ETYKA PRACY SOCJALNEJ

materiał na kolokwium (mgr Barbara Grześkowiak)

„…od jednego słowa w porę zależy czasem całe życie, a ludzie nic nie widzą i wdeptują jeden drugiego w bagno rzeczywistości wykoślawionej i zdeformowanej przez fałszywe zarzucanie na nią siatki pojęć. Rzeczywistość puszcza sok najistotniejszy pod wpływem pojęć. Ale od ich gatunków zależy, czy będzie to trucizna, czy też najpożywniejsza witamina”

Stanisław Ignacy Witkiewicz

*1. Społeczny mandat pracownika socjalnego- etyczne uwarunkowania

Praca socjalna wykonywana jest z mandatu społecznego, a więc w imieniu społeczeństwa

Podwójny mandat:

Praca socjalna stanowi konkretny wyraz odpowiedzialności, jaką współczesne społeczeństwo przyjmuje wobec jednostek i grup niepotrafiących samodzielnie poradzić sobie z problemami funkcjonowania w społeczeństwie.

Mandat- uprawnienie, uprawomocnienie, danie legitymacji do wykonywania roli zawodowej

Społeczność ufa pracownikowi socjalnemu. ODPOWIEDZIALNOŚĆ to nierozerwalna cecha pracownika socjalnego.

Mandat społeczny p.s. wynika ze specyficznej misji zawodu- jest faktycznym i bezpośrednim realizatorem polityki społecznej państwa w zakresie pomocy ludziom z problemami funkcjonowania społecznego.

Działając na rzecz prawa ludzi do godnego życia zarazem reprezentowaniem społeczeństwa i jego interesów.

Stawia to p.s. przed wieloma dylematami etycznymi.

2. Definicja pracy socjalnej wg Roberta Croucha

„Praca socj. jest próbą udzielenia pomocy tym, którzy nie posiadają środków do egzystencji godnej człowieka, jest to pomoc w uzyskaniu tych środków i osiągnięcie najwyższego możliwego stopnia niezależności”

Każde działanie pomocowe jest próbą!!

Efekt zakończenia procesu wsparcia i pomagania zawsze jest próbą.

Egzystencja godna człowieka to egzystencja w sensie:

• Fizycznym

• Ekonomicznym

• Emocjonalnym

• Politycznym

• Społecznym

a) egzystencja w sensie fizycznym:

-dostęp do dóbr i usług koniecznych dla zdrowia jednostki i zdrowia osób będących na jej utrzymaniu

-zapewnienie warunków życia, które jest wolne od chorób i kalectwa (żywność, odzież, mieszkanie, urządzenia sanitarne, ogrzewanie)

b) egzystencja w sensie ekonomicznym

- oznacza, że człowiek posiada wystarczające środki materialne, by zapewnić sobie i osobom na jej utrzymaniu fizycznie istnienie

- są to środki materialne- nie tylko pieniężne, ale także nieruchomości, umiejętności zawodowe, talenty

c) egzystencja w sensie emocjonalnym

- to poczucie szczęścia i dobrobytu w stopniu wystarczającym do uwolnienia jednostki z destruktywnych stanów emocjonalnych, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu lub/i stwarzają zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa jej samej lub innych

d) egzystencja w sensie politycznym

-oznacza, że jednostka posiada wystarczające możliwości i bezpieczeństwo polityczne, by zapewnić sobie oraz osobom na jej utrzymaniu egzystencje w sensie fizycznym, ekonomicznym, emocjonalnym i społecznym. Możliwości i bezpieczeństwa, muszą pozwolić jej na korzystnie wywierać wpływ na politykę na wszystkich poziomach władzy państwa.

e)egzystencja w sensie społecznym:

-oznacza, że jednostka posiada zakres umiejętności społecznych potrzebnych do stałych harmonijnych interakcji, do kontaktów społecznych

„… najwyższy możliwy stopień niezaradności”

-dotyczy ostatecznego celu bądź celów pracy socjalnej, a więc umożliwienia jednostce wyczuwania we własnym postrzeganiu oraz niezależność od innych w sensie zapobiegania realizacji egzystencji godnej człowieka

-dotyczy poziomu niezależności ograniczonego deficytami fizycznymi, psychicznymi, edukacyjnymi i innymi

Wymienione cele służą wyższym wartościom pracy socjalnej:

1. samostanowienie o sobie

2. wewnętrzna wartość osoby (każdy człowiek jest ważny niezależnie od różnych czynników)

3. wolność od wyzysku

„Praca socjalna nasycona jest wartościami. Zwracanie uwagi na wartości powinno być zasadniczym zadaniem pracownika socjalnego” -B.Dubois, K.Miley

Etyka pracy socjalnej:

a)wymiar etyczny

b)wymiar aksjologiczny

Aksjologia- teoria wartości, filozofia wartości

Etyka-pojęcie (gr.ethos-obyczaj)

