Andragogika to nauka o celach, treściach, formach, metodach, zasadach nauczania, kształcenia, wychowania, samokształcenia, samowychowania ludzi dorosłych. Jest nauką społeczną, humanistyczną
Andragogika - subdyscyplina pedagogiki zajmująca się kształceniem dorosłych. Pedagogika ogólna i andragogika różnią się od siebie. - przed powstaniem andragogiki, problemami dot. wychowania ludzi dorosłych zajmowała się pedagogika - pedagogika zajmuje się prawidłowościami kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży - andragogika zajmuje się prawidłowościami kształcenia i wychowania osób dorosłych - pedagogika skupia się na różnicach odnośnie wieku dzieci i młodzieży oraz na różnicach w podejściu do procesu kształcenia i wychowania - andragogika większy nacisk kładzie na autoedukację czyli samokształcenie i samowychowanie, na odpowiedzialność dorosłego wobec społeczeństwa, prawa i samego siebie, odpowiedzialność za efekty rozwoju jego osobowości - w pedagogice większy nacisk położony jest na osobę nauczyciela (wychowawcy), który pełni rolę kierownika i autorytetu - kształcenie i wychowanie dzieci i młodzieży (pedagogika) jest sterowane z zewnątrz (programy nauczania są ustalane przez władze oświatowe) oraz jest wspomagane przez współuczestnictwo dzieci i młodzieży - w andragogice kształcenie, samokształcenie i wychowanie są procesami sterowanymi od wewnątrz (samosterowność i odpowiedzialność dorosłego, decydujący udział osoby w jej kształceniu) - dzieci i młodzież są raczej uczone przystosowania się do warunków, jakie panują w świecie (pedagogika) - dorośli są uczeni do współtworzenia otaczającego ich świata (andragogika
* Uczeń dorosły (w notatkach)
* Wychowanie ludzi dorosłych - proces kształcenia się tych cech intelektu i charakteru oraz zdolności, które umożliwiają lepsze społecznie i bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych * Samokształcenie, kształcenie i samowychowanie
Kształcenie - to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata.
Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Pojęcie kształcenie często utożsamia się Samokształcenie - samodzielna praca nad sobą w zdobywaniu lub pogłębianiu wiedzy, samodzielne kształtowanie cech osobowości. Podstawowym warunkiem samokształcenia jest dojrzałość osobowości osiągana wraz z rozwojem oraz pod wpływem oddziaływań wychowawczych.
Samowychowanie - to czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu swojego rozwoju. Samorzutne kształtowanie i doskonalenie własnych postaw, charakteru, poglądu na świat, zdolności, zazwyczaj zgodne * Kultura - ogół wytworów ludzkiej działalności i wzorów zachowań przekazywanych z pokolenia na pokolenie w drodze wychowania i socjalizacji. Składa się z: wartości, norm i wzorców zachowań, obejmuje wszystkie dziedziny ludzkiej działalności. * Poradnictwo w oświacie dorosłych - zaplanowane lub okolicznościowe działania, których celem jest pomoc w realizacji określonych zadań jednostce lub instytucji, a więc doradztwo obejmuje pomoc osobom dorosłym w rozstrzyganiu pewnych problemów, których to sami nie potrafią oni rozwiązać ani też wybrać odpowiedniego sposobu działania, przy czym mogą być to problemy będące wynikiem objęcia nowych obowiązków ucznia lub studenta, oraz koniecznością godzenia ich z pozostałymi rolami społecznymi, takimi jak: pracownik, współmałżonek czy rodzic. * Kształcenie ustawiczne - jest procesem stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia. Kształcenie ustawiczne oznacza stan uczenia, się, który trwa od narodzin człowieka do kresu jego istnienia, proces dynamiczny, nieprzerwany. *Oświata dorosłych: zinstytucjonalizowany system działań edukacyjnych, adresowany do osób dorosłych.
