SOCJOLOGIA dr D. Piotrowska

Charakterystyka socjologii jako nauki

• przedmiot

• podział

• funkcje socjologii

1. PRZEDMIOT

Nowa nauka ma bardzo stary temat. 1837r. - socjologia wyodrębniła się jako nauka, powstał pierwszy program nauki o społeczeństwie.

Societas, Socjus - wspólnota, towarzystwo; Logos - wiedza

Nauka o grupach społecznych. Socjologów interesują zjawiska i procesy zachodzące w grupach społecznych, wpływ grupy na jednostkę i jednostki na grupę. Socjologów nie interesuje jednostka jako indywiduum, tym zajmuje się psychologia. Socjologów interesuje cechy społeczne człowieka (cechy, które pojawiają się w wyniku wpływu grupy na jednostkę, np. myślenie, poglądy, potrzeby, wartości.

• Wg Baumana - socjologia jest nauką o czynnościach społecznych, które są rozpatrywane jako fragmenty większych całości.

• Wg Goldmana socjologia jest nauką o zachowaniach społeczeństwa

• Wg Tunera socjolologia jest nauką o zachowaniach społecznych, o organizacji społ., interakcjach zachodzących w tej organizacji

• Wg Polakowskiej- Kujawy socjologia jest specyficzną nauką społeczną, ponieważ przedmiot jej badań jakim jest społeczeństwo posiada wiedzę o sobie samym. Na tę wiedzę skł. się

- mity ( charakt. mit dla naszego społ.: chcieć to móc, każdy może awansować)

- przekonania (jeśli będę się dobrze uczył, zdam egzamin - działanie pod presją

- stereotypy ( teściowa - hetera, blondynki- wziął się od Merlyn Monroe, kobieta- kierowca, ster. policjanta) Zdaniem P-K zadaniem socjologów jest unaukowienie tej wiedzy poprzez budowę siatki pojęciowej.

Do zagadnień szczegółowych socjologii należą

• Zbiorowości i zbiory społeczne czyli makro i mikro struktury (mikro-małe grupy społ.-rodzina, makro-(nap. gr studenckie) wielkie gr. społ., zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań -> publiczność, zbiegowisko-najbardziej niebezpieczne- tłum, wypadek.

• Instytucje społ. (urzędy, zakł. pracy, kościoły, banki, agencje towarzyskie przedszkola, domy publiczne).

• Procesy i zjawiska społ. Procesy- długotrwałe, powoduje przeobrażenie struktur społ. Zjawiska jest widocznym przejawem procesu. O tym, że dany proces zachodzi dowiadujemy się na podst. zjawisk jakie mu towarzyszą (np. biologiczne - starzenie się; symptomy: siwienie, wypadanie zębów, zmarszczki). Proces rozpoznajemy po zjawiskach.

Do procesów, którymi zajmuje się socjologia należą:

- transformacja ustrojowa - okres przemiany młoda demokracja

- procesy demograficzne, kulturowe, globalizacji, pauperyzacji (zubożenie społ.)

Do zjawisk, którymi zajmuje się socjologia należą:

-wyże i niże demograficzne

-bezrobocie

-patologie społ. (uzależnienia, np. robienie zakupów-domeną kobiet)

-podnoszenie kwalifikacji - pęd do wiedzy

Zagadnienia szczegółowe

-zjawiska kulturowe - wartości, ideologie

-świadomość społ -wiedza, przekonania, mity, stereotypy

-stosunki społeczne - współpraca, współzawodnictwo, konflikty

-ruchy społ., np., ekologiczne, religijne, feministyczne.

1. PODZIAŁ SOCJOLOGII

• Ogólna zwana teoretyczną - zajmuje się definiowaniem terminów i pojęć socjologicznych oraz formułowaniem twierdzeń i praw socjologicznych w ramach soch. ogólnej rozwijane są 4 rodz. socjologii:

• teoria struktur społ.

• teoria zmian lub rozwoju społ.

• teoria zachowań społ. jednostek

• teoria zachowań społ. zbiorowości

• Szczegółowa - zwana empiryczną są tzw. subdyscypliny socjologii - jest ich ponad 30, powstają wraz z zapotrzebowaniem społecznym: socjologia pracy, rodziny, kultury, zasobów ludzkich (zarządzanie zasobami ludzkimi)

3. FUNKCJE SOCJOLOGII

• Diagnostyczna od „diagnoza” - opis i charakterystyka rzeczywistości społecznej - próba odpowiedzi na pytanie co się dzieje w społeczeństwie

• Wyjaśniająca, czyli próba odpowiedzi na pytanie dlaczego tak się dzieje w społeczeństwie (socjologia bada przyczyny zachowań społ.)

