy promieniowej.

21 Gałęzie aorty piersiowej .

Wszystkie tętnice odchodzące od aorty piersiowej można podzielić z uwa­gi na obszar zaopatrzenia na gałęzie trzewne i gałęzie ścienne. Do pierwszej ,_ grupy należą te tętnice, które unaczyniają poszczególne narządy, mieszczące się w jamie klatki piersiowej, tj.:

• gałęzie oskrzelowe (ranti bronchiales),

• gałęzie przełykowe (rami esophagei), .• gałęzie śródpiersiowe (rami mediastinales),

• gałęzie osierdziowe (rami pericardiaci).

Drugą, znacznie liczniejszą grupę, stanowią gałęzie ścienne przeznaczone do unaczynienia ścian klatki piersiowej.

22 Tętnice międzyżebrowe tylne (aa. intercostales posteriores)

odchodzą w liczbie 9 par (III-XI) i podążają w bruździe żebra, w przestrzeniach międzyżebrowych, od tyłu ku przodowi. U swego końca zespalają się z odpowiadającymi im gałęziami międzyżebrowymi przednimi t. piersiowej wewnętrznej. Gałęzie tt. międzyżebrowych tylnych zaopatrują trzony kręgowe, mięśnie i skórę grzbietu, rdzeń kręgowy, żebra, głębokie mm. klatki piersiowej, opłucną oraz skórę klatki piersiowej. Dziesiąta t.międzyżebrowa tylna, odchodząca od aorty pier­siowej odpowiada dwunastej parze nn.międzyżebrowych, a ponieważ biegnie poniżej dwunastego żebra nosi nazwę t. podżebrowej (a. sisb-costalis) i wnika między mm. brzucha.

23 Tętnice przeponowe górne (aa. phrenicae superiores)

stanowią drobne gałązki odchodzące od końcowego odcinka aorty piersiowej, a przeznaczone są dla górnej powierzchni części lędźwiowej przepony.

24 Gałęzie aorty brzusznej

Podobnie do odgałęzień aorty piersiowej również gałęzie aorty brzusznej dzielą się na: ścienne i' trzewne, przy czym te ostatnie występują w postaci tętnic parzystych i nieparzystych.

25 Gałęzie ścienne

Od początkowego odcinka aorty brzusznej odchodzi para tętnic przeponowych dolnych (aa. phrenicae inferiores), które jak z nazwy wynika, są przeznaczone dla unaczynienia przepony. W dalszej kolejności odchodzą od aorty brzusznej 4'pary tt. lędźwiowych (aa. Inmbales), a obszarem ich una­czynienia są mięśnie i skóra grzbietu, trzony kręgów oraz fdzeń kręgowy z jego oponami i wreszcie powłoki brzucha.

26 Gałęzie trzewne

Gałęziami trzewnymi parzystymi są tętnice przeznaczone dla narządów układu moczowo-płciowego. Należą do nich: ""-

• tętnica nadnerczowa środkowa (o. suprarenalis media),

• tętnica nerkowa (a. rena/is),

• tętnica jądrowa (a.lesticiikwis) u mężczyzn, a tętnica jajnikowa

(a. orarica) u kobiet.

Gałęzie trzewne nieparzyste przeznaczone są dla nieparzystych narządów układu pokarmowego. Są to: pień trzewny, t. krezkowa górna i t. krezkowa dolna.

27 Pień trzewny (truncus celiacus) odchodzi od przedniej ściany aorty tuż pod przeponą. Jest on najkrótszym, a zarazem najgrubszym odgałęzieniem aorty brzusznej i dzieli się na trzy gałęzie:

-Tętnica żołądkowa lewa (a. gaslrica sinistra) przeznaczona dla żołądka i części brzusznej przełyku,

-Tętnica wątrobowa wspólna (a. hepatica conmmnis) zaopatruje trzustkę, żołądek, wątrobę, pęcherzyk żółciowy, dwunastnicę oraz węzły chłonne i otrzewną,

-Tętnica śledzionowa (a. lienalis) stanowi najgrubsze naczynie wśród rozgałęzień pnia trzewnego i zaopatruje prócz śledziony również trzustkę, żołądek i sieć większą. W wątrobie i śledzionie tętnice te mają charakter tętnic końcowych, nie mają więc zespoleń; niedrożność jednej z gałęzi może spowodować zawał narządu.

