Charakterystyka zbiorowisk trawiastych
Zbiorowiska trawiaste- zbiorowiska złożone głównie z trwałych roślin zielonych, z przewagą lub przynajmniej z dużym współudziałem traw. Zajmują one ok. 23% powierzchni lądów na kuli ziemskiej.
Użytki zielone- zbiorowiska trawiaste wykorzystywane do celów paszowych.
Naturalne zbiorowiska trawiaste: stepy i lasostepy, sawanny, tundra, łąki.
Stepy- bezdrzewne formacje roślinne związane z klimatem umiarkowanym, zajmują ok. 14,5% ogólnej powierzchni lądów.
Czynniki sprzyjające kształtowaniu się stepów: suchy, kontynentalny klimat (150-200mm opadów w okresie wegetacji). Gleby o dobrej strukturze, dużej miąższości próchnicy, wysokiej zasobności w składniki pokarmowe (czarnoziemy).
Występowanie stepów na świecie: w Europie np. stepy Ukrainy, w Azji np. stepy kazackie, mongolskie, w Ameryce południowej- pampasy, w Nowej Zelandii- tussock.
Sawanna- zbiorowisko trawiaste z obecnością drzew, występuje w ciepłych strefach klimatycznych (w Afryce, Ameryce Południowej, Australii).
Tundra- bezleśne zbiorowisko w polarnej strefie klimatycznej z przewagą traw i turzyc.
Łąki- bezdrzewne zbiorowiska trawiaste na siedliskach z reguły poleśnych, o zwartej runi. Występują w strefach klimatycznych umiarkowanych i chłodnych.
Podział zbiorowisk trawiastych: naturalne i sztuczne.
Podział trawiastych użytków zielonych w praktyce: naturalne (niezagospodarowane), sztuczne (zagospodarowane).
Łąki naturalne- nietrwałe zbiorowisko roślinne. Występuje na terenach gdzie określone czynniki powstrzymują sukcesję prowadzące do utworzenia zbiorowiska leśnego.
Czynniki sprzyjające utrzymywaniu się łąk naturalnych: niskie temp. silne wiatry, lawin śnieżne i kamienne w górach. Krótki okres wegetacyjny przy krótkim i dżdżystym lecie. Niskie opady. Duży niedosyt wilgotności- zasolenie gleb. Wysoki poziom wody gruntowej. Wody powodziowe na gruntach przyrzecznych.
Łąki naturalne- przykłady: hale wysokogórskie, dealpejskie, łąki nadrzeczne, łąki słone, hale podbiegunowe, zbiorowiska ziołorośli.
Łąki sztuczne (antropogeniczne)- zbiorowiska roślinne ukształtowane przy udziale człowieka. Ich utrzymaniu sprzyjają takie czynniki jak: koszenie, nawożenie, wypas.
Funkcje zbiorowisk łąkowych
- produkcyjne
- podstawowa: produkują zielonkę do bezpośredniego skarmiania, produkcja surowca do pozyskiwania siana, kiszonek, suszu, koncentratów.
- drugorzędowa: produkcja ściółki, produkcja masy opałowej, produkcja drewna, produkcja celulozy, pastwisko dla pszczół, miejsce pozyskiwania surowców lekarskich.
- pozaprodukcyjne
- ekologiczna: bariera migracji miogenów do wód. Zbiorniki retencyjne wód. Ścinanie fali powodziowej. Ochrona gleb przed erozja. Wzbogacanie gleb w materię organiczną. Oczyszczanie ścieków. Oczyszczanie powietrza. Kształtowanie klimatu. Naturalne siedlisko fauny, skarbnica gatunków flory (bank genów).
- krajobrazowa: element kształtowania krajobrazu. Element kolorytu i piękna. Miejsce uprawiania agroturystyki.
Produkcja ściółki: wskaźnik chłonności cieczy: słoma zbożowa 220-240%, siano łąk ściółkowych 180-220%.
Produkcja masy opałowej: kaloryczność 100g biomasy: słoma żytnia 216,2kcal, trzcina pospolita 217,8 kcal, siano łąkowe 127,8kcal.
Produkcja drewna: system silvopastoralny (pastwiska zadrzewione), polega na połączeniu gospodarki leśnej i pastwiskowej. Jego celem jest jednoczesna produkcja paszy i drewna oraz wywoływanie korzystnego oddziaływania na atmosferę, litosferę i biosferę, a także kształtowanie piękna krajobrazu.
Produkcja celulozy: badania nad wykorzystaniem celulozy z traw, nigdy papier z traw nie będzie biały, ale np. do produkcji papieru gorszej jakości, opakowań, kartonów.
Pastwisko dla pszczół: wykorzystywanie głównie łąk ziołowych- główne źródło pyłku.
Miejsce pozyskiwania surowców zielarskich: na zasadzie zbierania komponentów zielarskich łąk np. żywokost.
Zbiorniki retencyjne wód: znaczenie gleb torfowych. Użytki zielone w profilu o głębokości 1,5m. zatrzymują 250mm wody wolnej. W skali kraju gromadzą 10mln m3 wody.
Ścinanie fali powodziowej: podstawowe znaczenie łęgów. Stanowią 23% ogólnego obszaru TUZ.
Wzbogacanie gleby w materię organiczną: współczynnik przyrostu (+) i degradacji (-) glebowej substancji organicznej (1ha): okopowe -1,4, kukurydza -1,15, zboża oleiste -0,53, strączkowe +0,35, trawy w uprawie polowej +1,05, mieszanki trawiaste +1,96.
Oczyszczanie ścieków: zdolność filtrowania darni łąkowej- mozga trzcinowata, wyczyniec łąkowy.
Zbiorowiska jako zbiorowiska bioróżnorodności: rzadkie i chronione gatunki roślin. Miejsce lęgu wielu ptaków.
Darń- trwała okrywa roślinna, która obejmuje dolne części pędów oraz przypowierzchniową warstwę gleby o miąższości 6-8 cm mająca zdolność ciągłego odrastania.
ISTOTA EKOSYSTEMU TRAWIASTEGO:
*Tworzenie darni, *specyficzne wymagania termiczne roślin łąkowych, *znaczne wymagania wodne, *dodatni bilans materii organicznej, *wielogatunkowość, *duża plastyczność, *zdolność krzewienia się i odrastania po defoliacji, *zależność od działalności ludzkiej.
Podział użytków zielonych w zależności od okresu użytkowania:
Trwałe (mozga trzcinowata), krótkotrwałe- przemienne (życica wielokwiatowa), czasowe (życica westerwoldzka).