Wg Arystotelesa etyka- jako oznaczenie jednej części tzw. filozofii praktycznej

-dyscyplina filozoficzna zajmująca się moralnością

- dyscyplina filozoficzna dotycząca dobra moralnego

-wyjaśnia przyczynę wyboru tych działań, które są zgodne z doborem osób (dlaczego postąpić tak, a nie inaczej)

-dla czynienia dobra nie wystarcza sama dobra wola i przychylność czyniącego

-niezbędna jest również mądrość, które umożliwia także rozpoznanie ważności słusznych wyborów i celów decyzji

Etyka wg Alberta Schweitzera; „etyka prawdziwa”

• to bezgranicznie rozszerzona odpowiedzialność wobec wszystkiego co żyje

• jest zaangażowana w świat, w przemianę świata

• pociąga za sobą afirmacje świata

• głosi zaangażowanie w świat

• etyka szacunku dla życia potrafi negować zło w świecie, nie negując świata jako takiego

• przez afirmację życia i wolności wszystkich istot żywych wskazuje drogę ratunku dla upadającej kultury

„Dobre jest to co sprzyja udoskonaleniu osoby ludzkiej, złe jest to, co obniża doskonałość osoby. W tej zasadzie kryją się inne.” ks Józef Tischner

- Pomaganie innym jako sytuacja aksjologiczna i etyczna wymaga dokonywania nieustannych wyborów wartości i permanentnego podejmowania decyzji etycznych

• Wiąże się z częstym występowaniem dylematów etycznych- konfliktów wartości

• Podstawę pracy socjalnej stanowi DZIAŁANIE (interwencja)

Moralna natura pracy socjalnej wg Zofii Butryn

„Podłożem troski o istotę życia ludzkiego jako podstawy pracy socjalnej muszą być poglądy dotyczące dobrego życia, włącznie z zasadami odnoszącymi się do sposobów jego osiągnięcia.”

Etyka zawodowa wg prof. Lazari-Pawłowskiej

„Etyka zawodowa to spisanie normy odpowiadające na pytanie, jak ze względów moralnych przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak nie powinni postępować.”

Etyka zawodowa- 2 rodzaje norm

• Normy formułowane jako indywidualne propozycje stanowiące uporządkowany zespół postulatów

• Normy zinstytucjonalizowane- kodeksy, „przysięgi”, ślubowania

Etyka pracy socjalnej- 3 obszary

I Etyka zawodowa pracownika socjalnego

II Przekonania moralne- sądy o charakterze moralnym, które rzeczywiście reprezentowane są przez daną grupę zawodową

III Moralność zawodowa- postępowanie danej grupy zawodowej oceniane ze względu na kryteria moralne

Etyka zawodowa wg Henryka Skorowskiego

„Etyka zawodowa to próba opracowania najważniejszych norm i perspektyw określonego zawodu, a także ich faktycznych motywacji.

Przedmiot tak rozumianej etyki dotyczy 3 płaszczyzn:

• sfera przekonań

• sfera powinności

• sfera postaw

SFERA PRZEKONAŃ obejmuje obszar powszechnie ważnych przekonań moralnych, które pozwalają członkom społeczności zawodowej, a także całej społeczności odkrywać świat wartości moralnych nieodzownych do realizacji posłannictwa zawodowego.

SFERA POWINNOŚCI to zestaw kategorycznych i bezwzględnych zobowiązań, wynikających z przekonań etycznych.

SFERA POSTAW dotyczy gotowości do określonego zachowania się w podobnych okolicznościach i sytuacjach.

Etos zawodowy def. Henryka Skorawskiego

„Całokształt znamiennych postaw, zachowań i sposobu myślenia, które charakteryzują określoną grupę afirmacyjną i akcentowaniem określonych wartości oraz specyficzną skalę wartości. Jest zatem etos zawodu moralnością faktycznego zachowania się określonej grupy zawodowej w konkretnym środowisku.”

Etyka wg Gogacza

„Etycznie wykonywać pracę zawodową może człowiek moralnie dobry i mający tym samym warunki do dobrego wykonania dzieła. Efektem jest nie tylko doskonałość dzieła zewnętrznego, ale też wewnętrznego, a więc samodoskonalenie.”

Etos zawodowy- etos w odniesieniu do określonej społeczności zawodowej

• obyczaje

• normy

• wartości

• wzory postępowania

składające się na styl i charakter grupy ludzi wykonujących ten sam zawód, określające jej odrębność.

Główne wymiary aktywności profesjonalnej pracownika socjalnego: Przedstawiciel instytucji (reprezentant) w praktyce winien realizować postulaty równości i sprawiedliwości społecznej, odpowiedzialności, powinności państwa demokratycznego wobec obywateli.

Osoba pracujące z drugim człowiekiem- codzienna praktyka, profesjonalizm pracy z człowiekiem słabym, niezaradnym, chorym, samotnym, zagubionym, konieczność respektowania jego praw do poszanowania, godności, wolności i samostanowienia.

