Nauki prawne :

Ogólna charakterystyka nauk prawniczych - zespół twierdzeń które nie są ze sobą sprzeczne, określone kryteria, uzasadnienie procesów.

Nauki empiryczne - odnoszą się do doświadczeń

- Nauki prawne - zależą od grupy nauk społecznych. Podstawowym celem jest formułowanie i uzasadnianie norm postępowania. Wskazują jakie należy wprowadzić normy, przepisy prawne aby wyjaśnić problem. Nauki te wskazują jak prawo powinno być interpretowane. Opiniują prawo takie jakie jest w rzeczywistości. Łączą w sobie elementy nauk praktycznych i teoretycznych. Podejmują problemy empiryczne i elementy badań formalnych.

- Nauki prawnicze - to grupa nauk społecznych, których przedmiotem badawczym jest analiza norm prawnych i szeroko rozumianych instytucji polityczno prawnych.

3 części nauk prawnych: K. Saling, G. Puchta wyróżniając:

TEORIĘ PRAWNĄ

- Filozofia prawa - to katalog typowych dla prawa problemów, które stara zbadać i rozwiązać. Są to definicje prawa. Relacje prawa z innymi systemami normatywnymi ( moralne, religijne, obyczajowe) język prawa, wykładnia prawa. W filozofii prawa wyróżnia się 3 podstawowe nurty:

*Analityczny - dotyczy on problematyki logiczno językowej czyli języka i rozumowań prawnych

*Empiryczny - dotyczy on społecznego działania prawa (świadomości prawnej, funkcjonowania instytucji prawnych)

*Metodologiczny - dotyczący analizy metod stosowanych w prawoznawstwie

SZCZEGÓŁOWE NAUKI O PRAWIE

Szczegółowe nauki prawne - przedmiotem jest analiza prawna obowiązującego w konkretnym państwie. Na szczegółowe nauki prawne największy wpływ miał pozytywizm prawniczy. Do szczegółowych nauk prawnych należy rozwiązywanie problemów interpretacyjnych, systematyzacyjnych.

Walidacyjne - związane są z wartościowaniem pewnych przepisów prawnych.

NAUKI HISTORYCZNO PRAWNE

- Nauka prawa rzymskiego

- Historia powszechna prawa

- Historia doktryn politycznych i prawnych

NAUKI POZASYSTEMOWE:

Socjologia prawa - badanie aspektu społecznego zjawisk prawnych

Prawo porównawcze - porównywanie różnych sytuacji prawnych w różnych państwach

Informatyka prawnicza - techniki elektronicznego przetwarzania danych w procesie tworzenia i stosowania prawa

Logika prawnicza - wykorzystanie zasad logiki formalnej w analizie tekstów prawnych

Kryminalistyka - nauka o sposobach popełniania i wykrywania czynów przestępczych

Kryminologia - nauka o społecznych przyczynach przestępczości

Wiktymologia - nauka o ofiarach przestępstw

Penitencjarna - analiza procesów wykonywania kary na osobie skazanej

Metoda językowo-logiczna - metoda zdobywania wiedzy na temat prawa. Służy wyjaśnianiu, interpretowaniu i porządkowaniu przepisów prawnych na wykorzystaniu językoznawstwa wykorzystywane w celu zrozumienia prawa.

Metoda socjologiczna - służy do zbierania danych za pomocą ankiet, badają zjawiska na przestrzeni czasów.

Metoda psychologiczna - ekonomiczna analiza prawa polega na zastosowaniu metod podejmowania decyzji.

POJĘCIE PRAWA , POJMOWANIE PRAWA

Prawo to zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo, które w tym celu posługuje się środkami przymusu.

Realizm prawniczy - prawo jest tożsame ze zbiorem przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych lub prawo to faktyczne decyzje podejmowane przez sędziów i urzędników.

Procedens - sytuacja, która stała się po raz pierwszy i zastosowana przez sąd staje się obciążająca.

Prawo w działaniu - prawo, które jest stosowane, jest w uzyciu.

Realizm prawniczy opiera się na dwóch podejściach

-funkcjonalizm : czy i jak norma prawa wpływa na zachowanie ludzi?

-psychologizm - norma prawna jest zjawiskiem z psychicznej sfery życia człowieka, związana z naszymi wyobrażeniami

Pozytywizm prawniczy- jest odhumanizowany, nie ma żadnego ludzkiego podejścia. Stanowi co następuje. Mówi o tym, że obowiązuje prawo, które jest uchwalone, nie ważne czy to prawo ma sens. To kierunek powszechnie dominujący ze współczesnych porządkach prawa. Ma największy wpływ na funkcjonowanie prawa.

3 elementy pozytywizmu prawniczego:

- rozkaz, polecenie

- suwerenność władzy

-obowiązek wykonania polecenia

Normy prawne charakteryzują się następującymi cechami:

- Dotyczą zewnętrznego zachowania ludzi

-Prawo jest ustanawiane przez autorytet

-Przestrzeganie prawa jest gwarantowane przez przymus

-Prawo obowiązuje niezależnie od relacji z innymi systemami normatywnymi

Kierunek prawno-naturalny - mówi o tym, że świat funkcjonuje na regułach których nie stworzyli ludzie.

Z koncepcji praw natury bierze się :

- wolność słowa, religii i wyznania, zrzeszania się,

- zakaz dyskryminacji - wszyscy są równi

- prawo ochrony środowiska

DEFINIOWANIE PRAWA

Podział prawa:

- prawo wewnętrzne - obowiązuje wewnątrz państwa, przepisy norm prawnych obowiązujących na terenie danego kraju.

- prawo międzynarodowe publiczne -reguluje stosunki między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi. Te prawo powstaje na drodze umów międzynarodowych, dwustronnych lub wielostronnych.

Cechy:

- podmioty tego prawa wykonują swoje zobowiązania dobrowolnie; nie ma sankcji.

- konsekwencja, logika w myśleniu

- są sankcje ekonomiczne (np. nie kupujemy od tego państwa)

- prawo międzynarodowe prywatne - jest częścią prawa wewnętrznego. Ma ono charakter kolizyjny i jest stosowane w przypadku zaistnienia konfliktu w stosunkach cywilno-prawnych, w których jeden z podmiotów jest podmiotem obcym. Udziela odpowiedź na pytanie :prawo którego z państw powinno być zastosowane w przypadku pojawienia się konfliktu pomiędzy stronami

Funkcje prawa:

Wyróżniamy 3 funkcje prawa

- Funkcja kontroli zachowań - zawarcie w normach prawnych zakazów i nakazów. Przyjęcie normy nie gwarantuje że ludzie się do niego zastosują, dlatego dodatkowo ustanawia się gratyfikacje i sankcje.