28 Tętnica krezkowa górna (a. mesenterica superior)

jest kolejnym nieparzystym odgałęzieniem aorty brzusznej, odchodzi od aorty poniżej pnia trzewnego. Do obszaru jej unaczynienia należą ściany. jelita cienkiego wraz z dwunastnicą i głową trzustki oraz początkowe odcinki jelita grubego, tj. jelita ślepego, okrężnicy wstępującej i przeważającej części okrężnicy poprzecznej.

29 Tętnica krzyzowa dolna (a. mesenterica inferior)

jest gałęzią stosunkowo cienką, gdyż ma mniejszy obszar zaopatrzenia. Rozga­łęzienia jej sa przeznaczone dla pozostałej, czyli końcowej części jelita grubego, tj. dla lewego odcinka okrężnicy poprzecznej, dla okrężnicy zstępującej i esowatej oraz dla odbytnicy.

Aorta brzuszna rozdziela się na końcu na trzy gałęzie, które są w zasadzie jej przedłużeniem: nieparzysta t. krzyżowa pośrodkowa i parzyste tt. biodro­we wspólne zaopatrujące kończynę dolną oraz miednicę.

30 Tętnica krzyżowa pośrodkowa (a. sacra!is mediana)

stanowi bezpośrednie przedłużenie aorty brzusznej, jest jednak naczyniem stosunko­wo słabym. Biegnie w dół do przodu od kości krzyżowej aż do wysokości kości guzićsąęj. Odgałęzienia t.krzyżowej pośrodkowej zaopatrują odbytnicę oraz.przyległe obszary ścian miednicy mniejszej.

31 Tętnica biodrowa wspólna (a. Maca communis)

Tętnica biodrowa wspólna zaczyna się na wysokości czwartego kręgu lędźwiowego, biegnie w dół i bok wzdłuż przyśrodkowego brzegu m. lędź­wiowego większego, a kończy się na wysokości stawu krzyżowo-biodro-wego, gdzie dzieli się na t. biodrową wewnętrzną i t. biodrową zewnętrzną. W swym krótkim przebiegu oddaje jedynie małe gałązki przeznaczone dla m. lędźwiowego większego, moczowodu, otrzewnej i'węzłów chłonnych.

32 Tętnica biodrowa wewnętrzna (a. Maca interna)

Tętnica biodrowa wewnętrzna po odejściu od wspólnego pnia kieruje się w dół, lecz równocześnie ku tyłowi. Wnika do miednicy mniejszej, gdzie oddaje szereg gałęzi. Część spośród nich jest przeznaczona do unaczynienia ścian miednicy. Należą do nich:

• tętnica biodrowo-lędźwiowa (a. Molumbalis), biegnąca ku górze i oddająca gałęzie do kości biodrowej, kanału kręgowego, mięśnia biodro-wo-lędźwiowego i m. czworobocznego lędźwi,

• tętnice krzyżowe boczne (aa. sacrales laterales) górna i dolna,

których gałęzie wnikają przez otwory krzyżowe miedniczne do kanału krzyżowego, zaopatrując jego zawartość, kość krzyżową, a także mięś­nie grzbietu rozpoczynające się na tylnej powierzchni kości krzyżowej,

• tętnica pośladkowa górna i dolna (a. ghitea superior et inferior),

opuszczające miednicę mniejszą w towarzystwie m. gruszkowatego przez otwór kulszowy większy. Ich gałęzie zaopatrują: staw biodrowy, skórę okolicy pośladków, mięśnie tylne miednicy oraz górne odcinki tylnych mięśni uda, n. kulszowy, a także splot krzyżowy. Tętnice te w swym przebiegu wytwarzają liczne zespolenia z sąsiednimi tętnicami.

• tętnica zasłonowa (a. obti/rator/a), która w przebiegu wewnątrz-miednicznym oddaje słabe gałęzie do kości i mięśni najbliższych okolic a w kanale zasłonowym dzieli się na gałąź przednią i tylną. Gałąź przednia (rarmis anterior) wysyła gałązki do kości sąsiednich okolic, mięśni przyśrodkowych uda oraz skóry części płciowych zewnętrz­nych. Gałąź tylna (ramus posterior), silniejsza od poprzedniej, po wyjś­ciu z kanału zasłonowego oddaje gałęzie przeznaczone dla stawu bio­drowego, obu mięśni zasłaniaczy i mięśni przyczepiających się do guza kulszowego.