• Prognostyczna czyli przewidywanie, jakie będą konsekwencje procesu i zjawisk zachodzących w chwili obecnej

KATEGORIE SPOŁECZNE

Kategorie społeczne są to zbiory wyodrębnione ze względu na funkcje mające istotny wpływ na przebieg procesów społecznych. Kategorie społeczne odpowiadają logicznemu podziałowi społ. (pochodzenie, wiek, płeć, dzietność):

1. Płeć ma istotne znaczenie w pracy (z punktu widzenia pracodawcy zatrudnienie mężczyzny jest bardziej racjonalne). Płeć przesądza o tym jak jesteśmy postrzegani przez społ. Społeczeństwo ma różne oczekiwanie wobec płci, pozwala więcej kobietom- otacza je większą troską. Dając małej dziewczynce do zabawy lalki i garnki, sugeruje się jej jaka ma być jej rola, chłopcom zaś dając do zabawy żołnierzyki, czy imitacje broni, sugeruje się postawę „twardziela”. Kobiety są obstawiane w tak zwanych miękkich zawodach - przedszkola, pielęgniarki. Z płci wynika kolejna kategoria:

2. Dzietność - prawidłowy współczynnik to średnio 2,2 dziecka na 1 kobietę (model 2+2). W Polsce przypada średnio 1,2 dziecka (model rodziny 2+1;2+0). Współczynnik informuje, że dzieci nie przybywa. Współczynnik dzietności nie jest rozłożony równomiernie w strukturach społecznych - na górnych szczeblach struktury społeczeństwa rodzi się mniej dzieci. Im niżej w społ. tym większa dzietność (becikowi rodzice).

3. Wiek - każdemu społ. zależy żeby osoby były w wieku produkcyjnym, bo oznacza on pełną wydajność zawodową (dolna granica 16lat, górna 45). Jeśli zaczynają pracę w wieku 20lat często są już na straconej pozycji. Wiek ma istotne znaczenie kulturowe-obsesja młodości, kult ciała ( przykł. w wieku 14 lat przeciętna Wenezuelka jest po 1 operacji plastycznej)

4. Wykształcenie i zawód - ważniejszy zawód. Za wykonywaną pracę otrzymujemy wynagrodzenie, nie za wykształcenie.

5. Kolor skóry - w praktyce ma istotne znaczenie, bo rasizm jest wszędzie, największy tam, gdzie duża ilość kolorowych (USA, Francja) na kolorowych ciążą większe stereotypy, nie ufa się im, np. kolorowy lekarz.

6. Stan cywilny - kobiety single są lepiej postrzegane przez pracodawców, mężczyźni z kolei żonaci. Każde społ. pożąda związków formalnych - wspólnota małżeńska, ma większą kontrolę, np. dziedziczenie.

7. Pochodzenie - społeczeństwo bierze pod uwagę co najmniej 3 pokolenia wstecz. Pochodzenie ma znaczenie jeśli jesteś na dole, twój los jest przesądzony. Pochodzenia nie można rozpatrywać pod kątem zamieszania, mieszkanie na wsi stało się najbardziej elitarnym sposobem życia.

STRUKTURA SPOŁECZNA WE WSPÓLCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE

• Europa Zachodnia, USA

• Europa Środk-Wsch. po 89 (transformacji ustrojowej)

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa

Wg Genette'a struktura społ. to nie są przedmioty, ale systemy relacji założone inaczej niż postrzegane co wiąże się z koniecznością ich wymyślenia zamiast odkrycia.

Struktura społ. jest modelem teoretycznym, wyobrażeniem o tym jak zbudowane jest społeczeństwo.

3 sposoby ujmowania struktury społ.

1. Podział dychotomiczny, in. biegunowy podział społ. na 2 przeciwstawne grupy. Przeciwstawność wynika z różnicy interesów np. podział społ. na bogatych i biednych, pracujących i bezrobotnych

2. Podział funkcjonalny w tym podziale poszczególne człony struktury społ. są wyodrębnione na podst. pozycji w skali społecznego prestiżu (struktura społ.-zawodowa)

3. Podział gradacyjny- stopniowanie: gradacja prosta i syntetyczna

• Prosta- stopniowanie wg wykształcenia jednej cech bądź jednego kryterium, np. wg wykształcenia, stopnia zamożności.

• Syntetyczna- stopniowanie wg kilku cech oraz kilku kryteriów. W ten sposób powstaje system stratyfikacji społ., czyli struktura klasowo-warstwowa zwana też drabiną, piramidą lub hierarchią społ. Jest to sposób ujmowania struktury społ. we współczesnym społ.

Poszczególne klasy i warstwy odzwierciedlają nierówność w dostępie lub w szansach dostępu do 5 kluczowych zasobów:

• Zasób pieniędzy. Pożądamy pieniędzy żeby zaspokoić potrzeby biologiczne, są potrzebą kulturową, odwołuje się do potrzeby prestiżu. We współczesnym społ. pieniądze są fetyszyzowane. Stały się miernikiem wartości człowieka, nie ocenia się kim się jest jaki ktoś jest, tylko ile dóbr zgromadził w swoim życiu. Pożądamy pieniędzy dlatego że są wymienialne na władzę, czyli prestiż. Pieniądze dają człowiekowi pewność siebie, poczucie bezpieczeństwa.