2 systemy prawne:

*System represyjny opierający się głównie na zakazach i sankcjach

*System promocyjny opierający się na zakazach i nagrodach

- Funkcja rozdziały dóbr i ciężarów - obowiązki spoczywające na każdym obywatelu. Obejmuje podział dóbr i obowiązków pomiędzy społeczeństwem. Zakładamy, że podział będzie maił charakter sprawiedliwy

2 typy sprawiedliwego podziału:

- Sprawiedliwość dystrybucyjna (rozdzielcza) - opiera się na zasadach: każdemu stosownie do jego pracy, potrzeb, zasług, pozycji społecznej, lub każdemu to samo

- Sprawiedliwość komutatywna (wymienna) - każdemu stosownie do zobowiązań które na siebie przyjął. Zakłada że sprawiedliwy podział to taki który wynika z zawartej umowy.

- Sprawiedliwość proceduralna - jak zorganizować proces podejmowania decyzji aby decyzja była uznana za sprawiedliwą. Za elementy tej sprawiedliwości uważa się bezstronność i niezawisłość sądu, zasadę równości stron, prawo do obrony.

- Funkcja regulacji konfliktów - jedna strona występuje z żądaniem do strony drugiej gdzie druga strona te żądanie kwestionuje.

4 metody rozwiązywanie konfliktów:

* tryb Kontraktowy - same strony rozwiązują konflikt i ustanawiają zasady. Konflikt jest rozwiązany gdy strony osiągnęły porozumienie

* tryb Mediacyjno-koncyliacyjny - między stronami występuje mediator który jest pomocnikiem, doradcą stron. Nie może niczego narzucić, składa tylko propozycje rozwiązania problemu , które jego zdaniem może przyczynić się do rozwiązania konfliktu.

*Tryb arbitrażowy - strony same wybierają arbitra, procedurę rokowań oraz sposób rozwiązywania sporu. Decyzja arbitra ma charakter władczy i decydujący. Może nastąpić przymusowe wyegzekwowanie werdyktu arbitra.

*Tryb adjukacyjny (sądowy) - postępowanie toczy się według z góry przyjętych zasad i procedur. Strony nie mają wpływu na wybór sędziego.

Postępowanie edukacyjne - to postępowanie sądowe w którym należy odróżnić 2 elementy:

Element mediacyjny - doprowadzić może do ugody sądowej lub do postępowania pojednawczego

Element kontraktowy - występuje w postępowaniu cywilnym i ma miejsce wtedy gdy sąd na wniosek stron zawiesza postępowanie

PRAWO A MORALNOŚĆ

Różnice między prawem a moralnością:

1. Normą prawną jest taka norma, która powstała w wyniku jednorazowego aktu stanowienia odpowiedniej władzy, natomiast norma moralna kształtuje się w sposób żywiołowy

2. Próbowano odróżniać obie normy przez określenie warunków, w jakich one obowiązują. Tak, więc normy moralne obowiązują wtedy i tylko wtedy, gdy człowiek je zaakceptuje w swym sumieniu, podczas gdy normy prawne obowiązują niezależnie od ich akceptacji. Norma moralna obowiązuje wtedy, gdy w świadomości społecznej przekraczanie jej jest uważane za niemoralne, zaś respektowanie za moralne. W tym sensie zarówno moralność jak i prawo obowiązują tu i teraz, niezależnie od subiektywnej aprobaty jednostki.

3. Znanym rozróżnieniem moralności i prawa jest rozróżnienie ze względu na odmienny rodzaj sankcji.

4. Istniały propozycje odróżnienia tych norm na podstawie tego, w jaki sposób człowiek dowiaduje się o ich obowiązywaniu, czyli albo poprzez akt prawny, jak w przypadku normy prawnej, lub w społecznie utarty sposób- norma moralna.

5. Możemy je odróżnić dzięki analizom i ich treści. Np. normy prawne nie tylko nakazują nam jakieś działania, lecz również dają komuś prawo do egzekwowania od tego typu działań lub zachowań. Normy moralne natomiast żądają od nas pewnego postępowania, nie dając przy tym nikomu prawa do tego, by mógł od nas tego postępowania żądać. Stąd moralność jest niejako szlachetniejsza, bardziej elitarna niż prawo, jednak prawo jest od moralności ważniejsze, ze względu na funkcjonowanie społeczeństwa.

Prawo jest:

*systemem sformalizowanym

*systemem zinstytucjonalizowanym (istnieje wiele instytucji które na co dzień zajmują się egzekwowaniem prawa).

Prawo ma specjalne i określone procedury tworzenia, jest określoną procedurą stosowania prawa. Obowiązuje dopóki państwo go nie unieważni. Jest szczegółowym rozwiązaniem danej sytuacji.

Prawo jest jednym z systemów za pomocą którego ocenia się zachowania członków społeczeństwa. Jest System normatywnym - normy wg których mamy się zachowywać; np. religia. Przedmiotem regulacji normy prawnej są zewnętrzne zachowania ludzi. Podmiotem normy prawnej jest człowiek (osoba fizyczna), ale też osoby prawne, organizacje

Moralność :

obejmuje normy społeczne które kwalifikują ludzkie zachowanie jako dobre lub złe, słuszne bądź niesłuszne. Moralność jest niesformalizowana, jest niezinstytucjonalizowana, normy moralne nie są zapisywane, powstają spontanicznie, mają charakter ogólnych wskazań. Norma prawna obowiązuje z racji jej ustalenia przez sejm. Obowiązuje gdy społeczeństwo jest przekonane że dane zachowanie jest właściwe. Normy moralne powstają w sposób spontaniczny. Normy moralne mają charakter ogólnych wartości, ponadczasowa, bo jest mało szczegółowa. Podmiotem normy moralnej jest zawsze człowiek.

Związki między prawem a moralnością:

- prawo to minimum moralności

- prawo i moralność w pewnym stopniu się przenikają, są bytami uzupełniającymi się

- jest konieczność, aby ci co tworzą prawo powinni starać się aby to prawo było moralne.

- prawo musi być otwarte na wszelkie normy moralności

- prawo i moralność ulegają zmianom przystosowując się do zmian w świecie

- prawo korzysta z norm moralnych

Sankcja - prawo posługuje się sankcjami sformalizowanymi, wymierzanymi przez powoływane do tego organy i po zastosowaniu przewidzianej procedury. Sankcje proceduralne mają charakter nieproceduralny i przejawiają się w aktach społecznego potępienia i dezaprobaty. Przedmiotem regulacji normy prawnej są zewnętrzne zachowanie ludzi.

Sankcja moralna - jest nieskodyfikowana, nie jest nigdzie zapisana. Polega na ignorancji np. nie podaje się komuś ręki. Regulacją normy moralnej są przekonania i intencje.

Obowiązywanie norm:

1.normy prawne obowiązują z racji uchwalenia, ogłoszenia, wejścia w życie. Można określić zasięg terytorialny. W normach moralnych nie można określić terytorium.

