Charakterystyka środowiska hodowlanego

Środowisko naturalne - zespół czynników biotycznych i abiotycznych kształtowanych zgodnie z prawami przyrody bez ingerencji człowieka, oddziałuje na zwierzęta wolnożyjące a środowisko sztuczne oddziałuje na zwierzęta hodowlane.

Środowisko hodowlane może być zbliżone do środowiska naturalnego:

• Wybiegi i pastwiska

• gospodarstwa ekologiczne

• amatorskie hodowle np. drobiu

• opór środowiska nie jest groźny

Opór środowiskowy-suma niekorzystnie oddział. na zw. czynników środ. hod. ograniczających prawidłowe funkcje fizjologiczne oraz behawioralne

Mikrośrodowisko hodowlane - Środowisko w którym zw. mają własny mikroklimat i mini ekosystem

Środowisko bytowania :

• miejsce przebywania zw. towarzyszących lub mieszkających w pomieszczeniach razem z ludźmi

• gat. zw. wolnożyjące w środowisku naturalnym

Części składowe środowiska naturalnego:

• Czynniki abiotyczne = nieożywione (powietrze, światło, parametry mikroklimatu, gleba, woda)

• Czynniki biotyczne - grupa czyn. ożywionych kształtujących środowisko naturalne (rośliny, zwierzęta, drobnoustroje)

Środowisko hodowlane

• Cz. Środ Nat wyodrębnione przez człowieka

• Czynnik wiodący-człowiek nieustannie modelujący je , od wiedzy i umiejętności i wzg. Ekonom. Zależy jego przygotowanie

Parametry charakter. środowisko naturalne:

A System utrzymania:

• Żywienie

• Pojenie

• Użytkowanie

• Zabiegi pielęgnacyjne

• Prewencja

B System użytkowania

C Mikroklimat pomieszczenia :

• Temp.

• Wilgotność

• Ochłodzenie i ruch powietrza

• Skład powietrza

• Oświetlenie

D budynek inwentarski

E pastwisko:

• Rodzaj gleby

• Zaw. Pierwiastków

• Zbiorniki wodne

F wybieg

siedliska hodowlane:

EKISTYKA - nauka o osiedlach ludzkich, lokalizacji siedlisk hod.m.in. obiektów inwentarskich, obejmująca planowanie na poziomie regionalnym, miejskim i gminnym

Funkcja bud inwentarskiego:

• Specyficzny mikrobiotop dla stworzenia dogodnego środ. dla przebywających tam zwierząt

• Urządzenie klimatyczne niezbędne do wytw. mikroklimatu optymalnego dla gat. grupy technolog.

• Jest wielkością wypadkową zależna od:

• Zewn. Czynników meteorologicznych

• Właściwości izolacyjnych budynku

Obsady zwierzęcej, produkującej ciepło i metabolity (silny czynnik mikroklimatyczny)

Higiena zwierząt:

• Interdyscyplinarna dziedzina z pogranicza nauk wet. i zootech. , a jej główny kier. Badań to relacje zwierze-środ-człowiek

• Nauka badająca warunki środ. życia zw. i opracowująca normy utrzymania zw. tak by zw. było zdrowe i miało dobrą odporność

Zoohigiena:

• Określa zasady utrzymania i pielęgnowania zw. gosp w różnych warunkach gosp., porach roku, w zależności od gat., rasy itp.

• Zasady utrzymania zw. w warunkach zbliżonych do nat.

• Ustanawia przepisy:

• Usytuowania i rozmieszczenia bud inw

• Wielkość budynku do obsady i technologii prod

• Metody wentylacji i…

• Podłoga i ściółka

• Sposoby użytkowania

Prewencja wet.:

• p/działa spadkowi odporn. Ogólnej i elim. Stadium zagrożenia spadkowi produkcji

• przeciwdziała wystąpieniu choroby

Profilaktyka:

• niedopuszcza do wystąpienia choroby i utrzymuje organizm w zdrowiu

• zabezpieczenie odporności siarowej

• immunoprofilaktyka swoista

• działania zapobiegawcze dot. zw. w obrębie grup technologicznych np.:

• prof. Okresu noworodka

• okresu okołoporodowego

• okresu około odsadzeniowego

• profilaktyka cyklu laktacji, tuczu, opasu

System utrzymywania zwierząt

• zależy od:

• obsady

• gat., wieku, płci, rasy

• stanu fizjologicznego

• Rodzaju podłoża

• Sposobu podaży paszy

• W zależności od osady system:

• Ekstensywny ≤ 50

• Półintensywny 150 opasów, 300-500 tuczników

• Intensywny > 300-500 do kilku tysięcy

Rodzaje podłogi:

• Ściołowy (10 kg słomy /krowę/dzień)

• Płytka i głęboka ściółka

• Spadek ryzyka urazów

• Spadek zapadalności na choroby zakaźne

• Obory są bardziej suche niż bezściołowe

• Słoma może oczyszczać racice -kał na nich nie zasycha

Podłogi muszą być gładkie, nie śliskie, twarde, równe i stabilna pow.

