POLITYKA KURSOWA I JEJ WPŁYW NA GOSPODARKĘ

wyk. Agnieszka Kwiatkowska

Jednym z narzędzi ogólnej polityki ekonomicznej państwa jest polityka kursowa za prowadzenie której odpowiedzialny jest zazwyczaj bank centralny danego kraju. Ponadto stanowi istotny element szeroko pojmowanej polityki pieniężnej. Od niej w dużym stopniu zależy stabilność cen i pieniądza, bowiem zmiany kursów walutowych mają istotne skutki makroekonomiczne. Jedną z definicji mówi że: polityka kursowa- to świadoma polityka państwa (odpowiednich władz monetarnych) zmierzająca do obniżenia lub podwyższenia ceny waluty narodowej wyrażonej w walutach innych krajów.

Polityka kursowa do realizacji swojej funkcji wykorzystuje instrumenty zarówno o charakterze rynkowym jak i administracyjnym, wybór odpowiedniego instrumentu wiąże się głównie z przyjętym przez dany kraj systemem walutowym. Do instrumentów o charakterze rynkowym zaliczamy: proste interwencje walutowe, swapy walutowe. Przy czym zakup waluty obcej - osłabia walutę krajową, sprzedaż waluty obcej - wzmacnia walutę krajową. Instrumentami administracyjnymi polityki kursowej są natomiast: modyfikacje parytetu (dewaluacja, rewaluacja), ograniczenia walutowe.

Podstawowym jednak narzędziem polityki kursowej jest w systemie kursów stałych rewaluacja i dewaluacja waluty zaś w systemie kursów płynnych aprecjacja i deprecjacja waluty. W systemie kursów stałych w zależności od sytuacji na rynku międzynarodowym i od stanu jego rezerw dewizowych odpowiednie władze monetarne przeprowadza rewaluację, czyli jednorazowe podwyższenie kursu waluty krajowej wobec innych walut bądź dewaluację, czyli jednorazowe obniżenie kursu waluty krajowej wobec innych walut. W systemach kursów płynnych kurs waluty krajowej kształtuje się na rynku walutowym wskutek podaży i popytu na tę walutę. Przewaga popytu nad podażą powodująca wzrost wartości waluty krajowej względem walut zagranicznych oraz oznaczająca wzrost siły nabywczej waluty skutkuje aprecjacją waluty. Natomiast przewaga podaży nad popytem powodująca spadek wartości waluty krajowej względem walut zagranicznych oraz oznaczająca spadek siły nabywczej waluty skutkuje deprecjacja waluty.

Charakter prowadzonej przez dany kraj polityki kursowej zależy od wielu czynników o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym. Wśród czynników zewnętrznych istotną rolę odgrywa przynależność do międzynarodowych organizacji gospodarczych i finansowych ustalających m.in. wspólne zasady polityki kursowej dla swoich członków. Z czynników o charakterze wewnętrznym należy wymienić założenia polityki monetarnej i budżetowej, określające zakres swobody manewru dla polityki kursowej, zdeterminowanej stanem gospodarki wewnętrznej. Jego podstawowymi kierunkami są: PKB, tempo inflacji, Stopa %, deficyt budżetowy

Możliwości autonomicznego prowadzenia przez dany kraj polityki kursowej (rodzaju tej polityki i możliwości jej stosowania) determinuje przyjęty przez niego system kursu walutowego (reżimu kursowego), który definiowany jest jako zbiór zasad i narzędzi określających możliwe zmiany kursu walutowego oraz możliwości i zakres wpływu banku centralnego na poziom kursów walutowych.

Literatura ekonomiczna stosuje najczęściej podział systemów kursu walutowego (oparty na zaobserwowanym poziomie zmienności kursów i rezerw walutowych) na system kursów arbitralnych (sztywnych), system kursów stałych i system kursów zmiennych.

