1.Konkurencja to rywalizacja pomiędzy podmiotami gospodarczymi o uzyskanie korzyści ekonomicznych przy sprzedaży i nabywaniu towarów(dóbr i usług) oraz czynników produkcji. Ma ona miejsce zarówno między kupującymi jak i sprzedającymi, którymi w praktyce gospodarczej są wszystkie podmioty gospodarcze.

Przedsiębiorstwo w konkurencji doskonałej- duża liczba sprzedających i kupujących (mały wpływ na popyt i podaż, zmowy cenowe są nieopłacalne), jednorodność produktu (produkty są identyczne), doskonała informacja rynkowa (kupujący i sprzedający posiadają pełną informację o produkcie), swoboda wejścia i wyjścia z branży (żadnych barier), brak interwencji państwa, zerowe koszty transakcji (zerowe koszta związane z zawarciem umów kupa sprzedaży), produkt posiada bliskie substytuty (łatwo zastąpić produkt innym), indywidualne decyzje kupujących i sprzedających nie mają wpływu na cenę rynkową, ceny są określane przez rynek, czyli przez popyt i podaż

Przedsiębiorstwo w konkurencji niedoskonałej- na rynku współzawodniczy wiele przedsiębiorstw, istnieją bariery wejścia i wyjścia (niewielkie), firmy produkują zróżnicowane produkty (struktura ich kosztów jest jednakowa), przedsiębiorstwa posiadają znaczny wpływ na ustalenie ceny rynkowej swoich produktów, a przez to są podmiotami decydującymi o cenie.

2. Płatność transferowa - suma, którą czynnik musi zarabiać (otrzymywać) w danym zastosowaniu, aby zapobiec przeniesieniu go (czyli transferowi) do innego zastosowania.
3. Renta ekonomiczna- każdą nadwyżkę, którą czynnik produkcji zarabia ponad sumę będącą płatnością transferową.

4. Monopol struktura rynkowa charakteryzująca się: występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców, występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (patenty), unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego zmienika

5. Monopson - forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (przedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu dostawców pewnego towaru lub usługi.
Monopsonami są zazwyczaj firmy państwowe, np. kupujące ropę naftową, gaz ziemny lub usługi zdrowotne.

6. Oligopol - forma struktury rynkowej, gdzie występuje znaczna liczba małych konkurentów, oraz istnieje tylko jedna potężna firma
Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia

Przedsiębiorstwa oligopolistyczne mają możliwości tworzenia nowych form instytucjonalnych, co pozwala na poprawę ich pozycji. Proces ten nazywamy mianem fuzji i może on przybierać różne formy: Kartel (porozumienie tajne producentami, zmierzającymi do ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania konkurencji między nimi), Syndykat (zjednoczenia ograniczająca samodzielność firm ale pozostawiająca ich samodzielność prawną i wytwórczą), Trust (połączenia większej liczby firm, które tworzą jedną firmę pod wspólnym zarządem i radą nadzorczą), Koncern (to połączenie syndykatu z trustem lub kartelem)

7. Wydatki
Wydatki konsumpcyjne
Wydatki konsumpcyjne to wydatki gospodarstw domowych na: dobra trwałego użytku, takie jak pralki, lodówki, samochody, itp., dobra nietrwałe, np. żywność, odzież, środki czystości, itp., usługi, takiej jak usługi kosmetyczne, czy opieka medyczna. stanowią jeden z elementów składowych Produktu Krajowego Brutto.

Wydatki inwestycyjne
Wydatki inwestycyjne to prywatne inwestycje brutto, czyli przede wszystkim wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw.Wydatki inwestycyjne brutto stanowią jeden z elementów obliczania dochodu narodowego gospodarki. Produkt Krajowy Brutto mierzy się poprzez wartość wszystkich wyprodukowanych dóbr i usług finalnych. Zalicza się do nich przede wszystkim inwestycje dokonane w kraju w danym roku, niezależnie od tego, czy zastępują one dobra zużyte do wytworzenia tegorocznej produkcji.

Wydatki rządowe
Wydatki rządowe- są to wszelkie wydatki na zakup dóbr i usług dokonane przez instytucje państwowe wszystkich szczebli.

8. Koszty
Koszty produkcji są poniesionymi w określonym czasie wydatkami na opłacenie niezbędnych elementów procesu produkcyjnego, to jest nakładami na środki produkcji (środki pracy i przedmioty pracy) oraz nakładami pracy ludzkiej (żywej) poniesionymi na wytworzenie określonego produktu.