*Edukacja: ogół oddziaływań służących formułowaniu się zdolności życiowych człowieka
3.Andragogika i jej subdyscypliny oraz wybrane dziedziny wychowania dorosłych
Andragogika (gr. anēr, dop. andrōs - mężczyzna, agō - prowadzę), najprostsze i dosłowne tłumaczenie nazwy andragogika oznacza „prowadzenie człowieka dorosłego”. Nie można jednak traktować tego tłumaczenia zbyt dosłownie, gdyż nie pozwala ono zrozumieć współczesnego znaczenia tego pojęcia. Pedagogika dorosłych jest jedną z nauk pedagogicznych zajmujących się badaniem zagadnień kształcenia, samokształcenia i wychowywania młodzieży pracującej i dorosłych. Jako dyscyplina naukowa podejmuje badania zjawisk i procesów, które wyznaczają obszar zajmowania się człowiekiem dorosłym jako osobą kształcącą się. Andragogika innymi słowami zajmuje się człowiekiem dorosłym pragnącym sprostać nowym wymaganiom coraz szybciej zmieniającej się rzeczywistości. Bada ona procesy edukacyjne, w których uczestniczy człowiek dorosły, by wspierać go w jego wysiłku poznawania świata.
DZIAŁY ANDRAGOGIKI Andragogika ogólna- inaczej teoria rozwoju człowieka dorosłego. Ustala prawidłowości kształtowania procesów rozwojowych ludzi dorosłych, ustala pojęcia, teorie, zależności, możliwe interpretacje zjawisk korzystając przy tym z dorobku innych dyscyplin naukowych. Ustala zasady korzystania z innych nauk, potrzeby rozwijania jakichś gałęzi nauki w celu rozwiązania zaistniałych potrzeb społecznych. Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej- pokazuje rodowód współczesnych koncepcji edukacji dorosłych, analizuje programy edukacyjne różnych instytucji na przestrzeni dziejów, odsłania dzieje zapomnianych idei wychowawczych, ujawnia prawidłowości procesu nauczania w kontekście historycznym. Dydaktyka dorosłych- teoria nauczania, kształcenia i samokształcenia człowieka dorosłego. Określa prawidłowości dotyczące celów i warunków procesu kształcenia dorosłych. Określa wpływ różnorodnych czynników na proces nauczania (szkoła, media, doświadczenie, działalność społeczna). Dąży do wykrycia najważniejszych prawidłowości rządzących procesem dydaktycznym z udziałem człowieka dorosłego i optymalizuje metody kształcenia. Teoria wychowania dorosłych- bada proces wychowania człowieka dorosłego, przebieg tego procesu i jego uwarunkowania oraz uzasadnia potrzebę wychowania dorosłych. Czy ludzi dorosłych należy wychowywać??? Teoria wychowania dorosłych jest praktyką, zawiera dyrektywy praktyczne. Uzasadnia potrzebę formułowania celów. „Teoria ta określa zasady kierowania rozwojem osobowości dorosłych umożliwiając im pełną samorealizację, emancypację i przezwyciężanie wszelkich form alienacji” . Bada, analizuje i charakteryzuje współzależność procesów cywilizacyjnych, kulturotwórczych, społeczno- ustrojowych i wychowawczych, wyjaśnia przyczyny kryzysów wychowawczych (człowiek w kontekście).
Zadania andragogiki dotyczą:
|
4.Rozwój człowieka dorosłego. (w notatkach)
5.Przejawy, rezerwy i zmiany w rozwoju.