• Podłogi ażurowe

• Bezściołowy

• Szczelinowy (Łączna pow. belek > od łącznej pow. szczelin)

• Rusztowy (pow. belek < pow. szczelin)

Podłogi rusztowe

• Ruszty nad kanałami stosuje się przy kanałach wąskich bezp. Za stanowiskami

• Nie są miejscem stałego przebywania zwierząt

Podłogi szczelinowe:

• Nad kanałami szerokimi

• Mogą być miejscem stałego przebywania

• Posadzka w korytarzach komunikacyjnych

*Tuczniki:

• Szer. Szczelin 17 mm

• Optym. czystość poprzez większy udział szczelin

• M.c zw. <250 kg

• Beton B 45-B 55

• Norma DIN 18908

• Wysokie

*Bydło:

• 3-3,5 cm szer. Szczeliny

• Wys. Bezpieczeństwo

• Łatwo czyszcząca

Kryteria podłóg:

• Materiał

• Wytrzymałość na obciążenie

• Szer. Szczelin i elementów pełnych i ich stosunek

• Jakość wykonania

Kształt belek trapezowe nie okrągłe(uszkodzenia kończyn)

Rodzaje obór

• Uwięziowe

• Krótko-

• Średnio-

• Długo- stanowiskowe

• Wolnostanowiskowe

• Pomieszczenia wolnowybiegowe

Wymiary stanowisk uwięziowych:

• Krowa do 500 kg i jałówka cielna > 7 m-ca cielności……

• Wys tylniej krawędzi legowisk boksowych w stosunku do posadzki……

• Cielęta:

• Siara (pierwsze 5-7 dni) - pojedyncze klatki

• Po oddojeniu siarą (do10-12 tyg życia) - kojce grupowe

• Bydło na głębokiej ściółce

• Pow. Na 1 zw. powiększona o min 30%

• Utrzym. Bydła ras mięsnych najczęściej stosowane

Wybieg:

• Ogrodzony teren

• Przylega bezp. Do bud. Inw.

• Pow. utwardzoana, wyprofilowana i skanalizowana

• Min. Pow. - krowa 4-4,5m2 na szt.

Konie:

• Stanowiskowe (dł. 3m szer. 1,6 m)

• Boksowe - porodówka 4x4m

• Biegane:

• Bezsłupowe stajnie, których konie poruszają się luzem

• 5-7m2 /szt.

• Gł klacze za źrebięciem i młodzieżą

Drób:

• Klatki przejściowe 550 cm2/szt.

• Klatki udoskonalone (umeblowane) 750 cm2 /szt

• Alternatywne- wybiegi, woliery

Trzoda:

• Ekstensywny (przydomowy)

• Przemysłowy (specjalne budynki produkcyjne, pom. Porodowe, warchlakarnie, tuczarnie)

Lochy:

• Indywidualny

• Produkcja wielkostadna

• Stresujące dla zwierząt

• Brak Nat. Instynktów

• Grupowe - ściółkowe/bezściółkowe

• Kojce porodowe

• Kojce 1,6 m2

System bezściołowy:

• Stopniowo adaptować zw.

• Podłogi szczelinowe: cielęta, opasy

• Korekcja racic 3x w roku

• Wady:

• Wysoka urazogenność

• Nadmierne stęż. Gazów (CO2, amoniak, H2S)

• Ograniczenie naturalnych instynktów zw. np. zachowanie poszukiwawcze

Cechy dobrego mat. ściółkowego:

• Chłonność

• Musi być suchy

• Słoma zbóż ozimych żytnia najlepsza

• Gorsza jest słoma jęczmienna ponieważ jest krucha i słabiej wchłania płynne odchody

• W owczarniach nie słoma za zbóż jarych-zanieczyszcza runo

• Wilgotna nie wchłania moczu i wzrost wilg. Powietrza

• Nie: słoma stęchła, zepsuta, spleśniała, porażona grzybami, rodzą ->jedzą ->schorzenia p. pokarmowego

• Wysuszony torf:

• Duża wartość ściółkowa

• Sprężysty-idealny dla zw. chorych i rekonwalescentów-brak odleżyn

• Trociny:

• Trzoda chlewna

• Nie dla koni (zjadana-morzyska)

Uboczne produkty ściółkowych i bez systemów utrzymania

• Obornik-ściółkowy

• Gnojowica - bezsciółkowy

Systemy składowania odchodów

• Wykorz. Jako nawozy org.

• Budowanie płyt obornikowych i zbiorników na gnojówkę i gnojowice

• Zbiorniki na gnojówkę i wody gnojowe mogą być wspólne

• Rurociągi takie by gnojowica w nich nie zamarzała

• Naziemne, podziemne, częściowo wyniesione

• Min. 6 m-cy muszą być przetrzymywane gdyż wtedy odchody ulegają dezaktywacji

• Musi być zabezp. Przed przesiąkaniem do wód gruntowych

TMR

• Pełnoporcjowa mieszanka pasz treściwych i obj. Zmielonych i wymieszanych za sobą

• U krów w laktacji jak i u krów zasuszonych-różny skład mieszanki

• Zalety:

• Zwiększona zaw. SM (4-8 tyg wcześniej niż w zyw tradycyjnym)

• Wzrost prod mleka 0 5-8%

• Utrzym. Praw. pH żwacza 6,2-6,8

• Wzrost namnażania trawienia celulozy

• Lepsza kontrola żywienia

Laktacja:

• B. wczesna 0-21 dni

• Wczesna 21-120 dni

• Środkowa 120-220 dni

• Późna >220 dni

MECHANIZACJA W SYSTEMACH UTRZYMANIA

Ogólne zasady:

• Urządz. Wydajne

• + wpływ na warunki hig

• Szybka i cicha praca

• Szybka i cicha praca

• Prosta obsługa

• Łatwe do naprawy

• Tanie

ergonomia zootechniczna - Zależność miedzy org zw a urządzeniem mechanicznym

• Przystosowanie urządzeń do anatomii i psychiki zw.