Kosztami produkcji krótkiego okresu są koszty całkowite dzielące się na koszty zmienne (płace pracowników produkcyjnych, wydatki na surowce, materiały, półfabrykaty, energię itp.) zmieniające się wraz ze zmianami wielkości produkcji, oraz na koszty stałe (jak: płace pracowników administracji i obsługi, koszty zużycia się budynków, maszyn i urządzeń, opłaty za użytkowanie ziemi, wynajmu lokali, koszty kredytów, niektóre podatki) będące niezależnymi od rozmiarów i wzrostu produkcji oraz rozkładające się na większą ilość jednostek.


Koszty produkcji w długim okresie rozpatrywane są w związku z kształtowaniem kosztów zmiennych pod wpływem inwestycji. Dzięki nim możliwe staje się zwiększenie kapitału trwałego.

Kosztami całkowitymi (KC) są pełne koszty ponoszone przez dane przedsiębiorstwo, związane z wyprodukowaniem przez nie określonej ilości towarów lub usług

Koszty proste są te które można bez trudu odnieść do układu rodzajowego kosztów - np. jest nim koszt transportu obcego na rzecz innych usług świadczonych na rzecz przedsiębiorstwa.

Koszty złożone są natomiast koszty, które obejmują kilka rodzajów kosztów - np. są nimi koszty transportu własnego obejmujące płacę kierowców, amortyzację samochodów, koszt paliwa

Koszty bezpośrednie są te koszty które dotyczą bezpośrednio poszczególnych wyrobów gotowych, towarów i usług- np. koszt zużycia materiałów, koszt opakowań.

Koszty pośrednie- których nie da się bezpośrednio przypisać do wytworzonych produktów czy świadczonych usług zaliczamy do kosztów pośrednich. Są nimi przede wszystkim koszty administracji.

Koszty utopione - koszty ponoszone w związku z koniecznością wejścia na dany rynek (zob. bariery wejścia).

Koszt transakcyjny - koszty wynikające ze współdziałania wielu podmiotów gospodarczych.

Koszt krańcowy- koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost kosztów całkowitych związany z produkowaniem dodatkowej jednostki dobra.

Koszt alternatywny - danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.

9. Rachunek kosztów - ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie (np. zaopatrzenia, produkcji i zbytu produktów), poprzez ujęcie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach kosztów produkcji i sprzedaży produktów, mierzonych ilościowo i wartościowo za pewien okres, w celu uzyskania informacji potrzebnych do ustalania wyników i kierowania przedsiębiorstwem lub ich zespołem.

Rachunek kosztów pełnych - jest to rachunek w którym wszystkie koszty dotyczą produkowanych wyrobów
Rachunek kosztów zmiennych - związany jest z nowoczesnym ujęciem kosztów dla celów sprawozdawczości

Funkcje rachunku kosztów:
Rejestracyjna - dokumentowanie zużycia zasobów majątkowych przedsiębiorstwa
Klasyfikacyjna - przyporządkowanie kosztów w układach stosowanych w danym przedsiębiorstwie
Sprawozdawcza- sporządzanie raportów, sprawozdań bilansowych
Analityczna- badanie i interpretacja informacji
Optymalizacyjna- dokonywanie wyboru optymalnych wariantów
Motywacyjna
Kontrolna


10. MPS i SNA
Filozofia MPS (Material Product System) wiąże się ściśle z założeniami ekonomiimarksistowskiej oraz funkcjonowaniem gospodarki planowej. Oparta została ona na kilkuzałożeniach, które narzucały tok postępowania w prowadzeniu rachunku społecznego.Konkretyzując je, wskazać trzeba przede wszystkim na traktowanie dochodu narodowego jako sumy nowowytworzonych w danym roku iniezużytych w produkcji dóbr materialnych (co jest- założeniem podstawowym) Według metodologii MPS dochód narodowy traktowany jako nadwyżka efektów produkcjimaterialnej nad nakładami ponoszonymi na jej wytworzenie, przedstawiany jest w postaci netto (wartość pracy ludności) i brutto (wartość netto plus koszty amortyzacji).