przejawy i rezerwy rozwoju dorosłych: - Gutmann - uwalnianie się kobiet i mężczyzn po wypełnieniu obowiązków rodzicielskich od ograniczeń narzucanych w toku młodzieńczej socjalizacji przez stereotypy ról męskich i kobiecych; - Gould - uwalnianie się od niektórych pozostałości dzieciństwa które mogą ale nie muszą ciążyć na dalszym życiu; - inteligencja płynna - wrodzona, po 20 roku życia wykazuje tendencję spadkową; - inteligencja skrystalizowana - nabyte nawyki umysłowe, strategie rozwiązywania problemów, zapas słów, ujawnia wzrost z wiekiem; - rezerwy (Baltes, Willis): * aktualne - obserwowany w danym czasie poziom sprawności działania;
* ukryte - nie wykorzystany w danym czasie potencjał rozwoju, który uruchomić można w wyniku odpowiedniego zainwestowania czasu i energii; w dzieciństwie najmniejsze, w dorosłości większe,
zmiana warunków rozwoju po okresie dojrzewania: - rozwój biologiczny - zaprogramowany przez kod genetyczny; u wszystkich zdrowych jednostek kończy się osiągnięciem dojrzałości fizycznej; - rozwój fizyczny - zależy dodatkowo od programowania kulturowego i aktywności własnej danej jednostki; nie ma wspólnego dla wszystkich finału; - kompetencja autokreacyjna - kompetencja w kierowaniu własnym życiem i rozwojem - czynnik od którego zależy wykorzystanie potencjału rozwojowego; - po przekroczeniu młodości: ustaje dojrzewanie organizmu, redukują się specjalne czynności osobotwórcze ukierunkowane na rozwój; - rozwój zależy wtedy od:
indywidualnej umiejętności i chęci spożytkowania kolejnych doświadczeń życiowych na rzecz zmian zachowania i osobowości
- biologowie - rozwój fizyczny to zmiany w procesie ontogenezy, polegające na rozroście i różnicowaniu się ciała oraz doskonaleniu jego funkcji prowadzące do osiągnięcia przez organizm dojrzałości (zdolności do rozrodu i opieki nad potomstwem); charakter etapowy - stadia o określonym, nieodwracalnym porządku; - mocny model rozwoju - zmiany powszechne, konieczne, nieodwracalne, przewidywalne, prowadzące do wyniku końcowego określanego dojrzałością; - słaby model rozwoju - zmiany zarówno ilościowe jako i jakościowe, obserwowane u wszystkich, lub u niektórych, różne mechanizmy i różny przebieg, nie musi zmierzać do określonego stanu końcowego;
6.Zadania rozwojowe człowieka dorosłego.
Aktywność ludzi dorosłych koncentruje się zwykle na odpowiedzialnych zadaniach praktycznych, związanych z pracą, karierą, wychowywaniem dzieci, nadawaniem życiu pożądanej jakości rozumianej tak lub inaczej. Rozwój własny rzadko stanowi dla nich cel autoteliczny. Najczęściej jest on w życiowej karierze zarówno jednym ze środków służących pozyskiwaniu innych wartości, jak i efektem ubocznym kolejnych wyborów i działań. Dlatego zrozumienie ukierunkowań, osiągnięć i zahamowań w rozwoju danej osoby wymaga poznania przebiegu jej życia.
zadania rozwojowe: I. wczesna dorosłość (Levinson - 17-33 lat): 1. zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu; 2. podjęcie pracy zawodowej; 3. rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości (Erikson); 4. znalezienie stałego partnera i założenie rodziny; 5. prowadzenie domu; 6. wychowanie dzieci; 7. podjęcie obowiązków społecznych i obywatelskich; 8. wypracowanie własnej filozofii życia; 9. sformułowanie wizji własnej przyszłości; 10. nawiązanie stosunków z mentorem; II. wiek średni (34-60): 1. podjęcie większej odpowiedzialności społecznej; 2. rozwiązanie dylematu: praca dla przyszłych pokoleń czy stagnacja (Erikson); 3. nadanie swemu życiu większej pełni i pomoc w tym współmałżonkowi; 4. rozwój zawodowy, kierowanie karierą; 5. osiągnięcie zamierzonego standardu życiowego; 6. wspomaganie rozwoju i startu życiowego dzieci; 7. opieka nad starzejącymi się rodzicami; 8. pogodzenie się z nadchodzącą starością; III. starość (od 60 lat): 1. podjęcie nowych ról i zajęć związanych z emeryturą; 2. włączenie się do grupy rówieśników; 3. utrzymanie zainteresowań światem; 4. przygotowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych; 5. przygotowanie do straty osób bliskich; 6. wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci;
7.Czynniki rozwoju(w notatkach
Czynniki warunkujące rozwój człowieka
8.Fazy życia(w notatkach)
Według Włodzimierza Szewczuka dorosłość dzieli się na cztery okresy:
9.Koncepcje Life-Span
Koncepcje należące do nurtu zwanego "bieg życia" (ang.life-span), obejmują okres całego życia ludzkiego. Podstawowym ich założeniem jest przekonanie, iż istota ludzka rozwija się również na przestrzeni dorosłości czy starości. W swojej drodze przez życie człowiek ma do spełnienia określone zadania, napotyka problemy będące wyzwaniem dla jego rozwoju. Od tego, jak zadania zostaną wypełnione, a kryzysy przezwyciężone, zależy jakość i poczucie sensu życia, szansa na pomyślne pokonanie kolejnych pojawiających się przeszkód.