• Uwzględniają poziom inteligencji zw.

• Np. :

• Zmiana poidełek miskowych na smoczki u prosiąt

• Mech. Dozowniki paszy i wody

• Mech. Systemy udoju

• Wentylacja mech.

MIKROKLIMAT POMIESZCZEŃ

Mechanizmy termoregulacji:

• Termoreg. - regulacja temp. ciała przez żywy org., umożliwiając utrzymanie stałej ciepłoty wew. org., niezależnej od temp. otoczenia. zwierzęta stałocieplne

• Zw. zmiennocieplne - niskie tempo metabolizmu

• Zw. przemiennocieplne

• Właściwości stało - i zmiennocieplnych

• Hibernacja (sen zimowy/ estywacja (sen letni)

• Ekto- (do podwyższenia temp. Ciała) wykorzystują ciepło otoczenia i endotermy (temp. Ciała w wyniku procesów metabolicznych)

• Endodermy maja sierść, pióra i tk. Tł chroniacą przed niską temp.

Mechanizmy termoregulacji

1. Behawioralne

• Nagrzewanie ciała/ chłodzenia przez przebywanie w określonym miejscu np. przyjmowanie odpowiedniej postawy ciała

• Termoregulacja socjalna

2. Anatomiczne

• Mechanizmy naczynioruchowy

• Termo geneza bezdrżeniowa:

• Wzrost metabol. Pod wpływem hormonów- wzrost wytw. Ciepła

• Brunatna tk tł u ssaków - ciepło wytw. Jest kosztem spadku prod ATP w utlenianiu kom dzieki ”rozprężeniu” metabolizmu przez białko termo geniny

• Termo geneza drżeniowa:

• Stroszenie piór i siersci

• Zianie i pocenie się

• Zmiana barwy skóry z ciemnej na jasną przy wzroście temp(jaszczurki

• Ruch

Unikanie zamarzania poprzez przechłodzeniu lub tolerancja na zamrożenie:

• Np. owady

• W płynach ustrojowych glicerol (do 50% m.c owada), który pozwala obniżenie punktu zamarzania i przechłodzenia

• Stan przechłodzenia do -60 ̊C

*ryby polarne: db rozwinięty system krążenia, zredukowana l. krwinek w osoczu, proporcjonalnie zwiększenie serca, niskie temp. wzrost rozp. Tlenu

Strefa obojętności cieplnej:

• Zakres temp. Srod., przy których straty ciepła z org. Są w równowadze z min produkcja ciepła

• Temp. krytyczna dolna (dtk) i górna (gtk)

• U zw homojotermicznych = stałocieplnych

• Poza temp. kryt. rozciągają się strefy temp. fizjol. Niskich i wysokich - hipo i hipertermia

• Zależy od:

• Gat

• Wieku

• M.c

• Stanu fizj.

• Kondycji

• Żywienia żw

• Ewaporacyjna temp. Krytyczna (ETK)

• Strefa komfortu termicznego

• Powyżej ETK wzrost straty ciepła

• Między TDK-ETK najmniejszy wysiłek termoregulacyjny

TDK

• Najniższa efektywna temp. Strefy termo obojętnej

• Określają ją:

• M.c

• Gr. Okrywy szerstnej i/lub tk. Tł podskórnej

• Wlk.dawki pokarm (wielokrotność zpotrzebowania bytowego)

• L.zw w grupie

• Rodzaju posadzki ruch powietrza

Wilgotność powietrza

• Źródła wilgotności:

• Ewaporacja fiz. (parowanie ze wszystkich mokrych pow wew. pomieszcz.)

• Ewaporacja fizj. (nieustanny proces parowania z powłok zewn i dróg oddech.)

• Para wodna zawarta w powietrzu wentylacyjnym

Wskaźniki higrometryczne wilg. Powietrza:

• Wilgotnośc Bezwzględna- Bezwzględna zawartość pary wodnej powietrzu w g/m3

• aktualna prężność pary wodnej - ciśn. parcjalne jakie wywiera para wodna w powietrzu w Pa/mmHg

• wilgotność maksymalna (absolutna)-max. Prężność pary wodnej jaka musi się zmieścić w powietrzu przy danym ciśnieniu atmosferycznym

• Wilg. względna- % stosun. Wilg. bezwzgl. do max, wskazuje stopień wysycenia para wodną

• Niedosyt fizyczny wilgotności - ........

wilg max-wilg-bezwg, informuje o intensywności parowania org. W Pa

• Punkt rosy - temp. przy której wilg aktualna = wilgotność max

Miarą rzeczywistą zawartości pary wodnej w powietrzu jest wilgotność bezwzględna

Stres cieplny- objawy:

• Ospałość i spadek aktywności ruchowej

• Poszukiwanie cienia

• Dyszenie, ślinienie się (>600/min)

• Wilg. > 80% parowanie z powierzchni ciała niemożliwe

• Wilg < 50 % dyskomfort (suchość bł. śluz)

• Świnia b. wrażliwa na wys. temp.