• Władza daje poczucie potęgi , przewagi, bezpieczeństwa, wolności, umożliwia zdobywanie informacji, korupcję i szantaż. Jest wymienialna na władzę i prestiż. Im bardziej absolutna władza, im mniej kontrolowana tym łatwiej wymienialna na pieniądze.

• Prestiż - uznanie, szacunek, autorytet. Pożądamy pieniędzy z 2 powodów: jaźń odzwierciedlona - wyobrażenie jakie człowiek ma o sobie na podstawie tego co o nim sądzą inni ludzie. Po drugie - Prestiż jest wymienialny na władzę i pieniądze, zwłaszcza we współczesnym społecz., oznacza sławę czyli bycie rozpoznawalnym.

• Wykształcenie najbardziej prawomocnym awansu społecznego (nie w Polsce), jest istotnym kryterium wyławiania przywódców politycznych (nie w Polsce). Istotnym kapitałem kulturowym, który jest w różny sposób nabywany przez członków różnych klas społecznych.

• Zdrowie jest podstawą do zdobywania, dostępu pozostałych zasobów.

Na podstawie dostępu do 5 kluczowych zasobów społ. dzielą się na 3 klasy społeczne, a każda klasa na warstwy.




Klasa Niższa

Warstwa niższa klasy niższej to tzw. „niewidzialni”, czyli ci którzy nie biorą aktywnego udziału w życiu społ., ponieważ są przez społ. izolowani (więzienia, szpitale psych., ośrodki pomoc społ.). znajdują się na utrzymaniu społeczeństwa, trudno określić jej rozmiar, bo to warstwa bardzo ruchliwa.

Warstwa średnia klasy niższej „underclass” - podklasa. Termin ten pojawi się w poł. lat 70-tych w St. Zjed. na określenie murzyńskiej jedności żyjącej w gettach. Wewnątrz gett tworzyła się specyficzna subkultura uniemożliwiająca aktywne włączenie się w życie społ. W latach 90-tych termin ten przeniesiono na grunt europejski określając tym mianem zbiorowości żyjące w trwałej biedzie. Czynnikami które spychają ludzi do underclass są długotrwałe bezrobocie i ubóstwo. Im dłużej człowiek jest bez pracy tym ma mniejsze szanse na jej znalezienie- utrata kontaktu ze środowiskiem prac, utrata kwalifikacji zawodowych, utrata dyscypliny pracy.

Ubóstwo - bieda, która towarzyszy człowiekowi przez całe życie i jest przekazywana na następne pokolenie. Ubóstwo może być bezwzględne i względne: względne to brak środków koniecznych do przetrwania biologicznego ( brak min. egzyst.) oraz względne - zależy od poziomu życia danego społ. W Europie ubogim jest ten, który nie ma dostępu do bieżącej wody, prądu, je 1 posiłek dziennie. W krajach afrykańskich brak dachu nad głową i je 1 posiłek na 3 dni.

Na świecie obserwuje się zjawisko feminizacji i etnicyzacji ubóstwa. Feminizacja ub. oznacza, że ubóstwem w większym stopniu dotknięte są kobiety niż mężczyźni. Etnicyzacja ub. oznacza, że ubóstwo w większym stopniu dotknięci są kolorowi niż biali z powodu rasizmu.

Underclass tworzy subkulturę ubóstwa. Jej cechy są następujące

1. Bardzo niskie aspiracje edukacyjne i zawodowe.

2. Alkoholizm, narkomania i przestępczość
   Przestępczość jako strategia życiowa, sposób na pozyskiwanie pieniędzy.
   W Polsce dochód miesięczny to 400 zł/gospodarstwo domowe. Ta grupa ma brak motywacji do realizacji norm społecznych.
   Alkoholizm - w tej warstwie najlepiej jest nie trzeźwieć, pozwala zagłuszyć ból życia codziennego. Z tej warstwy wywodzą się rekordziści w „ promilach”, piją coraz młodsi, nawet dzieci mogą rodzić się pijane, bo matka urodziła je będąc nietrzeźwą. Człowiek który ma kompleksy, musi się jakoś wesprzeć od zewnątrz. Uzależnienie to domena ludzi słabych psychicznie.
   Narkomania - dotyczy coraz młodszego pokolenia, w tej warstwie, tylko te narkotyki, które są tanie i łatwo dostępne.

3. Desperacka potrzeba przynależności do kogokolwiek. Pierwotna potrzeba akceptacji. Od dziecka - im więcej pochwał - tym większa jego samoocena. W tej grupie dzieci są dołowane, obarczane winą za status społeczny rodziny, bo przez nie się komuś coś nie udało, bo one też kosztują. Ciągła walka o przetrwanie. W nastoletnim wieku - desperacko - nie pozwolą odejść osobie, która je doceni, nawet kosztem życia. Np. dzieci z Underclass przebywające w świetlicy szkolnej zauważą osobę, która się nimi zainteresuje, to już nie odpuszczą jej na krok. W świecie nastolatek - chłopak zabija dziewczynę z miłości, bo ona chciała odejść, dziewczyna samotnie wychowuje dziecko (w ubóstwie).