2.norma moralna obowiązuje wtedy, gdy społeczeństwo jest przekonane o słuszności danego postepowania (zachowania)

ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA

To ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo oraz postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku. Ocena musi być wartościująca.

W zakres świadomości prawnej wchodzą:

- postulaty (propozycje) - dotyczące zmian prawa w porządanym przez społeczeństwo kierunku.

Świadomość prawna - to zbiór wszystkich norm które zdaniem społeczeństwa powinny tworzyć prawo. Jest to prawo na które składają się ludzkie wyobrażenia (co jest a, co nie jest sprawiedliwe). Stanowi podstawę spotykanych w codziennym życiu ocen. Długotrwałe i konsekwentne stosowanie przez państwo przepisów i norm które początkowo wzbudzały społeczny sprzeciw może doprowadzić do przyzwyczajenie się do nich i ich zaakceptowania. Niezgodność obowiązującego prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa.

Praworządność - taki stan faktyczny w którym podstawy dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi a przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

Elementy praworządności:

- prawo obowiązujące - prawo aktualne, regulujące wszystkie dziedziny życia społecznego (sfera stosunków majątkowych; stosunki między państwem a obywatelem, gdzie państwo jest w roli władczej)

- przestrzeganie prawa przez wszystkie organy publiczne - nieprzestrzeganie prawa przez organy publiczne prowadzi do demoralizacji i społeczeństwo też będzie to prawo lekceważyło.

Funkcjonowanie praworządności przekłada się na jednostkowe poczucie iż prawa każdego człowieka są chronione i respektowane. Łamanie praworządności podważa zaufanie obywateli do państwa. Efektem takiej sytuacji jest demoralizacja społeczeństwa i powszechne lekceważenie prawa. Ustroje współczesnych państw mogą powodować iż zachowanie zgodne z prawem jest wymuszone, lub jednostki same tak postępują, bo uważają, że jest to prawidłowe. Państwo jest praworządne wtedy gdy istnieje w nim system instytucji kontrolujących poszczególne organy państwa. Naturalnym jest to, że państwo nie będzie praworządnym, którego obywatele nie przestrzegają prawa. Stopień poszanowania prawa przez obywateli decyduje o ładzie panującym w społeczeństwie oraz jest wyznacznikiem świadomości prawnej danego społeczeństwa.

AKTY PRAWNE

Akt prawny - może być odnoszony do normatywnych i indywidualnych aktów prawnych.

Elementy Aktu prawnego:

Indywidualne akty prawne - ustanawiają indywidualne reguły zachowania. Są tworzone w sprawach jednostkowych, mogą mieć postać decyzji organów państwowych, które rządzą. Skutki prawne: orzeczenie sądowe, decyzja administracyjna.

Normatywne akty prawne - ustalają reguły zachowania o cechach generalnych. Są tworzone przez organy państwa, które posiadają uprawnienia prawotwórcze (konstytucja, ustawa, rozporządzenie).

Elementy normatywnego aktu prawnego:

- Nazwa ( ustawa, rozporządzenie, zarządzenie, konstytucja)

- Data uchwalenia

- Tytuł (np. ustawa o ruchu drogowym)

- Preambuła (uroczysty wstęp do aktu normatywnego), przedstawia motywy na podstawie których wydaje się akt prawny.

- Podstawa prawna (przywołanie w tekście aktu normatywnego innego, wyższego aktu, na który się powołujemy).

- Część zasadnicza aktu prawnego

- Przepisy końcowe ( często obejmują przepisy przejściowe, które stanowią jakie prawo ma być używane do czasu wejścia w życie nowego aktu prawnego. Znajdują się tu też przepisy uchylające, czyli przepisy, które przestają obowiązywać po wejściu w życie nowego aktu prawnego).

- Podpis ( konstytucje i ustawy podpisuje prezydent, inne akty premier, ministrowie).

Indywidualne akta prawne dzielimy na:

Akty indywidualne jednostronne - są to decyzje organów państwowych dochodzące do skutku niezależnie od woli podmiotu, którego dotyczą. Mogą dochodzić do skutku przez oświadczenie woli jednej strony (testament).

Akty indywidualne dwustronne - są to decyzje organów państwowych wywołujące następstwa prawne na wniosek lub za zgodą osoby zainteresowanej. Dochodzą również do skutku przez oświadczenie woli dwóch stron.

NORMY I PRZEPISY PRAWNE

Przepis prawny - każda jednostka zdaniowa w sensie gramatycznym znajdująca się w tekście aktu normatywnego.

Typy przepisów prawnych:

Przepisy nakazujące - wśród wielu możliwości wskazują na jedno z wielu zachowań, jako zachowanie zgodne z przepisem

Przepisy zakazujące - spośród wielu możliwych zachowań zabraniają jednego z nich

Przepisy uprawniające - przewidują możliwość wyboru przez adresata sposobu zachowania w danej sytuacji

Podział przepisów ze względu na sposób ich obowiązywania:

Przepisy bezwzględnie i względnie obowiązujące:

- Bezwzględnie obowiązujące - inaczej imperatywne. W każdym przypadku przewidziane przez przepis. Jego postanowienia mają znaleźć zastosowanie, nie dopuszcza się możliwości odmiennego zachowania od nakazanego

- Względnie obowiązujące - inaczej dyspozytywne, pozostawiają podmiotom swobodę kształtowania własnego zachowania.

Podział ze względu na przepisy:

Przepisy ogólne i szczegółowe:

- Ogóle - to reguła powszechnie obowiązująca

- Szczegółowe - ustanawiają wyjątki od postanowień reguły powszechnej

Przepisy blankietowe i odsyłające:

- Blankietowe - odsyłają do aktów normatywnych, które mają dopiero być wydane

- Odsyłające - ustanawiane są w celu uniknięcia wielokrotnego powtarzania się tych samych postanowień

Norma prawna - nie zawsze wyrażana w całości w akcie normatywnym. To reguła zachowania, która została skonstruowana na podstawie przepisów prawnych, która zawiera warunki właściwego zachowania, regułę tego zachowania i konsekwencję nie zastosowania się do wymogów reguły

3 elementy normy prawnej:

- Hipoteza - określa warunki, które muszą zaistnieć aby można było przypisać komuś dany obowiązek lub uprawnienie. Oznacza to, że hipoteza zawiera elementy podmiotowe tzn. adresata normy. Po elementach podmiotowych może zawierać też elementy przedmiotowe czyli może mówić także o zjawiskach zewnętrznych (pożar, powódź), elementy przedmiotowe mogą określać miejsce działania.

