Wykład IV

1.Przyczyny handlu międzygałęziowego zagranicznego

-naturalna nie możność wytwarzania pewnych towarów w danym kraju z powodów klimatycznych lub geologicznych, co zmusza do importowania(np. polska importuje ryż , ropę)

- absolutne bezwzględne przewagi w kosztach produkcji(w kraju A wytwarza się taniej dobro X, a w kraju B wytwarza się taniej dobro Y, może wiec między tymi krajami dojść do wymiany dóbr x na y i ukształtować się trwała specjalizacja każdego z nich w produkcji dobra, które produkuje po niższych kosztach

- komparatywne względne przewagi w kosztach produkcji(w kraju A wytwarza się taniej niż w kraju B dobro X i Y, ale względnie taniej - dobro X, może więc między tymi krajami dojść do wymiany dóbr X na Y i ukształtować się trwała specjalizacja każdego z nich w produkcji tego dobra, które wytwarza po komparatywnie, tzn relatywnie, niższych kosztach

- różnice w wyposażeniu w zasoby czynników produkcji- np tańsze zasoby pracy

2.Przyczyny wewnątrzgałęziowego handlu zagranicznego

a) różnice w zakresie postępu technicznego :produkt będący innowacją wytwarza się w kra-ju, gdzie jej dokonano, i stamtąd eksportuje; potem jednak, wobec utraty ochrony patentowej i naśladownictwa ze strony konkurencji jego produkcja jest przenoszona do krajów o niższych kosztach, skąd się go importuje

b) rosnące korzyści skali: gdy sprzedaż danego produktu rośnie szybciej niż koszty, producentom opłaca się specjalizacja w produkcji niektórych jego odmian (np. modeli samochodów) i ich eksport, natomiast inne odmiany są importowane;

c) skłonność nabywców do różnorodności: wraz ze wzrostem dochodów różnicują się potrzeby konsumentów w odniesieniu i do jakości produktów, i do ich cech poza jakościowych w takiej sytuacji - ze względu na rosnące korzyści skali - bardziej opłaca się wytwarzać część asortymentu niż wszystkie odmiany, co napędza import;

d) fragmentacja produkcji: postęp techniczny w transporcie i telekomunikacji sprawia, że opłacalne staje się przeniesienie części operacji procesu produkcyjnego, a także jego obsługi (np. informatycznej) do krajów, gdzie czynniki produkcji są najtańsze lub najbardziej produktywne; w ten sposób dążenie do optymalnej lokalizacji poszczególnych faz produkcji prowadzi do offshore outsourcingu i offshoringu, co zwiększa handel towarami i usługami

3.Które państwa są największymi eksporterami i importerami towarów i jakie zmiany dokonały się w tym zakresie w ostatnich 20 latach

Pierwsze trzy miejsca zajmują: Chiny, USA i Niemcy. Jeszcze w 2008 r. w eksporcie przodowały Niemcy, lecz w 2009 r. największym eksporterem towarów stały się Chiny. Natomiast Stany Zjednoczone wyraźnie przodują w imporcie, i mają duży deficyt handlowy (import jest o wiele większy od eksportu), ale przez cały okres powojenny do 2002 r. były też największym eksporterem.

Po II wojnie największym importerem i 2. eksporterem była Wlk. Brytania, lecz w późniejszych latach postępował schyłek jej potęgi handlowej. Spadek udziału handlu odczuły takie kraje jak: Francja i Kanada.

Japonia w latach 70. stała się 3. potęgą w handlu towarowym, jednak kryzys finansowy spowodował spadek udziału Japonii w światowym handlu. Obecnie zajmują 4 miejsce.

4.Jakie są charakterystyczne cechy obecnej struktury regionalnej handlu towarowego?