Gałęzie trzewne tętnicy biodrowej wewnętrznej zaopatrują narządy leżące

w miednicy mniejszej, a także okolicę krocza i części płciowe zewnętrzne.

Są nimi:

• tętnica pępkowa (a. umbilicalis),

• tętnica pęcherzowa dolna (a. vesica1is itiferior),

• tętnica nasieniowodu (a. ductus deferentis),

• tętnica maciczna (a. uterbia), jedna z najsilniejszych, u mężczyzn od-

powiada jej t. nasieniowodu; zaopatruje ona również jajnik, jajowód i pochwę,

• tętnica odbytnicza środkowa (a. rectalis media),

• tętnica sromowa wewnętrzna (a. pudenda interna).

33 Tętnica biodrowa zewnętrzna (a. iliaca externa)

Tętnica biodrowa zewnętrzna po odejściu od tętnicy biodrowej wspólnej kieruje się w dół i nieco do przodu, przylegając do m. lędźwiowego więk­szego. Po dojściu do więzadła pachwinowego wydostaje się z jamy brzucha przez rozstęp naczyniowy i dalej biegnie w przedniej okolicy uda jako t.udowa. Jeszcze przed opuszczeniem miednicy oddaje dwie gałęzie przezna­czone dla przedniej ściany brzucha, okolicy łonowej, zasłonowej i biodrowej. Są to: t. nabrzuszna dolna i t. okalająca biodro głęboka.

Tętnica nabrzuszna dolna (a. epigaslrica inferior) biegnie ku górze na tylnej powierzchni m.prostego brzucha i zespala się z t. nabrzuszna górną, która odchodzi od t. piersiowej wewnętrznej.

Tętnica okalająca biodro głęboka (a. circumflexa i/iaca profunda) kieruje się w górę i nieco bocznie, zaopatrując mięśnie brzucha i zespala się z tętnicą biodrowo-lędźwiową.

34Tętnica udowa

Tętnica udowa (a. femoralis) po wyjściu z rozstępu naczyniowego kieruje się prosto w dół, leżąc stosunkowo powierzchownie. Następnie zbacza w kierunku przyśrodkowym uda i nieco do tyłu, a jej mięśniem towarzy­szącym na znacznym odcinku jest m. krawiecki. T. udowa kończy się po­wyżej kłykcia przyśrodkowego kości udowej w miejscu, gdzie przedostaje się do dołu podkolanowego przez rozwór ścięgnisty przywodzicieli.

Z początkowego odcinka t. udowej odchodzą gałęzie skórne dla przedniej " ściany brzucha, okolicy biodrowej, jak również dla części płciowych zewnętrznych.

Największą gałęzią tętnicy udowej jest tętnica głęboka uda (a. profunda femoris), zaopatruje ona kość udową, mięśnie i skórę uda. Jest ona głównym naczyniem uda. Odchodzi od t. udowej kilka centymetrów poniżej więzadła pachwinowego i wnika między prostowniki, a przywodziciele i kończy się jako tętnica przeszywająca oddając wcześniej liczne naczynia mięśniowe i szkieletowe.

35 Tętnica podkolanowa

Tętnica podkolanowa (a. poplitea) będąca przedłużeniem tętnicy udowej, mieści się w dole podkolanowym wraz z nerwem piszczelowym i żyłą pod­kolanowa w otoczeniu licznych węzłów chłonnych i tkanki tłuszczowej. Na wysokości początkowego przyczepu m.płaszczkowatego rozdwaja się na gałęzie końcowe, tj. t. piszczelową przednią i tylną. W swym krótkim prze­biegu oddaje szereg odgałęzień do stawu kolanowego, które uczestniczą w utworzeniu sieci stawowej kolana. Pozostałe gałęzie boczne t. podkolano-wej zaopatrują w dolnej części mięśnie tylne uda oraz mięśnie łydki w odcin­ku górnym.

36 Tętnica piszczelowa przednia (a. tibiatis anterior) rozpoczyna się przy łuku ścięgnistym m.płaszczkowatego. Przedostaje ssę następnie przez górną częsc oiony mięcizykostnej- na przednią stronę goleni. Biegnie prosto w dół i kończy się na wysokości stawu skokowo-goleniowego, przedłużając się w t. grzbietową stopy. Do obszaru unaczynienia t.piszczelowej przedniej należą: staw kolanowy i piszczelowo-strzałkowy, przednie i boczne mięśnie goleni oraz okolica kostki bocznej i przyśrodkowej.