- Dyspozycja - wyznacza sposób zachowania adresata pod warunkiem, że zostały spełnione warunki określone w hipotezie. Zachowania adresata mogą mieć postać zachowań będących uprawnieniem adresata bądź obowiązkiem

- Sankcja - element normy prawnej określający konsekwencje prawne, zachowania niezgodnego z obowiązkiem sformułowanym w dyspozycji

*Sankcja karna - grozi za dokonanie czynów zabronionych przez prawo karne (np. pozbawienie wolności, wartości materialnych, praw publicznych)

*Sankcja egzekucyjna - występuje w prawie administracyjnym i cywilnym. Polega na przymuszeniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku lub na przymusowym unicestwieniu tego co uzyskał wbrew zakazowi

*Sankcja nieważności - występuje przede wszystkim w prawie cywilnym. Jeżeli określone czynności prawne podjęte zostały z naruszeniem zakazów, nakazów lub upoważnień wówczas sankcją jest odebranie im skuteczności prawnej w postaci unieważnienia decyzji.

Norma prawna - to stworzona na podstawie przepisów prawnych generalna i abstrakcyjna reguła postępowania składająca się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.
Dwuelementowe normy prawne:

- norma dwuczłonowa składająca sięz hipoteza i dyspozycja, czyli jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat normy powinien zachować się zgodnie z dyspozycją np: kto ze swojej winy wyrządziłby szkodę drugiemu ^HIPOTEZA, zobowiązany jest do naprawienia tej szkody ^DYSPOZ. .

- norma składająca się z Hipotezy i Sankcji - jeżeli zachodzą określone w hipotezie to organ państwa powinien wymierzyć podmiotowi wskazanemu w hipotezie przewidzianą sankcję np. kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności przez okres od 6 miesięcy do 5 lat.

- Normy prawne sprzężone - składają się z 2 elementów: z hipotezy H1 odnoszącej się do dyspozycji i hipotezy H2 odnoszącej się do sankcji. Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie reguły sankcjonowanej to adresat tej reguły powinien zachować się tak jak mówi dyspozycja. Lecz jeżeli się tak nie zachowa, to naruszy hipotezę H2. Wówczas zostaje wymierzona sankcja. Jeżeli przepisy prawne nie formułują żadnych sankcji, wówczas stosuje się koncepcję dwuelementową H → D. Trójczłonowa koncepcja H/S/D jest charakterystyczna dla prawa karnego.

- Normy gratyfikacyjne - wskazują jak mamy się zachowywać aby otrzymać przyrzeczone przez państwo nagrody.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

Reguły, które określają kryteria obowiązywania aktów prawnych nazywamy regułami walidacyjnymi.

Kolizja obowiązywania norm prawnych - określone zachowanie jest regulowane przez więcej niż 1 normę prawą.

3 sposoby rozwiązywania kolizji norm prawnych:

- Kryterium hierarchiczności - zakłada, że norma wyższa uchyla normę niższą

- Kryterium chronologiczności (czasowy) - akt prawny wydany później uchyla akt prawny wydany wcześniej. Oba akty prawne są równoległe

- Kryterium ogólności - akt prawny bardziej szczegółowy dokładniej regulujący zachowanie uchyla akt prawny regulujący zachowanie w sposób bardziej ogólny.

Wyróżniamy 3 koncepcje obowiązywania norm prawnych:

- Obowiązywanie w sensie normatywnym - obowiązują te normy prawne, które zostały prawidłowo uchwalone i nie zostały uchylone

- Obowiązywanie w sensie faktycznym - obowiązują te normy za których naruszenie organy państwowe pociągają do odpowiedzialności, adresaci ignorują to za co nie ma kary.

- Obowiązywanie w sensie aksjologicznym - dokonuje się wartościowania. Obowiązują te normy które spełniają kryteria etyczne, które są naszym zdaniem słuszne i sprawiedliwe ( wtedy się do nich stosujemy )

Te 3 podejścia zawierają element wspólny; dominuje ujęcie normatywne

Obowiązywanie prawa w sensie faktycznym:

W podejściu faktycznym norma prawna traci moc na skutek niestosowania jej przez dłuższy czas lub może być anachroniczna na skutek radykalnej zmiany okoliczności.

Obowiązywanie prawa w sensie aksjologicznym

zakłada się że nie obowiązują te normy prawne które w rażący sposób naruszają zasady moralne ( ludzie uważają dane prawo za niesprawiedliwe)

Za normy obowiązujące uznaje się:

- Normy które zostały prawidłowo uchwalone przez powołany do tego organ i w przewidzianej procedurze

- Normy które zostały prawidłowo ogłoszone (publikacje)

- Normy które nie są konsekwencją norm ustanowionych

- Nie obowiązują normy, które zostały wyraźnie lub milcząco uchylone

Uchwalenie - przez organ do tego powołany

Ogłoszenie - publikacja w odpowiednim dzienniku do publikowania prawa (Dziennik polski, Monitor)

Uchylenie - nie obowiązują normy, które zostały wyraźnie lub milcząco uchylone

Uchylenie wyraźne - jeden akt prawny uchyla inny akt prawny

Uchylenie milczące - prowadza się nowe przepisy a nie uchyla się przepisów poprzednich. Powstaje kolizja

Wymiary obowiązywania prawa:

Czasowe, terytorialne, osobowe obowiązywanie prawa:

- Czasowe - prawo wchodzi w życie w chwili opublikowania w oficjalnym dzienniku, ale również zaczyna obowiązywać po jakimś czasie. Czas pomiędzy ogłoszeniem a wejściem w życie nazywamy:

VACATIO LEGIS - stosuje się po to by można było przygotować się do wejścia w życie ustawy. Przedział czasowy nie jest ściśle określony. Akt prawny sam może podać datę do kiedy obowiązuje.

Moment końcowy obowiązywania prawa: Są akta prawne, same określające koniec obowiązywania. Nie jest odgórnie ustalony moment końcowy. Istnieje dopóki się go nie odwoła

LEX RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz. Oznacza to, że np: akt z 2010r nie może regulować podmiotów, które nie obowiązywały w 2009r

RETROAKCJA - prawo działa wstecz, jeśli przynosi korzyści społeczne ( które nie mają charakteru materialnego) . zakaz działania wstecz prawa surowego.

- Terytorialne - prawo wewnętrzne obowiązuje tylko na terytorium danego państwa.

Terytorium państwa - przestrzeń powietrzna, obszar lądowy z wodami wewnętrznymi, pas wód morskich, przestrzeń pod powierzchnią ziemii, pokłady statków i samolotów, ambasady, konsulaty, placówki dyplomatyczne

- Osobowe (personalne) - akty prawne obowiązują wszystkie podmioty znajdujące się na terytorium danego państwa. Prawo danego państwa obowiązuje nawet za granicą.

Immunitet dyplomatyczny- wyjątek, dyplomaci nie podlegają prawu osobowemu.

Człowiek może podlegać 2 prawom jednocześnie. Np.: osoba będąc w Egipcie, a pochodząca z polski, podlega prawu egipskiemu i polskiemu.