Obecną strukturę regionalną handlu towarowego charakteryzują trzy podstawowe cechy:

a) ponad połowa światowego eksportu i importu przypada na państwa zaliczane do Triady: wg danych za 2012 r. 50% eksportu pochodziło z krajów Unii Europejskiej, Ameryki Pn. i Japonii, a trafiało do nich 54% importu;

b) ponad połowę światowej wymiany towarowej stanowi handel intraregionalny (wewnątrzregionalny), a 3 największe strumienie tej wymiany stanowią: handel w ramach Europy (ok. 2/3 jej eksportu i importu), w ramach Azji (wraz z Oceanią) i w ramach Ameryki Pn

c) o ile w przypadku Ameryki Pn., Europy i Azji największą część ich eksportu stanowi handel intraregionalny, to każdy z pozostałych regionów eksportuje głównie do najbliższego geograficznie regionu Triady: Ameryka Pd. i Środ. - do Ameryki Pn., kraje Wspólnoty Niepodległych Państw i kraje Afryki - do Europy, natomiast Bliski Wschód - do Azji; handel intraregionalny ma dla nich mniejszą wagę, np. na Bliskim Wschodzie i w Afryce stanowi tylko 9-13%, a w Ameryce Pd. i Środ. - 27% eksportu tych regionów.

6. Na jakich podstawach opierał się powojenny awans w gospodarce światowej i krajów azjatyckich (głównie Japonii i Chin)

Japonia - tworząc swój potencjał przeszła od roli imitatora zagranicznych technologii, do roli innowatora, od sytuacji importera netto- do eksportera netto, w latach 70. Stała się drugą potęgą gospodarczą świata i trzecią potęgą w handlu towarowym. Ale potem kryzys finansowy z początku lat 90. wywołał długoletnia stagnację gospodarczą i od tego czasu udział Japonii w światowym powoli spada

Wschodnioazjatyckie tygrysy- 20 lat po Japonii i wzorując się na jej doświadczeniach, rozpoczęły proces modernizacji swoich gospodarek. Też zaczynały od produkcji naśladującej zagraniczne wzory, też były najpierw importerem netto, by dopiero w latach 90. uzyskać nadwyżkę eksportu nad importem. Właśnie na ten okres przypada szczytowy okres wzrostu ich znaczenia w handlu światowym: kryzys azjatycki mocno dotknął ich gospodarki, a potem ekspansja Chin zatrzymały ten wzrost. Jednakże inaczej niż w przypadku Japonii, udział tej grupy krajów, zwłaszcza eksportu, nie maleje

Chiny- wobec kompletnej niewydolności gospodarki państwowej, przywódcy partii postanowili w latach 80. Podjąć umiarkowane reformy w kierunku rozwoju sektora prywatnego i przyciągnięcia inwestycji zagranicznych. Reformy stopniowo poszerzano, aż powstała hybryda ustrojowa: Chiny to kraj komunistyczny, ale o gospodarce w dużym zakresie działającej według reguł rynkowych. Inwestorzy zagraniczni i część sektora prywatnego uruchomili produkcję nastawioną nie na rynek chiński, lecz głównie na eksport. W ten sposób w latach 90. Chiny „fabryka świata” z impetem weszły na rynek świata a ich awans wśród największych eksporterów był błyskawiczny: jeszcze w 1998 r były na 9. pozycji, od 2009 r już są liderem

7.Co to są giełdy towarowe i jakiego rodzaju towary są na nich sprzedawane?

Giełdy towarowe to takie giełdy, na których sprzedawane są i kupowane towary masowe - surowce mineralne i produkty rolne, np. ropa naftowa, rudy metali, zboże, bawełna, kawa itp. Produkty będące przedmiotem obrotu na giełdach towarowych muszą spełniać kilka cech:

- muszą to być towary masowe, co oznacza dużą wielkość popytu i podaży,

- muszą to być towary jednorodne, co umożliwia ich standaryzację,

- wielkość popytu i podaży musi być zmienna i trudna do przewidzenia.

Taki zestaw cech mają właśnie surowce mineralne i produkty rolne, choć nie wszystkie (np. herbata ze względu na trudność standaryzacji jej dostaw nie jest sprzedawana na giełdach), natomiast nie mają ich produkty przetworzone, bo przy całej masowości produkcji samochodów, komputerów czy odzieży nie są to na pewno produkty jednorodne.

8.Jaką pozycję zajmują Stany Zjednoczone w światowym handlu towarowym i handlu usługami?

Handel towarowy- od początku lat 50 wyraźnie przodują w imporcie i maja duży deficyt handlowy (import jest o wiele większy od eksportu), jednak przez cały okres powojenny do 2002 były też największym eksporterem

Handel usługami- USA jest liderem w imporcie i eksporcie, od wielu lat maja nadwyżkę w zakresie usług: eksportują dużo usług biznesowych i audiowizualnych (muzyka pop, filmy z Hollywood), pobierają opłaty z tytułów praw autorskich, frachingowych (McDonald's)

7.Dlaczego wielkość eksportu usług rynkowych jest kilkakrotnie mniejsza niż eksportu towarowego?