Typologiczny podział UZ: typy łąk Polskich:
*Niżowe dolinowe, *niżowe poza dolinowe (stokowe, wierzchowinowe), *terenów górzystych (dolinowo-kotlinowe, stokowe, wierzchowinowe).
Grupy i rodzaje łąk polskich:
*Łąki łęgowe- łęgi (zastoiskowe, rozlewiskowe, właściwe, zgrądowiałe), *łąki grądowe- grądy (popławne, właściwe, zubożałe, podmokłe), *łąki murszowiskowe- pobagiene, mursze (grądowiejące, zdegradowane, właściwe, łągowiejące)
Łęgi
Łęgi zastoiskowe: gleby: torfowo- mułowe, mułowo- torfowe, mułowo- glejowe. Troficzność- średnia. Warunki wodne- stale zatopione z okresowym zalewem. Gatunki dominujące: turzyce (sztywna, prosowa), trzcina pospolita. 3- 3,5tsm/ha. Jakość- zła, ściółka.
Łęgi rozlewiskowe: gleby: mułowo- torfowe, mułowo- glejowe. Troficzność- b. duża lub duża. Warunki wodne- długotrwałe zatopienie z okresowym zalewem i depresją letnią 60-70cm. Gatunki charakterystyczne: manna wodna i jadalna, mozga trzcinowata, turzyca zaostrzona. 3,5-10tsm/ha. Jakość- średnia, b. słaba.
Łęgi właściwe: gleby: mady rzeczne, brunatne i próchnicze. Troficzność- b. duża i duża. Warunki wodne- dość systematyczny zalew użyźniający, umiarkowanie wilgotne. Gatunki charakterystyczne: wyczyniec łąkowy, wiechlina błotna. 4-5tsm/ha. Jakość- b. dobra.
Łęgi zgrądowiałe: gleby: mady rzeczne. Troficzność- duża i b. duża. Warunki wodne: rzadko lub b. rzadko zalewane, wysoka amplituda wahań wód gruntowych. Charakterystyczne gatunki: wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły. 3-4tsm/ha. Jakość- b. dobra, wyśmienita.
Grądy
Grądy popławne: gleby: czarne ziemie właściwe, deluwialne właściwe, brunatne średnio zwięzłe. Troficzność- b. duża lub duża. Warunki wodne- „popławne” wiosną i po okresach burzowych, przy umiarkowanym uwilgotnieniu w okresie wegetacyjnym. Charakterystyczne gatunki- wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, koniczyna biała. 3-5tsm/ha. Jakość- b. dobra lub wyśmienita.
Grądy podmokłe: gleby- torfowo- glejowe. Troficzność- mała, często niedoborowa. Warunki wodne- obsychanie wiosną, zmienne, okresowo zbyt makro. Charakterystyczne gatunki- mietlica rozłogowa, śmiałek darniowy, turzyce prosowate. 3-5tsm/ha. Jakość- słaba lub zła.
Grądy właściwe: gleby- murszowate, mady rzeczne lekkie. Troficzność- mała lub średnia. Warunki wodne- duża amplituda wahań, zasilanie gruntowe tylko wiosną. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa. 2-2,5tsm/ha. Jakość- słaba.
Grądy zubożałe: gleby- murszowate, mady rzeczne b. lekkie, glejowo- bielicowe. Troficzność- b. niska, gleby silnie zakwaszone. Warunki wodne- znacznie zróżnicowane od okresowo nadmiernego do b. suchych. Charakterystyczne gatunki- bliźniczka psia trawka, mietlica pospolita. 1-1,5tsm/ha. Jakość- b. słaba.
Mursze
Mursze łągowiejące: gleby- torfowo- murszowe. Troficzność- średnia. Warunki wodne- umiarkowanie wilgotne z zalewem wiosennym. Charakterystyczne gatunki- wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, mozga trzcinowata. 2-3,5tsm/ha. Jakość- średnia.
Mursze właściwe: gleby- torfowo- murszowe. Troficzność- mała lub średnia (niedoborowa). Warunki wodne- umiarkowanie wilgotne. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa. 1,5-2,5tsm/ha. Jakość- średnia.
Mursze zdegradowane: gleby- torfowo- murszowe zdegradowane. Troficzność- b. mała (niedoborowa). Warunki wodne- b. wysoka amplituda wahań uwilgotnienia w poziomie darniowym. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, turzyca żółta. 1-2tsm/ha. Jakość- średnia, słaba.
Mursze grądowiejące: gleby- mineralno- murszowe. Troficzność- mała (niedoborowa). Warunki wodne- wysoka amplituda uwilgotnienia i wahań wód gruntowych. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona. 1,5-2tsm/ha. Jakość- średnia lub słaba.
Bielawy
Bielawy właściwe: gleby- bagienno- torfowe. Troficzność- mała. Warunki wodne- b. mokro z długotrwałym zatopieniem. Charakterystyczne gatunki- turzyce (pospolita, dziobkowata). 1,5-2,5tsm/ha. Jakość- zła, ściółka.
Elementy siedliska kształtujące roślinność UZ:
*klimatyczne: światło, temp. powietrza, ilość i rozkład opadów atmosferycznych, kierunki i natężenie wiatrów, wilgotność powietrza, zaleganie mgły i rosy.
*edaficzne: właściwości fizyczne i chemiczne gleby, struktura i skład mechaniczny gleby, zawartość substancji organicznej, zasobność w składniki pokarmowe, poziom wód gruntowych, położenie w obrębie zlewni, występowanie i żyzność zalewów, stopień i kierunek nachylenia stoków.
*biotyczne: fitobiotyczne (konkurencyjność, allelopatia, symbioza, mikoryza, pasożyty roślinne), zoobiotyczne (zwierzęta trawożerne, fauna glebowa, owady), antropogeniczne (koszenie, wypas, zabiegi pratotechniczne, melioracja, wypalanie łąk).
Rośliny wskaźnikowe
*azot: gleb bogatszych w azot- mozga trzcinowata, perz właściwy, wiechliny zwyczajna i błotna, kłosówka wełnista, barszcz zwyczajny, szczaw tępolistny, pokrzywa zwyczajna. Gleb ubogich w azot: trzęślica modra, kłosówka miękka, izgrzyca przyziemna, koniczyna pogięta.
*fosfor: gleb bogatych w fosfor: wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyna biała i białorożowa, ostrożeń warzywny, mniszek pospolity. Ubogie w fosfor: bliźniczka psia trawka, drżączka średnia, śmiałek darniowy, złocień właściwy.