Obywatel PL będąc w państwie X, popełni przestępstwo, które nie jest karalne w państwie X będzie miał sankcję po powrocie do PL.

SYSTEM PRAWA

Typy prawa:

- CIVIL LAW - system prawa kontynentalnego, państw Europy kontynentalnej (bez wysp), oraz systemy prawne państw Ameryki Południowej. Historycznym źródłem tego prawa jest prawo rzymskie

Podstawowe elementy:

*Zasada prymatu ustawy - wszystkie kwestie prawne reguluje się ustawami

*Oddzielenie tworzenia i stanowienia prawa - organy tworzące prawo nie mogą prawa stosować i na odwrót

*Zakaz tworzenia prawa przez sądy

- COMMON LAW - system prawa anglosaskiego ( W. Brytania oraz państwa, które były brytyjskimi koloniami )

Podstawowe elementy:

*Zasada prymatu ustawy - wszystkie kwestie prawne reguluje się ustawami.

*Brak rozdziału między tworzeniem a stosowaniem prawa (sądy mogą tworzyć prawo)

*Brak podstaw z prawa rzymskiego

*Pojęcie prawa precedensowego (tworzą je sądy poprzez wydawanie wyroków w określonych sprawach)

*COMMON LAW wywodzi się z prawa zwyczajowego (nie pisane, ale przekazywane ustnie)

System konkretny: dotyczy tu i teraz.

Dzieli się na 2 elementy:

Pionowy podział systemu prawnego - istnieje hierarchia aktów normatywnych począwszy od najwcześniejszego:

- konstytucyjna,

- ustawa,

- ratyfikowane umowy międzynarodowe,

- rozporządzenia

- zarządzenia - są to akty podstawowe wydane w celu wykonania ustawy.

- akta prawa miejscowego

Poziomy podział systemu prawnego - gałąź prawa, historycznie ukształtowany kompleks norm prawnych regulujących określoną dziedzinę życia społecznego, wyodrębniony wg jednolitej metody regulacji prawnej.

Wyróżniamy 3 kryteria podziału prawa na gałęzie:

- Kryterium przedmiotowe - podstawą podziału jest treść regulowanych stosunków społecznych

- Kryterium podmiotowe - jest podziałem anachronicznym, historycznym, przeszłym

- Kryterium metody redukcji - metoda cywilna, metoda administracyjna (jeden z podmiotów w sensie prawnym jest podporządkowany innemu podmiotowi), metoda karna (stosuje się tam gdzie pewne czyny są zabronione przez ustawę pod groźbą kary)

TWORZENIE PRAWA

Akt tworzenia prawa - władczy akt organów władzy państwowej, który składa się z norm ogólnych.

Tworzenie prawa może przyjąć następujące formy:

- Prawo może być stanowione na drodze jednostkowej decyzji organu państwowego lub przez instytucję upoważnioną przez taki organ np. sejm uchwala ustawy

- Prawo może powstawać na drodze umowy, której stronami są organy państwowe

- Prawo może powstawać na drodze decyzji sądowej lub administracyjnej

- Ustawy zwykłe są stanowione przez parlament. Zarządzenia i rozporządzenia przez np.: prezydenta.

Norma zwyczajowa nie jest tworzona przez organ państwowy a jedynie uznawana

Formy prawa:

- Prawo stanowione - najważniejsza forma prawa ze wszystkich państwach współczesnych, także w tych państwach, w których wcześniej dominowało prawo precedensowe. Ustawy parlamentarne i akty wykonawcze wydawane przez rządy są podstawowymi aktami normatywnymi. Akty normatywne takie jak akty, uchwały, rozporządzenia nazywamy prawem stałym. Prawo stanowione nazywane jest też prawem pisanym, a najważniejszym aktem tego prawa jest ustawa.

- Prawo kontraktowe - nie odgrywa większej roli we współczesnym prawie wewnętrznym. Umowa jest podstawowym narzędziem tego prawa. W ujęciu międzynarodowym prawo kontraktowe opiera się na umowach (mogą mieć charakter dwustronny lub wielostronny). Status prawa traktatowego posiadają także podstawowe normy prawa wspólnotowego.

Tryb negocjacyjny odgrywa istotną rolę w stanowieniu prawa.

- Prawo zwyczajowe - odgrywa istotną rolę w systemach prawnych państw afrykańskich i azjatyckich. W Europie prawo to obowiązywało w okresie średniowiecza. Prawo zwyczajowe nie jest prawem skodyfikowanym. Z czasem zostało wyparte przez prawo stanowione. W Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Finlandii prawo zwyczajowe zachowało status prawa oficjalnego o charakterze pomocniczego źródła prawa. Prawo zwyczajowe może być stosowane pod warunkiem iż dane zagadnienie nie jest regulowane przez prawo stanowione. Norma zwyczajowa musi być powszechnie akceptowana w danym środowisku. Zwyczaj ten musi być uznany przez organy stanowiące prawo. Zwyczaj ten musi być uznany za zasady przez doktrynę prawną (zbiór poglądów teoretyków prawa).

- Prawo precedensowe - precedens - to zawarta w decyzji sądowej norma ogólna która wpływa na podejmowanie innych decyzji przez sądy. Tworzenie prawa precedensowego przysługuje jedynie najwyższym organom sądowniczym. W państwach anglosaskich prawo ustawowe dominuje nad prawem precedensowym. Oznacza to że ustawy mogą uchylać precedensy. W państwach o systemie CIVIL LAW sądy nie mogą tworzyć prawa, występują tu procedury i są one wykorzystywane jako instrument interpretacji prawa.

- Prawo religijne - porządek prawny, w którym normy religijne mają charakter norm prawnych. Dotyczy państw wywodzących się z Koranu.

- Prawo prawnicze - zbiór różnego rodzaju opracowań dotyczących obowiązującego prawa. Począwszy od książek, artykułów po komentarze do ustaw, komentarze do orzeczeń sądowych. To wszystko składa się na pojęcie prawa prawniczego. Nie jest to prawo obowiązujące, są to poglądy upowszechniane. Ma ono pośredni wpływ na prawo istniejące.

Źródła prawa w sensie

- formalnym - to każdy akt, dokument czy decyzja, która w danym systemie prawa uważana jest za źródło norm prawnych np. konstytucja.

1. Źródła poznania prawa - są to dokumenty i decyzje, które służą ustaleniu norm prawnych:

• Oficjalne źródła poznania prawa - urzędowe dzienniki publikacyjne, dzienniki ustaw, monitor polski

• Nieoficjalne źródła poznania prawa - wszelkie dokumenty i źródła na podstawie których można ustalić treść norm prawnych

2. Źródła prawa w sensie materialnym - pojęcie to odnosi się do czynników społecznych, ekonomicznych, politycznych, które wpływają na treść prawa

3. Samoistne i niesamoistne źródła prawa:

Samoistne - każda reguła lub zasada, która może stanowić podstawę decyzji sędziowskiej lub innego organu stosującego prawo.