Podstawową przyczyną jest to, że duża część usług należy do kategorii określanej, jako non-tradable goods. Są to dobra i usługi, których sprzedaż ma zasięg lokalny lub co najwyżej krajowy, a nie międzynarodowy, a tym bardziej globalny.

W przypadku usług wiąże się to z ich cechą: ich produkcja (świadczenie)i konsumpcja następują jednocześnie. Różni je to od towarów, w których przypadkowo łatwo można dokonać rozdziału produkcji od konsumpcji. Wprawdzie w produkcji światowej dominują usługi, ale w handlu przeważają towary.

Do innych przyczyn relatywnie małej wartości handlu usługami należą: późna liberalizacja ich wymiany oraz to, że dane o tym handlu są niekompletne.

Wykład III

1. Na czym polega różnica między czynną i bierną internacjonalizacją przedsiębiorstwa? Proszę wymienić po 2 przykłady form obu ww. postaci internacjonalizacji.

CZYNNA- firma wychodzi w swojej działalności poza ramy gospodarki narodowej, tzn. poza granice kraju, ( eksport dóbr i usług może dokonywać się w sposób pośredni lub bezpośredni. W pierwszym przypadku między firmą eksportującą a odbiorcą zagranicznym działają pośrednicy, natomiast oczywiście w eksporcie bezpośrednim tacy pośrednicy nie występują;

*umowy licencyjne - gdy krajowa firma jest licencjodawcą i sprzedaje zagranicę licencje, dotyczące np. wykorzystania patentu, praw autorskich czy wzoru użytkowego;

* umowy franczyzowe - gdy krajowa firma jest franczyzodawcą i sprzedaje zagranicę tzw. licencję franczyzową, która uprawnia np. do świadczenia usług pod marką franczyzodawca)

BIERNA- firma pozostaje w ramach gospodarki narodowej, lecz wchodzi w różnego rodzaju powiązania z partnerami zagranicznymi.

*import zaopatrzeniowy (surowce, półprodukty) oraz inwestycyjny podobnie jak eksport może dokonywać się w sposób pośredni lub bezpośredni;

* umowy licencyjne - krajowa firma kupuje zagraniczną licencję i staje się licencjobiorcą; *umowy franczyzowe - kiedy krajowy podmiot występuje jako franczyzobiorca;)

2. Czym charakteryzuje się każdy z trzech etapów internacjonalizacji przedsiębiorstwa?

a) internacjonalizacja sfery wymiany- następuje, gdy firma zaczyna eksportować swoje produkty i/lub importować surowce, półprodukty, maszyny itd. Do tego etapu zaliczyć można także umowy licencyjne i umowy franczyzowe, bo przy takich formach przedsiębiorstwo ciągle ma charakter krajowy

b) pełne wejście na rynek międzynarodowy- polega na tym, że przedsiębiorstwo podejmuje produkcję za granicą - w formie spółek joint venture, przez wykup udziałów w firmach zagranicznych lub przez utworzenie za granicą własnych filii.

c) globalizacja przedsiębiorstwa-co oznacza, że dokonuje się przestawienie przedsiębiorstwa - albo raczej powiązanej grupy firm, tworzącej korporację transnarodową -na działanie w skali globalnej: tworzona jest globalna strategia, tworzone i promowane są globalne marki, tworzy się filie na tych kluczowych rynkach światowych, gdzie dana firma nie była jeszcze aktywna itd.

3. Jakie rodzaje powiązań występują w ramach korporacji transnarodowych?

a) powiązania kapitałowe - mają podstawowe znaczenie dla powstania i działania KTN; to one sprawiają, że posiadanie filii należy do kapitałowych form internacjonalizacji przedsiębiorstwa, obejmują przepływ kapitału ze spółki macierzystej do filii w okresie jej tworzenia i późniejsze zasilanie kapitałowe przez pożyczki wewnątrz korporacyjne, a także transfer zysków z filii do spółki-matki w okresie późniejszym

b) powiązania personalne polegają na tym, że spółka-matka mianuje członków rady nadzorczej filii, a tym samym ma wpływ na obsadę stanowisk w jej zarządzie;

