Materializm dialektyczny Marksa i Engelsa oraz filozofia
życia Fryderyka Nietschego.

Karol Marks urodzony 5 maja 1818 roku w Rewirze, zmarł 14 marca 1883 roku w Londynie, filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny, twórca marksizmu. Pochodził z rodziny żydowskiej. Po ukończeniu gimnazjum, Marks w 1835 roku podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Bonn, a po roku przeniósł się na Uniwersytet Berliński. Tam też przystąpił do grupy lewicowych heglistów. Zainteresował się też filozofią i historią. W 1840 doktoryzował się na uniwersytecie w Jenie na podstawie rozprawy o teoriach atomistycznych Demokryta i Epikura. Rozprawa ta jest utrzymana
w duchu idealizmu. W październiku 1842 roku Marks został redaktorem naczelnym opozycyjnego pisma Gazeta Reńska jednak po represjach władz pruskich ustępuje z tego stanowiska, a gazeta w 1843 zostaje zamknięta. W tym samym roku żeni się i wyjeżdża do Paryża, gdzie wydaje pierwsze pisma, w których ujawnia swoją ideologię i po raz pierwszy odwołuje się do mas i Proletariatu. W 1844 roku poznaje Engelsa, który staje się jego przyjacielem i głównym współpracownikiem. Współpracownikiem 1845 roku na skutek działań rządu pruskiego zostaje wydalony z Paryża i wyjeżdża do Brukseli. To tu powstaje pierwszy wykład tez materializmu historycznego autorstwa Marksa i Engelsa. Również stąd Marks pisze artykuły do gazet francuskich i niemieckich. Następnie zaangażował się wraz z Engelsem w tworzenie Związku Komunistów, którego zostali w 1847 członkami. Obaj wzięli udział w zjeździe związku, jak również byli autorami jego programu. Zawierał on idee rozwiniętego materializmu, dialektyki i walki klas. Był to pierwszy program oparty na zasadach socjalizmu naukowego. W 1848 po wybuchu rewolucji lutowej został wydalony z Belgii i osiadł w Kolonii gdzie został redaktorem naczelnym Nowej Gazety Reńskiej gdzie publikował swoje kolejne rozprawy i artykuły. Za nawoływanie do stawiania oporu rządowi został w 1849 wydalony z Niemiec. Udaje się do Paryża, a następnie do Londynu, gdzie spędza resztę życia. W tym czasie pisze artykuły do różnych gazet, bada ekonomię i historię oraz tworzy kolejne dzieła. Zmaga się również z problemami finansowymi. Umiera 14 marca 1883 roku w Londynie.

Fryderyk Engels urodził się 28 listopada 1820 roku w Barman (obecnie Wuppertal), zmarł 5 sierpnia 1895 roku w Londynie, filozof i socjolog. Do historii przeszedł jako najbliższy współpracownik Marksa oraz współtwórca marksizmu i socjalizmu naukowego. Nie ukończywszy szkoły średniej zaczął prace w biurze jednej z fabryk ojca, a następnie w dużej firmie w Bremie. W Berlinie odbył służbę wojskową, gdzie też poznał zwolenników Hegla. Po odbyciu wojska zasiadał w zarządzie fabryki ojca. W 1844 wyjechał do Paryża, gdzie poznał Karola Marksa. Zapisał się również do związku komunistów oraz innych organizacji robotniczych. W latach 1844 - 1848 przebywa z Marksem w Paryżu
i Brukseli. W 1848 należy do redakcji Nowej Gazety Reńskiej. Następnie z powodu udziału
w powstaniu badeńskim ucieka do Anglii. W latach 1856 - 1869 mieszka w Manchesterze,
a od 1870 roku pracuje jako publicysta w Londynie, zakładając tam I i II Międzynarodówkę oraz bierze udział w obronie Komuny Paryskiej.