Niesamoistne - są to wszystkie normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy dla decyzji podejmowanych przez organy stosujące prawo. Tym samym nie mogą być one źródłem uprawnień i zobowiązań.

Prawo międzynarodowe - ratyfikowane umowy międzynarodowe stają się częścią prawa wewnętrznego.

Źródła:

• Umowy - traktaty międzynarodowe

• Zwyczaj międzynarodowy - międzynarodowe prawo zwyczajowe

• Zasady ogólne prawa międzynarodowego

Za źródła prawa międzynarodowego uważa się:

• Prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych

• Orzeczenia sądów międzynarodowych

Prawo Europejskie dzielimy na prawo pierwotne i prawo wtórne:

• Pierwotne - tworzą traktaty założycielskie i akcesyjne

• Wtórne - akty prawne uchwalane przez instytucje UE takie jak rozporządzenia,

Dyrektywy (akty harmonizujące prawo państw członkowskich z prawem unijnym)

Decyzje - wydaje je Rada UE, Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny. To akty stanowienia prawa unijnego. Decyzje są skierowane do indywidualnych adresatów.

Tryb tworzenia ustawy.

1. Na początku jest inicjatywa ustawodawcza, czyli prawo zgłoszenia projektu ustawy przez senat, radę ministrów czyli rząd( a nawet przez obywateli) wtedy mamy do czynienia z inicjatywą ludową, zatwierdzoną przez min. 100 tys. obywateli)

2. Marszałek sejmu lub prezydium sejmu dokonują przeglądu tego projektu czy ma on charakter formalny czy ogólnie jest właściwie przygotowany.

3. Procedura pierwsze czytania marszałek lub prezydium sejmu wysyła projekt ustawy do właściwej komisji. Tam projekt dostaje swojego „opiekuna „ , czyli posła sprawozdawcę, odpowiedzialnego za cały dalszy proces.

4. Procedura pierwszego czytania może mieć dwojaką postać i odbywa się na komisji sejmowej lub na posiedzeniu sejmu w cyklu obrad. Różnica : na posiedzeniu plenarnym( forum sejmu ) może zostać postawiony wniosek o odrzuceniu ustawy i jeśli będzie większość za” to projekt kończy swoją procedurę, na posiedzeniu komisji nie można tego projektu przegłosować i odrzucić

5. Zgłasza się wiele poprawek, zmian, korekt, zostają one przesłane do dwóch komisji- komisji macierzystej i k. ustawodawczej, która nie tylko wchodzi w sens zagadnień merytorycznych a też odpowiada warunkom norm prawnych

6. Wyznacza się termin drugiego czytania. Musi odbywać się tylko i wyłącznie na posiedzeniu plenarnym. Zaczyna je poseł sprawozdawca zdaje całą historię projektu( co to za projekt, czego dotyczy itp.)

7. Marszałek sejmu zwołuje debatę, uczestniczą w niej:

1. Przedstawiciele klubów parlamentarnych od najważniejszych do mniej ważnych

2. Dalej są przedstawiciele kół( od 14 do 3 osób) od najbardziej licznych do najmniej

3. Występują posłowie nie zrzeszeni

4. Głos zabierają posłowie indywidualni

Cecha charakterystyczna drugiego czytania- zgłaszane są poprawki i propozycje zmian.

Kiedy już wszyscy wystąpią marszałek sejmu zgłasza koniec debaty i podejmuje decyzje o skierowaniu projektu do dwóch komisji- macierzystej i ustawodawczej. Gdy komisje uporają się ze swoimi pracami, wprowadza się kolejne posiedzenie. Po wystąpieniu posła sprawozdawcy marszałek zamyka drugie czytanie i rozpoczyna trzecie czytanie( tu nie ma zgłaszania uwag, nie ma dyskusji, rozpoczynają się głosowania)

-Obowiązek przy głosowaniu wniosku najdalej idącego( za odrzuceniem ustawy)

-Zgłoszenie poprawek( każdą poprawkę głosuje się pojedynczo)

-Kolejne ostanie głosowanie w sprawie przyjęcia projekty ustawy + 50 poprawek, które przeszły swoje głosowanie

8. Nie projekt a już ustawa trafia do senatu. Senat na 30 dni na rozpatrzenie owej ustawy

1. Sytuacja gdy domiemuje się, że jeśli senat w ciągu 30 dni nie podejmie decyzji to ustawa wraca do sejmu i jest zaakceptowana przez senat

2. Sytuacja gdy komisja senacka zaproponuje poprawkę ustawy, wówczas wraca ona do sejmu i odbywają się nowe posiedzenia. Poprawki senatu odrzuca się bezwzględną większością głosów, musi być więcej niż połowa głosujących. Z reguły dzieje się tak, że poprawki przechodzą( każdą poprawkę głosuje się pojedynczo)

9. Ustawa trafia do prezydenta i zostaje przez niego podpisana( nie ma określonego terminu, w którym musi podpisać ). Jeśli ustawa jest podpisana sprawa jest zamknięta, a jeśli nie to ma dwie możliwości działania ale musi wybrać jeden sposób :

1. Może odmówić podpisania ustawy i skorzystać z tzw. weta prezydenckiego. Prezydent przygotowuje odpowiednie uzasadnienie i wysyła je wraz z ustawą do sejmu. Weto prezydenckie odrzuca się 3/5 głosów, a jeśli jest mniej niż 3/5 to należy przyjąć uwagi prezydenta.

2. Prezydent może uznać, że ustawa jest wadliwie napisana, sprzeczna z konstytucją i wysyła tę decyzje do trybunału konstytucyjnego ale z odpowiednim uzasadnieniem gdzie jest zła. Jeśli trybunał konstytucyjny, że jednak jest zgoda z konstytucją to prezydent musi niezwłocznie podpisać ustawę i ogłosić w dzienniku ustaw.

Funkcjonowanie komisji sejmowych-odpowiedzialne za właściwe przygotowanie przepisów- należy przestrzegać pewnych reguł -technik prawodawcza

1. Przepisy tekstu prawnego powinny być umieszczone we właściwej kolejności by była zachowana logiczna ciągłość.

2. Konstrukcja właściwa obejmuje od ogółu do szczegółu

3. Pisząc ustawę trzeba dysponować wiedzą w tekście ustawy, pamiętać trzeba, by nie przepisywać już istniejących a zastosować przepisy odsyłające

Inne reguły techniki prawodawczej

1. Unikać posługiwania się słownictwem specjalistycznym czyli terminami odpowiednimi tylko dla jednej grupy ludzi a stosować takie które są powszechnie rozumiane. Dopuszcza się używanie pojedynczych nieoczywistych słów ale wtedy definiuje się je.