c) powiązania informacyjne polegają m.in. na przekazywaniu decyzji (czyli informacji decyzyjnych) ze spółki macierzystej do filii, np. o strategii całej KTN, oraz płynących w przeciwną stronę informacji sprawozdawczych o działalności filii;

d) powiązania technologiczne, polegają na przekazywaniu technologii i know how ze spółki-matki do filii;

e) powiązania kooperacyjne i handlowe: są to zasadniczo jedyne powiązania łączące bez-pośrednio filie wchodzące w skład KTN; polegają na dostawach surowców, półproduktów, wyrobów gotowych lub usług między spółkami należącymi do KTN, w odniesieniu, do których mogą być stosowane ceny transferowe

4. W jaki sposób korporacje transnarodowe mogą zmniejszać swoje zobowiązania podatkowe (w odniesieniu do podatku CIT)?

Aby ograniczyć swoje zobowiązania podatkowe, korporacje tworzą specjalnie do tego przeznaczone filie i budują całe systemy powiązań między filialnych. Podstawą tych działań są różnice w prawie podatkowym między krajami oraz to, że są państwa i terytoria zależne, które starają się przyciągnąć kapitał, oferując korzystne warunki jego alokacji

Należy podkreślić, iż działania podejmowane przez KTN w celu obniżenia podatków są legalne - to, co one robią to tzw. unikanie podatków, a nie uchylanie się od podatków, które jest karalne.

5. Jakie są motywy zagranicznej ekspansji korporacji transnarodowych?

Generalnym motywem ekspansji zagranicznej KTN jest zwiększenie zysków w dłuższym okresie (tzn. kilku- lub kilkunastoletnim) i/lub zwiększenie udziału w rynku wytwarzanych przez daną KTN towarów lub usług. Ten zasadniczy motyw przejawia się przez różne motywy szczegółowe:

a) motywy ekspansji zagranicznej KTN dotyczące obniżki kosztów:

- tania siła robocza (czyli niskie koszty płacowe i pozapłacowe, np. składki ubezpieczenia społecznego płacone przez pracodawcę), ale odpowiednio wydajna

- niskie koszty transportu i pośrednictwa handlowego - jeśli KTN ulokuje się ze swoją filią na dużym rynku zbytu i z dobrą infrastrukturą transportową; ten motyw w szczególności dotyczy towarów konsumpcyjnych i to przede wszystkim masowej konsumpcji;

- niskie podatki i ewentualnie ulgi podatkowe, choć jeśli są wysokie, sposobem ich obejścia jest zastosowanie cen transferowych

b) motywy ekspansji zagranicznej KTN dotyczące zwiększenia przychodów

- chęć poszerzenia rynków zbytu - jeśli w kraju macierzystym rynek jest nasycony lub popyt na produkty firmy zmniejsza się;

- ochrona celna (taryfowa) i pozataryfowa rynku - im większy rynek, np. ugrupowania integracyjnego, tym większe korzyści z tego tytułu;

c) inne motywy ekspansji:

- rozłożenie ryzyka działalności gospodarczej - strata na jednym rynku może być kompensowana zyskiem na innym rynku, dlatego dobrze jest mieć filie w różnych krajach, a nawet regionach świata;

- naśladownictwo innych firm - dążenie do tego, aby w wyścigu konkurencyjnym nie po-zostać w tyle, jeśli konkurenci podejmują lub rozszerzają działalność zagraniczną;

6. Jakie wyróżnia się typy korporacji transnarodowych pod względem ich struktury?

Wyróżnia się trzy typy KTN

a) korporacje zintegrowane poziomo (horyzontalnie) mają filie wytwarzające w różnych krajach podobne produkty, a ich przykładem może być Danone, którego filie i spółki joint ventures wytwarzają wyroby mleczne lub wody mineralne

b) korporacje zintegrowane pionowo (wertykalnie) mogą być dwojakiego rodzaju: albo mają filie wytwarzające produkty finalne i inne filie, które dostarczają tym pierwszym surowców lub półproduktów (jest to integracja pionowa do tyłu), albo mają filie wytwarzające produkty finalne, które dostarczają do innych filii, zajmujących się ich sprzedażą;

c) konglomeraty, tzn. korporacje, których filie działają w różnych, niezwiązanych ze sobą branżach; między filiami z różnych branż mogą występować powiązania handlowe, np. filie produkujące stal dostarczają ją filiom, które produkują samochody; tworzenie konglomeratów ma często na celu ograniczenie ryzyka działalności biznesowej przez rozłożenie jej na kilka branż.