Materializm dialektyczny to kierunek filozoficzny zapoczątkowany w II połowie XIX wieku przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa. Kierunek ten jest połączeniem
i syntezą wcześniejszych nurtów materializmu. Cechą odróżniającą marksizm od innych rodzajów materializmu jest przyjęcie, że jedną z cech materii jest jej charakter ewolucyjny
i dialektyczny. Jako podstawa filozoficzna marksizm odgrywał i nadal odgrywa ogromną rolę w historii, stanowiąc źródło ideologii państw komunistycznych (Chiny, Kuba, Korea Północna) oraz całego ruchu komunistycznego na świecie.

Materializm dialektyczny jest podstawą filozoficzna marksizmu. Stał się bardzo popularny na przełomie XIX i XX wieku wśród rewolucyjnie nastawionych socjalistycznych działaczy środowisk robotniczych. Po upadku II międzynarodówki marksizm podzielił się na dwa nurty: socjaldemokrację - zakładającą pokojowe przejście do socjalizmu oraz marksizm-leninizm, który zakładał upadek systemu kapitalistycznego w najsłabszych jego ogniwach
i rozprzestrzenienie się rewolucji na kraje wysoko rozwinięte. Po przejęciu w Rosji władzy przez komunistów marksizm-leninizm stał się doktryną państwową. Po drugiej wojnie wraz
z ekspansja ZSRR doktryna ta zaczęła obowiązywać w wielu krajach. Powstało też wiele jego odmian, np. maoizm, często bardzo odbiegających od poglądów Marksa. Marksizm był
i wciąż jest również natchnieniem różnych ruchów partyzanckich i rewolucyjnych w krajach trzeciego świata. Po upadku ZSRR spadła popularność marksizmu. Jako ideologia utrzymuje się już tylko w kilku państwach, gdzie stanowi raczej przykrywkę dla sprawowania władzy.

Podstawą materializmu dialektycznego jest przyjęcie, że cała realna rzeczywistość jest materialna i nie ma żadnego obiektywnie istniejącego bytu, którego nie dałoby się sprowadzić do jego materialnej podstawy. Materia jest tu rozumiana jako cała zawartość wszechświata. Poza tym materia posiada kilka cech:

• materia jest niezniszczalna - to znaczy, że wszystkie zmiany materii polegają na przemianie jednych form w drugie, ale materia nie znika, ani nie powstaje w tym procesie;

• materia jest wieczna - to znaczy, że istniała zawsze i zawsze będzie istnieć;

• materia istnieje w czasie i przestrzeni - to znaczy, że jest nierozerwalnie złączona z czasem i przestrzenią;

• materia jest racjonalna - to znaczy, że materia podlega przemianom, które można poznawać rozumem.

Marks twierdził, że doszedł do tych cech starając się stworzyć spójny system filozoficzny. Nie umiał jednak podać konkretnego dowodu tych założeń, aczkolwiek były jedynymi, które nie prowadziły do sprzeczności w rozumowaniu świata.

Istotną cechą odróżniającą marksizm od innych rodzajów materializmu, jest przyjęcie, że jedną z niezbywalnych cech materii jest jej charakter dialektyczny. Oznacza to, że oprócz podlegania prawom fizyki i innych nauk przyrodniczych, są jej na stałe przypisane ogólne prawa przemian, wcześniejsze od praw fizyki, do których można dojść jedynie na drodze filozoficznych analiz. Ten sposób myślenia Marks zaczerpnął od heglowskiej dialektyki idei i zaadaptował ją do swoich poglądów materialistycznych. Według Marksa dwa podstawowe prawa rządzące materią to:

• prawo przemiany ilości w jakość - polegające na tym, że poszczególne drobne przemiany materii sumują się, aby w pewnym momencie osiągnąć punkt krytyczny, na którego skutek powstaje zupełnie nowa jakość;

• prawo stałego ścierania się przeciwieństw - polegające na tym, że różne jakości materialne są ze sobą w stanie ciągłego antagonizmu, ścierają się one nieprzerwanie, generując ciąg drobnych przemian, które w końcu prowadzą do nowej jakości, zgodnie
  z pierwszym prawem.