2. Unikać terminologii obcojęzycznej chyba że nie ma polskiego odpowiednika

3. Nie używać neologizmów

4. Nie stosować synonimów

5. Nie można stosować upomnień, uzasadnień, apeli, nie można odwoływać się do żadnych wartości.

6. Stosować pojęcia ostre takie które przypadają tylko pod jedno określenie np. osoba pełnoletnia ostre pojęcia są też nazywane zamkniętymi

Istnieją też pojęcia nieostre- nie pozwalają rozstrzygnąć o jakie dokładnie chodzi określenie np. pojazd mechaniczny

Pojęcie ostre zamknięte są bardzo potrzebne w restrykcyjnych gałęziach prawa- karnym, podatkowym, administracyjnym.

Pojęcia klasyfikacyjne - jeżeli jakiś obiekt posiada jakąś cechę to zalicza się do pewnej klasyfikacji.

Pojęcia typologiczne- szersze od pojęć klasyfikacyjnych występuje większy zestaw charakterystyczny.

Stosowanie prawa

1. To władcza działalność organów państwa polegająca na wydawaniu decyzji indywidualnych i konkretnych na podstawie norm prawnych ( w praktyce to np. ubieganie się o wydanie dowodu osobistego przez daną osobę)

2. Zastosowanie określonej normy prawnej do określonej sytuacji . klasycznym sposobem stosowania prawa jest np. działalność organów stosujących prawo- sądów. W szerszym ujęciu administracyjnym stosowanie prawa to np. kwestie rozliczenia się z US.

Przestrzeganie prawa - obywatele (wszystkie podmioty) mają do tego prawa się stosować. Przestrzeganie prawa spoczywa przede wszystkim na organach państwowych stosujących prawo np. prezydent, sąd, rząd.

Wyróżniamy 4 podstawowe typy stosowania prawa

Sądowe stosowanie prawa- polega na tym, że organ stosujący( sąd) jest niezawisły i bezstronny. Skuteczność stosowania prawa to to, że sądy i instytucje podlegające tylko prawu, ustawom, nie ma czynnika który mógłby wpływać na czyny sędziego( teoretycznie )

Administracyjne stosowanie prawa- sytuacja gdy organy państwowe (urzędy) funkcjonują w oparciu o pewne zalecenia i dyrektywy. Urzędy administracyjne nie mają pewnej wolności w rozstrzyganiu spraw. Decyzja administracyjna musi mieć podłoże w obowiązujących przepisach prawnych.

W przypadku sądowego i administracyjnego stosowania prawa decyzje podejmowane nie są decyzjami ostatecznymi- można się odwoływać( składanie apelacji)

W przypadku stosowania administracyjnego stosowania prawa można się odwołać do naczelnego sądu administracyjnego.

Qazi sądowe- niby sądowe stosowanie prawa- istnieją sądy polubowne, rozjemcze, arbitrażowe.

Qazi administracyjne- niby administracyjne stosownie prawa stosują to prawo podmioty bankowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, inne instytucje które mogą stosować wobec nas władcze decyzje.

Stosowanie prawa w sensie zasadniczym sądowym obejmuje kilka etapów:

- Wybór normy prawnej- sytuacje gdy pewnemu zachowaniu odpowiada tylko jedna norma prawna. Musimy dopasować do określonego zachowania daną normę prawną. A gdy więcej niż przez jedną normę, to wybiera się tę normę która przewiduje karę najostrzejszą.

- Ustalenie obowiązywania normy prawnej - ustalenie czy ta norma prawna jest aktualna.

- Wykładnia normy prawnej - czy jest zrozumiała

- Ustalenie stanu faktycznego

- Subsumpcja - podciągnięcie stanu faktycznego pod wybraną normę prawną.

- Wybór konsekwencji prawnych - 3- elementowa lub 2 elementowa norma prawna z sankcji to sprawa jest wyjaśniona a jeżeli nie ma sytuacji że norma wskazuje na karę to nie oznacza że ktoś jest zwolniony z odpowiedzialności. Norma może odsyłać do innych systemów np. zasad współżycia społecznego.

- Sformułowanie i uzasadnienie decyzji - uzasadnienie składa się z wielu elementów.

Sędziowie prowadzący sprawę muszą uzasadniać dlaczego wydali taki wyrok na jakich przepisach to rozstrzygnął, sędzia musi odczytać uzasadnienie.

Jest możliwe odwołanie z sądu rejonowego do sądu okręgowego lub z sądu okręgowego do sądu apelacyjnego( jeśli sąd okręgowy był sądem pierwszej instancji). Sędziowie drugiej instancji będą sprawdzać czy sędziowie pierwszej instancji nie popełnili błędu uzasadnienie wyroku składa się z 3 części:

Historyczna- przedstawia się dotychczasowe postępowanie w sprawie

Podstawa faktyczna- omawia się wszelkiego rodzaju wyniki postępowania dowodowego, te dowody są opisywane jak również sposób oceny tych dowodów

Podstawa prawna - sędziowie prowadzący sprawę przedstawiają wszystkie przepisy prawne wydając wyrok co brali pod uwagę.

Postępowanie wykonawcze - wyrok, który zapadł musi być urzeczywistniony.

Wykładnia prawa-to umiejętność interpretowania prawa w oparciu o pewne elementy charakterystyczne.

Etapy wykładni - dokonanie jej to długi proces postępowania, zajmuje się nim trybunał konstytucyjny.

I etap - polega na ustaleniu czy dany przepis budzi wątpliwości czy przepis jest jasny, zrozumiały. Jeśli tak to nie wymaga wykładni prawa jeśli nie to trafia do trybunału konstytucyjnego.

II etap - ustalanie właściwego brzemienia przepisu prawnego poprzez zastosowanie różnego rodzaju dyrektyw.

III etap - sytuacje z których wynika że przepisy nie są jasne. Mają one charakter preferencyjny czyli wskazują jakie znaczenie przepisu powinno być uwzględnione aby otrzymać ostateczny wynik interpretacji.

Rodzaje wykładni

I. podział wykładni ze względu na moc obowiązującą( wiążącą)

*Wykładnia autentyczna- bo jest dokonana przez ten organ który daną normę ustanowił jeśli przez sejm to sejm ma odpowiedzieć jakie jest rozumienie prawa. Wykładnia autentyczna dzieli się na:

-wykładnie oficjalną która jest podana do wiadomości w akcie prawnym mającym moc wiążącą czyli jest to jakiś dziennik urzędowy który oficjalnie informuje jak rozumieć prawo.