10.Kompetencja autokreacyjna
Jest to kompetencja w kierowaniu własnym życiem i rozwojem - czynnik od którego zależy wykorzystanie potencjału rozwojowego
M. Dudzikowa definiuje kompetencje autokreacyjne jako strukturę poznawczą. Jest ona złożona Kompetencje autokreacyjne są szczególnie pożądane, wręcz niezbędne dla nauczycieli, gdyż istotą ich zawodu (pracy) jest przygotowanie innych („niedojrzałych”) do autokreacji w celu osiągania coraz wyższego poziomu dojrzałości osobowej i bogactwa osobowości.
|
11.Starość, przejawy (w notatkach)
Starość jest końcową fazą w cyklu życiu człowieka, która następuje po młodości i wieku dojrzałym. Człowiek dokonuje wówczas analizy i podsumowania dotychczas przeżytych wydarzeń. Starość może być postrzegana jako czas podejmowania nowych ról społecznych i odpoczynku od pracy zawodowej. Czasem jednak podkreśla się jej negatywny wymiar związany z doświadczaniem różnorodnych strat.
12.Biologiczne a psychologiczne rozpatrywanie rozwoju człowieka
13. Bilans życiowy Podsumowanie życia. Wyciągnięcie dobrych i złych stron. Naprawa bilansu ujemnego.
|
14.Człowiek dorosły jako podmiot kształcenia i wychowania (w notatkach)
|
15.Specyfika wychowania dorosłych
Dorosły uczeń - specyfika człowieka dorosłego, jeśli chodzi o możliwości uczenia się ma pewne uwarunkowania. Człowiek dorosły podejmuje edukację wtedy kiedy musi, obciążany obowiązkami, ma przerwę w nauce, ma już inne zdrowie fizyczne i psychiczne. Wiek 18-60 lat to zróżnicowanie się niektórych form edukacji dorosłych. Wiek nie jest ważny - ważne są CHĘCI!!. Poziom intelektualny a nie wiek jest ważny. Uczniowie dorośli mają bardzo zróżnicowany zasób doświadczeń. W każdej grupie edukujących się dorosłych są osoby mające różnego rodzaju (czasowo) przerwy w nauce.
16.Potrzeby i możliwości wychowania dorosłych. Samowychowanie.
Samowychowanie jest bardzo ważnym elementem rozwoju człowieka podobnie jak to jest w przypadku samokształcenia. Samowychowanie to inaczej dorastanie psychiczne człowieka, będące procesem kształtowania tych cech intelektu i charakteru, zdolności i inteligencji, które umożliwiają lepsze, społecznie bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych i rodzinnych obowiązków i zadań, ułatwiających indywidualny awans. Jest to proces uczenia się przez dorosłych coraz lepszego pełnienia ról społeczno - zawodowych, dokonujący się w toku rozwiązywania przez nich różnorodnych złożonych i trudnych zdań życiowych, urzeczywistniający się w trakcie ich kontaktów ze środowiskiem społecznym i kulturowym. (L. Turos). Należy podkreślić, że obejmuje ono zarówno proces edukacji i reedukacji (modyfikowanie i odczuć złych nawyków). Przy czym zauważamy problem wartości wykazujący na zasadniczą różnicę między wychowaniem dzieci a wychowaniem dorosłych. Wychowanie dzieci przebiega w innych warunkach jak wych.
|
17.Cele, zadania i możliwości edukacji ludzi dorosłych. Uczeń dorosły.