7. Skąd pochodzi większość najbardziej umiędzynarodowionych korporacji transnarodowych i jakie zmiany zachodzą w tej dziedzinie?

Najbardziej umiędzynarodowione korporacje finansowe to:

a) pod względem udziału filii zagranicznych w ogólnej ich liczbie: Zurich Insurance (Szwajcaria, 97%), Dexia (Belgia, 95%), Unicredit (Włochy, 93,5%), Credit Suisse (Szwajcaria) i Generali (Włochy, obie instytucje po 88,5%); AXA (Francja, 85%);

b) pod względem liczby krajów, w których działają: Citigroup (USA, 74 kraje), BNP Paribas (Francja, 69 krajów), Allianz (Niemcy) i HSBC (Wielka Brytania, obie instytucje po 65 krajów), Societe Generale (Francja, 61 krajów) i Deutsche Bank (Niemcy, 56 krajów).

Z biegiem lat zmienia się struktura narodowa największych KTN. Po II wojnie światowej wyraźnie dominowały korporacje amerykańskie, ale potem, od lat 60., zaczęły dołączać do nich korporacje z Europy Zach., głównie niemieckie, francuskie i brytyjskie. Lata 70.-80. to okres szybkiej ekspansji japońskich KTN, które zaczęły otwierać filie także w USA i Europie Zach. Dla środowisk gospodarczych i opinii publicznej tych regionów był to wielki szok, bo po raz pierwszy firmy z Azji wdarły się do gospodarek Zachodu. W ich ślady poszły w latach 90. i na początku tego wieku korporacje ze wschodnioazjatyckich tygrysów, głównie z Korei Pd. (np. Samsung, Hyundai) i Tajwanu (np. Acer). A w ostatnich latach zaczęła się ekspansja KTN z gospodarek wschodzących, przede wszystkim z Indii i Chin.

8. Co oznacza pojęcie „ukryci mistrzowie” i jakie podstawowe cechy ich charakteryzują?

H. Simon definiuje ukrytych mistrzów, jako firmy, które spełniają 3 kryteria: 1) w swej branży zajmują miejsce w pierwszej trójce na świecie lub są 1. w regionie; 2) mają przychody poniżej 3 mld euro; 3) nie są powszechnie znane.

Wieloletnie analizy prowadzone przez zespół prof. Simona pozwalają na wskazanie, jakie istotne cechy charakteryzują ukrytych mistrzów:

1. w większości to firmy rodzinne, zwykle działające, jako różnego typu spółki, nienotowane na giełdzie;

2. firmy wykazują wąską specjalizację - wiele z nich skupia się wręcz na jednym produkcie lub usłudze, i przeważnie są to produkty, których „nie widać”, czyli towary zaopatrzeniowe;

3. koncentracja na wąskiej niszy rynkowej popycha ukrytych mistrzów do ekspansji zagranicznej o zasięgu globalnym, która przybiera wiele form: od eksportu bezpośredniego aż po zakładanie filii o różnym profilu

4. motorem tej ekspansji zagranicą są ambitni przedsiębiorcy - założyciele i/lub długoletni szefowie firm;

5. te ambicje przedsiębiorcy umieją zaszczepić firmowemu personelowi wykwalifikowanych fachowców, a między firmą i jej pracownikami występuje silna dwustronna więź, co powoduje niską rotację kadr; 6. wykazują ponadprzeciętną skłonność do stosowania innowacji (produktowych, technologicznych itd.).

9. Na czym polega istota przedsiębiorstw typu born global i jakie są ich podstawowe cechy?

born global firms, czyli „firmy globalne od założenia”- firmy, które od początku działalności były nastawione na rynki zagraniczne, a nie na rynek kraju, gdzie je założono.