Kurs arbitralny jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze monetarne wobec pieniądza innego kraju i nieulegająca zmianą w dłuższym okresie. Funkcjonowanie kursu arbitralnego wymaga, więc od narodowych władz monetarnych utrzymywania kursu waluty krajowej w stosunku do wybranej waluty zagranicznej lub wiązki takich walut na stałym niezmiennym poziomie. W systemie kursów arbitralnych dokonywanie interwencji na rynku walutowym przez odpowiednie władze monetarne jest bardzo częste ze względu na konieczność utrzymywania kursu waluty danego kraju na stałym poziomie. W systemie tym wyklucza się w pełni możliwość istnienie zmian kursu walutowego w sytuacji nadwyżki bądź deficytu bilansu płatniczego. Sztywny kurs walutowy powoduje również wzrost podatności waluty krajowej na spekulacje na międzynarodowym rynku walutowym.

W systemie kursu stałego, kurs walutowy może się wahać w stosunku do kursu centralnego w pewnych dopuszczalnych granicach określonych przez bank centralny (np. +/- 2%). W tym systemie bank centralny jest zatem bezpośrednio zaangażowany w utrzymanie kursu rynkowego w ustalonym dopuszczalnym przedziale wahań. W systemie, gdy popyt na zagraniczną walutę przekracza jej podaż w kraju i kurs waluty krajowej obniża się do najniższego dopuszczalnego poziomu wahań bank centralny jest zobligowany do interwencji na rynku walutowym, wykorzystując swoje oficjalne rezerwy do zwiększenia podaży zagranicznej waluty na rynku krajowym. W sytuacji przeciwnej zmuszony jest do zakupu zagranicznej waluty za walutę krajową.

Natomiast w systemie kursów zmiennych kurs waluty danego kraju jest zdeterminowany przez podaż i popyt na tę walutę kształtująca się na wolnym rynku. W systemie kursów zmiennych możemy mieć do czynienia z tzw. brudnym kursem zmiennym lub z czystym kursem zmiennym. W systemie brudnych kursów zmiennych (kurs zmienny kierowany) kursy walutowe kształtują się nie tylko pod wpływem popytu i podaży na daną walutę, ale na kursy walutowe oddziałują również władze walutowe poprzez interwencje na rynku walutowym. W systemie kursów zmiennych niekierowanych (czysty kurs zmienny) kurs walutowy może zmieniać się bez żadnych ograniczeń pod wpływem podaży i popytu na daną walutę. Władze walutowe w ogóle nie interweniują w tym systemie na rynku walutowym.

W praktyce gospodarczej na świecie systemy kursów arbitralnych i system kursów zmiennych nigdy nie występowały i nie występują w czystej postaci. Istniały natomiast różnego typu kombinacje tych systemów. W kilku ostatnich latach obserwuje się wyraźną tendencję do przechodzenia przez większość krajów z systemów mniej lub bardziej sztywnych na mechanizmy bardziej elastyczne, pozbawiające kurs walutowy nadmiernej i mało wiarygodnej sztywności.

MFW wyróżnia siedem reżimów kursowych, biorąc pod uwagę rodzaj przyjętego i ogłoszonego przez dany kraj systemu kursowego. Systemy te wymieniono poniżej w kolejności od najmniej do najbardziej elastycznego:

- kurs centralny w stosunku do jednej waluty: w tym systemie bank centralny utrzymuje kurs waluty krajowej w stosunku do określonej innej waluty na stałym poziomie rzadko zmieniając parytet;

- złożony kurs centralny, w tym systemie bank centralny utrzymuje kurs waluty krajowej w stosunku do koszyka walut na stałym poziomie;

- limitowana płynność w stosunku do jednej waluty; w tym systemie kurs waluty krajowej jest utrzymywany w stosunku do wybranej waluty obcej w obrębie określonego przedziału wahań;

- limitowana płynność w stosunku do walut krajów objętych umową współpracy; system ten był stosowany w Mechanizmie Kursów Walutowych (ERM) funkcjonującym w ramach Europejskiego Systemu Walutowego, a polegał na stosowaniu kursów centralnych pomiędzy walutami krajów należących do systemu i kursów płynnych pomiędzy tymi walutami a walutami krajów spoza systemu;

- większa płynność przez dostosowanie kursu walutowego do wskaźnika; w tym systemie kurs waluty jest mniej lub bardziej automatycznie dostosowywany do zmian wybranych wskaźników. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem jest przy tym efektywny realny kurs walutowy, odzwierciedlający zmiany stopy inflacji w stosunku do głównych partnerów handlowych;