Prawa te powodują, że materia jest w ciągłym ruchu. Według Marksa wszystkie przemiany społeczno - ekonomiczne dają się sprowadzić to tych dwóch praw. Ruch ten nie jest przypadkowy, lecz jego racjonalna struktura wynika z tych praw. Prawa te powodują powstawanie coraz to nowszych, wyższych form materii i zanikanie starych form, dzięki czemu materia uzyskuje coraz doskonalsze i bardziej złożone formy rozwoju. Zadaniem nauki powinno być więc szukanie ogólnego kierunku przemian dialektycznych. Wykrycie w danym zjawisku przejawów działania praw dialektyki, gwarantuje faktyczne zrozumienie danego zjawiska.

Fryderyk Wilhelm Nietsche urodził się 15 października 1844 roku
w Röcken, zmarł 25 sierpnia 1900 roku w Weimarze, filozof, filolog klasyczny i pisarz. Wychował się w rodzinie protestanckiej, jego ojciec był luterańskim pastorem. W 1850 roku rozpoczął naukę w szkole miejskiej, a później kontynuował ją w gimnazjum przykatedralnym. Następnie podjął studia w Pforcie, a w październiku 1864 roku przenosi się na uniwersytet w Bonn, gdzie studiuje filologię klasyczną, teologię oraz historię kościoła i sztuki. Po dwóch semestrach przenosi się do Lipska. W 1866 roku ukazują się drukiem jego pierwsze publikacje. W 1867 roku Nietsche zapoznaje się z filozofią Schopenhauera, która wywiera początkowo na niego wielki wpływ. W tym samym roku zaznajamia się z Ryszardem Wagnerem. Po odbyciu służby wojskowej Nietsche wykłada na uniwersytecie w Bazylei. Jednak w 1872 roku po wydaniu książki Narodziny tragedii, czyli hellenizm i pesymizm, w której ukazuje swoje coraz większe zainteresowanie filozofią, traci zaufanie studentów, co skutkuje brakiem zainteresowania jego wykładami. Bliska znajomość z Wagnerem trwa do roku 1876, kiedy to z powodu sprzeczności poglądów i charakterów obaj panowie zarzucili znajomość. Od 1856 roku Nietsche zaczyna chorować na krótkotrwałe bóle głowy, które z czasem przechodzą w kilkudniowe migreny, co było powodem rezygnacji w 1879 roku z profesury. Po złożeniu profesury często zmieniał miejsce pobytu. Wydawał kolejne książki, w których zawiera swoje poglądy. Choroba Nietschego, która stale się rozwijała, doprowadziła go najpierw do załamania, a następnie do śmierci.

Nietzsche w swojej filozofii wyrażał pogardę wizji człowieka jako słabej, pesymistycznej jednostki. Głosił on kult życia, siły i tężyzny biologicznej oraz "woli mocy" człowieka. Jego dziełem jest także koncepcja nadczłowieka, czyli jednostki silnej, której zadaniem jest rządzić światem. Jednostka ta miała należeć do „rasy panów”. Koncepcję tą wykorzystał później w swych ideowych założeniach faszyzm. Nietzsche głosił też kontrowersyjny kodeks moralny i hasło: „przewartościowania wszystkich wartości”. Wyrażał zatem pogardę dla „przeciętnego zjadacza chleba”, odrzucał altruizm i litość na rzecz działania „poza dobrem i złem”.

Etyka stworzona przez Nietschego mówiła: „Bóg umarł! Moralność jest fikcją, iluzją - ale fikcją niezbędną do tego, aby ludzkość mogła istnieć. My, ludzie, wciąż żywimy tę iluzję, podtrzymujemy wartości, bo społeczeństwo nie może funkcjonować bez dyscypliny. Powstaje tylko pytanie - czy ustalenie jak rozróżnić dobro i zło aż tak konieczne do istnienia, może być fikcją?”

- 4 -

---