Przedsiębiorstwa typu born global to przedsiębiorstwa małe lub średnie, „które w krótkim czasie od ich założenia osiągają wysoki udział operacji na rynkach zagranicznych w całości swych działań. Tego typu firmy można określić, jako przedsiębiorstwa wcześnie i szybko umiędzynarodowione. Wczesna i szybka internacjonalizacja odróżnia te firmy od firm tradycyjnych w ich przypadku nie następuje stopniowe przechodzenie z jednego do kolejnego etapu internacjonalizacji, a zwłaszcza nie ma „etapu zerowego”, czyli działalności prowadzonej wyłącznie na rynku krajowym, lecz następuje szybkie przeskakiwanie kolejnych etapów. A część firm born global - zgodnie z tą nazwą - od razu przeskakuje do etapu globalizacji przedsiębiorstwa.

Cechy charakteryzujące

a) firmy podejmują działalność gospodarczą zagranicą wcześniej lub równocześnie z działalnością na rynku krajowym

b) od początku mają wizję firmy nastawionej na rynki i klientów międzynarodowych;

c) ta wizja firmy opiera się bardzo często na wcześniejszych doświadczeniach międzynarodowych założyciela/-li

d) w swej ekspansji zagranicą mogą wykorzystywać wszystkie formy internacjonalizacji - od eksportu/importu aż po tworzenie filii zagranicznych - jednak podstawową formą jest eksport;

e) jako że są to firmy małe lub średnie, dysponują ograniczonymi zasobami (finansowymi, kadrowymi itd.) i dlatego korzystają w dużym zakresie z zasobów zewnętrznych, np. pracy , kapitału, materiałów, kanałów dystrybucji itd.;

f) koncentrują się na wąskiej niszy rynkowej o zasięgu ponadnarodowym, a ich klientami są zwykle inne firmy, a rzadziej konsumenci;

g) swą przewagę konkurencyjną opierają na oferowaniu unikatowych produktów o wysokiej jakości, bardzo często zaawansowanych technologicznie, a także na elastyczności działania większej niż w przypadku dużych firm.

Wykład II

1. Które państwa, i na podstawie, jakiego kryterium, zalicza się do potęg gospodarczych?

potęgi gospodarcze, czyli państwa o największych gospodarkach. Kryterium określenia wielkości gospodarki danego państwa są rozmiary PKB, które informują o wartości dóbr i usług wytworzonych w tej gos-podarce i sprzedanych, jak też o wielkości rynku (popytu). Potęgi gospodarcze to te państwa, których PKB, wyrażone w jednej walucie, należy do największych, mają więc wysokie udziały w PKB całego świata.

Stany zjednoczone, Chiny Indie Japonia Niemcy Rosja Brazylia W.Brytania Francja Włochy Meksyk Korea Pd

Przodują Stany Zjednoczone, superpotęga gospodarcza oraz jedyne obecnie supermocarstwo polityczne i militarne. Kolejne miejsca zajmują potęgi azjatyckie: Chiny, Indie oraz Japonia. Wśród potęg gospodarczych są państwa europejskie: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Włochy, ale można je nazwać potęgami średniej rangi

2.Co wyraża indeks globalnych powiązań i jakie kraje zajmują w nim czołowe pozycje?

„indeks globalnych powiązań”, mierzy „głębokość i szerokość integracji danego kraju z resztą świata, wyrażającą się w jego udziale w międzynarodowych przepływach dóbr i usług, kapitału, informacji oraz ludzi”. Innymi słowy, ten indeks pokazuje skalę otwarcia na świat poszczególnych krajów i ich gospodarek

Holandia, Singapur, Luksemburg, Irlandia, Szwajcaria, W. Brytania, Belgia Szwecja

3.Jakie państwa zajmują czołowe pozycje pod względem konkurencyjności gospodarki?

Indeks konkurencyjności WEF informuje nie tylko o bieżącym stanie gospodarki państwa, ale i o perspektywach jej rozwoju. Uwzględnia ponad 110 zmiennych. Autorzy definiują konkurencyjność, jako „zestaw instytucji, polityki i zasobów [czynników produkcji], które determinują poziom produktywności kraju

Szwajcaria Singapur Finlandia Niemcy USA Szwecja Hongkong Holandia

4.Na czym polega trójcentryczna struktura gospodarki światowej i jakim zmianom podlega ona w ostatnich latach?

Triadę tworzą 3 regiony o największym znaczeniu gospodarczym: Europa Zach. Ameryka Północna i Japonia. To rdzeń współczesnego systemu gospodarczo-politycznego świata. Występuje tu koncentracja zasobów strategicznych, a także najważniejszych funkcji decyzyjnych gospodarczych oraz największe giełdy.