• Wzrost T i O

• Wysoka temp.-nadmierne wydalanie moczu

• Temp ciała 42-43̊C - śmierć

• Hipertermia gdy temp >25̊C w systemie ściółkowym i >35̊C przy podłodze betonowej

• Nurzanie w wodzie i błocie- wzrost strat ciepła w org.

• 1 kg wody wyparow. Ze skóry związane jest z pobraniem 580 kcal ciepła-wzrost różnicy temp. m-dzy skórą a wnętrzem org. oraz skóra i otoczenia

• 2-3 x wzrost spożycia wody latem

• Skutki łagodzą Wit. C

• Pasze natłuszczone zaleca latem gdyż metabolizm tł nie powoduje wydzielenie dużej il ciepła

Ochrona przed przegrzaniem:

1. Zmiana pór żywienia - wys. temp-spadek pobrania SM

2. Zmiana dawek żywieniowych-dodatkowa dawka tł. chronionego i białka chronionego przy spadku Sm

3. Wzrost K w dawce

4. Dostępność do wody

5. Mniejsza obsada

6. Dostępność zacienionych miejsc

7. Właściwa wentylacja obiektu

8. Zastosowani nawilżaczy w systemie wentylacyjnym(chłodzącym

Kontrola środowiska

• Obowiązkowa:

• Zabezp. właściwy mikroklimat

• Parametry:

• Oświetlenie

• Temp i wilg

• Poziom hałasu

Przyrządy pomiarowe:

• Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne

• Termografy

• Termometry minimalno - maks. - pomiar wahań temp.

• Wilgotność względna:

• Psychrometr

• Higrometr

• Higrograf

• Termohigrometr

RUCH POWIETRZA, OCHŁADZANIE

Ruch powietrza- przemieszczanie się mas powietrza pod wpływem zmian ciśnienia wyrażonych zmianami temp. i ciśnienia

Wiatr- ruch powietrza w płaszczyźnie równoległej do powierzchni ziemi, opisuje się go podając siłę i kierunek

Róża wiatrów

Ruch powietrza:

• przeważnie poziomy

• pionowy - burze trąby powietrzne i zawirowania tzw turbulencje

• anemometry i wiatromierze

• fumigator i pary chlorku amonowego do mierzenia w pomieszczeniach

• określenie kierunku ruchu ma na celu sprawdzenie funkcjonalności urządzeń wentylacyjnych

• rozkład ciśnienia w pomieszczeniu decyduje o kierunku ruchu

• powietrze wewnątrz budynku jest cieplejsze a tym samym lżejsze (unosi się w kierunku stropu)

Cechy ruchu powietrza :

• kierunek

• V= m/sek

• Wieje równolegle do izobar

• Tendencja płynięcia w kierunku niższego ciśnienia

• Najsilniejszy wiatr występuje w miejscach zagęszczenia izobar

Wpływ na organizm:

• procesy oddawania ciepła i oziębienie skóry

• wiatr zachodni - zmiana V łagodna temp.

• hartuje

• zwęża i rozszerza naczynia podskórne

• usprawnia termoregulację

• wzrost ilości erytrocytów

Przeciąg- ruch powietrza w pomieszczeniach inwentarskich powyżej 0,3 m/s

Halny- wzrost temp spadek wilgotności jako oznaki nadejścia

Pomiar ruchu powietrza:

1. pomiar anometryczny:

• statyczne

• dynamiczne

• elektryczne

• jonowe

1. pomiar katatermometryczny

• katatermometr Hilla

Wielkość ochładzania: (H)

• siła oziębiająca powietrza określa straty ciepła z jednostki powierzchni w jednostce czasu (miliwaty na 1 cm kw.)

• oddawanie ciepła bez zmiany temp ciała - dochodzi do ochładzania gdy zmiana choć jednego parametru tj ruch powietrza temp promieniowanie parowanie wilgotność

• wypadkowa temp wilgotności ruchu powietrza ciśnienia atmosferycznego i promieniowania

H= F/s (mcal/cmkw/s) x 41,87 aby uzyskać wynik w SI (mw/s)

Energia produkowana przez zwierzęta zużywana jest na :

• utrzymanie ciepła

• ruch

• produkcję mleka

• oddawana do otoczenia

Zjawisko termoregulacji:

• ograniczenie dopływu krwi do naczyń obwodowych

• jeżenie sierści

• zmniejszenie powierzchni ciała- zwijanie

• skupienie się w stadzie

Promieniowanie, konwekcja, przewodzenie, parowanie- drogi oddawania ciepła

40-50% ciepła oddawane jest przez promieniowanie:

• jeżeli temp powietrza pow 25 stopni to drogi oddawania ciepła ulegają zmniejszeniu

Parowanie:

• z powierzchni błon śluz ukł odd i z powłok ciała

• może być ciepło zużywane na ogrzanie pokarmu

Konwekcja:

• kontakt skóry z otaczającym powietrzem

• do 40 % ciepła

• za pomocą naturalnej różnicy temperatur

• wymuszona - gdy pojawi się ruch powietrza- wzrost unoszonego powietrza

Przewodzenie- kondukcja:

• kontakt z chłodnym wilgotnym podłożem

• 5-10 %

Prędkośc ruchu powietrza

W = (A /T - 0,20 kw) / 0,40

W- V ruchu pow w m/s

A - wielkość ochładzania

T różnica temperatur między śr katatermometru a temp pow w chwili badania

OŚWIETLENIE

Źródła światła:

• naturalne

• sztuczne

• 280- 400 nm ma znaczenie

Światło- cześć promieniowania słonecznego o dł 400- 700 nm widzialne dla oka

Promieniowanie UV:

• wnika na 2 mm w głąb skóry

• przenika przez szkoło

• wit D w D3

• powoduje rozpad białka w skórze

• UVB - wzrost procesów rozpadu w komórkach skóry i stanów zapalnych

• Działanie bakteriobójcze i karcenogenne

Fotouczulenia

• rośliny z furanokumaryną- gryka lucerna dziurawiec

• kwasy żółciowe w krwioobiegu

• diklofenak propranolol diuretyki leki p/ depresyjne

Światło powoduje wzrost przemiany materii i przyswajalności pokarmu.

Wpływ na rozród- siatkówka- podwzgórze- FSH LH (zwierzęta dnia krótkiego długiego asezonowośc rozrodu)

Zastąpienie światła białego światłem czerwonym:

• przyspiesza tucz

• zmniejsza kanibalizm

• zmniejsza walki

Promienie podczerwone- wnikają 7- 20 nm w głąb ciała i zamieniane są na energię cieplną :

• łagodzi ból

• przyspiesza gojenie ran

• zastosowanie w schorzeniach reumatoidalnych

Oświetlenie:

• zachowanie stosunku natężenia padającego promienia świetlnego do pola powierzchni oświetlanej przez niego

• naturalne zależy od: położenia geograficznego, pory dnia i roku, stanu pogody, usytuowania budynku

• pomiar fotometryczny- fotometr wizualny fotoelektryczny fotochemiczny

• metody kolorymetryczne : aktynometr (pyrheliometr), solarymetr

Heliograf do pomiaru usłonecznienia - okres w którym słońce nie przysłonięte chmurami oświetla dane miejsce

W pomieszczeniach pomiar metodami pośrednimi ew za pomocą luksomierza.

Współczynnik oświetlenia= powierzchnia okien/ powierzchnia podłogi

Kąt padania światła nie mniejszy niż 27 stopni

Kąt otworu okiennego nie mniejszy niż 50 stopni

Metoda bezpośrednia

WOP = Ow/ Oz x 100%

WOP współczynnik oświetlenia pomieszczeń

Ow natęzenie oświetlenia wewn

Oz natęzenie oświetlenia zewn

Nie powinien być mniejszy niż 1%

Oświetlenie sztuczne powinno odpowiadać dziennemu w godzinach 9-17

Oświetlenie nocne 3-5

Oświetlenie dzienne 20-30 (50 w porodówkach halach udojowych paszarniach przechowalni mleka)

ZAPYLENIE POWIETRZA

Obecność drobnych cząsteczek w powietrzu pochodzenia organicznego lub nieorganicznego

Pył gruby- > 10 mikro m

Drobny 1-10

Najdrobniejszy < 1

>5 usuwane są z ukł odd

0,1-5 przechodzą do pęcherzyków płucnych

Oznaczenie stopnia zapylenia:

• Met. Wagowa

• Met. Obliczeniowa:

• Pyłomierz rzutowy Owensa

• Konimetr Zeissa

• Konimetr Sartoriusa

W budynkach inwentarskich < 400 cząstek / 1 cm³ powietrza przy ozn. konimetrycznymi

i 3 mg w dm³ powietrza przy ozn met. Wagowymi

Skala zapylenia	Stan zanieczyszczenia pomieszczenia	L. czastek pyłu/cm^3
I	Prawidłowe	<50
II	Słabo zaniecz	50-100
III	Średnio zanieczyszczone	100-200
IV	Znacznie zaniecz	200-300
V	Silnie	300-400
VI	Bardzo silnie	>400

Aerozol biol: bakterie, wirusy, zarodniki grzybów. Może byś saprofityczny i patogenny

Faza gruboziarnista (kropla 100 mikro m)

• Zakaź ukł oddech

• Szybko sedyment uje-ok. 03m/s

Faza płynna drobnoziarnista (50-100 mikro m)

• Zakaż. Erogenne

• Sedymentacja 0,08 m/s

Faza płynna jadrowo-kropelkowa(1-50 mikro m)

• Nie opada nawet przy nie wielkich ruchach powietrz- przenoszona za wielkie odległości

• 0,00003 m/s

Faza płynu bakteryjnego - cząstek stałych (01-50 mikro m)

• Formułuje się poprzez rozrywanie np. cząstek obornika wyschniętych kropel zakaż śliny / śluzu

• Mikroorg. wytw. przetrwalniki

Met. osadzania (sedymentacji):

• Płytki Petriego z podłożem w różnych miejscach budynku na 5-30 s

• Inkubacja 37̊C, min. 18h

• Liczenie koloni

Met. Filtracyjne (sączenie)

• Filtry w stałym podłożem

• Met. syfonizacji (rozpylania)

• Filtry z płynnym podłożem

• Met zderzeniowe z wykorzystaniem podłoży na płytkach petriego - Aeroskopy

• Met elektroprecypitacji

Gazy:

• Co2, H2s, CH4, NH3, N2o,Co

• Gazy śladowe: aldehydy, aminy, węglowodory aromatyczne, kw. Organiczne, zw. siarki

Elektroniczne czujniki Co2:

• Wykorzystują absorpcję fal prom. podczerwonych

• Prawo absorpcji Lamberta -Beera

Elektr. Czujniki Co i O2- wykorz. elektrochem. reakcje

Czujniki:

• Gaz wybuchowy (metan: katalityczny/dyfuzyjny/podczerwień)

• Tlen i gazy toks.: elektroch

• Co2-podczewień

METODY POMIARU SKŁ. MIKROKLIMATU

Technika pomiarów:

• Temp. (termometria, termografia)

• Wilg. względna (higrometria, higrografie, s\psychrometria)

• Ruch powietrza (kata termometria, anometria)

• Wlk. ochłodzenia (j.w)

• Zapylania (konimetria)

Ogródek meteorologiczny

• Klatka meteo.:

• Psychrometr

• Termograf

• Higrometr

• Higrograf

• Termo higrometr

Stacja meteorom:

• Wokół ogrodzenia - elim wiatru

• Otwarta przestrzeń - elim drzew

• Widzialnościomierz

• Laserowy miernik podstawy chmur

• Poletko z termometrami gruntowymi

Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne

Termometry min-max

Termografy

Psychrometry Augusta i Assman

Ochłodzenia (H)-katatermometr np. Hilla

Obl wlk. ochłodzenia:

H=F/S

F-cecha katatermometru

S-czas schładzania

Barograf:

• Zewn. 75s ->223W/m2

• Wew. 385s->43,46

Temp-14,5̊C

Term. 9,5 ̊C -różnica 5%

Mat pomiarów pyłu:

• Grawimetryczne (wagowe)

• Konimetryczne (obliczeniowe np. pyłomierz Owena, konimetr Zeissa)

Konimetr: do pomiaru zapylenia

Konsekwencja stresu:

• zaburzenia rozrodu u samic i samców

• hypo lub agalakcja

• spadek wartości immunologicznej siary

• spadek odporności

• choroby wywołane przez drobnoustroje oportunistyczne

• owrzodzenia żołądka

• spadek przyrostów mc

• gorsze wykorzystanie paszy

• śmierć

Ocena systemów utrzymania:

• indywidualny (maciory)

2,4 % kulawizna

21,4 % przerośnięte racice

41,7 % narośla okostnowe

• grupowe

5,3% kulawizna

8,3% przerośnięte racice

18,2% narośla okostnowe

Stare obory (5-10letnie) namnożenie się szczepów bakteryjnych antybiotykoopornych, często przy poidłach, ciągach komunikacyjnych (brak dokładnego oczyszczania)

Podłoże jest siedliskiem bakterii grzybów wirusów i wylęgu much

Mastitis:

• niewłaściwe procedury zarządzania na fermie

• nieodpowiedni przebieg doju

• wadliwy sprzęt udojowy

• niewłaściwe warunki utrzymania zwierząt

• niski poziom higieny

• niepowodzenia w prowadzeniu skutecznych metod kontrolowania występowania mastitis

• zwracanie uwagi jedynie na wzrost wydajności mlecznej

Zbyt wysokie temperatury:

• spadek apetytu

• spadek tempa wzrostu

• spadek produkcyjności

• zaburzenia metaboliczne

• spadek masy jaj i nieprawidłowe tworzenie skorupki

• spadek wchłaniania Ig z siary

• spadek odporności stada i wzrost zachorowalności

• spadek efektywności szczepień

świnie a wysoka temperatura

• zaburzenia w termoregulacji zwłaszcza przy wysokiej wilgotności

• przy temp powyżej 25 stopni - brak/ osłabienie objawów rui, utrudniona implantacja, spadek przeżywalności zarodków w 2-3 tyg. ciąży

• przegrzanie jąder - zaburzenia spermatogenezy, osłabienie aktywności seksualnej

• niepłodność u samców może występować nawet po 2 tyg. od wystąpienia stresu cieplnego i utrzymuje się przez kilkanaście dni

Zbyt niska temperatura

• wzrost przemian metabolicznych przy niedoborze substancji energetycznych

• spadek odporności

• niedotlenienie i niedokrwienie skóry

• biegunki spowodowane zaburzeniami homeostazy flory saprofitycznej

• hipoglikemia przy nadmiernym spalaniu węglowodanów prowadzące do śpiączki

• szczególni wrażliwe prosięta

Stres termiczny u krów:

• spadek wcieleń

• spadek liczby inseminacji

• wzrost częstotliwości wczesnej śmiertelności zarodków

• przedłużenie przestoju poporodowego i okresu międzywycieleniowego

• spadek poziomu progesteronu we krwi

• słabiej wyrażone objawy rui

Niska temperatura i wysoka wilgotność:

• wzrost utraty ciepła (przewodzenie i promieniowanie)

• choroby krzywicze i reumatoidalne

Wysoka temperatura i niska wilgotność

• intensywne parowanie powoduje wysychanie, pękanie skóry i bł. śluz.