Zmiana w modelu uprawnienia pracy socjalnej wg M. Księzopolskiego

• wywołane zmianą w podejściu do polityki społecznej, związana z transformacją socjo-ekonomiczną

• zmiana nastawienia opiekuńczego polegającego na przejmowaniu odpowiedzialności za podopiecznych i pogłębianiu ich bezradności.

Do nastawienia pomocowego polegającego na usamodzielnianiu, maksymalnym wykorzystaniu własnej aktywności ludzi potrzebujących pomocy, zapewnieniu ich współdziałania w procesach rozwiązywania ich problemów i zaspokajania potrzeb- nastawienie „pomoc dla samopomocy.”

Zasada pomocniczości (subsydiarności) wg Schneidera. Postulaty:

• zakaz odbierania- to co potrafi osoba, społeczeństwo nie powinno odbierać

• subsydiarne towarzyszenie- w tym czego osoba nie jest w stanie sama dokonać, winna uzyskać ze strony społeczeństwa

• subsydiarna redukcja - względne zezwolenie na samodzielność, gdy pomoc jest skuteczna, gdy osoba stała się samodzielna, społeczeństwo nie powinno dłużej świadczyć jej pomocy, gdyż szkodzi to całemu porządkowi społecznemu i się pomocą alienującą.

„Nie jest ważne ile dajemy, ale ile miłości w to wkładamy. To jest właśnie wprowadzenie w czym współodczuwania.” Matka Teresa z Kalkuty

**Założenia aksjologiczne pracy socjalnej dotyczące natury człowieka

• uznanie wrodzonej wartości człowieka i szacunku który mu się z tego powodu należy (posiadanie godności i niepowtarzalności jednostki ludzkiej)

Kontekst normatywny pracy socjalnej; określony zbiór wartości (aksjologia)

Jeżeli wartości mogą być realizowane poprzez określone postępowanie- normy etyczne, mówi się wtedy o etyce normatywnej.

Wymiary pracy socjalnej:

1. Wymiar ideologiczno-instytucjonalny:

- aspekt wyróżniający pracę socjalną spośród innych profesjonalnych pomocowych- bogaty w kontekście ideologicznym wpisany w koncepcję roli zawodowej pracowników socjalnych- idee równości i sprawiedliwości społecznej

- w działania zawodowe włączona jest dystrybucja świadczeń finansowych

- działalność w ramach instytucji publicznych prywatnych

2. Wymiar terapeutyczno-wspierający:

- właściwy wszystkim zawodom pomocniczym

Etos- pojęcie wg M. Ossowskiej

Etos (gr. Ethos)- zespół zachowań charakteryzujących jakąś grup, a wyznaczonych przez przyjętą w niej hierarchię. To styl życia jakiejś społeczności, jej kultura, przyjęta przez nią hierarchia wartości wyrażona bądź dająca się wyczytać z ludzkich zachowań.

Dualizm roli zawodowej pracownika socjalnego (A. Olech)

Działania w ramach profesjonalnej pomocy psychologicznej i pedagogicznej, wpływanie na rozwój środowiska lokalnego/ dobra profesjonalna praktyka zawodowa w standardach etycznych pracy socjalnej/ działania właściwie dla funkcjonariuszy instytucji publicznych, „służba społeczna” (m. in. redystrybucji środków)

„Praca socjalna jest sztuką. Oznacza to że pracownik socjalny często musi podejmować decyzje odwołując się bardziej do wartości niż wiedzy.”

Charles Zastrow

Kontekst ideologiczny pracy socjalnej.

Praca socjalna:

• posiada głęboki kontekst ideologiczny

• wyrasta z ideologii społecznej

• realizuje bądź powinna realizować idee równości i sprawiedliwości społecznej

• ideologia społeczna wpisana jest w koncepcję roli zawodowej prac. socjalnego

1. Zasada „szacunku dla osób” uważana jest w pracy socjalnej wartością centralną z której wywodzą się inne wartości.

- Wg Campbella łączy się z pojęciem „agape” (bezwarunkowa miłość)- oznacza uznanie całego rodzaju ludzkiego oraz potrzebę odpowiedniego osobistego zaangażowania na płaszczyźnie rozumu i uczucia.

- Wg Williamsa „człowiek nie powinien być postrzegany jako jakaś powierzchnia do której można by przypiąć jakiś napis, ale ma prawo oczekiwać od nas starań ukierunkowanych na ogląd świata „z jego punktu widzenia.”

- Wrażliwość na odmienność natury człowieka, tolerancja dla różnorodności kulturowej.

- Wg Platona szacunek dla osób jest zasadą która określa moralność.