*potas: gleby bogate: kupkówka pospolita, mozga trzcinowata, barszcz zwyczajny, ostrożeń warzywny. Gleb ubogich: trzęślica modra, drżączka średnia, śmiałek darniowy.
Im bliżej Atlantyku tym więcej łąk, związane to jest z opadami.
Właściwości biologiczne i chemiczne roślin łąkowych
Biologiczne
*Trwałość
Podział roślinności łąkowej ze względu na trwałość:
jednoroczne- cykl życiowy obejmuje 1 cykl wegetacyjny np. stokłosa miękka.
Wieloletnie- corocznie obumierają tylko części nadziemne.
- monokarpiczne- kwitną i owocują tylko 1 raz w życiu np. zioło łąkowe (kminek zwyczajny).
- polikarpiczne- zdolne do wielokrotnego zakwitania i owocowania np. trawy pastewne z ćwiczeń.
Podział do trwałości w połączeniu z tempem rozwoju:
Krótkotrwałe- Życica wielokwiatowa. Mają trwałość 2-5 lat. Szybkie tempo rozwojowe- koniczyna łąkowa.
O średniej trwałości- 5-8 lat. Dość szybkie tempo rozwoju np. kostrzewa łąkowa, kubkówka pospolita, koniczyna biała.
Długotrwałe- powyżej 8 lat. Powolne tempo rozwoju np. wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, groszek łąkowy.
Cykle rozwojowe roślin łąkowych:
Duży cykl rozwojowy- kilka pokoleń pędów nadziemnych następujących corocznie po sobie w ciągu całego życia rośliny.
Mały cykl rozwojowy- do jednego pokolenia pędów nadziemnych. 2-3 razy może się powtórzyć.
Fazy rozwojowe wyznaczające duży cykl życiowy u roślin trawiastych.
Faza spoczynku pierwotnego- od dojrzewania nasion do początku kiełkowania.
Faza kiełkowania- proces pęcznienia, początkowy okres wzrostu pędu.
Faza wegetatywna- wzrost masy wegetatywnej (krzewienie, strzelanie w źdźbło).
Faza generatywna- wzrost i rozwój pędów kwiatowych.
Faza poganeratywna- u roślin wieloletnich (zimowy okres spoczynku w stanie wegetatywnym).
Zależność wzrostu i rozwoju traw od temperatury wg Kawanabe
Temp. dnia/nocy |
Typ wzrostu i rozwoju |
10/15 |
Umiarkowany wegetatywny |
21/16 |
Intensywny wegetatywny |
30-35/16 |
Generatywny |
Ponad 35 |
Zahamowanie |
Podział traw pod względem wymagań termicznych:
Gatunki jare- w roku wczesnego siewu tworzą pędy kwiatostanowe. W następnych latach 2-3 pokolenia (Życica westerwoldzka, tymotka łąkowa, rajgras wyniosły)
gatunki ozime- w roku siewu wytwarzają tylko pędy wegetatywne. W następnych latach1 pokolenie (wiechlina łąkowa, mozga trzcinowata).
Gatunki półozime- biotypy jare i ozime (życica wielokwiatowa, kubkówka pospolita, wyczyniec łąkowy).
Sposoby rozmnażania się roślinności łąkowej:
Generatywny
Wegetatywny:
- za pomocą pędów nadziemnych- płożących się i rozłogów (mietlica rozłogowa, koniczyna biała).
- za pomocą pędów podziemnych: (krótkich rozłogów- wyczyniec łąkowy, mietlica biaława. Długich rozłogów- perz właściwy, mozga trzcinowata. Kłączy- rdest wężownik. Odrostów korzeniowych- mniszek pospolity).
Krzewienie- zdolność do wytwarzania pędów i pączków znajdujących się w węźle krzewienia, podstawowa cecha biologiczna traw decyduje o wykształceniu i trwałości darni oraz plonowaniu i rozmnażaniu wegetatywnym.
Czynniki wpływające na intensywność krzewienia:
Długość dnia (średnia). Temperatura( 15-20, ustaje >30). Uwilgotnienie. Światło (obsada roślin, rozstaw rzędów). Azot (zasobność siedliska, nawożenie). Gatunek trawy. Stadium rozwojowe roślin.
Zróżnicowanie traw ze względu na intensywność krzewienia:
Silnie krzewiące- życica trwała- do 400 pędów bocznych w kępie.
Średnio krzewiące się- kubkówka pospolita- ok. 150 pędów w kępie.
Słabo krzewiące się- tymotka łąkowa- ok. 70 pędów w kępie.
Konkurencyjność
Konkurencja- oddziaływanie roślin na siebie polegające na współzawodnictwie o środki potrzebne do życia: miejsce, światło, wodę, składniki pokarmowe.
Allelopatia- u roślin łąkowych wpływ jednego gatunku na rosnący razem lub uprawiany po nim inny gatunek, zachodzący na drodze biochemiczno- fizjologicznej. Za pośrednictwem wydzielin korzeniowych (Koliny, blastokloiny) lub związków pochodzących z rozkładu podziemnych lub nadziemnych resztek rośliny (fitotoksyny).
Podział roślin łąkowych pod względem zdolności konkurencyjnej:
Gatunki o dużej zdolności konkurencyjnej- życica trwała i wielokwiatowa, kubkówka pospolita, rajgras wyniosły, koniczyna biała.
0 średniej zdolności konkurencyjnej- wyczyniec łąkowy, stokłosa bezostna, konietlica łąkowa, lucerna nerkowata.
O małej zdolności konkurencyjnej- tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyna biała i białoróżowa.
Właściwości chemiczne
Elementy wartości paszowej runi użytków zielonych:
Zasobność składników pokarmowych, zwłaszcza energii, związków azotowych, mineralnych. Strawność. Smakowitość. Struktura. Występowanie substancji swoistych.
Skład chemiczny traw:
Woda- 75-80%, sucha masa 20-25% (białko ogólne 5-20, włókna surowe 20-30, tłuszcz surowy 1-3, bezazotowe związki wyciągowe 30-50, popiół surowy 5-10)
Funkcje węglowodanów rozpuszczonych w wodzie:
Stanowią podstawowe źródło energii. Zwiększają strawność pasz (przyswajalne w 100%). Zwiększają przyswajalność innych składników pokarmowych np. białka.
Zwiększają smakowitość. Pełnią funkcję antidotum (N-NO3). Wpływają korzystnie na przezimowanie rośliny. Wpływają korzystnie na intensywność odrastania. Stanowią pożywkę dla bakterii kwasu mlekowego.