Zadania edukacji dorosłych wobec nowych wyzwań współczesności:
- Spełnianie funkcji kompensacyjnych, wyrównawczych.
18.Wyznaczniki zadań wychowania i kształcenia dorosłych.
19.Dokumenty UNESCO o edukacji ustawicznej i dorosłych (w notatkach)
20.Określanie celów edukacji dorosłych.
Edukacja dorosłych powołana jest do spełnienia czterech podstawowych celów:
|
21.Współczesne problemy edukacji dorosłych.
|
22.Dorosłość a dojrzałość.
Z punktu widzenia biologiczno - psychologicznego dorosłość to ta część cyklu życia jednostki, która wstępuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Następuje to pomiędzy 18 a 22 rokiem życia - jest to proces dojrzewania do dorosłości. Dorosłość - jest kategorią umocowaną w kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast dojrzałość jest pojęciem przynależnym do świata natury i do świata przyrody. Za bycie dorosłym umownie przyjmuje się ukończenie 18 lat, ma to związek z nabyciem wielu uprawnień, jednak dorosłość bardzo często nie idzie w parze z dojrzałością. Dojrzałość oznacza świadomość siebie, poczucie odpowiedzialności za siebie i innych, gotowość do związku, umiejętności społeczne, zdolność do przewidywania, do rozsądnego myślenia i ponoszenia konsekwencji za swoje czyny i słowa. Dorosłość jest związana z określonym wiekiem i byciem niezależnym, natomiast dojrzałość określana jest wielowymiarowo, na wielu sferach życia człowieka i ma związek z przeżytymi doświadczeniami. Wyróżniamy dojrzałość psychiczną, czyli stabilizację emocjonalną, umiejętność radzenia sobie z emocjami, dystansowania do siebie i świata zewnętrznego. Kolejna sfera to dojrzałość fizyczna związana z dojrzałością seksualną, czyli wyższy etap w rozwoju biologicznym. Ponadto występuje dojrzałość społeczna, czyli umiejętności dobrego współżycia w grupie, zdolność do wyrażania swojej opinii, gotowość do spełniania ról społecznych (pracownik, małżonek, rodzic).
|
23.Samokształcenie. Uwarunkowania uczenia się dorosłych
Samokształcenie - jest odmianą kształcenia. Zachodzi wówczas, gdy człowiek dorosły wyznacza sobie cel, drogę dojścia do tego celu, poszukuje środków, sam siebie kontroluje i w rezultacie sam siebie ocenia.
Uwarunkowania uczenia się człowieka dorosłego:
1. Subiektywne i obiektywne potrzeby
Warunki wdrażania do samokształcenia:
24.Założenia i możliwości realizacji kształcenia ustawicznego w Polsce
Warunkiem realizacji idei budowania społeczeństwa opartego na wiedzy jest nadanie w Polsce odpowiedniej rangi, powszechnie rekomendowanej w ostatnich latach, koncepcji uczenia się przez całe życie.
UWARUNKOWANIA ROZWOJU KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W POLSCE *Procesy demograficzne- Zmiany demograficzne wywierać będą silną presję na rynek pracy, a co za tym idzie wymuszać zmiany w strukturze popytu i podaży usług edukacyjnych ukierunkowanych na ciągłe podnoszenie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych lub przekwalifikowywanie się osób dorosłych. *sytuacja na rynku pracy - wykształcenie może chronić przed wykluczeniem z rynku pracy. Oznacza to również, że obok programów mających pomóc bezrobotnym w powrocie do zatrudnienia bardzo ważne są długofalowe działania zmierzające do poprawy poziomu wykształcenia społeczeństwa. *System edukacji
Zwiększanie dostępności do kształcenia ustawicznego W tym kontekście celowe jest:
Podnoszenie jakości kształcenia ustawicznego Współdziałanie i partnerstwo Wzrost inwestycji w zasoby ludzkie Uświadamianie roli i znaczenia kształcenia ustawicznego W tym kontekście celowe jest:
|
25.Metody kształcenia dorosłych
Metody edukacji dorosłych.