2. Uznanie, iż człowiek z natury jest istotą społeczną.

Wg Goffmana „ludzkie zachowanie zawsze uzależnione jest od wpływów społecznych. Paradoks- jednostka będąc niepowtarzalną indywidualnością jest jednocześnie zależna od innych osób w wypełnianiu i osiągnięciu swojego pełnego człowieczeństwa. Jesteśmy dla siebie wzajemnie lustrem

3. Przekonanie o ludzkich możliwościach, rozwoju i dążeniu ku lepszemu (prawo człowieka do pełnego rozwoju własnych potencjałów)

Filozoficzne twierdzenie dotyczące „wiary w ludzkie zdolności do podejmowania samodzielnych wyborów, decyzji- fundamentalne znaczenie dla pracy socjalnej. Bez tej „wiary” trudno o uzasadnienie dla celów pracy socjalnej.

Kto może zmienić naszą postawę?? (komu wierzymy?) Jan Strelau

Wiarygodni są nadawcy:

• kompetentni- fachowcy dysponujący fachową wiedzą

• o czystych intencjach- godni zaufania, nie manipulują naszymi poglądami dla własnej korzyści

• atrakcyjni- których lubimy

• podobni- do nas samych

Warunki profesjonalnego wykonywania zawodu pracownika socjalnego (A. Olech):

1. Wykształcenie

- wiedza teoretyczna

- przygotowanie do zawodu

2. Doświadczenie

- profesjonalizm wymaga doświadczenia i praktyki

3. Predyspozycje osobowościowe (umiejętności)

- specyficzne dla tego zawodu

4. Umiejętności- metodologiczne, menadżerskie podejmowanie decyzji szybkiej interwencji socjalnej, stosowanie wiedzy prawnej, wskazywanie kompetentnych instytucji, stosowanie w praktyce wiedzy naukowe.

5. Umiejętności społeczne:

- skuteczne komunikowanie się- nawiązywanie kontaktu, umiejętność słuchania, wysłuchania, prowadzenie rozmowy

- umiejętność rozumienia sytuacji osoby lub rodziny (indywidualne podejście, trafna ocena sytuacji)

Cechy osobowości pracownika socjalnego wg Comptona i Gelaway'a:

1. Radość życia- dojrzewanie, życie, rozwój, akceptacja zmiany, uznanie że wszyscy musimy radzić sobie z problemami

2. Brak konformizmu- twórczość, otwartość umysłu, uznanie że większość rozwiązań w życiu ma charakter tymczasowy

3. Samoświadomość, autentyczność, samowiedza, szacunek do samego siebie, wiara w siebie

4. Pragnienie zwiększania u ludzi wyboru i kontroli nad własnym życiem

5. Odwaga- mówienie klientom o realnych aspektach ich problemów, podejmowanie ryzyka niepowodzenia w realizacji celów pracy socjalnej- próby radzenia sobie w sytuacjach nieprzewidywalnych, konfrontacji z krytyką

6. Wrażliwość na uczucia, wątpliwości, lęki i wzniesienie emocjonalne klienta.

Cechy osobowości pracownika socjalnego wg Martina Davis'a:

• ciepło

• sprawność działania

• dar przekonywania

• empatia

• świadomość

• wiedza

• praktyczne nastawienie

• autentyczność

Cechy osobowości pracownika socjalnego wg Anny Olech:

• otwartość- na innych ludzi i ich problemy

• życzliwość wobec ludzi (lubienie ludzi)

• entuzjazm, zaangażowanie, motywacje do pracy

• tolerancja- cierpliwość, wyrozumiałość

• wrażliwość

• ciepło

• empatia

• wiedza

Na styl pracy pracownika socjalnego składają się:

• cechy osobowości

• system wartości

• predyspozycje

• obiektywizm

Dylematy etyki wg Reamera:

1. Naganna praktyka- dotyczy działań pracownika socjalnego naruszających prawa klientów lub niepowodzenie w wypełnianiu pewnych obowiązków

2. Nadużycie władzy- podejmowanie właściwego działania w niewłaściwy sposób lub podejmowanie niewłaściwego działania, które może być przeprowadzone w sposób legalny.

3. Wykroczenia- podejmowanie działań niewłaściwych bądź nieprawnych naruszających prawa klientów.

4. Naganne postępowanie- niewypełnienie przez pracownika socjalnego obowiązków które są totalnym zaniedbaniem lub pojedynczym niespełnieniem jakiegoś oczywistego obowiązku. Rezultaty błędów lub braku uwagi ze strony pracownika socjalnego, także podejmowanie ryzykownych decyzji.

Wykład 18.05.

„Każdy człowiek jest zobowiązany przyczyniać się, ile w jego mocy do dobra innych. I zaiste, nic nie jest wart ten, kto nikomu nie jest użyteczny”.

SCHEMAT ZAWODU

WIEDZA + WARTOŚCI + UMIEJĘTNOŚCI

Co? Dlaczego? Jak?

Profesjonalna praca socjalna wyznaczana jest zarówno przez zawodowy kodeks etyczny, jak i indywidualną etykę i wartości.