- większa płynność przez stosowanie kierowanego kursu zmiennego w tym systemie bank centralny ustala poziom kursu walutowego, lecz występują jego częste zmiany. Następnie tu również dostosowywanie (nie automatyczne) poziomu kursu walutowego do wybranych wskaźników, którymi mogą być np. sytuacja w bilansie płatniczym, czy też zmiany poziomu rezerw walutowych;

- pełna płynność przez stosowanie kursu nieograniczenie zmiennego; w tym systemie kurs walutowy zdeterminowany jest wyłącznie przez siły rynkowe (podaż i popyt).

Natomiast biorąc pod uwagę faktyczną zmienność kursów walutowych oraz sposób ustalania kursów walutowych wyróżnia się w praktyce następujące reżimy kursowe:

Rys. 1. Rodzaje systemów kursów walutowych we współczesnej gospodarce światowej

Źródło: Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, 2008, s. 133.

W systemie twardych kursów stałych bez krajowego środka płatniczego (np. formalna dolaryzacja, formalna euroizacja) używa się waluty obcej, jako prawnego środka płatniczego w danym kraju. Dolaryzacja oraz euroizacja związane są zatem z pełnym zrzeczeniem się niezależności krajowych władz monetarnych w kwestii prowadzonej polityki monetarnej na rzecz kraju, którego waluta pełni funkcję środka płatniczego na obszarze danego kraju.

Natomiast w systemie kursowym określanym jako unia monetarna uczestnicy tego systemu dzielą się tym samym środkiem płatniczym. Przynależność do tego systemu oznacza zatem zrzeczenie się autonomii w zakresie prowadzonej polityki monetarnej w danym kraju.

Trzeci system kursowy zaliczany do twardego kursu stałego, czyli porozumienia walutowe opiera się na prawnym zobowiązaniu krajowych władz monetarnych do utrzymania własnej waluty w stosunku do waluty obcej w systemie kursów stałych. Dodatkowo umowa przewiduje ograniczenie w stosunku do krajowych władz monetarnych w kwestii emisji waluty krajowej w celu wypełnienia swoich zobowiązań prawnych. W tym przypadku krajowa waluta pozostaje „w cieniu” za zagranicznymi aktywami, eliminując tradycyjne funkcje banku centralnego, takie jak prowadzenie polityki monetarnej oraz pożyczkodawca ostatniej instancji.

W ramach umownego kursu stałego dany kraj utrzymuje kurs własnej waluty w systemie kursów stałych w stosunku do innej waluty lub koszyka walut, przy czym koszyk walut jest tworzony z walut głównych partnerów handlowych danego kraju. Kursy walut mogą się zmieniać w wąskim przedziale wahań (+/- 1% w stosunku do kursu centralnego) lub maksymalna i minimalna wartość kursu walutowego pozostają w wąskim przedziale wahań (+/- 2%) przez ostatnie trzy miesiące. Władze monetarne zobowiązane są w tym przypadku do podejmowania interwencji bezpośrednich (zakup/sprzedaż waluty zagranicznej za walutę krajową) i pośrednich (za pomocą polityki stóp procentowych lub wprowadzając ograniczenia dewizowe) n rynku walutowym w celu utrzymania kursu walutowego na stałym poziomie.

W systemie stałych kursów pełzających w przód lub w tył kurs waluty krajowej jest stały i dostosowywany stopniowo w stosunku do jednej waluty lub koszyka walut w odpowiedzi na zmiany pewnych wskaźników ilościowych, np. takich jak różnice w stopach inflacji między krajem i głównymi partnerami handlowymi danego kraju, różnice między planowanymi stopami inflacji a ich faktycznymi poziomami u głównych partnerów handlowych kraju, itd.

Różnica między kursem pełzającym w przód i kursem pełzającym w tył polega na tym, że przy pełzaniu w przód następuje ono w celu odzwierciedlenia zmiany stopy inflacji w kursie walutowym danego kraju. Natomiast w kursie pełzającym w przód pełzanie wynika z dostosowania kursu walutowego do poziomu ustalonego przyszłego kursu walutowego lub z ustanowienia kursu walutowego poniżej prognozowanej różnicy w stopach inflacji.