System SNA (System of National Accounts) - to system rachunkowości społecznej realizowanejw gospodarce rynkowej. Stanowi go zbiór wzajemnie powiązanych ze sobą rachunków, z których każdy odzwierciedla i opisuje inny szczególny rodzaj działalności gospodarczej, taki jak procesy produkcji, procesy tworzenia oraz procesy podziału pierwotnego, wtórnego i ostatecznego dochodów. W systemie rachunków społecznych SNA wyróżnia się rachunki bieżące, rachunki akumulacjioraz bilanse. Dwa pierwsze dotyczą przepływów (potoków) w gospodarce, drugi zaś stanugospodarki.

11. Podstawowe pojęcia związane z ekonomią
Ekonomia jest nauką zajmującą się przede wszystkim badaniem działalności gospodarczej ludzi. Bada, jak gospodarują, czyli jakich dokonują wyborów, aby uzyskać najwięcej oczekiwanych efektów z tego, co mają i co jest ograniczone. Bada też, według jakich kryteriów i zasad dzielą te efekty.

Ekonomia jest nauka o zasadach gospodarowania, o sposobie podejmowania decyzji w warunkach ograniczonych zasobów i nieograniczonych potrzeb.
Funkcje ekonomi:
Funkcja poznawcza- dostarcza wiedzy o współzależnościach zachodzących w procesie gospodarowania, ich przyczynach i skutkach.
Funkcja aplikacyjna- dostarczanie wskazówek przydatnych w praktycznych działaniach i formach aktywności gospodarczej
Funkcja prognozowania- na podstawie prowadzonych analiz i obserwacji ekonomiści wyciągają wnioski w celu formułowania hipotez dotyczących przyszłych warunków gospodarowania, trendów i stanów w gospodarce.
Funkcja prakseologiczna- polega ona na świadomym wykorzystywaniu poznanych przez ekonomię prawidłowości dla „sterowania„ rzeczywistością gospodarczą. W skali globalnej funkcja ta przejawia się poprzez oddziaływanie teorii ekonomicznych na politykę gospodarczą rządu.

Ekonomia dzieli się na:
Mikroekonomię, koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarujące (gospodarstwa domowe, firmy, rząd itp.). Przedmiotem zainteresowań mikroekonomii są więc: wybory ekonomiczne podmiotów gospodarczych, funkcjonowanie np. rynków mięsnego, pracy, finansowego, analizowanie relacji cen do wielkości produkcji i popytu itd.

Makroekonomię, koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości. Podstawowymi problemami, których dotyczy analiza makroekonomiczna to: inflacja, czyli utrzymujący się wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce; ogolny poziom zatrudnienia w celu przeciwdziałania bezrobociu, czyli zagadnienia związane z niemożliwością znalezienia pracy; ogólny poziom produkcji i wzrost gospodarczy; oraz efekty współpracy gospodarczej z zagranicą.

Ekonomia  pozytywna zajmuję się obiektywnym, naukowym określaniem zasad funkcjonowania gospodarki.

Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących.

12. Inflacja przyczyny i skutki
Inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen

Przyczyny inflacji:
nadmierna - w porównaniu z podażą dóbr - ilość pieniądza w gospodarce, kłopoty finansowe państwa i konieczność finansowania deficytu budżetowego, nadmierny wzrost płac w gospodarce, znaczny wzrost cen surowców energetycznych np. wzrost cen ropy naftowej ograniczenie podaży dóbr np. zboża z powodu nieurodzaju, nadmierna ilość monopoli w gospodarce,

Skutki inflacji :
spadek wartości niezabezpieczonych oszczędności (pieniądze w tzw. "kieszeni" oraz na nisko oprocentowanych lokatach bankowych - a'vista),brak stabilności w prowadzeniu działalności gospodarczej, naciski pracowników na wzrost płac, spadek wartości i zaufania do pieniądza, rozbieżność pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi zyskami, wyższe dochody nominalne, ograniczenie produkcji,

13. Istota gospodarki rynkowej - funkcjonowanie tej formy działalności gospodarczej w praktyce uzależnione jest od wieluuwarunkowań, jak: przedmiotów wymiany; podziału pracy; ekonomicznego wyodrębnienia sięproducentów; środków określania wartości wytwarzanych produktów; miejsca jejprzeprowadzania; wpływu na ich przebieg instytucji i organizacji pozaekonomicznych.

Podstawowe elementy strukturalne gospodarki rynkowej:
Towar - produkt pracy ludzkiej - w postaci dobra lub usługi - przeznaczony do sprzedaży. Uosabia on stosunek sprzedawcy i nabywcy. Charakteryzuje się wartością użytkową i wartością wymienną.