4. Pozycja kobiety jest określana przez przynależność do mężczyzny. W innych klasach kobiety już się wyzwoliły. Tu: kobieta szuka „chłopa”, mimo że wobec niego nic nie znaczy to i tak on decyduje o bycie ekonomicznym rodziny.

5. Wszechobecna przemoc. Wszyscy wszystkich biją: mąż żonę, żona męża, rodzice dzieci, dzieci biją dzieci (powiedzonka w tej warstwie - „dupa nie szklanka - nie zbije się”, „kto żony nie bije, temu wątroba gnije”). Najczęściej są to wzory z rodziny, bo dziadek bił babcię, ojca, ojciec bił mnie, to ja ciebie też - to jest normalne, to jest wręcz dobre. Sposób na oznaczenie „miejsca w szeregu”. Tu: mężczyzna rządzi domem = światem.

6. Wyuczona bezradność - uzależnienie od systemu opieki społecznej, przez pogodzenie ze swoim losem. Brak motywacji do pracy, brak wiary w siebie. Ta grupa liczy tylko na innych ludzi, twierdząc, że sami sobie nie poradzą i, że inaczej nie może być.

W Polsce underclass określana jest jako „nierobotni”, bo nie nadają się do roboty - getta beznadziei. W mieście i na wsi, wyjątkowo bierni i apatyczni (nawet bardziej w mieście). Na wsiach, grupa ta nie stanowi zagrożenia dla porządku społecznego. Potrafią cały dzień spędzić na ideologizowaniu życia, codziennie jest jakieś święto, a w święta nie wolno pracować, więc świętują. Żyją przy minimalnych wymaganiach.

W mieście - pewna część - to zagrożenie dla porządku społecznego: blokersi i chłopczyce.

Blokersi - młodzi mężczyźni (18-25 lat) - nie mają żadnych szans na awans, stoją w miejscu widząc jak inni pną się ku górze. Budują swoją „potęgę” przez siłę grupy, pojedynczo są bez szans. Szukają okazji, by odegrać się na społeczeństwie. Mają niskie poczucie własnej wartości - szukają władzy nad społeczeństwem. Zwani inaczej „społeczne wampiry”, budują własne poczucie wartości przez odebranie wartości innym, przez pobicia, wymuszenia i inne przestępstwa. Nienawidzą policji, straży miejskiej, wojska - bo są oni przedstawicielami państwa (które im nic nie daje). Drugą grupą znienawidzoną przez nich są studenci, bo pną się ku górze, bogacą się.

Miasto jest przykładem dysproporcji, dlatego jest bardziej niebezpieczne. Pokazuje biedne kamienice obok luksusowych apartamentowców. Brokerski - w swej frustracji - mszczą się za swoje niedogodności. W USA by naprawić takie dysproporcje, państwo daje tzw. Stypendia sportowe - motywują one ubogich do ciężkiej pracy i umożliwiają odbicie się od dna.

Przynależność do blokersów łączy się z pseudokibicami. Pseudokibice to społeczność silnie zhierarchizowana. Stają się oni coraz odważniejsi, z dumą oglądają swoje rozboje w telewizji.

Chłopczyce - młode dziewczyny (13-16 lat), są odpowiednikiem blokersów. Dziewczyny dźwigają odpowiedzialność za młodsze rodzeństwo, szybciej padają ofiarami napadów i gwałtów. Ich jedyną siłą może być działanie z zaskoczenia. Są groźniejsze od blokersów, bo gdy facet bije kobietę, to po to, by ją poniżyć, wie kiedy zdobywa nad nią przewagę i wtedy przestaje, natomiast dziewczyna nie wie, kiedy zdobywa nad kimś przewagę, po prostu bije by zabić i wtedy dopiero może udowodnić swoją siłę. Kobiety są bardziej sfrustrowane.

Warstwa wyższa klasy niższej - tzw. „niebieskie kołnierzyki” - nie wykwalifikowanie pracownicy fizyczni. Stanowią najgorzej opłacaną i najgorzej traktowaną kategorię pracowników. Stanowią łatwo wymienialną kadrę. Pracodawcy niechętnie zatrudniają ich na pełen etat, częściej są zatrudniani na umowę zlecenie lub pracują na czarno.

Do tej grupy należą ci, których dochód miesięczny na gospodarstwo domowe netto wynosi od 600-900 zł.

Całą klasę niższą charakteryzuje psychologiczna potrzeba utożsamiania się z cudzym sukcesem. Potrzeba ta przejawia się poprzez „mówiące” ubrania, opatrzone napisami, popularnymi markami sportowymi, logami firm.