W systemie kursów stałych z poziomym pasmem wahań kursy walutowe mogą się zmieniać w przedziale minimum +/- 1% wokół formalnego lub faktycznego kursu centralnego. Władze monetarne danego kraju zobowiązane są do utrzymywania kursu w ustalonym przedziale wahań za pomocą interwencji pośrednich i bezpośrednich na rynku walutowym. Stopień autonomii władzy monetarnej w zakresie prowadzonej polityki monetarnej jest tym większy, im szerszy jest dopuszczalny korytarz zmian kursów walutowych.

W systemie kursów stałych z pełzającym pasmem wahań w przód lub w tył kurs walutowy jest utrzymywany w przedziale wahań minimum +/- 1% w stosunku do kursu centralnego, który jest okresowo dostosowywany do poziomu ustalonego kursu walutowego lub w odpowiedzi na zmianę pewnych ilościowych wskaźników ekonomicznych. Różnica między pełzającym pasem wahań w przód i w Tyl jest analogiczna jak w przypadku systemu stałych kursów walutowych pełzających w przód i w tył.

Natomiast w systemie kierowanych kursów płynnych władze monetarne wpływają na zmiany kursu walutowego poprzez interwencje na rynku walutowym w celu przeciwstawienia się długoterminowemu trendowi kursu walutowego. Wskaźniki decydujące o konieczności podjęcia interwencji są uznaniowe (np. sytuacja w bilansie płatniczym, poziom rezerw walutowych), a dostosowanie może nie być autonomiczne.

Natomiast w systemie kursów nieograniczenie płynnych kurs walutowy jest zdeterminowany przez siły rynkowe, a władza monetarna nie może w jakikolwiek sposób wpływać na poziom tego kursu.

Zmiany kursu waluty krajowej poprzez stosowanie przez odpowiednie władze instrumentów polityki kursowej takich jak np. modyfikacje parytetu czy ograniczenia dewizowe rodzą bezpośrednie i pośrednie skutki dla gospodarki zwłaszcza wpływają na poziom inflacji, bilans płatniczy i handlowy a także wzrost gospodarczy danego kraju.

Wpływ polityki kursowej na inflację zależy w dużym stopniu od posiadanego przez dany kraj systemy kursowego, gdyż inne skutki w tym zakresie wywołuje posiadanie kursu stałego a inne płynnego. Należy jednak zaznaczyć, że z doświadczenia minionych lat wynika, iż kraje posiadające system stałych kursów walutowych charakteryzują się niższą i mniej zmienną stopą inflacji niż kraje o kursach płynnych.

W związku z tym w systemie kursów płynnych skutkiem bezpośrednim deprecjacji jest wzrost cen importowych półproduktów wykorzystywanych do produkcji krajowej, jak też wzrost cen importowanych wyrobów gotowych. Natomiast skutkami pośrednimi są wzrost krajowego popytu na towary substytucyjne w stosunku do importowanych oraz wzrost popytu zagranicznego na towary eksportowe. W efekcie wszystkie wymienione powyżej skutki deprecjacji prowadzą do ogólnego wzrostu poziomu cen w kraju a więc wzrostu inflacji.

Odmienne skutki w stosunku do omówionych powyżej wynikają z aprecjacji waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Skutki bezpośrednie aprecjacji to spadek cen importowych półproduktów wykorzystywanych do produkcji krajowej oraz cen importowanych wyrobów gotowych. Natomiast skutki pośrednie aprecjacji to spadek krajowego popytu na towary eksportowane. W konsekwencji skutki pośrednie i bezpośrednie aprecjacji waluty krajowej prowadzą do ogólnego spadku poziomu cen w kraju, czyli spadku inflacji.