Pomimo istotnych zmian jakie następują w praktyce pracy socjalnej w całym okresie jej istnienia, wartości zajmują centralne miejsce.

Do fundamentalnych wartości p.s. należą:

1. Zaangażowanie w pomoc człowiekowi

2. sprawiedliwość społeczna

3. godność jednostki

4. polepszenie warunków życia ludzi, którzy napotykają problemy związane z ubóstwem, zdrowiem psychicznym, opieką zdrowotną, zatrudnieniem, starością, głodem, warunkami mieszkaniowymi

ETYKA GODNOŚCI w odniesieniu do pożądanych cech osobowych człowieka:

• aspiracja perfekcjonistyczne

• otwartość umysłu

• dyscyplina wewnętrzna

• tolerancja

• aktywność

• odwaga cywilna

• uczciwość intelektualna

• krytycyzm

• odpowiedzialność za słowo

• uspołecznienie

• rycerskość w walce i przegranej

• wrażliwość estetyczna

• poczucie humoru

TRÓJWYMIAROWOŚC LUDZKIEJ GODNOŚCI:

a. OBRONA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI I SYSTEMU PRZEKONAŃ

działając w różnych środowiskach człowieka pozostaje wierny sobie nawet w sytuacji zagrożenia moralnego

b. AKTYWNOŚĆ SKIEROWANA KU DRUGIEMU CZŁOWIEKOWI

• poświęcenie

• pomoc i walka i cierpieniem

• czyny altruistyczne

• współdziałanie

• przyjaźń

c. TWÓRCZOŚĆ I MISTRZOSTWO

tworząc kulturę rozwijamy swoją samodzielność, odwagę a przede wszystkim weryfikujemy lub aktualizujemy swój świat wartości

Trzy aspekty godności ludzkiej:

1. Osobista

-godność osobista

- godność osoby ludzkiej

(aspekt psychologiczny z charakterem motywującym poczucie godności.

Aspekt społeczny zobiektywizowanym o charakterem oceniającym)

2. Elitarna (arystokratyczna)

-etyka Arystotelesa (wzór człowieka, poczucie własnej wartości, wielkoduszności, dzielności

-etyka europejskiego rycerstwa (sprawiedliwość, waleczność, lojalność)

3. Aspekt wolicjonalny

-rodzaj trwałej dyspozycji do pewnych zachowań, polegających przede wszystkim na unikaniu czynników niegodnych działającego jako członka danej grupy

„Tylko z mocą silnych można dopomóc słabym” B. Brecht

„Kiedy ludzka inteligencja idzie w parze z dobrocią i miłością, wszystkie nasze działania staja się konstruktywne. Kiedy połączymy dobre serce ze zdobytym wykształceniem, możemy nauczy się szanować poglądy i prawa innych ludzi” Dalajlama

ODPOWIDZIALNOŚĆ ETYCZNA PRACOWNIKA SOCJALNEGO

*ODPOWIEDZIALNOŚĆ w ujęciu filozoficznym- wzięcie na siebie skutków własnego działania, do czego człowiek jako osoba moralna czuje się wewnętrznie przymuszony, bo musi je przypisać samemu sobie, własnej decyzji i własnej osobie

*ODPOWIEDZIALNOŚĆ w ujęciu etycznym - możność, a zarazem szczególna gotowość świadomego, rozumnego kierowania swoim postępowaniem ze względu na określone reguły

Oba te ujęcia zjawiska odpowiedzialności można porównać ze zjawiskiem wolności, ponieważ tylko człowiek niezależny i autonomiczny może być odpowiedzialny (prof. Maria Łuczyńska)

TYPY ODPOWIEDZIALNOŚCI (prof. Roman Ingarden) jako sytuacje, które się w zyciu pojawiają:

1. ktoś ponosi odpowiedzialność za coś, jest za cos odpowiedzialny

2. ktoś podejmuje odpowiedzialność (bierze)

3. ktoś jest za cos pociągany do odpowiedzialności

4. ktoś działa odpowiedzialnie

AD. Prof. Galanowicz:

1. odpowiedzialność metafizyczna

2. odpowiedzialność psychologiczna

3. odpowiedzialność prawna

4. odpowiedzialność moralna

Im wyższy stopień bezradności człowieka, tym wyższy poziom odpowiedzialności pracownika socjalnego za tego klienta- w pracy socjalnej działamy w kierunku by kosztem zwiększania u klient poczucia odpowiedzialności za samego siebie zmniejszać zakres odpowiedzialności pracownika socjalnego.