Człowiek przejawia swój indywidualizm przez wygląd. Cechą tej klasy na całym świecie jest krzykliwość w wyglądzie zewnętrznym, tzw. „papuzi gust”. Krótkie spódniczki, wysokie obcasy, upodobanie do napisów, do ubioru sportowego (głównie panowie), to dla nich kroczek do awansu społecznego To taka potrzeba posiadania etykietki symbolizującej awans społeczny. O statusie nie świadczy jednak cena - logo - tylko jakość wykonania wyrobu.

Cechą całej klasy niższej jest również język, po nim można rozpoznać wiele cech. Przewaga czasowników nad przymiotnikami, krótkie, zwięzłe komunikaty, generalnie komunikacja mało logiczna i niespójna. Charakterystyczne są zająknięcia, wulgaryzmy, pustosłowia. Wulgaryzmy są szczególnie popularne, przez głęboką frustrację klasy niższej.

Krótsze życie. Brak profilaktyki zdrowia. Zdrowie jest traktowane instrumentalnie. To wartość autoteliczna - nadrzędna, potrzebna do życia, do pracy. Profilaktyka nie jest ważna, niższa klasa nie ma funduszy na takie działania, bo pieniędzy jest mniej, wręcz zawsze ich brakuje. Rozpoznawalność chorób jest znacznie późniejsza.

Klasa Średnia

Warstwa niższa klasy średniej - „niebieskie i różowe kołnierzyki”. Niebieskie, to wykwalifikowani pracownicy fizyczni, którzy przystosowali się do nowych technologii, np. tokarze, frezerzy, operatorzy laserów i maszyn sterowanych numerycznie, mechatronice. Różowe kołnierzyki, to kategorie zawodowe reprezentowane liczebnie przez kobiety: pielęgniarki, sekretarki, opiekunki w żłobkach i przedszkolach, nauczycielki 1-3. Kobiety są lepiej widziane w rolach opiekunów, natomiast mężczyźni łatwiej znajdują dobrze płatną pracę z mniejszą odpowiedzialnością.

Dochód miesięczny na gospodarstwo domowe to średnio 900 - 2500 zł.

W tej warstwie pojawia się WŁASNOŚĆ - na co ludzi stać, a nie to co posiadają. Kupując coś na kredyt, nie oznacza to, że kogoś na to stać. Własność - mieszkanie, samochód (auto typowe dla tej warstwy - cinquecento lub 20- letni VW Golf sprowadzony po wypadku).

Tutaj również charakterystyczne jest funkcjonalne zagospodarowanie przestrzeni. Pełni ono określoną rolę, bo liczy się funkcjonalność.

Urlop jest wykorzystywany, by poprawić byt rodziny, jest to warstwa pracowita, wykonuje dużo ciężkiej pracy, by lepiej żyć.

Warstwa średnia klasy średniej - „białe kołnierzyki”. Kategorie zawodowe związane z usługami, oparte na bezpośrednim kontakcie z klientem, wymagające nienaganności w wyglądzie zewnętrznym (tego białego kołnierza). Zwykle są to urzędnicy: niższego i wyższego szczebla administracji, handlowcy, akwizytorzy, pośrednicy i agenci, księgowi, maklerzy. Należą tu ci, których dochód miesięczny na gospodarstwo netto waha się od 2500 do 7500 zł.

Własność ma postać mieszkania własnościowego lub małego domku (szeregowe do 140 m²). przeważnie miejscami wypoczynku (dla naszej okolicy) jest Zalew Koronowski, Pieczyska - spędzanie czasu nad okolicznymi jeziorkami.

Samochód - to auto kompaktowe (Opel Astra, Toyota Corolla), nie jest sprowadzony, raczej kupiony w salonie. Jest to grupa wypłacalnych kredytobiorców. Czasami pojawia się też 2 auto, małe, stare, zazwyczaj używane przez kobietę. W Polsce samochód jest gadżetem „rodzinnym”. Głowa rodziny (facet), który niechętnie wozi swoją rodzinę, woli kupić żonie mały stary gruchot. On - stale kontroluje rankingi popularności marek, pucuje autko i chroni przed zabrudzeniami. Ona - musi wozić niebezpiecznym starym autem 3 dzieci i robić zakupy.

Charakterystyczne cechy tej warstwy:

• Ambitna, wysokie aspiracje edukacyjne i zawodowe,

• Ciężko pracują, dokształcają się, studiują zaocznie pracując,

• Ważny jest awans edukacyjny, duże ambicje względem dzieci,

• Przestrzeganie manier,

• Praworządni obywatele, rodzice uczą dzieci, co można , co wypada, a co nie, tak by były lubiane,

• Ostentacyjna konsumpcja - warstwa ciągle jedząca, leczy w ten sposób swoje kompleksy i „braki żywieniowe”,

• Dzieci przeważnie cierpią na otyłość, uprzedzenie że zdrowe dziecko, to ubite dziecko,

• Jedzenie służy też polepszeniu humoru. Generalnie spotkania w towarzystwie są ku jedzeniu i piciu,

• Urlop jest wykorzystywany na wczasy rodzinne. Na ogół Bałtyk lub polskie góry, aczkolwiek zdarza się że też jest to Chorwacja, Bułgaria rzadziej Grecja, Hiszpania, Włochy, Francja - do tam jest za drogo. Wybiera się kraje „tanie”, do których jeździ się średnio co 2-3 lata, gdy spłaci się te poprzednie. Ona robi mnóstwo nowych zakupów, on zabiera nowiutką kamerę, którą nagra każdą wykonaną czynność, a potem pochwala się filmem przy każdej możliwej okazji.