Natomiast system kursów stałych może przyczyniać się do spadku inflacji w danym kraju poprzez zwiększoną dyscyplinę w obrębie polityki monetarnej i wzbudzanie większego zaufania do waluty krajowej. Może być zatem ważnym narzędziem polityki antyinflacyjnej. Podwyższenie kursu waluty krajowej przez odpowiednie władze monetarne (rewaluacja waluty) ma dwa główne cele dążenie do zmniejszenia inflacji i ograniczenia rezerw płatniczych, które to cele są ze sobą ściśle powiązane. Nadwyżka bilansu płatniczego oddziałuje bowiem na nasilenie tendencji inflacyjnych. Uzyskiwane za granicą środki płatnicze odsprzedawane państwu za walutę krajową są w tym przypadku większe od środków płatniczych nabywanych przez importerów. W efekcie na rynku powstaje nadwyżka pieniądza krajowego kreującego popyt zwiększony w stosunku do podaży towarów i usług, a w konsekwencji rośnie inflacja. Występuje to oczywiście tylko w przypadku ożywienia gospodarczego. Gdy koniunktura jest słaba, więc w warunkach dużego bezrobocia i niewykorzystanych mocy produkcyjnych, dodatnie saldo bilansu płatniczego pełni funkcję pozytywną, kreuje bowiem dodatkowy popyt, zwiększa produkcję i zatrudnienie.

Skutki dewaluacji waluty krajowej są podobne do skutków, jakie wywołuje deprecjacja waluty. Obniżenie kursu waluty krajowej prowadzi do wzrostu cen towarów importowanych m.in. wykorzystywanych do produkcji krajowej, co z kolei powoduje, że ceny towarów krajowych również ulegają podwyżce w konsekwencji inflacja przeniesie się na całą gospodarkę. Rośnie również popyt na eksport, który wywołuje potrzebę przesunięcia środków produkcji z produkcji przeznaczonej na rynek krajowy. Tym samym ceny czynników produkcji związane z produkcją na eksport muszą być wyższe niż przed dewaluacją.

Rozważając wpływ polityki kursowej na bilans handlowy również musimy rozróżnić skutki wywołane przez system kursów stałych i przez system kursów zmiennych. Płynny kurs walutowy wywołuje zwiększenie stopnia niepewności (ryzyka zmian kursu walutowego) w obrotach gospodarczych z zagranicą. Kurs walutowy podlega bowiem silnym wahaniom i przedsiębiorcom trudno jest ustalić opłacalność transakcji zawieranych z podmiotami zagranicznymi. Równocześnie system zmiennych kursów walutowych powoduje, iż transakcje w dużym stopniu zaczynają być dokonywane w celu osiągnięcia zysku wynikającego z różnic kursowych. Niepewność w systemie kursów zmiennych dotycząca kursów walutowych zwiększa m.in. koszty funkcjonowania przedsiębiorstw.

Największą zaletą systemu kursów zmiennych jest możliwość wykorzystania mechanizmów kursu walutowego do samoczynnego przywracania równowagi bilansu płatniczego. W sytuacji znacznego deficytu w bilansie handlowym następuje deprecjacja waluty krajowej, co w efekcie powoduje poprawę konkurencyjności cenowej eksportu pogarsza konkurencję cenową importu i w rezultacie prowadzi do poprawy bilansu handlowego. Odwrotnie przedstawia się sytuacja w przypadku nadwyżki w bilansie płatniczym. Płynne kursy walutowe pozwalają także bardziej skutecznie przeciwdziałać występującym obecnie stosunkowo często kryzysom walutowym. System ten stwarza bowiem najmniej dogodne warunki dla spekulacji walutowej. System płynnych kursów walutowych izoluje także gospodarkę danego kraju od ewentualnych zakłóceń monetarnych, płynących z zewnątrz, takich jak inflacja czy deflacja zagraniczna. W ten sposób przywraca bankowi centralnemu kontrolę nad wielkością podaży pieniądza w kraju, co jest zadaniem trudnym w warunkach kursów stałych czy sztywnych.