Cena - wartość towaru wyrażona w pieniądzu. Jest ona relacją wymienną pomiędzy towarami i wypadkową różnokierunkowych interesów sprzedawców i nabywców. Pierwsi chcą uzyskać cenę najwyższą, drudzy zaś chcą dokonać zakupu po cenie najniższej. Ich siła przetargowa prowadzi do ustalenia ceny i do zawarcia transakcji kupna i sprzedaży

Pieniądz - powszechnie i ogólnie uznawany ekwiwalent, który trwale wyraża wartość wszystkich towarów i jest bezpośrednio na nie wymienialny. Jako taki jest on najpotężniejszym i najbardziej użytecznym narzędziem (środkiem) makroekonomicznym, bowiem umożliwia wymianę dóbr i usług. Pieniądz jest podstawą systemu pieniężnego. Pieniądz w gospodarce rynkowej pełni szereg istotnych funkcji.

Do najważniejszych należą funkcje:
- miernika wartości
- środka wymiany
- środka płatniczego;
- tezauryzacji (środka przechowywania bogactwa);
- pieniądza światowego.

Rynek - jednym z podstawowych, kluczowych pojęć ekonomicznych jest rynek. Najogólniej określając: rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają. Pod pojęciem rynku możemy więc rozumieć mechanizm Wykorzystujący zespół współzależności występujących między popytem, podażą i ceną, ale także instytucje w rodzaju domu towarowego, targowiska, banku.

14. Istota gospodarki narodowej - całokształt zasobów i działalności prowadzonej w sferze produkcji, podziału, obiegu i konsumpcji w danym kraju, widziana jest przede wszystkim jak podstawa służąca zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Status każdej gospodarki narodowa zależy od wielu czynników. Najbardziej wpływowymi są: geograficzne, demograficzne, materialne i ustrojowe.

Struktura gospodarki narodowej - strukturą gospodarki narodowej jest więc pewien obraz jej podziału na elementy składowe, dokonany jednak nie dowolnie lecz odzwierciedlający istniejący w rzeczywistości stan i tendencje zmian podziału pracy w społeczeństwie praktyce gospodarka narodowa opisywana jest najczęściej poprzez charakterystykę jej makrostruktur gospodarczych (nazywane także subelementami).

15. Zasoby i czynniki produkcji
Z punktu ekonomicznego punktu widzenia wyróżniamy trzy podstawowe grupy zasobów:

- zasoby ludzkie (ludzie wraz z ich umiejętnościami i doświadczeniem),

- zasoby naturalne (dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka), oraz

- zasoby kapitałowe (kapitał rzeczowy i finansowy).

W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:

- ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa.

- praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,

- kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.

Czynniki najogólniej pozwalają je podzielić na wyczerpywane (węgiel, ropa,gaz) i odnawialne (budynki, maszyny, drewno).

16. Rachunki narodowe - nazywane również rachunkami społecznymi - są zbiorem logicznie powiązanych ze sobą rachunków makroekonomicznych i bilansów opracowywanych w celu przedstawienia komplementarnego obrazu całej gospodarki narodowej oraz pomiaru wielkości dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w danym czasie.

Produkt krajowy brutto - to miernik produkcji wytworzone przez czynniki wytwórcze (produkcji) zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Mierzy więc on wartość produkcji wytworzonej wdanym kraju, a więc jest także miarą całkowitych dochodów gospodarstw domowych w danym kraju

Produkt narodowy brutto - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju)świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności netto za granicą. Jest on najczęściej stosowanym miernikiem zmian sytuacji gospodarczej kraju

Produkt narodowy netto - nazywany także dochodem narodowym, to PNB pomniejszony o amortyzację. Wynika to z faktu, że część powstałej w produkcji brutto musi zostać przeznaczona na odtworzenie zużytego kapitału.

PNB nominalny - to miara produkcji wytworzonej w gospodarce narodowej w cenach bieżących.

PNB realny - to zaś miara produkcji wytworzonej w gospodarce narodowej w cenach stałych.

Dochód Narodowy to PNN wytworzony w gospodarce. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji. Jest on równoważny takiej ilości pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy, wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego (DEN) - jest miernikiem (wskaźnikiem) dobrobytu netto, korygującym PNB przez odcięcie od niego "plag", to jest dodanie wartości dóbr i usług o charakterze nierynkowym oraz włączenie wartości czasu wolnego.