Teocentryczna struktura gospodarki globalnej ulega zmianie. w latach 1960-1970, do szybkiej modernizacji gospodarki i nadrabiania zapóźnienia rozwojowego przystąpiły wschodnioazjatyckie tygrysy: początkowo były to kraje I generacji tygrysów, potem kraje Azji Pd.-Wsch. W latach 80. rozpoczął się szybki wzrost Chin. Wreszcie w latach 90. prorynkowe reformy rozpoczęły Indie.

wyraźnie widać, iż dokonuje się re-orientacja gospodarki światowej, tzn. powrót („re-”) jej centrów na Wschód („Orient”), do Azji, jak to było w świecie do początku XIX w.

5. Jakie funkcje pełnią organizacje międzypaństwowe?

a) funkcja regulacyjna -polega na tworzeniu norm postępowania, które mają zastosowanie: - albo w jakiejś dziedzinie stosunków międzynarodowych (np. dotyczą ceł) - albo w sprawach wewnętrznych państw-członków danej OMP (np. dotyczą praw człowieka lub praw pracownika), a to oznacza ograniczenie wyłącznej kompetencji państw do regulowania spraw na ich obszarze, czyli ograniczenie ich suwerenności;

b) funkcja kontrolna - polega na kontroli przestrzegania przez państwa członkowskie danej OMP przyjętych w jej ramach norm postępowania oraz na nakładaniu sankcji w przypadku ich naruszania

c) funkcja operacyjna - polega na świadczeniu usług przez daną OMP na rzecz jej państw członkowskich (czasem też innych państw) przy pomocy będących w jej dyspozycji środków. Część z nich to usługi nieodpłatne, tzn. mają formę transferową (np. pomoc finansowa, żywnościowa lub udzielana w przypadku klęsk żywiołowych), część zaś udzielana jest odpłatnie (np. kredyty z MFW), ale zazwyczaj poniżej cen rynkowych.

6. Które trzy międzypaństwowe organizacje gospodarcze mają największe znaczenie w gos-podarce światowej i jakie cele stawia sobie każda z nich?

Bank Światowy (MBOR) cele: wspieranie długookresowego rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich, w tym także reform gospodarczych (strukturalnych i ustrojowych)

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) cele: stabilizacja finansowa państw członkowskich i wspieranie handlu międzynarodowego przez stabilizowanie stosunków walutowych i ograniczeń dewizowych

Światowa Organizacja Handlu (WTO) cele: liberalizacja międzynarodowego handlu towarowego i usługowego przez stopniowe znoszenie barier celnych i pozataryfowych

7. Na czym polega działalność organizacji integracyjnych i jakiego rodzaju środkami polityki integracyjnej mogą się one posługiwać?

Szczególnym typem OMP są organizacje integracyjne. W imieniu państw członkowskich i dla realizacji wspólnie wyznaczonych przez nie celów organizują one proces regionalnej integracji gospodarczej, czyli „odpowiednie zmiany w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów biorących udział w integracji w kierunku wytworzenia się jednolitego organizmu gospodarczego”. Środki stosowane w procesie integracji są bardzo zróżnicowane. Minimalny zakres środków obejmuje likwidację taryf celnych i innych barier we wzajemnej wymianie handlowej i tak jest w strefach wolnego handlu, których przykładem jest NAFTA. W bardziej zaawansowanych formach integracji gospodarczej stosuje się znacznie szerszą gamę środków polityki integracyjnej, a m.in.: - ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej (powstaje unia celna), - wprowadzenie swobody przepływu towarów, usług, ludzi i kapitału (wspólny rynek), - harmonizację różnych rodzajów polityki gospodarczej (unia gospodarcza), - wprowadzenie wspólnej waluty (tworzy się unia walutowa).

Wykład I

1.Jakie grupy państw wyróżnia się ze względu na poziom rozwoju i jakie są cechy państw zaliczanych do każdej tych grup?