Optymalne zawartości składników mineralnych w paszy:
Makroelementy: Ca-0,7. Mg-0,2. P-0,3. Si-0,9. K-1,7. Na-0,2.
Mikroelementy:Cu-10. Mn-50. Fe-30-60. Zn-50. Co-0,08. Se-0,1. Mo-1-1,5. J -0,2-1.
Czynniki decydujące o smakowitości paszy: skład chemiczny roślin (zawartość wody, kwasów organicznych, alkaloidów, olejków eterycznych, kumaryny, glukozydów, cukrów, węglowodanów strukturalnych i lignin, składników mineralnych). Właściwości fizyczne roślin (sztywność, owłosienie, udział części martwych). Udział motylkowych i ziół w runi trawiastej. Podatność roślin na zerwanie. Nawożenie mineralne i organiczne (azot, sód, gnojowica). Zwierzęta gospodarskie (gatunek, rasa, wrażliwość na zapach, odchody, przyzwyczajenia, sposób dokarmiania).
Substancje swoiste występujące w roślinach łąkowych: alkaloidy- substancje azotowe niebiałkowe. Glukozydy cyjanogenne- siarkowodór (motylkowate, sorgo). Kumaryna- dwukumarol (nostrzyk, tomka wodna). Garbniki- tarrina (motylkowate). Estrogeny- kumestrol (motylkowate). Patogeny saprofityczne (Arcemonium wenophialum).
Pratotechniczne uwarunkowania produkcji pasz na użytkach zielonych.
Nawożenie UZ:
Źródła zapotrzebowania na składniki pokarmowe na UZ: nawożenie, naturalna żyzność gleby, ścieki i namuły rzeczne, odchody zwierzęce, procesy biologiczne zachodzące w glebie, masa roślinna niewykorzystana pod względem paszowym, opady atmosferyczne.
Ocena zasobności gleb torfowych w azot i potrzeby ich nawożenia:
Zawartość N-NO3 w mg/dm3 gleby |
Wycena zasobności |
Nawożenie |
0-5 |
B. mała |
Intensywne |
5-10 |
Mała |
Niezbyt intensywne |
10-20 |
Średnia |
Umiarkowane |
20-40 |
Średnia |
Umiarkowane |
>40 |
B. duża |
Zbędne |
Wartość nawożenia namułów rzecznych: N=100kg/ha, P= 33kg/ha, K= 183kg/ha, Ca= 250kg/ha.
Efekt symbiozy Rhizobium z roślinami motylkowymi w runi: 1% udziału motylkowych w runi pozwala na oszczędność 3-5kg azotu podawanego w nawozach w przeliczeniu na ha.
Kryteria ustalania potrzeb nawozowych na użytkach zielonych: zasobność gleby jako odzwierciedlenie plonotwórczego potencjału siedliska. Oczekiwana wydajność runi. Sposób użytkowania. Przyswajalność składników pokarmowych przez ruń. Termin stosowania w okresie wegetacji.
Zasady nawożenia azotem: zmniejszenie dawki na glebach torfowych. Maksymalny poziom nawożenia- plon krańcowy 1kg azotu nie mniej niż 10 kg suchej masy (2-3 krotny zysk energii w plonie). Zmniejszenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi. Dzielenie dawki azotu na części (pod odrost max 60-70kg/ha)kryterium nawożenia jest obecność N-NO3 poniżej 0,2% w s.m.
Formy nawozów azotowych na UZ:
- mineralne: saletrzane (saletra wapniowa), saletrzano- amonowe (saletra amonowa, saletrzak, Salmag), mocznik, RSM, agramid, dicyjanoamid.
- organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, wermikompost.
Zasady nawożenia UZ fosforem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi. Stosować jednorazowo jesienią lub wczesną wiosną. Uwzględnić niska przyswajalność fosforu przez rośliny łąkowe 40-60%.
Formy nawozów fosforowych na UZ:
- mineralne: Granulowane superfosfaty prosty, potrójny, magnesowany (na glebach o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym). Mączka fosforytowa (na gleby kwaśne, torfowe).
- organiczne: obornik, kompost.
Zasady nawożenia UZ potasem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowych w runi. Dzielenie dawki potasu (pod odrost max 50kg/ha). Kryterium nawożenia jest obecność potasu na optymalnym poziomie 1,7% w s.m. Uwzględnić luksusową przyswajalność potasu 90-100%. Ograniczyć dawkę na pastwiskach 20kg/ha ze względu na obecność odchodów.
Formy nawozów potasowych na UZ:
- mineralne: sole potasowe (60%), siarczan potasu, kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex.
- organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, kompost.
Nawożenie magnezem: ważne wiosna zwłaszcza na pastwiskach. Głównym źródłem Mg jest wapno magnezowe dostarczone wystarcza na 2-3 lata. Nawożenie siarczanem magnezu najskuteczniej likwiduje niedobory Mg. Nawożenie solą kizerytowo- karnalitową uzupełnia zasobność gleby w ten składnik. Stosowanie Mg w nawozach wieloskładnikowych.
Zasady nawożenia mikroelementami UZ: na pastwiska z niedoborem runi kobalt (0,08-0,1 mg/kg s.m.) aplikować siarczan kobaltu oraz chelat- jako domieszkę do superfosfatu. Gdy w runi jest powyżej 0,1-0,5 mg selenu w kg s.m. należy nawozić pastwiska selenianem sodu. Na zagospodarowanych pomelioracyjnie UZ na glebach torfowych stosować siarczan miedzi.
Wapnowanie UZ:
Celem wapnowania jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości wierzchnich warstw gleby. Optymalny dla wzrostu i rozwoju roślinności łąkowej przedział pH gleby w KCL:
- dla gleb mineralnych 5.5-6
- dla gleb organicznych 4.5-5
Wapnowanie należy zastosować przy pH:
- dla gleb mineralnych <4.5
- dla gleb organicznych < 3.5-4.
Zasady racjonalnego wapniowania UZ: dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy. Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1.5 t CaO/ha. W odstępach, co 6 lat. Częstotliwość stosowania- im lżejsza gleba tym należy częściej wapnować, lecz mniejszymi dawkami. Stosowanie odpowiedniej formy nawozu, ponieważ jest nią węglan wapniowy, a przede wszystkim wapniowo- magnezowy oraz niekiedy siarczan wapniowy. Wybór optymalnego terminu stosowania. Na ogół jest nim okres powegetacyjny- zwłaszcza późną jesienią lub wczesną wiosną. Możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją UZ zwłaszcza z wykorzystaniem metody pełnej uprawy. Nawóz wapniowy- wapń wolno przemieszcza się w głąb gleby- 2-4cz na rok. Rodzaj sprzętu używanego do wapnowania.