Biorąc zaś pod uwagę system kursów stałych należy wziąć pod uwagę ich najistotniejszą wadę, czyli bardzo małą jego odporność na występujące kryzysy walutowe. Jednakże w systemie tym możliwe jest wyeliminowanie lub zredukowanie ryzyka zmian kursów walutowych co obniża koszty transakcyjne. Odpowiednie władze monetarne danego kraju przeprowadzając dewaluację wpływają na bilans handlowy poprzez kształtowanie się nominalnych (cenowych) terms of trade i realnych (wolumenowych) terms of trade. W pierwszym przypadku, gdy efektem dewaluacji jest pogorszenie nominalnych terms of trade, pogarsza się też bilans handlowy. Kiedy bilans ten jest wyrażony w walucie krajowej, następuje pogorszenie terms of trade w wyniku wzrostu cen krajowych towarów importowanych. Natomiast, gdy bilans handlowy jest wyrażony w walucie zagranicznej, pogorszenie terms of trade następuje w wyniku obniżki cen zagranicznych towarów eksportowanych przez kraj dokonujący dewaluacji. W drugim przypadku, gdy efektem dewaluacji jest wzrost towarów eksportowanych i obniżka towarów importowanych, następuje poprawa realnych terms of trade. Efekty dewaluacji zależą jednak od tego, które z tych zjawisk przeważa, tzn. pogorszenie terms of trade czy poprawa realnych terms of trade. Jeżeli szybciej pogarszają się realne terms of trade to bilans handlowy też się pogarsza. I odwrotnie, jeżeli realne term sof trade szybciej się poprawiają niż pogarszają się nominalne terms of trade, to bilans handlowy ulega poprawie.

Natomiast, gdy państwo dokonuje rewaluacji waluty krajowej wskutek długotrwałej nadwyżki w bilansie płatniczym dochodzi do obniżenia się ceny waluty zagranicznej wyrażonej w walucie krajowej, w efekcie powodując spadek eksportu i zwiększenie importu prowadząc do likwidacji nadwyżki w bilansie handlowym. Rewaluacja powoduje, że na rynku pojawia się dodatkowa podaż towarów i usług, czego skutkiem są zjawiska deflacyjne w gospodarce. Wyrażają się one ograniczeniem produkcji i spadkiem zatrudnienia. Jednocześnie poprawiają się cenowe terms of trade. Rewaluacja prowadzi, bowiem do podrożenia towarów krajowych na rynkach zagranicznych oraz potanienia towarów zagranicznych na rynku krajowym. Korzystniejsze cenowe terms of trade wpływają zaś na poprawę salda bilansu handlowego a w konsekwencji także salda bilansu płatniczego. Pozytywne dla bilansu skutki poprawy cenowych terms of trade zależą przy tym od negatywnych skutków związanych z pogorszeniem się wolumenowych terms of trade, a więc zmianą ilości towarów eksportowanych i importowanych. Ponieważ jednak niewiele krajów cechuje się długookresowymi nadwyżkami w bilansie płatniczym rewaluacja jest rzadziej stosowana niż dewaluacja. Służy ona głównie do zapewnienia równowagi wewnętrznej w tym zwłaszcza obniżenia inflacji.

Wybór reżimu kursowego w danym kraju może również wpływać na wzrost gospodarczy w średnim okresie w sposób bezpośredni (poprzez wpływ na możliwości dostosowania się do szoków ekonomicznych) oraz pośredni (poprzez wpływ na inne istotne determinanty wzrostu takie jak inwestycje, handel międzynarodowy i rozwój sektora finansowego). Trzeba jednak zaznaczyć, że systemy kursowe cechujące się większą elastycznością mogą przyczynić się do szybszego wzrostu gospodarczego, ponieważ umożliwiają gospodarkom charakteryzującym się nominalną sztywnością łatwiejszą absorpcję i adaptację do pojawiających się szoków ekonomicznych.

System kursu walutowego może oddziaływać na wzrost gospodarczy również przez wzrost stopy akumulacji podstawowych czynników produkcji (wzrost inwestycji oraz zatrudnienia), jak i poprzez wzrost stopy wydajności czynników produkcji. Systemy kursów stałych mogą przyczynić się do wzrostu inwestycji, ponieważ zmniejszają niepewność zmian kursów walutowych, prowadzą do spadku realnych stóp procentowych oraz ograniczają zmienność kursów walutowych. Z drugiej strony systemy kursu stałego eliminując niezbędny mechanizm dostosowawczy, mogą przyczynić się do intensyfikacji presji protekcyjnej i w ten sposób zmniejszać wydajność kapitału ze względu na powiązanie handlu zagranicznego z wydajnością czynników produkcji. Co więcej stałe kursy walutowe mogą zniekształcać sygnały cenowe w gospodarce poprzez niewłaściwe zmiany realnych kursów walutowych, które uniemożliwiają efektywną alokację zasobów między sektorami gospodarki. Jednakże, największym problemem związanym ze stałymi kursami walutowymi jest to, że polityka monetarna jest podporządkowana celom zewnętrznym i nie może być wykorzystana do stabilizowania produkcji krajowej. Tym samym koszty posiadania systemu kursu stałego mogą być wyższe ze względu na wysoką zmienność realnej produkcji. Ponadto jest niezwykle trudno określić czy wybrany poziom kursu walutowego jest optymalnym z punktu widzenia rozwoju gospodarczego danego kraju.