• Grupa „gadżeciarzy” - gonią za modą, uwielbiają nowinki techniczne.

Warstwa wyższa klasy średniej. Są to głównie wysoko wykwalifikowanie specjaliści, dobrze lokujący się na rynku pracy: lekarze, prawnicy, inżynierowie, informatycy, analitycy finansowi, nauczyciele akademiccy. Duże szanse rynkowe mają lingwiści - w ciągu dnia lingwista uczy w szkole, popołudniu jako lektor na kursie, a w weekendy wykłada na uczelniach.

Dochód miesięczny netto na gospodarstwo domowe wynosi od 7500 do 15000 zł.

Własność - dom jednorodzinny i mieszkanie własnościowe + apartament nad polskim morzem.

Samochód typowy: VW Passat lub Ford Mondeo ( taki za 70-140 tyś. Zł), drugie auto - kompaktowe - dla kobiety i trzecie, dla opiekunki dzieci lub dorastającego dziecka.

Ludzie z tej warstwy prowadzą prozdrowotny styl życia - kompleksy w wizerunku, dbałość o wygląd, zdrowa żywność, uprawianie sportu. Przedstawiciele tej warstwy zamiast niej niezdrowego jedzenia wolą produkty wysokojakościowe.

Czas wolny spędzają w klubach lub u kosmetyczek. Korzystają z drobnych korekt plastycznych.

Urlop mają wtedy, kiedy chcą, a na wakacje wyjeżdżają kilka razy w roku.

Wiele jest także podobieństw do poprzedniej grupy.

Całą klasę średnią można podzielić na STARĄ i NOWĄ KLASĘ ŚREDNIĄ.

Stara klasa średnia - właściciele małych i średnich firm, punktów usługowych, handlowych, zakładów rzemieślniczych. Wywodzą się z średniowiecznego mieszczaństwa. Przyczynili się rozwojowi i sukcesowi kapitalizmu. W Europie zachodniej, grupa ta była podatna na ideologie ascetycznego protestantyzmu (główna cnota - bogacenie się z oszczędnością w wydatkach), stąd reinwestycja kapitału w tworzenie nowych firm i miejsc pracy. Religia „wspierała” kapitalizm. W Polsce nie ma możliwości rozwoju kapitalizmu, bo religia go nie popiera. Ta klasa należy do wszystkich 3 warstw klasy średniej. Do której - to zależy od wielkości własnego przedsiębiorstwa.

Nowa klasa średnia - to kategoria pracowników najemnych. Pojawiła się na przełomie XIX i XX w. W tradycji Europy Środkowowschodniej ta klasa określana jest mianem inteligencji. Reprezentuje zawody wymagające ukończenia studiów.

Całą klasę średnią uważa się za stabilizator w zakresie polityki i gospodarki. Skala stabilizująca (polityka) wynika z faktu, że klasa średnia reprezentuje umiarkowane poglądy polityczne. Optuje za tzw. Partiami Centralnymi (Pis, Po).

Rola w sferze gospodarczej - bo jest to najlepsza i najliczniejsza rzesza konsumentów w społeczeństwie; bo są to ci, którzy wydają pieniądze w kraju w którym żyją. Od zasobności klasy średniej zależy koniunktura gospodarcza. Klasie średniej będzie się żyło coraz trudniej.

Klasa wyższa

Warstwa niższa klasy wyższej. Do niej należą wybitni specjaliści w danej dziedzinie, np. lekarze, prawnicy, managerowie wyższego szczebla zarządzania. Przychód miesięczny na gospodarstwo domowe przekracza 20000 zł.

Elementy charakterystyczne, jeśli chodzi o własność, to rezydencje, apartament w każdym kraju europejskim. Każdy ma swoje funkcjonalne znaczenia. W tej warstwie są hobbyści.

Najbardziej prestiżowym jest mieć pieniądze i posiadać dużo wolnego czasu..

Dzieła sztuki, rzadkie wydania literatury, bardzo duża mobilność przestrzenia - świat nie ma dla nich granic, nieustannie krążą po świecie. Są bardzo kosmopolityczni.

W tej warstwie są tzw. Prometeusze - młodzi, bardzo dobrze wykształceni ludzie o wysokiej pozycji zawodowej, którzy nie chcą się wiązać długoterminowymi kontraktami, nie chcą nic na stałe, na zawsze, nie chcę stałego partnera ani związków formalnych.

Pokolenie nowoczesne, świadome swoich umiejętności.