Nawożenie organiczne- zasady stosowania gnojowicy na UZ: wysokość dawki wg pobierania składników pokarmowych i intensywności użytkowania oraz warunków pogodowych (w latach wilgotnych wyższe dawki). Dla zachowania właściwego składu florystycznego runi roczne dawki odpowiednio rozcieńczonej gnojowicy (5-6%sm) na wysoko wydajne łąki nie powinny przekraczać 100m3/ha. Przy stosowaniu 20-25m3/ha pod każdy odrost. Na pastwiskach poziom nawożenia gnojowicą musi być odpowiednio mniejszy 50-70m3/ha. Wyższe dawki powodują zwykle obniżenie smakowitości, pogarszające wykorzystanie runi przez pasące się zwierzęta. Najlepszym terminem stosowania gnojowicy jest okres wiosenny- przełom marca i kwietnia. Wykorzystanie azotu dochodzi wtedy do 60%, a potasu do 100%. Podczas gdy latem wykorzystanie azotu wynosi 25-40%, a potasu 60-80%. W okresie wegetacji rozlewać gnojowicę bezpośrednio po wypasie lub skoszeniu runi stosując umiarkowane dawki. Bez obawy zabrudzenia roślin można rozlewać gnojowicę przez 10 dni po skoszeniu runi. Nie należy stosować gnojowicy w okresie jesienno- zimowym. Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem. Właściwe warunki pogodowe: zimno, pochmurno, wysoka wilgotność względna, małe promieniowanie słoneczne, słaby wiatr lub bezwietrznie. Wprowadzać gnojowicę możliwie jak najniżej gleby w postaci dużych kropel lub do gleby poprzez iniekcję. Dostatecznie duży zbiornik 2-2.5m3/SD/miesiąc. Wystarczająco duże możliwości dawkowania jednorazowo 15-30m3/ha. Idealna dokładność rozlewania w kierunku poprzecznym i wzdłużnym. Beczkowozy dostosowane do rodzaju gleb na UZ: wysokość dawki polewowej. Na gleby mineralne najlepiej z przyrządami nacinającymi darń i wprowadzającymi nawóz do gleby. Na organiczne o mniejszej pojemności i zmniejszonym nacisku jednostkowym na darń wprowadzające nawóz do jej wnętrza. Przed napełnieniem beczkowozu należy wymieszać w nim gnojowicę. Nie gnojowicować UZ położonych na terenach podmokłych.
Sposoby ograniczenia emisji amoniaku podczas stosowania gnojowicy na UZ: iniekcja względna lub płytka przy zamkniętej darni >9.5%. Iniekcja płytka przy otwartej darni >80%. Parowe rozlewanie przy otwartej darni 50-80%. Rozcieńczanie wodą 1:3. Deszczowanie w czasie i po stosowaniu tradycyjnym 25-75%. Zakwaszanie gnojowicy pH <5- 70-95%. Zakwaszanie gnojowicy pH 5-6 - 30-80%.
Zasady stosowania gnojówki na UZ (mocznik+ woda): optymalnym terminem stosowania jest późna jesień, wczesna wiosna i zima- jeżeli gleba nie jest zamarznięta. W okresie wegetacji stosować w odpowiednich warunkach pogodowych: zimno ok. 5C , pochmurno, wysika wilgotność względna. Gnojówka pełna ma zawartość s.m. 2.5-3.5%. Roczne dawki nie powinny przekraczać 100m3/ha. Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem. Unikać często stosowania na danej powierzchni UZ z względu na niebezpieczeństwo niekorzystnych zmian w składzie florystycznym.
Znaczenie obornika na UZ- oddziaływanie na ruń:
- nawozowe: dostarcza i wyrównuje dysproporcje składników pokarmowych (makro i mikroelementów). Wpływa na wzrost plonów nie tylko w roku następnym po zastosowaniu lecz następczo w dalszych latach.
- fizyczne: chroni rośliny przed wymarzaniem i suszą. Przedłuża okres wegetacji. Poprawia bilans wilgotności w glebie.
- biologiczne: stabilność składu botanicznego runi. Wzrost udziału roślin motylkowatych drobnonasiennych (koniczyna, konietlica). Zwiększenie masy korzeniowej. Pobudzenie krzewienia się traw, przez co wpływa na zagęszczenie się darni i umożliwia szybsze zamknięcie jej uszkodzeń.
Oddziaływanie obornika na glebę: poprawia fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby. Przyczynia się do aktywacji mikroflory (10-20t/ha) i fauny glebowej- 2t dżdżownic przerabiających 50-60t masy glebowej/ha).
Zasady stosowania obornika na TUZ: najkorzystniejszym terminem na łąki i pastwiska jest listopad bo:
- rośliny są już w stanie spoczynku.
- część azotu w formie amonowej jest absorbowana przez glebę; niska temp. i wilgotna łąka zabezpiecza przed jego ulatnianiu się w powietrzu.
- jesienią i zima do gleby przechodzi ok. 60% potasu, 60% fosforu, 50% azotu.
Dawki obornika 30-40t/ha co 3-4 lata. Dobre efekty daje stosowanie mniejszych dawek na zmianę z nawożeniem mineralnym. Przy stosowaniu dużych dawek- wczesna wiosną zgrabić resztki słomy obornik powinien być przefermentowany i drobny. Nie stosować obornika zbyt wysuszonego.
Pielęgnacja UZ
Znaczenie wałowania UZ: dociskanie warstwy darniowej do podgłębia na glebach organicznych. Wspomaganie darni w regeneracji uszkodzeń po zimie. Wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów (grubołodygowych, baldachowatych, sitów i turzyc). Stymulowanie rozwoju traw i roślin motylkowatych. Poprawa właściwości fizycznych gleby.
Zasady wałowania UZ: najlepiej, gdy gleba zawiera 11-12% powietrza, gdy darń ugina się pod naciskiem stopy, a w śladach brak oznak wilgoci. Najlepsze wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami, które można napełnić wodą, także wały łąkowe poprzecznie żebrowane.
Znaczenia włókowania UZ: wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk, zwłaszcza rozciągnięcie kretowisk powstałych w darni w okresie jesienno- zimowym. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów. Zapobieganie zanieczyszczeniu zielonki ziemią. Korzystny wpływ na regenerację roślin łąkowych w momencie ruszenia wegetacji. Przyczynianie się na pastwiskach do rozcierania się łojniaków.