Natomiast systemy kursu płynnego mogą przyczyniać się do przyspieszenia wzrostu wydajności czynników produkcji w zakresie, w jakim zredukowana jest krajowa protekcja, a handel zagraniczny powiązany z wyższą produktywnością. Dodatkowo wiedząc, że rynki rzadko funkcjonują w warunkach doskonałej efektywności istnieje ryzyko przestrzelenia (overshooting) kursów walutowych, jeśli płynny kurs walutowy zmienia się w kierunku poziomu niezgodnego z fundamentami gospodarczymi kraju. Ponadto w warunkach płynnych kursów walutowych zawirowania i zmienność na międzynarodowych rynkach finansowych zakłóca decyzje produkcyjne i inwestycyjne przedsiębiorstw. Niepewność, co do kształtowania się kursów walutowych przyczynia się również do zmniejszenia rozmiarów handlu zagranicznego i zniechęca do podejmowania inwestycji.

Wyraźnie, więc zauważamy, że rodzaj przyjętego przez kraj systemu kursu walutowego ma ogromny wpływ na prowadzoną przez niego politykę kursową. Ponadto żaden z reżimów kursowych nie ma charakteru uniwersalnego i dlatego nie jest odpowiedni dla wszystkich krajów w każdym czasie. Istnieje wiele czynników, które w istotnym stopniu determinują wybór systemu kursowego w danym kraju. Nalezą do nich między wielość gospodarki, poziom rozwoju gospodarczego, stopień rozbieżności krajowej stopy inflacji z inflacją światową oraz stopień dywersyfikacji struktury produkcji (eksportu) im większe są te wielkości tym kraj ma większe korzyści z występowania kursów płynnych. Następnie stopień mobilności czynników produkcji - im większa mobilność siły roboczej tym większe korzyści z posiadania stałych kursów walutowych a im większa mobilność kapitału tym mniejsze korzyści z posiadania stałych kursów walutowych. Ponadto im jest większa częstotliwość występowania zagranicznych szoków ekonomicznych i im większa podatność gospodarki na realne szoki ekonomiczne tym większe korzyści z posiadania płynnych kursów walutowych natomiast im większa częstotliwość występowania krajowych szoków ekonomicznych tym większe korzyści z posiadania stałych kursów walutowych. Natomiast im większy udział obrotów handlowych z danym krajem w całkowitych obrotach i im mniejsza wiarygodność prowadzonej polityki antyinflacyjnej tym większe korzyści występowania stałych kursów walutowych.

We współczesnej gospodarce światowej kraje mogą koordynować swoją politykę kursową i walutową z analogiczną polityką innych krajów. Istotą koordynacji tej polityki jest m.in. istnienie zbieżnych poglądów w kwestii celów gospodarczych oraz istnienie zgodnej oceny sytuacji walutowej w krajach koordynujących tę politykę, wzajemne uzgadnianie stosowanych instrumentów polityki kursowej, walutowej i innych polityk gospodarczych.