Aby pomagać odpowiedzialnie należy spełniać 2 warunki:

1. trzeba być odpowiedzialnym

2. trzeba umieć pomagać odpowiedzialnie

Odpowiedzialny jest człowiek, który:

-zna swoje obowiązki i wie jak je realizować

-liczy się z konsekwencjami podjętych przez siebie decyzji

-jest konsekwentny w realizowaniu zadań

-ma odwagę poddać pod osąd innych swoje postępowanie

-pracownik socjalny musi umieć dokonywać ciągłych wyborów o charakterze etycznym na podstawie posiadanej wiedzy i umiejętności, ale z wiara w ich słuszność oraz ze świadomością konsekwencji (mając przede wszystkim na uwadze dobro drugiego człowieka)

Cechy prawnego i odpowiedzialnego specjalisty od pomagania:

1. spolegliwość - zawsze można na niego liczyć

2. predyspozycje osobowościowe

3. wykształcenie

Cechy charakteru pracownika socjalnego to m.in.:

1. szacunek do klienta

2. elastyczność i tolerancja

3. autentyczność i dar przekonywania

4. twórczość

5. brak konformizmu

6. umiejętność bycia konkretnym w relacjach z klientem

7. umiejętność zwiększania u ludzi swobody wyboru i kontroli nad własnym życiem

8. odwaga mówienia klientom o ich realnych problemach

9. odwaga podejmowania ryzyka

10. odwaga konfrontacji z opinią innych

11. wrażliwość na uczucia klienta

Efekty działania wartości i zasad pracy socjalnej
WZMOCNIENIE		WARTOŚCI I ZASADY PRACOWNIKA SOCJALNEGO	WIKTYMIZACJA (SZKODZENIE)
Potencjalne skutki	Pozytywne objawy			Bariery	Potencjalne skutki
Afirmacja osobowości („czuję się szczęśliwy”	Afirmacja indywidualności i docenienie różnorodności	PODTRZYMYWANIE UNIKALNOŚCI I WARTOŚCI CZŁOWIEKA	Stereotypowość Oczernianie Naznaczanie	Niezaradność Samospełnia-jące się proroctwo
Efektywność Kompetencja Partnerstwo	Przygotowanie alternatyw Określenie ról	DZIAŁANIE NA RZECZ SAMOSTANOWIENIA	Kontrola Doradzanie Manipulacja Paternalizm	Niekompetencja Niepowodzenia w dokonywaniu zmian Uzaleznienie
Otwartość Obniżone reakcje obronne	Perspektywa wzmacniająca Aktywne słuchanie Empatia	KOMUNIKOWANIE WOLNE OD OCENIANIA, PEŁNE AKCEPTACJI	Obwinianie Litośc i współczucie Koncentrowanie się na brakach	Defensywność Bezradność
Afirmacja Racjonalność	Uzyskiwanie perspektywicznego spojrzenia	ZAGWARANTOWANIE OBIEKTYWNOŚCI	Nadmierne identyfikowanie się Oziębłość Dystansowanie się	Tendencyjne postrzeganie Zniekształcanie
Zaufanie	Respektowanie prywatności	ZAPEWNIANIE POUFNOŚCI	Niewłaściwa komunikacja	Naruszenie zaufania Brak zaufania
Zwiększanie możliwości klienta	Budowanie więzi Tworzenie polityki i programów Koordynowanie świadczeń	ZAPEWNIENIE DOSTĘPU DO ZASOBÓW	Zbędna, nadmierna biurokracja Zasady i przepisy Dyskryminowanie	Naznaczanie Brak możliwości naprawy
Sankcje Budowanie teorii	Ocena procesu interwencji Badania Powtórzenie badania	OSIĄGANIE ODPOWIEDIZALNOŚCI	Brak oceny wypalenie	Wycofanie się Brak poczucia odpowiedzialności

WZORY OSOBOWE TERAPEUTY W PRACY SOCJALNEJ

Wzór osobowy skutecznego terapeuty wg Jeffreya Kottlera: Skuteczny terapeuta to najlepszy z najlepszych:

- skuteczny

- o rozległej wiedzy

- potrafiący współodczuwać

• skuteczny terapeuta powinien doskonale porozumiewać się z innymi

• powinien okazywać nadzwyczajną wrażliwość na wewnętrzny świat innych

• dysponuje zorganizowanym systemem przechowywania informacji

• zdolność do analizy empirycznej i logicznej z uwzględnieniem własnej intuicji

• potrafi integrować, jest elastyczny, wielowymiarowy, zdolny do znalezienia wzorca tam, gdzie inni go nie dostrzegają

• jasność myślenia

• spokój działania

• określony zestaw interwencji

• to ktoś życzliwy, troszczący się o innych

• osoba kochająca ludzi

• nieuzależnienie człowieka od siebie

• uczenie innych, w jaki sposób mogą leczyć się sami

Według Kottlera proces terapii to stworzenie środowiska o życzliwej glebie. Trzeba stosować mnóstwo środków odżywiających, stworzenie optymalnych warunków do zmiany, bo klient zmienia się dopiero wtedy, gdy czuje się do tego gotowy. Skuteczny terapeuta czeka cierpliwie i próbuje różnych środków by pomóc klientowi przygotować się na zmiany.

Najznakomitsi terapeuci nie zachowują się jak pełni litości ludzie, którzy okazują profesjonalną pomoc, oni są skuteczni właśnie, dlatego że nie muszą niczego udawać”.