Zasady włókowania UZ: wiosną, gdy jest początek obsychania kretowisk. Ostatnim momentem wykonania włókowania jest wysokość runi na 10cm. Stosowanie włóki łąkowej lub włóki z metalowych obręczy, starych opon, odwróconych bron, gałęziak.
Znaczenie bronowania UZ: ułatwia dostęp tlenu i pobudza uszkodzoną darń do życia. Usuwa warstwę „filcu” złożona z suchej roślinności po zimie. Rozkrusza i częściowo usuwa warstwę namułów naniesiona z wodą zalewową. Usuwa zamszenia. Niszczy częściowo starą darń przed wykonaniem podsiewu.
Zasady wykaszania niedojadów na pastwiskach: zabieg ten wystarczy przeprowadzić 1-2 razy w sezonie pastwiskowym. Stosować specjalne kosiarki rotacyjne ścinające pozostawione elementy runi na wysokości 9-10cm i rozrzucające części na powierzchni pastwiska.
Gospodarowanie wodą na UZ:
Podział roślin łąkowych w zależności od wymagań wodnych:
- wymagające największej wilgotności gleby- 95% pojemności wodnej (mozga trzcinowata, wiechlina błotna, wyczyniec łąkowy, mietlica biaława, groszek łąkowy, komonica błotna, koniczyna biało-różowa).
- wymagające średniej wilgotności gleby- 85% pojemności wodnej (życica trwała, wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, konietlica łąkowa, koniczyna łąkowa i biała).
- wymagające niskiej wilgotności gleby- 70% pojemności wodnej (wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, komonica zwyczajna, lucerna sierpowata).
- wymagające najniższej wilgotności gleby 55-65% pojemności wodnej (rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona).
Termin i częstotliwość zbioru odrostów runi na UZ wpływa na skład chemiczny pasz.
Renowacja UZ
Wymagania jakości pasz dla krów o różnej wydajności mlecznej:
wyszczególnienie |
dzienna dawka mleka w kg |
||
|
10 |
20 |
35 |
pobieranie sm (kg) |
13 |
16,5 |
21,5 |
zawartość białka (%) |
13 |
14 |
16 |
zawartość NEL (MJ) |
5,4 |
6,3 |
6,9 |
zawartość włókna (%) |
około 18% |
||
Przyczyny degradacji UZ:
- czynniki siedliskowe- niezależne od użytkowania (susze, zalewy w nietypowym czasie i siedlisku, niekorzystne warunki w okresie zimy, dziki, norniki).
- błędy w użytkowaniu: nadmiar lub brak nawożenia mineralnego zwłaszcza azotem, nieumiejętne stosowanie gnojowicy, stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu, nieodpowiednia wysokość i częstotliwość koszenia runi, zła gospodarka pastwiskowa.
Strategie i metody renowacji UZ:
- renowacja runi pierwotnej- nawożenie, herbicydy, pielęgnacja i użytkowanie.
- częściowa renowacja darni- podsiew.
- pełna renowacja darni- siew bezpośredni, pełna uprawa.
Warunki określające stosowanie strategii kierowania runią pierwotną w renowacji UZ:
- ruń zachowuję zdolność reagowania na składniki pokarmowe zawarte w nawozach.
- brak w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczania za pomocą herbicydów.
- dobre uwilgotnienie gleby.
Warunki określające stosowanie częściowej renowacji darni UZ:
- udział wartościowych traw w runi > 50%, w tym traw niskich > 20%.
- bark w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczania za pomocą herbicydów.
- darń z dużą ilością pustych miejsc.
- dobre uwilgotnienie gleby.
Warunki określające stosowanie całkowitej renowacji darni UZ:
- niewielki udział wartościowych traw i motylkowatych w runi
- udział uporczywych i trujących chwastów łąkowych oraz sitów i turzyc kępiastych w runi > 40%.
- udział śmiałka darniowego w runi > 20%.
- gleba wyjałowiona silnie zakwaszona.
- zagospodarowania UZ po wykonaniu melioracji.
Technika stosowania herbicydów w zwalczaniu chwastów na UZ:
- tradycyjne (herbicydy selektywne i ich mieszanki, pochodne fenoksykwasów, Fernando, Chwastox).
- proekologiczna (herbicydy nie selektywne- Roundup
Łączenie stosowania herbicydów z innymi metodami renowacji (nawożenie, podsiew).
Czynniki decydujące o powodzeniu podsiewu: siedlisko, termin podsiewu, dobór gatunków i odmian hodowlanych, konkurencyjność darni pierwotnej, technika podsiewu, pielęgnacja runi po wschodach.
Siedlisko: uwilgotnione, zaopatrzone w składniki pokarmowe, rozluźnienie darni, usunięcie filcu, typ gleby.
Termin siewu: wczesnowiosenny, późnoletni.
Termin podsiewu determinuje warunki wilgotnościowe gleby i konkurencyjność darni pierwotnej.
Dobór gatunków do podsiewu:
- trawy o szybkim tempie początkowego wzrostu i rozwoju: życica trwała, wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły.
- rośliny motylkowate: koniczyna biała, łąkowa i szwedzka (biało-różowa).
- zioła łąkowe: kminek zwyczajny, babka lancetowata, krwawnik pospolity.
Cechy odmian hodowlanych traw wykorzystywanych w podsiewie:
- zdolność szybkiego ukorzeniania w starej darni.
- odporność na niedobór światła w początkowym etapie wzrostu i rozwoju.
- odporność na większe stężenie CO2 w okresie wschodów.
- odporność siewek na porażenia przez choroby i szkodniki.
- duża konkurencyjność.
Konkurencyjność darni pierwotnej:
- pośrednia
- bezpośrednia- allelopatia
Fitotoksyny z martwych i żywych korzeni wiechliny łąkowej, kłosówki miękkiej, wełnistej, mniszka pospolitego hamują kiełkowanie nasion i rozwój siewek gatunków podsiewanych.
Sposoby obniżania konkurencyjności darni pierwotnej:
- mechaniczne: niskie koszenie runi, intensywny wypas, uszkodzenie darni (brona talerzowa, glebogryzarka).
- chemiczne: herbicydy totalne w mniejszych stężeniach (Roundup), herbicydy selektywne (Asulox, Fernando), desykanty (Reglone), fitohormony.
Podsiew tradycyjny- wprowadzenie nasion na powierzchnię UZ bez próby ich precyzyjnego umiejscowienia w darni, najczęściej po częściowym mechanicznym lub chemicznym jej uszkodzeniu. Metody: ręcznie, siewnikiem zbożowym, rzutowo, rozsiewaczem nawozów mineralnych, aplikatorem gnojowicy.