Wzrost CO2

• trudności w oddychaniu

• utrata apetytu

• spadek macy ciała oraz przyrostów

• demineralizacja kości

• norma 0,3 % (3% spadek przyrostów, 4% spadek produkcji, 4-10% duszność, >25% narkoza)

CO

• 210x większe powinowactwo do Hb od tlenu

• zatrucia przewlekłe- objawy ze strony układu nerwowego bądź układu pokarmowego

• zatrucia ostre- 20-30% HbCO śmierć 60% HbCO

Amoniak:

• drażni błony śluzowe

• spadek wskaźników rozrodu

• hamuje dojrzewanie płciowe

• norma 0,026%

• zamienia Hb w hematynę alkaiczną

• śmierć w skutek obrzęku głośni, porażenia ośrodka oddechowego lub ostrej niewydolności krążenia

H2S

• norma 0,01% lub 0,015mg/l

• wydzielany przez przewód pokarmowy zwierząt przy spożyciu dużej ilości białka

• drażni spojówki i nabłonki rogówki

• sulfhemoglobiina

• blokuje działanie enzymów oddechowych

Pyły

1. skóra:

• świąd i objawy zapalne

• zatkanie gruczołów potowych

• osłabienie zdolności czucia

2. oczy

• zapalenie spojówek

3. drogi oddechowe

• pyły <5 mikro m zatrzymane w płucach

• > 10 całkowicie zatrzymane w górnych drogach odd

• 400 cząsteczek / 1 m3 powietrza dopuszczalne

BIOASEKURACJA

• sposób postępowania lub filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie lub poprawę stanu zdrowia z jednoczesną jego ochroną przed wtargnięciem nowych patogenów- zespół przedsięwzięć natury organizacyjnej

• biologiczna ochrona fermy, program zdrowotny, działania zmierzające do ochrony populacji przed transmisją czynników zakaźnych

• czynności podjęte w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych, transmiterów (martwych wektorów) i gryzoni

• ma zastosowanie już na etapie projektowania i budowania obiektów oraz przy ich zasiedlaniu

Korzyści:

• optymalizacja programów zdrowotnych

• lekarz weterynarii jako osoba zarządzająca zdrowiem stada

• zwiększone możliwości eksportowe

• zmniejszenie użycia leków, mniejsza oporność na antybiotyki

• poprawa wartości ekonomicznej stada

• poprawa warunków produkcji i wydajności produkcyjnej , większe korzyści finansowe

• lepszy dobrostan zwierząt

1. Aspekty prawne np. wymogi, dok transportu, importu zwierząt

2. lokalizacja ferm

3. organizacja kwarantanny

4. dezynfekcja pomieszczeń

5. przestrzeganie systemu całe pomieszczenie pełne całe pomieszczenie puste

6. stosowanie dobrych praktyk

LOKALIZACJA

• planowana wielkość produkcji

• system utrzymania

• zabezpieczenia p/pożarowe

• sozologiczne

• epizoootyczne fermy- czy nie zagraża innym fermom i czy sama nie jest narażono

• fizjografia terenu- nie może być zalewany, względy hydrologiczne- łatwy dostęp do dużej ilości wody

• hydrogologia terenu

• ekonomiczne względy

odległości:

• od innych ferm trzody- 5 km

• ubojnie i zakłady przemysłu mięsnego - 5 km

• cmentarzyska zwierząt- 2 km

• wysypiska śmieci- 1 km

• zakłady utylizacji- 2 km

• fermy innych zwierząt- 100 m

• dobre są pasy zieleni- bufor dla zagrożeń

• prywatne drogi dojazdowe

• usytuowanie dł. osi budynku w stosunku do stron świata - północ- południe z odchyleniem do 30 stopni - korzystne oświetlenie

• konstrukcja budynku- warunki dobrostanu, dobrze izolowany, moskitiery

system czarno biały- czysto brudny: obiekty podzielone na czyste (zw. zakład) i brudne (silosy, administracja, bud. oznaczające), wejście na strefę białą za pomocą śluz, też samochodowych, nikt nieupoważniony nie może wejść na strefę białą (tylko lek wet- bada mięso, kontroluje trzodę) ( inaczej potrzebna zgoda lek. Powiatowego)

Ogrodzenie fermy:

• oznaczenie zakazu wstępu

• wymusza bezpieczne rozwiązania komunikacyjne dla transportu

• chroni zwierzęta np. przed dzikami, lisami

• uniemożliwia wchodzenie osobom niepożądanym

Kontrola transportu:

• mycie i dezynfekcja po każdym rozładunku zwierząt

• właściwe wyposażenie kierowcy w odzież ochronną

Rampa :

• z części czystej i cz. brudnej od strony środka transportowego

• zwierzęta które zetknęły się z częścią brudną w każdym wypadku nie mogą się dostać znów do części czystej

• odpowiednie łatwo zmywalne materiały

• możliwość odpływu na zewnątrz fermy

KONTROLA NAD LUDŹMI

• sposób przemieszczania się pomiędzy obiektami, gospodarstwami

• odpowiednie przepisy wewnętrzne (rejestracja wejść wyjść)

• w fermach trzody chlewnej powinien obowiązywać bezwzględny zakaz kontaktu z innymi świniami poza tymi na fermie

• piechotą, śluzy sanitarne, szatnia prysznic, szatnia wewnętrzna

goście:

• ograniczeni do minimum

• zapewnienie zmiany odzieży, obuwia

• naczynia dezynf. do rąk

• nie mogą być wpuszczani do obiektu hodowlanego ludzie, którzy w ciągu ostatnich 1-3 dni wizytowali inne fermy lub rzeźnie

• lekarze wet. powinni przyjąć zasadę wchodzenia do ferm o najwyższym statusie zdrowotnym w poniedziałki (po dwudniowej przerwie)

• na końcu ferma o najniższym statusie zdrowotnym

Zwierzęta towarzyszące:

• niewskazane jest utrzymywanie szczególnie w chlewniach psów czy kotów

• jeżeli istnieją powody- zwierzęta nigdy nie opuszczają chlewni, jeżeli wyjdą nie powinny być wprowadzane ponownie

KWARANTANNA - ścisła izolacja zwierząt nowozakupionych od zwierząt stada przyjmującego przez okres min. 4 tyg.