37 Tętnica piszczelowa tylna

Tętnica piszczelowa tylna (a. libialis posterior) jest zazwyczaj grubszą gałęzią końcową od t. piszczelowej przedniej i stanowi bezpośrednie prze­dłużenie t. podkolanowej. Po przejściu przez łuk ścięgnisty m. płaszczkowatego wnika między powierzchowne i głębokie mięśnie podudzia, dochodząc do kostki przyśrodkowej.

Największą gałęzią tętnicy piszczelowej tylnej jest tętnica strzałkowa (a. peronea), która odchodzi w górnej okolicy strzałki, następnie podąża w dół wzdłuż powierzchni przyśrodkowej strzałki. Na wysokości więzozros-tu piszczelowo-strzałkowego kończy się, przechodząc w gałęzie piętowe (rami calcanei), które uczestniczą w tworzeniu sieci piętowej. Boczne gałęzie t. strzałkowej zaopatrują: m. płaszczkowaty, głębokie mięśnie goleni, leżące po stronie strzałki, a także mięśnie grupy bocznej i okolicę kostki bocznej.

Pozostałe, mniejsze gałęzie t. piszczelowej tylnej biorą udział w zaopa­trzeniu sieci stawowej kolana, odżywiają kość piszczelową i piętową, a także zaopatrują m. płaszczkowaty oraz te spośród mięśni głębokich goleni, które leżą przyśrodkowo.

38 Tętnice stopy

Tętnice stopy stanowia przedłużenie tetnicy piszczelowej przedniej i t.piszczelowej tylnej.

Tetnica grzbietowa stopy (a. dorsalis pedis) biegnie na grzbiecie stiopy w przedłużeniu t.piszczelowej przedniej od wysokości stawu skokowo-goleniowego do wysokości pierwszej przestrzeni międzykostnej śródstopia Tu dzieli się na gałęzie końcowe, tj. na t. grzbietową I śródstopia (a. meta-tarsea dorsalis I) i gałąź podeszwową głęboką (rannis plantaris profundus).

Największą gałęzią boczną tętnicy grzbietowej stopy jest tętnica łukowata (a. arcnafa), która przebiega u podstaw kości śródstopia w kierunku bocznym pod m. prostownikiem krótkim palców. Gałęzie odchodzące od t. łukowatej przeznaczone są dla: kości stepu, stawów stępowo-śródstop-nych, mięśni grzbietu stopy oraz dla obszaru śródstopia i palców po stronie grzbietowej.

Tętnice podeszwowe powstają w przejściu z powierzchni przy-środkowej kości piętowej na podeszwę stopy, w kanale kostki przyśrodko-wej.

Tętnica podeszwową przyśrodkowa (a. plantaris medialis), podobnie jak i t. podeszwową boczna, jest gałęzią końcową t. piszczelowej tylnej. Jest ona zazwyczaj gałęzią cieńszą i biegnie wzdłuż brzegu przyśrodkowego stopy dzieląc się, po stosunkowo krótkim przebiegu, na gałąź powierzchow­ną i głęboką. Zaopatrują one mięśnie po stronie palucha.

Tętnice podeszwową boczna (a. plantaris lateralis) jest nie tylko silniej­szą, ale i dłuższą gałęzią od t. podeszwowej przyśrodkowej. Podąża w pobli­żu brzegu bocznego stopy, ku przodowi, u podstawy V kości śródstopia za­wraca przyśrodkowo i przedłuża się w łuk podeszwowy (arcus plantaris), oddając uprzednio małe gałązki boczne dla mięśni, kości, więzadeł i skóry sąsiednich okolic.

Łuk podeszwowy (arcus plantaris) kieruje się od strony bocznej przy­środkowo i ku górze, na wysokości odcinków bliższych kości śródstopia. Kończy się między I i II kością śródstopia, gdzie zespala się z gałęzią po­deszwową głęboką t. grzbietowej stopy. Od łuku podeszwowego odchodzą liczne gałęzie przeznaczone dla kości, stawów i mięśni stepu oraz dla całego obszaru śródstopia i palców od II do V.

Oba układy tętnicze, grzbietowy i podeszwowy, łączą się ze sobą licznymi zespoleniami. Tętnice stopy zespalają się również licznie z tętnicami goleni, zwłaszcza w rejonie stawu skokowego górnego, gdzie istnieje pierścień tętniczy złożony z sieci kostki przyśrodowej i bocznej oraz sieci piętowej.

---