Podsiew nowoczesny- wprowadzenie nasion bezpośrednio w darń UZ z wykorzystaniem specyficznych maszyn zwanych siewnikami darniowymi.
Systemy nowoczesnego podsiewu:
- rotacyjne oparte na gryzakowaniu darni: glebogryzakowy, parowy.
- szczelinowe oparte na rozrywaniu darni: sprężynowo-zębowy, kultywatorowy, redlinowy.
Szczelinowe oparte o nacinanie darni: talerzowy, nożowy.
Pielęgnacja runi po wschodach:
Koszenie pielęgnacyjne, nawożenie pielęgnacyjne azotem, koszenie pierwszego odrostu, umiarkowany wypas kolejnych odrostów, deszczowanie.
Najważniejsze elementy metody pełnej uprawy:
Pocięcie starej darni, głęboka orka z krojem talerzowym i dokładnym odwróceniem skiby, nawożenie makroskładnikami, ewentualne wapnowanie, zabiegi doprowadzające glebę do siewu, siew nasion, pielęgnacja powschodowa.
Najważniejsze elementy metody siewu bezpośredniego.
Chemiczne zniszczenie starej darni, usunięcie nadmiaru zeschłej biomasy, nawożenie makroskładnikami lub wapnowanie, siew nasion siewnikiem darniowym, pielęgnacja powschodowa.
Cechy dobrej mieszanki nasiennej:
- skład gatunkowy dostosowany do siedliska i kierunku użytkowania.
- wykorzystywanie odmian o wysokiej wartości użytkowej.
- nasiona o wysokich parametrach jakościowych.
- skład mieszanki zgodny z informacją z etykiety.
Zalety użytkowania pastwiskowego:
- ruń pastwiskowa stanowi źródło pełnowartościowej paszy pod względem pokarmowym.
- żywienie dostosowane do specyfiku fizjologii trawienia przeżuwaczy
- wysoka produktywność zwierząt z paszy podstawowej
- brak ujemnych zmian jakościowych w paszy
- najniższe koszty produkcji paszy
- ułatwienia w organizacji pracy i oszczędność czasu pracy
- możliwość wykorzystania UZ na nie nadających się do koszenia oraz odrostów zbyt niskich
- zdrowy sposób chowu zwierząt, mniejsza jałowość oraz podatność na choroby nóg i wymion
- czas na remont, sprzątanie budynków inwentarskich w określonych warunkach możliwość chowu bez obór
- ograniczenie nakładów związanych z nawożeniem w gospodarstwie
- uzyskanie zbitej darni, ważnej zwłaszcza w ochronie krajobrazu rolniczego
- poprawa aspektu krajobrazowego terenów rolniczych.
Wady użytkowania pastwiskowego:
- lokalizacja pastwisk dla krów mlecznych w pobliżu obór do 1,5km.
- wysokie wymagania odnośnie organizacji wypasu.
- wyższe w porównaniu do koszenia straty paszy (niedojady).
- możliwość zachorowania na specyficzne dla żywienia pastwiskowego choroby.
- zagrożenia dla zwierząt wynikające z obecności owadów
- ograniczają możliwość wypasu powierzchni zbyt uwilgotnionych
- stres związany z ekstremalnymi zmianami pogody
- koncentracja wcieleń w okresie jesiennym przy codziennym wypasie krów
- wyższe nakłady w razie konieczności izolacji pojedynczych zwierząt
- braki nawozów organicznych niezbędnych do nawożenia GO w gospodarstwie.
Stały dostęp do wody jest nieodłącznym elementem wypasu krów mlecznych na pastwisku
Pastwiska dla koni: większa powierzchnia kwatery, wyraźne ograniczenia z rur, możliwość ruchu, pasza.
Zalecana wysokość runi w systemie wypasu ciągłego:
- owce (wiosna, lato) 4-5cm
- owce (jesień) 6-8cm
- krowy zasuszone 6-8cm
- opasy 6-8cm
- krowy mamki 7-9cm
- krowy mleczne 7-10cm
Dojrzałość pastwiskowa runi w wypasach rotacyjnych- stan runi w którym wysokość wynosi 18-23cm, a plon zielonki waha się w granicach 7-9t/ha.
1 cm zmierzony herbometrem = 1dt s.m./ha
W runi pastwiskowej jest ok. 20% s.m.
Produkcja siana
Przyczyny powstawania strat w procesie suszenia siana:
- w runi świeżej oraz w runi przewiędniętej o zawartości s.m. do60%- oddychania roślin
- w runi o zawartości s.m. >60%- wymywanie składników pokarmowych przez deszcz a nawet rosę, mechaniczne obłamywanie i wykruszania się najwartościowszych, delikatnych części roślin, procesy fermentacyjne związane z działalnością bakterii i grzybów.
Czynniki decydujące o szybkości suszenia siana:
- agregatownie kosiarek ze zgniataczami pokosów
- roztrząsanie pokosów natychmiast po skoszeniu
- wielkość plonu,
- poziom nawożenia azotem
- gatunek i odmiana roślin łąkowych
Sposoby suszenia siana:
- przy wykorzystaniu naturalnych czynników suszących (słońca, wiatru)- na pokosach, na specjalnych przyrządach (płotki szwedzkie, zwyczajne, kozły, daszki, ostwie, rogale)
- za pomocą urządzeń mechanicznych po częściowym wysuszeniu na łące poprzez działanie: zimnym powietrzem, podgrzanym powietrzem.
- przy wykorzystaniu naturalnych czynników suszących w połączeniu z urządzeniami mechanicznymi: stosowanie kolektorów w pomieszczeniach o prostej konstrukcji.
Wilgotność siana a jego przydatność do przechowywania:
- poniżej 16%- brak pleśni, w pełni przydatne.
16-20%- możliwe pleśnienie, małe zagrzanie, częściowo przydatne.
21-25%- średnie i silne pleśnienie, silne zagrzanie, możliwe samozapalenie, nie przydatne.
Ponad 25%- sine pleśnienie i zagrzanie, możliwe samozapalenie, nieprzydatne.
Produkcja suszu:
- Szybkie usunięcie wody z roślin w warunkach działania wysokich temperatur w suszarniach.
- Minimalne straty (wysoka jakość na poziomie pasz treściwych).
- Wysokie koszty inwestycyjne (suszarnia) i eksploatacyjne (paliwo).
- Wysokie nawożenie azotem i wielokrotny zbiór runi.
- Zbiór we wczesnych fazach rozwojowych, przed kłoszeniem traw.