Metoda, jako sposób postępowania w procesach edukacyjnych ze strony nauczyciela, zasługuje na uwagę dlatego, że od doboru metod, podobnie jak od postrzegania zasad kształcenia i doboru środków dydaktycznych, wiele zależy w osiąganiu celów kształcenia.
Do grup metod opierających się na wiedzy lub doświadczeniu uczniów zalicza metody:
Do grupy metod stosowanych: -obserwacji, -pokazu, -inscenizacji, -pracy z książką, -laboratoryjną, -eksperymentu Natomiast Cz.Kupisiewicz wyróżnia metody oparte na: -słowie, -obserwacji, -pomiarze, -działalności praktycznej uczących się. Metody oglądowe i słowne przeważają na kursach o dominacji treści teoretycznych oraz na konferencjach i sympozjach itp., a metody praktyczne są wykorzystywane tam, gdzie chodzi o nauczanie umiejętności wraz z umożliwieniem zdobywania dla nich podstaw teoretycznych. W każdym przypadku widzimy potrzebę współdziałania nauczyciela z uczącymi się. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest wykład (monolog, czasami "dialog"). Polega na przekazywaniu przez nauczyciela uczącym się wiadomości w sposób możliwie logicznie uporządkowany.
Przez dyskusję rozumiemy wspólne poszukiwanie odpowiedzi na postawione pytania. Odmiany dyskusji: konferencyjne, okrągłego stołu, panelowe, nowych pomysłów, dyskusja okrągłego stołu. Ostatnia metoda- praca z książką czy inny tekstem z zasady drukowanym. Umożliwia ona samodzielne poznawanie nowych rzeczy zjawisk, sytuacji wraz z utrwalaniem wiadomości.
Dydaktyka dorosłych wyróżnia następujące formy uczenia się: naturalne przez korzystanie z typowych rozwiązań systemowych: wykładu, zajęć warsztatowych, konwersatoryjnych, ćwiczeniowych Przez studia przypadków („case study”) Przez samodzielne uczenie się
METODY KSZTAŁCENIA DOROSŁYCH. “Metoda kształcenia jest to określony sposób pracy nauczyciela, obejmujący pewien dobrany celowo zespół czynności, umożliwiający słuchaczom przyswojenie sobie nowej wiedzy, umiejętności i nawyków oraz kształtujący ich zdolności, poglądy i zainteresowania.” (R. Urbańczyk) Uczenie się przez doświadczenie opiera się na czterech założeniach: 1. Najlepiej uczymy się wtedy, gdy jesteśmy włączeni w przeżycie dostarczające nauki. 2. Wiedza jest najtrwalsza, gdy zdobywamy ją sami. 3. Uczymy się z zapałem, jeżeli mamy możliwości wyboru celu i sposobu nauki 4. Wszyscy ludzie mają pewien potencjał twórczy, wyrażający się w każdej dziedzinie życia.
26.Zasady nauczania
Zasady nauczania to ogólne normy, kanony, reguły postępowania dydaktycznego, których stosowanie umożliwia nauczycielowi zaznajamianie uczących się z usystematyzowanymi treściami nauczania oraz kształtowanie postaw zawodowych, a także pozwoli na wdrożenie ich do samokształcenia.
|
27.Problem kształcenia zawodowego dorosłych - do przemyślenia
|
28.Pojęcie oświata dorosłych.