17. Podstawowe problemy ekonomiczne:
CO, KIEDY i ILE należy produkować?

KTO i JAK się powinien produkować dobra?

DLA KOGO mają być wytwarzane dobra i w JAKI SPOSÓB dzielone?

18. Prawa ekonomiczne - wzajemne więzi między istotnymi cechami różnych zjawisk ekonomicznych mające charakter ogólny, konieczny, nieprzypadkowy i stosunkowo trwały.

19. Teoria ekonomii - dział ekonomii, który zajmuje się badaniem ekonomicznych aspektów zjawisk zachodzących w gospodarce. Do teorii ekonomii zalicza się mikroekonomię, makroekonomię, prawa rządzące rynkiem kapitałowym. Teoria ekonomii zajmuje się całością zagadnień ekonomicznych, bada relacje i powiązania w takich obszarach jak: polityka gospodarcza i ekonomiczna, przepływy finansowe, bankowość, zasady kształtowania polityki monetarnej państwa, istota i przyczyny bezrobocia czy też inflacji.

20. Polityka antyinflacyjna
Polityka pieniężna (inaczej polityka monetarna) - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

Polityka fiskalna - to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).

21. Cykl życia produktu - pojęcie z teorii marketingu oznaczające okres, w którym produkt jest obecny na rynku. Innymi słowy jest to rynkowy cykl życia produktu.

Cykl ten składa się z czterech faz: wprowadzenie na rynek, wzrost sprzedaży, nasycenie-dojrzałość, spadek sprzedaży

22. Polityka ekonomiczna i gospodarcza

Polityka Ekonomiczna - określana jako umiejętność racjonalnego gospodarowania- gospodarność, oszczędność, oznacza zatem działalność państwa w sferze gospodarczej.

Cele polityki ekonomicznej:
1. Ustrojowe, systemowe polityczne: uwarunkowania systemowe powodują że prowadzona w każdym kraju polityka gospodarcza zawiera cele ustrojowo - systemowe, cele te dotyczą kształtowania stosunków społeczno - gospodarczych. Jego celem jest umacnianie ustroju i zapewnienie jego ewolucji
2. Ekonomiczne: wzrost przedsiębiorczości, równowaga gospodarcza, wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy; wiążą się z pomnażaniem bogactwa kraju; powiększanie materialnych podstaw dobrobytu społecznego
3. Społeczne - sprawiedliwy podział dochodu, gwarancje zatrudniania, wyrównane szanse awansu, dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty, zabezpieczenie społeczne, zapewnienie ochrony zdrowia.
4. Ekologiczne - ochrona środowiska naturalnego, rekultywacja
5. Obronno - militarne - powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym, zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych środków produkcji, ważne jest zapewnienie elastyczności aparatu produkcji aby umożliwić szybkie zmiany profilu

Polityka gospodarcza - to subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki gospodarczej w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych wewnętrznych i zewnętrznych.

Instrumenty polityki gospodarczej można podzielić na:

Narzędzia ekonomiczne :
• Ceny rynkowe, urzędowe, regulowane
• Stawki taryfowe, celne, ubezpieczeniowe
• Premie
• Subwencje, dotacje
• Ulgi podatkowe

Narzędzia pozaekonomiczne:
• Administracyjne - zarządzenia i uchwały organów władzy o charakterze imperatywnym (nakazy, zakazy), koncesje i limity, licencje, zezwolenia, narzędzia polityki kadrowej (kształcenie, przeszkolenie), koordynowanie, etatyzacja i deetatyzacja, przydziały (lokali, terenów), rozdzielnictwo, reglamentacja, zalecenia (bhp, przeciwpożarowe)
• Prawne - akty normatywne, normatywy techniczne dotyczące konstrukcji i eksploatacji środków trwałych
• Informacyjne - informacje o sytuacji popytowo-podażowej, prognozy demograficzne, informacje o spodziewanych zmianach strukturalnych, funkcjonalnych, przestrzennego zagospodarowania, bilansach materiałowo-surowcowych w gospodarce narodowej i na świecie, informacje o spodziewanych bilansach pieniężnych dochodów i wydatków ludności
• Moralne - odznaczenia, wyróżnienia, apele nakłaniające do określonych postaw

---