Zewnętrzne ramy dla międzynarodowej koordynacji polityki kursowej i walutowej tworzą przepisy umowy o Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Władze MFW za niezbędne uważają ograniczenie nadmiernych zmian kursów walutowych ze względu na ich negatywne oddziaływanie na rozwój handlu międzynarodowego. Innym przykładem koordynacji polityki kursowej i walutowej w skali międzynarodowej są regularne spotkania od 1985 roku tzw. grup G-5, G-7 i G-8. W ramach spotkań przedstawicieli wymieniowych grup analizuje się kluczowe problemy z zakresu koordynacji polityki gospodarczej najbardziej uprzemysłowionych krajów świata. Najdalej posuniętym przejawem międzynarodowej koordynacji polityki kursowej i walutowej są funkcjonujące różnego typu regionalne systemy i strefy walutowe. Przykładem w tym względzie był utworzony w 1973 roku system „węża walutowego” krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz istniejąca od 1 stycznia 1999 roku Unia Gospodarcza i Walutowa krajów członkowskich Wspólnot Europejskich.

Reasumując wybór konkretnego systemu kursowego przez władze danego kraju jest uwarunkowany w znacznym stopniu czynnikami zarówno strukturalnymi jak i instytucjonalnymi funkcjonowania poszczególnych gospodarek. Jednakże znaczenie ma również rozmiar gospodarki tego kraju i poziom jego rozwoju oraz znaczenie w gospodarce światowej. Wybrany reżim kursowy określa również stopień swobody prowadzonej w danym kraju polityki pieniężnej, ponieważ polityka kursowa jest zwykle włączona w podstawowe cele polityki gospodarczej danego kraju, do których należy chociażby zapewnienie odpowiedniego stopnia konkurencyjności krajowej gospodarki, utrzymanie stabilnego poziomu cen w kraju, oraz łagodzenie ewentualnych szoków, na jakie narażona jest gospodarka.

Bibliografia:

- Bożyk P., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, 2008;

- Kosztowniak A., Misztal P., Pszczółka I., Szelągowska A., Finanse i rozliczenia międzynarodowe, C.H.BECK, 2009;

- Makroekonomia gospodarki otwartej, red. Misala J., Politechnika Radomska, 2006;

- Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego. Polityka ekonomiczna a wzrost gospodarczy, red. Bednarczyk J.L., Kapuścińska S.I., Przybylska-Kapuścińska W., CeDeWu, 2008;

- Misztal P., Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, Difin, 2004;

- Współczesna polityka gospodarcza. Wybrane zagadnienia, red. Bednarczyk J.L., Politechnika Radomska, 2008.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, [w:] red. Bednarczyk J.L., Współczesna polityka gospodarcza. Wybrane zagadnienia, Politechnika Radomska, Radom 2008, s. 127.

Misztal Piotr, System kursu walutowego a wzrost gospodarczy - w świetle teorii i w praktyce, [w:] red. Bednarczyk J.L., Bukowski S.I., Przybylska-Kapuścińska W., Mechanizmy i źródła wzrostu gospodarczego. Polityka ekonomiczna a wzrost gospodarczy, CedeWu, Warszawa 2008, s. 227.

Misztal P., Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, Difin, Warszawa 2004, s. 19.

Ibidem, s. 20.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, op. cit., s. 131.

Ibidem, s. 138.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, op. cit., s. 131-132.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, op. cit., s.133.

Makroekonomia gospodarki otwartej, red. Misala J., Politechnika Radomska, Radom 2006, s. 185.

Ibidem, s. 185.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, op. cit., s. 128.

Bożyk P., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE , Warszawa 2008, s. 245-246.

Misztal P., Polityka kursowa banku centralnego, op. cit., s. 137-138.

Misztal P., Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, op. cit., s. 22.

Bożyk P., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, op. cit., s. 244.

Ibidem, s. 246.

Misztal P., System kursu walutowego a wzrost gospodarczy - w świetle teorii i w praktyce, op. cit., s. 233.

Ibidem, s. 234.

Makroekonomia gospodarki otwartej, red. Misala J., op. cit., s. 185-186.

1

nieograniczenie płynny

Ograniczenie płynny

W tył

W przód

W tył

W przód

W stosunku do koszyka walut

W stosunku do jednej waluty

Pełzające pasmo wahań

Kurs pełzający

Poziome pasmo wahań

Umowny kurs stały

Silnie kierowany kurs stały

Miękki kurs stały

Unia walutowa

Formalna dolaryzacja

Porozumienie walutowe

Bez własnego środka płatniczego

Kurs płynny

System pośredni

Twardy kurs stały

Systemy kursów walutowych

---