- wykładnie nieoficjalna- pogląd prawodawcy, wytłumaczeni wątpliwego przepisu prawnego w sposób wiążący( w wywiadzie, gazecie)

*Wykładnia legalna- dokonują jej te organy które są do tego prawnie upoważnione, wykorzystywane przez organ państwowy który ma do tego kompetencje poza trybunałem konstytucyjnym może być wykonana przez sądy niższej instancji. Minister finansów może dokonywać wykładni legalnej ale jest wiążąca tylko dla odpowiednich instytucji np. US i musi być podana, ogłoszona

*Wykładnia operatywna to wykładnia dokonywana przez sądy niższej instancji jak okręgowe, rejonowe, apelacyjne dla potrzeb prowadzonej sprawy.

II. Podział wykładni ze względu na zakres wyniki, który uzyskujemy, zakres rezultatów.

*Wykładnia liberalna- wykładnia zgodna z literaturą prawa - uzyskane zrozumienie danego przepisu mieści się w prawie.

*Wykładnia rozszerzona aby uzyskać rozumienie przepisu, który wykona poza rozumienie prawne by móc stwierdzić to co uzyskaliśmy da się jeszcze wykorzystać.

*Wykładnia zawężająca - sensem jest uzyskanie tzw. rdzenia przepisu prawnego aby odstępować słowa od treści, dzięki temu możemy poznać dokładnie sens tego przepisu.

III. Podział ze względu na stosunek do obowiązującego prawa.

*Wykładnia zgodna z obowiązującym prawem.

*Wykładnia sprzeczna z obowiązującym prawem.

*Wykładnia wykraczająca poza obowiązujące prawo.

IV. Podział na wykładnię językową, systemową, funkcjonalną te 3 wykładnie są najstarsze w naukach prawnych, wykorzystane już w starożytnym Rzymie.

* Wykładnia językowa - polega na interpretowaniu przepisu prawnego na podstawie reguł językowych (językoznawczych)

*Wykładnia systemu - pełni rolę pomocniczą wobec wykładni językowej. Wykładnia systemowa decyduje o tym, która ze znaczeń interpretacji językowej należy przyjąć. Decyduje to, którego zrozumienie jest zbliżone do istniejących już innych norm prawnych, które jest bliższe prawu.

*Wykładnia funkcjonalna - obejmuje różnorodny zbiór dyrektyw, reguł. Musimy uwzględnić kontekst społeczny czy jest dobre dla społeczeństwa. Jest złożona.

Teoria argumentacji - związana jest z umiejętnością uzasadniania pewnych określonych argumentów, często ma postać dialogu, wiąże się też z dokonywania szeregu en.

Dowody prawnicze

Przedmiotem dowodów są fakty mające rozszywające znaczenie dla danej sprawy. Faktów nie można dowodzić fakty się stwierdza. Dowodzi się pewnych twierdzeń. Jedynie twierdzenia możemy przepisać logiczną wartość prawdy lub fałszu. Proces dowodzenia nie jest procedurą nieomylną. Prawnicy nie dowodzą a uzasadniają fakty ponieważ.

1. Byłoby to stratą czasu.

2. Takie wymagające dowodzenia - fakty notoryjne - np. fakty geograficzne, historyczne, to też wiedza, która jest znana wszystkim w okolicy.

3. Nie dowodzi się faktu znanych z urzędu czyli urzędowo potwierdzone, wpisane w dokumenty.

4. Nie dowodzi się faktu przyznanych prze jedną ze stron, jeżeli druga strona to potwierdza.

5. Przedmiotem dowodu nie może być prawo wewnętrzne. Prawo innego państwa wymaga już takiego dowodu.

Ciężar dowodu - w naukach prawnych występuje w postaci reguł określonych automatycznie ma obowiązek wykazania istnienia przesłanek faktycznych z których określona osoba wywodzi skutki prawne.

W prawie cywilnym ciężar udowodnienia spoczywa na tym, kto jest oskarżycielem publicznym (prokurator).

W prawie dopuszcza się możliwość przenoszenia ciężaru dowodu na drugą stronę z założeniami.

• Udowadnia ten kto kwestionuje ów fakt.

• Posiadanie jest zgodne z prawem.

Wśród domniemań wyróżnia się:

1. Prawne - ustanowione przez przepis prawa.

2. Faktyczne - przyjęte przez sąd w oparciu o zasady doświadczenia życiowego, zawodowego.

3. Wzruszalne - które mogą być obalone określonym dowodem.

4. Niewzruszalne - fakty notoryjne, których się obalić nie da.

5. Materialne - których podstawa wymaga udowodnienia.

6. Formalne - niewymagające udowodnienia np. z góry przypisujemy domniemanie dobrej woli, domniemanie niewinności

Typologie dowodów

1. Dowód jako uzasadnienie twierdzenia.

2. Dowód w sensie czynnościowym.

I. Dowód jako uzasadnienie twierdzenia.

1. Dowód bezpośredni - bezpośrednio można stwierdzić dane świadczenie za prawdziwe np. świadek.

2. Dowód pośredni - jest wtedy, jeżeli do uzasadnienia dowodu potrzebne są dodatkowe twierdzenia.

3. Dowód poszlakowy - fakty analizowane nie stanowią dostatecznej podstawy, są wątpliwe. Jest przeprowadzany gdy zespół cech, czynników przemawia , że to było możliwe.

4. Dowód ze słyszenia - gdy nie ma naocznych świadków zdarzenia lub świadek pozostawił relację ustną z wydarzeń, którą widział (jest możliwe w prawie europejskim, proces anglosaski całkowicie go wyklucza)

Zasady oceny dowodów.

1. Legalną zasadą oceny dowodów- przepisy prawa same regulują, w jaki sposób te dowody są oceniane.

Ustalanie prawdy w procesie - to dochodzenie twierdzenia.

1. Zakaz dowodowy - zakaz dowodu określonych faktów tam gdzie fakty są tajemnicą.

2. Również zakaz dowodzenia faktów ze sferę intymną, poglądy polityczne, religijne.

3. Zakaz stosowania określonych środków dowodowych.

4. Zakaz stosowania określonych metod dowodowych - nie może wymuszać zeznań za pomocą manipulacji , zastraszeń.

Przywilej dowodowy - prawo odmowy składania zeznań

Formy procesu.

1. Forma kontradyktoryjna - proces jest prowadzony w formie sporu charakterystyczna dla sporu cywilnego i tu trzeba wystąpić z pozwem.

2. Forma inkwizycyjna - z strony prokuratora i oskarżony występuje z urzędu. Strony przedstawiają dowody i sąd na tej podstawie orzeka o winie i karze.

Postępowanie odwoławcze.

1. Apelacja - powtórne postępowanie przed sądem wyższej instancji w oparciu o ten sam materiał dowodowy, chyba ze pojawiły się jakieś nowe dowody.

2. Rewizja - ponowne widzenie, środek odwoławczy od orzeczeń sądu pierwszej instancji do sądu wyższej instancji w sprawach cywilnych i karnych.

3. Kasacja - uchylenie wydanego orzeczenia i muszą być ku temu istotne podstawy.

---