WG CARLA ROGERSA

Proces terapii jest procesem z założenia partnerskim (terapeuta <-> klient). Kontakt terapeutyczny oznacza wejście w szczególną relację z klientem czy rodziną („przyłączenie”).

Partnerstwo wynika z wiedzy i wartości moralnych jaki sobą reprezentuje terapeuta, a z drugiej strony dla rodziny, klienta to bycie podmiotem oddziaływań terapeuty.

CECHY TERAPEUTY:

• EMPATIA(współodczuwanie)

Zdolność wchodzenia do świata wewnętrznego klienta, zarówno na poziom mentalny, jak i emocjonalny

• PEŁNA I BEZWARUNKOWA AKCEPTACJA KLIENTA

Oraz jego prawa do własnego życia, decyzji. Akceptacja całości samego klienta, nawet jeśli zachowuje się on w sposób nie do zaakceptowania

• AUTENTYCZNOŚĆ (zgodność uczuć i zachowania)

Prawdziwość bycia w relacji z osobą, co oznacza bycie odpowiedzialnym za to, by np. nie ukrywać przed sobą wzajemnie negatywnych uczuć w tych relacjach

Terapeuta w kontakcie terapeutycznym przyjmuje rolę „towarzysza podróży”, który dysponuje doświadczeniem i wie, na co zwrócić uwagę.

Terapia nie jest leczeniem, jest spotkaniem, w szczególny sposób nastawiona jest na rozwój, wzmacnianie wartości, wrażliwości, w relacjach z innymi. Elementy konieczne terapii, które składają się na klimat terapii, który wyzwala rozwój to:

• Autentyczność

• Zgodność

• Akceptacja

• Empatyczne rozumienie

OTWARTOŚĆ (wg Rogersa) to podstawowa wartość w relacjach międzyludzkich. Właściwe rozumienie otwartości, umiejętności jej wyrażania, posługiwanie się nią i tworzenie dzięki niej atmosfery zaufania jest warunkiem efektywnego procesu terapii (prawdziwość w relacjach).

Prawdziwość jako typ otwartości oznacza taki stan, gdy słowa pomagającego są zgodne i spójne z jego działaniem.

Warunek: tylko terapeuta o rozwiniętej samoświadomości może pozwolić sobie na autentyczną otwartość, a więc otwartość konstruktywną i rozwojową.

Autentyzm i otwartość w stosunkach międzyludzkich to warunki budowania atmosfery zaufania, a atmosfera zaufania daje poczucie bezpieczeństwa psychicznego, które jest podstawowym warunkiem do realizowania konstruktywnego procesu zmiany.

Otwartość polega na komunikowaniu innym własnych uczuć i emocji powstałych na wskutek i pod wpływem konkretnych zachowań i reakcji osób.

Zdaniem Rogersa nie ma uczuć dobrych lub złych, a więc takich, które można komunikować oraz takich, które należy tłumić. Wg niego wszystkie uczucia są wartością.

To sposób komunikowania o uczuciach to typ reakcji interpersonalnych, które pojawiają się pod wpływem konkretnych zachowań drugiej osoby, staje się istotny (konstruktywny, rozwojowy lub niszczący relacje między ludźmi).

Tłumienie emocji (w opinii społ. negatywnych) np. złość, zazdrość tylko powiększa napięcie w związku/ rodzinie. Powoduje, że nie ma szansy zaistnienie z ludźmi w autentycznych rozwojowych relacjach. Tu również nie ma siły.

SIŁA- gotowośc do poniesienia ryzyka, otwarcia, z zamiarem budowania mocniejszego związku, relacji.

PODSTAWY DOBREJ KOMUNIKACJI:

• Nie oceniaj

• Nie uogólniaj

• Nie interpretuj

• Nie dawaj „dobrych rad”

• Daj się poznać

• Poznawaj partnera

• Przekazuj informacje zwrotne

NADAWCO	ODBIORCO
Oddzielaj sprawy ważne od mniej istotnych Mów do partnera, nie o nim Wyrażaj potrzeby, obawy, uczucia	Nie przeszkadzaj Daj czas i uwagę Sprawdzaj, czy dobrze rozumiesz

Wg Rogersa człowiek i jego osobowość nie są sterowane przez doświadczenia z dzieciństwa, lecz przez sposób, w jaki spostrzega teraźniejszość i wszystko co się w niej wydarza.

Fundamentalną potrzebą, jedyna odpowiedzialna za rozwój człowieka, to potrzeba samoaktualizacji. Człowiek jest taki, jaki potrafi się kreować zgodnie z tym, jakim chce być (aktualizacja, motywacja zdrowej osobowości)

Poczucie ja jako centrum zdrowej osobowości. Im więcej miłości otrzymywaliśmy ze strony rodziny, tym bardziej jest zdrowa nasza osobowość. Dzieci potrzebują konkretne, czytelne sygnały dotyczące faktu, że jest kochane, ważne i nigdy nie zostanie opuszczone. Dziecko powinno wiedzieć, że niezależnie od tego co zrobi, rodzice będą okazywać dziecku miłość.