Jest to całokształt procesów kształcenia formalnych i nieformalnych, niezależnie od treści, metod i poziomu, stanowiących przedłużenie lub dopełnienie wykształcenia uzyskanego w szkołach- także kształcenie praktyczne, dzięki któremu dorośli członkowie społeczeństwa rozwijają swoje umiejętności, wzbogacają wiedzę, doskonalą techniczne i zawodowe kwalifikacje, albo uzyskują nowe kwalifikacje, wzbogacają życie osobiste i pełniej uczestniczą w socjalnym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju społeczeństwa”. Powszechne rozumienie oświaty dorosłych jest jednak znacznie uboższe. N.p. W. Okoń w ,,Słowniku pedagogicznym” podaje następujące znaczenie tego pojęcia:,, działalność, której celem jest zapewnienie dorosłym i pracującej młodzieży wykształcenia ogólnego, bądź zawodowego oraz rozwinięcie i zaspokojenie ich potrzeb kulturalnych”.[16] Natomiast K. Wojciechowski[17] oświatę dorosłych określa nieco szerzej, jako system społeczny służący celowemu kształceniu młodzieży pracującej i dorosłych w różnych przejawach kultury: w kulturze umysłowej, zawodowej, politycznej, społecznej, higienicznej, moralnej, estetycznej i fizycznej. Natomiast jej cel autor sprowadza do kształcenia pełnej osobowości, która potrafi i chce ustosunkowywać się do szybkich zmian w życiu, z pożytkiem dla ogółu.
|
29.Nauczyciel jutra w edukacji dorosłych- do przemyślenia
Wobec poważnych problemów i dylematów końca XX wieku, epoki przełomu kulturowego, wzrasta zapotrzebowanie na nauczyciela intelektualistę, świadomie i profesjonalnie zaangażowanego w szeroko rozumianą działalność społeczno - pedagogiczną w szkole i w najbliższym środowisku. Jan Legowicz nakłada na nauczyciela obowiązek ciągłego umysłowego przeobrażania się i doskonalenia. Uznaje, że nauczyciel w procesie wychowania przekazuje siebie, dlatego też przed społeczeństwem ponosi moralną odpowiedzialność za swój umysłowy sposób bycia, za swą postawę intelektualną, za swój poziom teoretyczny, „za sposobność swoich myśli, rzetelność w ich udzielaniu, za siłę swojego umysłu i jego sprawność” Według K. Sośnickiego bycie dobrym pedagogiem nie jest proste, wymaga nie tylko pewnych wartości wrodzonych, ale ustawicznej, wytrwałej pracy nad sobą. Pisze, iż praktyka pedagogiczna wskazuje, że istotnie istnieją osoby obdarzone szczególniejszym darem wychowawczym, ale ukazuje też, że praca nad sobą oparta na znajomości prawidłowości pedagogicznych i na doświadczeniu czerpanym z praktyki zawodowej własnej i innych wytwarza wysoką zdolność szybkiego orientowania się w niespodziewanych i niezwykłych sytuacjach pedagogicznych i właściwego ich rozwiązywania. W ten sposób nie tylko „wrodzoność” decyduje o talencie pedagogicznym, ale także sumienna i ciągła praca nauczyciela nad swoim doskonaleniem
30.Współczesne problemy ludzi dorosłych - do przemyślenia 31.Możliwości i bariery realizacji edukacji dorosłych we współczesnym świecie - do przemyślenia |
Przeszkody w edukacji dorosłych przytaczane przez literaturę andragogiczną są następujące:
nadwrażliwość na wszelkie niepowodzenie, gdyż uczniowie szkół dla dorosłych niosą już ze sobą bagaż niepowodzeń szkolnych, życiowych, zawodowych, społecznych, powodujących nieufność do ludzi i wyostrzony wobec nich krytycyzm;
mniejszą liczbą godzin nauczania przeznaczonych na dany przedmiot w stosunku do ich wymiaru w szkołach młodzieżowych;
zmęczenie fizyczne i psychiczne uczniów kontynuujących naukę po określonych godzinach pracy zawodowej lub domowej, powodującej mniejszą aktywność, wolniejsze reakcje psychiczne , zmniejszoną koncentrację uwagi;
zmniejszone poczucie własnej wartości wynikające ze stereotypu myślenia i oceny społecznej - opartej na mylnej opinii, że uczniowie szkól dla dorosłych rekrutują się z selekcji negatywnej i szkoły dla pracujących są gorsze od młodzieżowych;
gorsze warunki pracy, np. światło w porze popołudniowej, gorsze wyposażenie w pomoce naukowe, brak specjalnych podręczników;
brak czasu na pracę domową, na lekturę , uczestnictwo w kulturze;
brak umiejętności organizowania samokształcenia;
doświadczenie zawodowe, społeczne, życiowe dorosłych powodujące krytyczny stosunek do teoretycznej wiedzy prezentowanej na lekcjach, ich sceptycyzm spowodowany wiedzą empiryczną
barierę wieku - w Polsce mało rozpowszechnione jest nauczanie dorosłych, bardzo niewielka liczba placówek temu służących, co prowadzi do starzenia się wiedzy, a co za tym dalej idzie zmniejsza się wydajność pracownika.