WARSTWA ŚREDNIA KLASY WYŻSZEJ. Ci którzy dorobili się fortuny ponętną działalnością, należą do nich: członkowie rad nadzorczych, politycy, artyści (gwiazdy Hollywood - Tom Cruise, Madonna). Do tej grupy należy 100 najbogatszych polaków (Niemczycki, Solosz, Rapaczyński), a także Bill Gates, Warren Buffet (Bafet?).

Dorobili się fortuny w pierwszym pokoleniu, dorobkiewiczowi, chcą zaistnieć w społeczeństwie, chcą by ich pieniądze były widoczne, by błyszczały. Lubią się chwalić swoim majątkiem, wymyślać plotki na swój temat. Uwielbiają pokazywać się w towarzystwie. Są przekonani, że za pieniądze mogą kupić świat. Popularne są wśród nich awanturnicze zachowania - korupcja, kupowanie sobie dyplomów uczelni (za sponsorowanie biblioteki akademickiej). Z tej grupy wywodzą się rekordziści operacji plastycznych, czasem wykonują je, by odciąć się od niechlubnej przeszłości. W Polsce - niebadalni - grupa, której nie można określić wielkości majątków. Przedstawiciela tej grupy w Polsce charakteryzuje posiadanie willi z parkiem. Są bardzo niecierpliwi (park - wolą sprowadzić dorosłe drzewa, niż zasadzić młode, a jedno sprowadzone kosztuje ok. 150 tyś zł). W domach ściany powykładano marmurami i kamieniami szlachetnymi, gromadzą antyki - kupując je od innych, bo własnych nie posiadają. W łazience obowiązkowo muszą mieć złoty kran z kryształowymi kurkami (ok. 400 tyś zł), u służby też są złote, ale ze zwykłymi kurkami.

Kobieta musi mieć futro z brzuszków norek, komplet brylantowej biżuterii (presto z Antwerpii) - brylanty muszą być jednakowej wielkości, klarowności i szlifu - baaaaaaardzo drogie… W Moskwie są najpiękniejsze brylanty, najdroższe w najbardziej ekskluzywnych sklepach.

Nieustanne reklamowanie swojej osoby, np. poprzez udział w akcjach charytatywnych. Lubią pokazyważ się jako dobroczyńcy.

Ta warstwa zamyka klasy w Europie Środkowowschodniej.

Warstwa wyższa klasy wyższej. Niewidzialni na górze. Odziedziczyli fortuny w 3-4 pokoleniu. W Europie Zachodniej - Arystokracja rodowa (Wielka Brytania, Hiszpania, Szwecja, Norwegia, Monako). W USA „stary pieniądz” - znamienite rody; Fordów, Vanderbildów, Rockefellerów, kiedyś także Hiltonów.

Żyją za murami swoich posiadłości, tworzą zamknięte środowisko. Nie angażują się w politykę, mają kasy jak lodu, więc ona nie ma na nich wpływu. Mają stabilną pozycję społeczną, której nic nie zmieni.

Wielkość fortuny nie ma znaczenia, liczy się godność i prestiż nazwiska oraz pochodzenie społeczne. Nie było i nie ma „kolorowych', są tylko ludzie „biali”.

Szczególnie przywiązani są do tradycji - jest najcenniejszym dziedzictwem, bo pieniądze można nabyć. Mają bardzo duży szacunek do pamięci zmarłych. Nie wolno nikomu skalać nazwiska przodka. Wielkim zobowiązaniem dla każdego przedstawiciela tej warstwy jest zachowanie prestiżu i pomnożenie majątku. Wśród członków warstwy wyższej panuje przekonanie, że dla społeczeństwa są bohaterami, wzorami do naśladowania. Ważne jest godne zachowanie - ponad wszystko.

Nie ma ostatecznej konsumpcji, nie cieszy ich wydawanie pieniędzy (bo mają ich tak dużo). Tu: pieniądze są oczywistością, jest ich pod dostatkiem od pokoleń, więc tak nie kuszą. Kasy Ne mają na co wydawać, bo odziedziczyli po przodkach wszystko - domy, meble, pamiątki rodzinne, biżuterie i stroje. Zaszczytem wręcz, jest możliwość noszenia ubrania po przodku. Dla kobiety najwspanialszą chwilą jest otrzymanie pierścionka zaręczynowego po prababci ukochanego - zobowiązuje i zapewnia o przyjęciu do rodziny.

W tej warstwie nie sprzedaje się swojego prywatnego życia. Od urodzenia mają świadomość o tym, że muszą się zawsze odpowiednio zachować. Nie wolno chwalić się swoim życiem, żalić się publicznie, bo dla ludzi jest się bohaterem, a bohater nie ma słabości. Panuje ogromna samodyscyplina, dominuje indywidualizm, poczucie siły i przewagi. Często w takich rodzinach wyznaczane są „czarne owce”, które w jakiś sposób nadszarpnęły dobre imię rodziny.