W pełni funkcjonująca osoba wg Rogersa jest podstawowym wymiarem zdrowej osobowości. To proces, nie jest to stan, wiąże się z kierunkiem rozwoju, procesem stwarzania się w pełni funkcjonującą. Urzeczywistnienie się w procesie samorealizacji. Człowiek odkrywa, pogłębia i rozwija własne ja, stawiając sobie cele.

Wykład 1.06

Praca socjalna jest aktywna

Wyobrażenie socjologiczne = wyobraźnia socjologiczna

Anemia

Wyuoczona bezradność

Autorytet racjonalny i irracjonalny

1)wyobraźnia socjologiczna (społeczna)

ten rodzaj wyobraźni potrzebny jest po to, by obudzić w nas potrzebę szerszego spojrzenia na rzeczywistość. Wg Guttmana wyobraźnia pomaga człowiekowi w przekonaniu ograniczonego osobistego doświadczenia pozwala dojrzeć związki z innymi i z instytucjami społeczeństwa jako całości. Pozwala dostrzec, że wiele zdarzeń na pozór dotyczących wyłącznie jednostki w rzeczywistości odzwierciedlają twoja pozycję w społeczeństwie. Pochodzenie społeczne wywiera zdecydowany wpływ na to, jakie wybory uznajemy za właściwe. Wyobraźnia ta umożliwia ludziom zrozumienie ogółu przez oderwanie od szczegółu.

2) Anomie

wg Durheima- jest to zjawisko, koncepcja, które opisuje współczesnego człowieka w takim stanie poczucia bezcelowości, rozpaczy wynikające ze zmian zachodzących w nowoczesnym świecie, w wyniku których normy społeczne tracą wpływ na ludzkie zachowanie. Jednocześnie brakuje wskazówek jak mamy postępować.

(pewien brak zasad i norm, w takich warunkach człowiek czuje się zagrożony i niepewny. Zaufanie to wiara w innych ludzi bądź w instytucje a współczesny „uciekający świat” naznaczony jest niepewnością i ryzykiem)

3) Wyuczona bezradność

- pojęcie to oznacza subiektywnie odczuwany przez człowieka stan niezdolności do radzenia sobie ze szkodliwymi wpływami środowiska społecznego, nabyty w skutek doświadczenia nieskuteczności działań podejmowanych w celu wyzwolenia się od takich wpływów.

- Stan ten powoduje osłabienie procesów motywacyjnych, obniża wyniki uczenia się, obniża poziomy osiągnięć, może prowadzić do depresji - jest to kwestia czasu

- badania nad ludźmi w sytuacjach dolegliwych, których przez pewien czas ograniczano możliwość kontrolowania własnej sytuacji wykazywały, że w takiej sytuacji człowiek ciszy się z tego, że nie ma wpływu na bieg wydarzeń. Taki proces prowadzi do wyuczonej bezradności obejmującej:

• spadek gotowości do inicjowania, podejmowania pewnych zachowań

• utrudnienia w wykrywaniu związków między zachowaniem a jego skutkiem

• następuje obniżenie nastroju, zaburzenie emocjonalne, stany depresyjne

-syndrom ten ujawnia się w nowej, trudnej sytuacji oraz w sytuacjach problemowych, a więc takich, w których człowiek posiada cel działania, może nawet posiadać motywacje, ale nie zna sposobu jego osiągnięcia

wg ….(kogoś :D) nie można pominąć ani w teorii ani w terapii ani w obserwacji osobowości, bowiem sądy wartościujące, jakich dokonujemy determinują nasze działania i od ich zasadności zależy nasze szczęście, powodzenie i zdrowie.

4) autorytet racjonalny

Źródłem autorytetu racjonalnego jest kompetencja, autorytet osoby kompetentnej opiera się na racjonalnych podstawach i nie wywołuje irracjonalnego lęku, może kompetentnie pomów, a nie dominować.

Autorytet ten przyzwala na własne sądy, wymaga ciągłych dociekań, a także postawy krytycznej ze strony osób, z którymi pracuje.

5) autorytet irracjonalny

Jest źródłem lęku, związany jest z władzą nad ludźmi psychiczna bądź fizyczną lub obiema. Filary to władza i strach. Krytyka jest niepożądana i zakazana.

Autorytet racjonalny obejmuje równość obu stron różniących się stopniem wiedzy lub umiejętnościami. Autorytet irracjonalny opiera się na nierówności.

Etyka autorytarna odmawia człowiekowi zdolności do odróżnienia dobra od zła, ta etyka stawia się ponad jednostkę, reakcja opiera się na strachu, lęku, poczuciu słabości. Decyzje autorytetu nie mogą być kwestionowane.

---