Bariery edukacyjne w kształceniu dorosłych
O ile edukacja ustawiczna dla jednych może być szansą, to istnieją także osoby czy grupy społeczne, dla których jest nie zawsze chcianą koniecznością, a nawet przymusem4. Ewa Solarczyk-Ambrozik formułuje tezę, iż także na gruncie edukacji dorosłych istnieje zjawisko marginalizacji. Autorka wskazuje na bariery, które utrudniają aktywność edukacyjną dorosłych, pogłębiając jednocześnie deficyt w zakresie szeroko rozumianych kompetencji społecznych i edukacyjnych. Bariery te sytuuje zarówno w cechach osobowościowych jednostek, w ich uprzednich doświadczeniach, ale także w uwarunkowaniach strukturalnych, lokalnych i globalnych5. Analizowanie barier edukacyjnych w perspektywie biograficznej być może stanie się jednym z kluczowych zadań diagnostycznych andragogów. Określenie deficytów edukacyjnych i barier ich wyrównywania, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i strukturalnym stać się może warunkiem do optymalizowania procesu organizowania oświaty dorosłych, udrażniania dróg edukacyjnych dla dorosłego ucznia, stwarzania rzeczywistych szans edukacyjnych.
Osoby dorosłe najczęściej za przyczynę utrudniającą podjęcie dalszej nauki podają brak czasu. Może się to wydawać prostą wymówką, ma ona jednak swoje przyczyny. Niepodważalnym faktem jest, że dorośli nie są w stanie poświęcać na naukę tyle czasu, co dzieci i młodzież, inną sprawą jest właściwa organizacja czasu.
- Można zaryzykować, stwierdzenie, że barierą jest tu umiejętne zarządzanie czasem. Inna bariera związana jest z wiekiem. Pojawia się lęk, że będę np.: najstarszy/a w grupie. - wyjaśnia psycholog Agnieszka Zakrzewska.
- Ważną grupę przyczyn, dla których dorośli obawiają się dalszego kształcenia, są bariery natury poznawczej; utrudnienie w zakresie przetwarzania informacji, nie nadążanie ze zrozumieniem i zapamiętaniem przekazywanego materiału - tłumaczy. Te ostatnie kłopoty wynikają z naturalnych uwarunkowań. Osobom starszym jest się po prostu trudniej uczyć niż młodszym. Według badań przeprowadzonych przez Edwarda Lee Thorndike'a, amerykańskiego psychologa badającego procesy uczenia się, maksymalną zdolność przyswajania wiedzy człowiek osiąga w 25 roku życia, następnie zaczyna ona opadać. To jednak bardzo powolny proces. Spadek wynosi mniej niż 1% rocznie i przynajmniej do 40 roku życia wykazujemy większą sprawność uczenia się niż w dzieciństwie.
- Początkowo mogą wystąpić trudności w uczeniu. Trzeba czasu i cierpliwości, aby przywrócić dawne nawyki uczenia się i dokonać pewnych zmian w myśleniu w zakresie jego struktury i strategii. Istotne jest aby dać sobie czas, nie zrażać się początkowymi trudnościami z opanowywaniem treści - tłumaczy Agnieszka Zakrzewska.