- Zawartość białka minimalnie 18%, strawność powyżej 70%.
Przemienne użytki zielone- użytki zielone krótkotrwałe. Monokulturowe lub mieszane zasiewu traw i motylkowatych na GO, wchodzące na pewien czas do płodozmianu.
W gospodarowaniu polowym wyróżnia się 2 okresy: darniowy (2-3 lata) i polowy.
Specyfika przemiennych UZ: wysoka wydajność (ponad 10t Sm/ha i 45t zielonki/ha). Zdolność produkcyjnego wykorzystania wysokich dawek nawożenia azotem. Uzyskiwanie paszy prymy przez okres wegetacji. Dogodniejszy rokad prac związanych z uprawą i zbiorem. Dobre stanowisko w płodozmianie. Korzystne oddziaływanie na glebę, poprawa struktury gruzełkowatej i stosunków wodnych gleby, zwiększenie zasobności w składniki pokarmowe, wzbogacanie w próchnicę, uaktywnianie życia biologicznego. Przeciwdziałanie zmęczeniu ziemi. Funkcja fitosomatyczna- przeciwdziałanie wypłukiwaniu związków azotu, zwłaszcza azotanów w głąb gleby oraz ich migracja do wód.
Gatunki roślin łąkowych przydatne na przemienne UZ: życica wielokwiatowa, westerwoldzka, mieszańcowa, życica trwała- tetraploidalna, stokłosa uniolowata, festulolium, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, lucerna siewna, mieszańcowa, koniczyna łąkowa, biała, perska.
Mieszanki na przemienne UZ: pojedyncze gatunki (odmiany), mieszanka kilku gatunków traw, mieszanki kilku odmian (hodowlanych) w obrębie jednego gatunku, mieszanki motylkowo-trawiaste.
Korzyści uprawy mieszanek motylkowo-trawiastych w porównaniu z kukurydzą:
|
mieszanka |
kukurydza |
zagrożenia erozyjne |
nie występuje |
wysokie |
chemiczna ochrona roślin |
zbędna |
konieczna |
nawożenie mineralne |
nie koniecznie |
koniecznie |
stosowanie gnojowicy |
do 4 SD/ha |
do 2 SD/ha |
wymywanie azotanów |
małe |
duże |
struktura gleby |
dobra |
zagrożona |
bilans próchnicy |
pozytywny |
negatywny |
Wykorzystanie przemiennych UZ: kośne do bezpośredniego spasania lub jako surowiec na kiszonkę. Pastwiskowe- krótkotrwałe pastwiska polowe (brak pasożytów zwierzęcych).
Różnorodność mikroflory oraz aktywność mikrobiologiczna w kiszonce:
Bakterie kwasu mlekowego- kwas mlekowy- dobry zapach.
Clostridium- kwas masłowy (nieprzyjemny zapach), białko- NH3- ograniczone potrzeby.
Crinterobakterie- kwas octowy- ostry zapach.
Bakterie rozkładu białkowego- białko- NH3- gnilny zapach.
Drożdże- aerobowy rozkład z O2 (- straty, zagrzewanie), alkohol bez O2 (-Zapach alkoholu).
Pleśnie- pleśnienie- ograniczone pobieranie, toksyny.
Podstawowe fazy kiszenia: tlenowa, właściwej fermentacji, stabilność kiszonki, wybierania kiszonki.
Warunki prawidłowego rozwoju bakterii kwasu mlekowego: odpowiednia zawartość s.m. (30-35%), odpowiednia zawartość cukrów, warunki beztlenowe.
nie przewiędniętej 40-50% s.m.
Rodzaje kiszonek: z runi świeżej- 15-20% s.m., z runi przewiędniętej 30-35%s.m., z runi sil
Straty składników pokarmowych przy kiszeniu runi łąkowej:
W polu- oddychanie roślin, podsuszenie, zbiór- 3 do 7%.
W procesie fermentacji- oddychanie, CO2- ok. 4%.
W wypływającym soku do 7%.
W skutek wtórnej fermentacji- pleśnienia- straty powierzchniowe do 25%.
Czynniki decydujące o jakości kiszonek:
Podatność surowca na zakiszanie- zawartość cukrów, pojemność buforowa- obniża pH, zdolność zobojętniania ma białko, zawartość s.m.- stopień przewiędnięcia, zanieczyszczenie ziemią, występowanie bakterii kwasu mlekowego.
Technika zakiszania- rozdrabnianie surowca, ubicie i gęstość paszy, czas napełniania pryzmy lub silosa, dodatki kiszonkarskie, przykrycie lub owinięcie.
Zarodniki Clostridium występują w glebie powodując fermentację kwasu masłowego w kiszonce.
Przyczyny pogarszania się jakości kiszonek: rozwój grzybów pleśniowych (dostęp tlenu), fermentacja kwasu masłowego (zanieczyszczenie ziemią), procesy gnilne (dostęp tlenu i zbyt duże uwilgotnienie), fermentacja kwasu octowego (wolny przebieg kiszenia), fermentacja alkoholowa (wtórna fermentacja na skutek dostępu tlenu i działalności drożdży).
Ciągi technologiczne produkcji kiszonek z runi przewiędniętej: zbieracz pokosów- pryzma, silos. Sieczkarnia + przyczepa transportowa- pryzma, silos. Prasa rolująca + owijarka- baloty cylindryczne. Prasa kostkująca- pryzma z kostek.
Ekonomiczne uwarunkowania produkcji pasz na UZ: koszty jednostkowe produkcji plonu, energii, białka. Koszty końcowe nawożenia. Konkurencyjność w stosunku do innych pasz. Stosunek wartości uszlachetniania do kosztów produkcji w aspekcie procesu degradacji UZ. Relacja wartości progowych w technologiach produkcji zwierzęcej opartych o pasze z UZ do cen surowców rynkowych. Czynnik limitujący produkcję pasz. Skala produkcji pasz.
Możliwości obniżania kosztów produkcji pasz z UZ: substytucja wysokoenergetycznych nakładów dostarczanych z zewnątrz mechanizmami zawartymi w ekosystemach. Racjonalizacja procesów produkcji. Postęp biologiczny.
Znaczenie roślin motylkowych obniżaniu kosztów produkcji pasz na UZ: powiększenie wykorzystania motylkowych, w szczególności koniczyny białej w produkcji pasz pozwoli na oszczędność w nakładach na nawożenie azotem i i zakup koncentratów w wysokości 4 mld. Euro rocznie.
Konkurencyjność w stosunku do innych pasz: związana jest z brakiem kosztów alternatywnego użytkowania ziemi na TUZ.