Cele:

• ochrona stada przyjmującego przed ew. zawleczeniem groźnych chorób z zewn. przez włączenie do stada podstawowego nabytych zwierząt

• ochrona po transporcie

• dopuszczenie do rozwinięcia się objawów klinicznych

Stacja kwarantannowa

• 50- 100 m od fermy

• wszystko pełne/ wszystko puste (mycie dezynfekcja, wolne od ptaków i gryzoni)

Osoby oddzielenie zatrudnione, ostatecznie stali pracownicy - wtedy zwierzęta w stacji będą obsługiwane pod koniec dnia (osobne ubrania i buty)

sprzęt- tylko do kwarantanny.

W trakcie kwarantanny pobranie dwukrotne od świń próbek krwi (tuż po wprowadzeniu i po 3 tyg.) - w celu oceny poziomu p/ciał.

Zwierzęta podczas kwarantanny muszą zbliżyć się swoim statusem immunologicznym do statusu stada. Podczas kwarantanny należy również przeprowadzić aklimatyzację.

AKLIMATYZACJA

nazywamy przystosowanie się zwierząt do środowiska, do warunków klimatycznych. Umożliwia to wysoką produktywność, dobrą zdrowotność, i płodność.

Powolna kontrolowana adaptacja zwierząt nowowprowadzonych do warunków statusu zdrowotnego obiektu przyjmującego.

Rozpocząć już w kwarantannie- nie wcześniej niż po 4 tygodniu- i powinna trwać min. 3 tyg. (aż do stwierdzenia aklimatyzacji).

sposoby:

• podawanie kału (2 tyg. od początku kwarantanny- 3 razy w tyg. od odsadzonych prosiąt lub warchlaków

• umożliwienie kontaktu nos w nos (w drugim tyg. aklimatyzacji 1 szt. stara 3 szt. nowe)

• immunoprofilaktyka

• metafilaktyka

BIOASEKURACJA WEWNĘTRZNA

Każdy budynek ma własny mikroklimat i florę bakt.- przemieszczanie się powinno by ograniczone do minimum

Całe pomieszczenie puste/ całe pełne- niedopuszczenie do przeniesienia się zakażenia z jednego cyklu produkcyjnego na drugi, między cyklami czyszczenie i dokładne odkażanie

Przemieszczania się choroby z jednego cyklu na drugi :

• wektory stałe- po usunięciu zwierząt np. budynki systemy pojenia

• wektory ruchome- np. ludzie gryzonie czynniki przenoszone drogą powietrzną (odkażanie ciągłe

• wektory żywieniowe- woda pasza (odkażanie ciągłe)

Odkażanie okresowe:

1. usunięcie zwierząt i zanieczyszczeń organicznych

2. mycie wstępne gorącą wodą pod ciśnieniem i dod. detergentu

3. dezynf systemu wodnego

4. dezynf sprzętu ruchomego

5. dezynf właściwa

6. dezynf powietrza

7. okres odpoczynku- minimum 3 dni

• dostępność tylko dla obsługi i osób związanych z produkcją

• zwierzęta z jednego źródła

• jednorazowy zakup całej partii

• bezpośrednio do chlewni (z jednego źródła) jako miejsce kwarantanny

• kwarantanna i aklimatyzacja przy każdym kolejnym wprowadzaniu (w sumie min 8 tyg.)

Dezynfekcja ciągła:

• w obecności zwierząt

• niedopuszczenie drobnoustrojów na fermę oraz niedopuszczenie do rozprzestrzeniania i namnażania wewnątrz fermy

• dezynfekcja sucha w chlewni zamgławianie

Utylizacja zwierząt padłych - składowanie poza gospodarstwem w szczelnie zamykanych, najlepiej schłodzonych pomieszczeniach, pojazdy - oczyszczone i każdorazowo zdezynfekowane

Zabiegi lek-wet:

• zebranie informacji na temat sytuacji zdrowotnej w stadzie i najbliższej okolicy

• ocena wyników produkcji (status zdrowotny danego stada)

• wywiad dot. rozrodu

• śmiertelność w sektorze tuczu, tuż przed i po odsadzeniu, % żywo i martwo urodzonych oraz mumii

• kontrola zużycia szczepionek i antybiotyków

Dezynfekcja:

• zapobiegawcza- profilaktyczna- przed wystąpieniem choroby, w miejscach przebywania zwierząt

• bieżąca-podczas podejrzenia lub stwierdzenia choroby zakaźnej - pomieszczenia i sprzęty

• końcowa- przed zakończeniem kwarantanny lub po likwidacji choroby zakaźnej

stosujemy te same preparaty ale w różnych stężeniach

---