Charakterystyka społeczeństwa Postindustrialnego (poprzemysłowego)

Rozwój cywilizacji dzielimy na 3 etapy:

1. Społeczeństwo agrarne - rolnicze - które pojawiło się mniej więcej 8-10 tyś lat temu i istniało do przełomu XVII i XVIII w.

2. Społeczeństwo przemysłowe - które pojawiło się około XVII-XVIII w i istniało do połowy lat 50-tych XX w. w USA, a do połowy lat 70-tych XX w. w Europie Zachodniej oraz do lat 90-tych w Europie Środkowowschodniej.

3. Społeczeństwo postindustrialne, które pojawiło się w połowie lat 50-tych w USA, lata 70-te - Europa Zachodnia oraz 90-te w Europie Środkowowschodniej.

Na rozwój ten, składają się 3 dziedziny: technologia, wiedza i informacja oraz usługi.

• Technologia - czynnikiem inicjującym rozwój były mikrochipy, a konsekwencją jest automatyzacja i komputeryzacja wszystkich dziedzin życia. Następstwem tego jest:

1. Wyrugowanie pracy fizycznej, zostaje zastąpiona pracą umysłową. Od pracowników produkcyjnych nie oczekuje się już, że będą wykorzystywać siłę swych rąk, ale oczekuje się, by wykorzystywali „siłę swojego umysłu”, konieczną do obsługiwania maszyn.

2. Polaryzacja społeczeństwa - biegunowy podział na 2 przeciwstawne grupy. Ma wymiar globalny i lokalny. W wymiarze globalnym jest to społeczeństwo formuły 20:80, tzn. że 20% populacji na świecie jest w stanie utrzymać światową gospodarkę, a pozostałe 80% nie jest potrzebnych na rynku pracy. W wymiarze lokalnym - oznacza nowy podział społeczeństwa na „Polskę A” i „Polskę B” - w znaczeniu zawodowym.

Polska A - wysoko wykwalifikowani specjaliści, dla których istnieje ograniczona liczba miejsc pracy, ale jest ona bardzo dobrze płatna. Są to: lekarze, prawnicy, analitycy finansowi, informatycy, lingwiści.

Polska B - to kategorie zawodowe oparte na niskich kwalifikacjach, istnieje dla nich dużo słabo płatnych miejsc pracy.

3. Bezrobocie strukturalne - najbardziej zagrożone są pewne kategorie zawodowe, które tracą swoja przydatność : pracownicy przemysłu ciężkiego, lutnicy, stoczniowcy, górnicy, pracownice przemysłu włókienniczego, kowale, zdunowie.

4. Wzrost wydajności bez wzrostu zatrudnienia - w przemyśle. Caraz tańsza i wydajniejsza produkcja, bez dodatkowych miejsc pracy - robotyzacja, wypieranie człowieka z procesów produkcyjnych.

5. Postfordyzm - (od fordyzmu - prodykcja masowa, taśmowa, kojarzona z niską jakością) jest to odejście od produkcji masowej, taśmowej, seryjnej i wykorzystanie nowych technologii, by produkować na indywidualne zamówienia odbiorców. Np. „3-cie Włochy” - to rejon północnych Włoch, gdzie w połowie lat 70-tych powstał szereg firm małej i średniej wielkości, produkujących na indywidualne zamówienie wyroby ze skóry i odzież. Są to produkty najwyższej jakości w najwyższej cenie. Namiastkę postfordyzmu widać w motoryzacji, na rynku pracy i czasopiśmiennictwa (gazety dla hobbystów, poszczególnych grup społecznych)

6. Inne zjawiska tj. „Dzika Karta” i :Społeczeństwo ryzyka”.

• Dzika Karta to nowe, kontrowersyjne zjawisko społeczne, które pojawiło się wraz z nowymi technologiami. Bardzo szybko się przeobraża, więc trudno je opanować. Przykłady - klonowanie, zapłodnienie In-vitro, eutanazja, aborcja, żywność modyfikowana genetycznie.

• Społeczeństwo Ryzyka - termin wprowadzony przez Ulricha Becka. Zagrożenie jakie niosą nowe technologie wraz z rozwojem wiedzy, wyostrza się świadomość zagrożenia bezpieczeństwa, obok prądu i wody, staje się najbardziej pożądanym dobrem. Na naszych lękach, niepokojach i poczuciu zagrożenia system społeczny się bogaci, stąd termin Gospodarka Strachu - nasze lęki napędzają koniunkturę gospodarczą - globalnie i życia codziennego.

• globalnie - zagrożenie biologiczne, terroryzmem (11 września, wąglik) - największe sumy wydawane są na doskonalenie broni biologicznej. Cyberterroryzm - komputer - Internet - ochrona danych osobowych, stanu konta. Skażenie środowiska, dziura ozonowa, skażenia wód pitnych, katastrofy i kataklizmy (trzęsienia ziemi, huragany - obecne również w Polsce)

• życia codziennego - niepewność, płynność finansowa, nieprzewidywalność życia ludzkiego.

KONIEC

1

---