-kraje wysoko rozwinięte (kraje rozwinięte), czyli kraje, w których wystąpiła industrializacja (kraje uprzemysłowione); przemysł traci znaczenie na rzecz sektora usług; efektem rozwoju jest wysoki poziom dochodów i poziom życia ich mieszkańców. Do tej grupy zaliczane są przede wszystkim kraje Europy Zach., USA, Kanada, Japonia, Australia i Nowa Zelandia, ale także inne, np. wg Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW): Izrael, Hongkong, Korea Pd., Singapur i Tajwan (w sumie MFW zalicza teraz do tej grupy 35 krajów), wspólną cechą dla tej grupy państw jest fakt, ze zamieszkuje je tylko 15% ludności świata, która wytwarza 51% światowego PKB, a udział w światowym eksporcie towarów i usług wynosi 62%

- kraje słabo rozwinięte ( kraje rozwijające się), która to kategoria obejmuje wszystkie pozostałe kraje; ich gospodarka opiera się na rolnictwie i przemyśle wydobywczym; cechuje je niski poziom życia mieszkańców i znaczne dysproporcje społeczne. Do tej grupy zalicza się ok 160 państw i 85% ludzkości, mimo to wytwarza tylko 49% światowego PKB i ma 38% w światowym eksporcie

- ostatnio mówi się również o gospodarkach wschodzących- jest to grupa 30-40 krajów) z różnych regionów świata, w których dokonuje się szybki rozwój gospodarczy.

2.Na czym polega rynkowy charakter gospodarki światowej?

Gospodarka światowa ma charakter rynkowy, co oznacza, że tworzący ją system powiązań gospodarczych wynika z działania mechanizmu rynkowego: kierujące się motywem zysku przedsiębiorstwa znajdują popyt na swe produkty i podaż tanich czynników wytwórczych za granicą, często w odległych regionach świata. W ten sposób powstaje globalny rynek określonych dóbr i usług (ale nie wszystkich), z jednolitą globalną ceną, np. rynek zbóż lub rynek ropy naftowej. Działanie mechanizmu rynkowego bywa zakłócane - albo regulacjami organizacji międzynarodowych albo regulacjami poszczególnych państw, które w obronie interesów narodowych stosują bariery dla międzynarodowych przepływów dóbr i usług, kapitału, siły roboczej itd.

3.Na czym polega cecha globalizacji i współczesnej gospodarki światowej w postaci rosnącej globalnej współzależności? + przykłady

Jedną z cech współczesnej gospodarki światowej - jest rosnąca globalna współzależność: następuje takie natężenie powiązań gospodarczych, politycznych, środowiskowych itd., że funkcjonowanie i rozwój poszczególnych podmiotów, krajów i regionów świata zależy od zjawisk zachodzących w innych częściach świata. Jednym z wielu tego przykładów jest zależność koniunktury gospodarczej w Europie, Chinach czy Japonii od koniunktury w Stanach Zjednoczonych, i vice versa, co z kolei w pewnym stopniu zależy od poziomu cen ropy naftowej, wydobywanej jeszcze w innych regionach. Zwrócić należy uwagę, że najwyższy poziom międzynarodowej współzależności występuje w ramach regionów rozwiniętych gospodarczo, takich jak Europa Zach. czy Ameryka Pn. Należy również wspomnieć, iż współzależność może być asymetryczna - gdy słabszy podmiot, kraj albo region uzależniony jest jednostronnie od silniejszego partnera. Na przykład Polska jest bardziej zależna od koniunktury w Niemczech niż Niemcy od nas, a kraje Afryki - bardziej zależą od sytuacji gospodarczej w Europie niż odwrotnie.

4.Jakie są podobieństwa i różnice między globalizacją gospodarki a procesem regionalnej integracji gospodarczej?

Niewątpliwie procesy globalizacji i integracji regionalnej wykazują pewne podobieństwo- oznaczają nasilenie powiązań gospodarczych w skali międzynarodowej, z czego wynika zwiększenie współzależności międzynarodowej. Ponadto narastanie tendencji globalizacyjnych uważane jest za jeden z czynników przyspieszających procesy integracji. Ale poza tym występują między nimi dwie różnice:

a) procesy integracji regionalnej obejmują poszczególne regiony świata (ich zakres jest zatem terytorialnie ograniczony), natomiast globalizacja obejmuje wszystkie regiony,

b) poszczególne procesy integracji mogą być żywiołowe lub kształtowane przez państwa tworzące dane ugrupowanie integracyjne, które określają cele integracji; natomiast globalizacja nie zmierza do realizacji jakichś z góry określonych celów, jest procesem bardziej żywiołowym niż kierowanym

---