Stosunki interpersonalne

Podczas kontaktów między ludźmi pojawia się oddziaływanie partnerów na siebie. W trakcie realizowania tych kontaktów powstaje więź umożliwiająca wytworzenie się postaw partnerów wobec siebie.

Proces ten określany jest w psychologii jako stosunek (relacja, kontakt) interpersonalny bądź międzyludzki. Stosunki koleżeńskie i przyjacielskie stanowią część składową stosunków międzyludzkich. Przez Stosunki międzyludzkie Z. Zaborowski (1972, s.13) rozumie powtarzające się kontakty między ludźmi umożliwiające wytworzenie się określonych postaw wzajemnych. Koleżeństwo i przyjaźń zaliczane są do tzw. pozytywnych stosunków międzyludzkich.

Zanim przejdę do szczegółowego omówienia koleżeństwa i przyjaźni, chciałabym najpierw określić miejsce tych pojęć w szeroko pojętych stosunkach międzyludzkich.

Według W. Witwickiego (1948, s.2) o stosunkach międzyludzkich mówimy wówczas, gdy bierzemy pod uwagę postawy uczuciowe, jakie budzą do siebie dane osoby. Ten sam człowiek może budzić różną postawę uczuciową u różnych osób. Każda postawa uczuciowa wg autora ma jakby dwa korzenie, z których jeden tkwi w człowieku, który jej doznaje, a drugi w człowieku spotkanym. O tym, jaki znak będzie miała postawa uczuciowa dwóch osób do siebie decyduje to, czy potrzeby, dążenia tych osób są zgodne, niezgodne, czy też są różne. W. Witwicki (1948, s.3-4) postawę uczuciową dwóch osób nazywa stosunkiem osobistym.

Według tego autora podstawowym podziałem stosunków osobistych jest podział na stosunki wzajemne i niewzajemne. Stosunek wzajemny występuje wówczas, gdy obie osoby zachowują postawę uczuciową. Wśród stosunków niewzajemnych autor wyróżnia stosunki jednostronne i niezgodne. Stosunki jednostronne występują wówczas, gdy jedna z osób żywi do drugiej uczucie, a druga nie odpowiada żadnym uczuciem.

Stosunki niezgodne pojawiają się wtedy, gdy jedna osoba żywi do drugiej uczucie dodatnie, a druga uczucie ujemne. Jest to tzw. niezgodność partnerów. Koleżeństwo i przyjaźń autor zalicza do stosunków wzajemnych.

Nieco inny podział proponuje Z. Zaborowski (1964, s.13), który zajmuje się głównie stosunkami społecznymi w klasie szkolnej. Przez stosunek społeczny autor rozumie unormowane określonymi rolami i wzorami społecznymi wzajemne postawy osobników wytworzone w wyniku świadomego, bezpośredniego, trwalszego oddziaływania na siebie.

Z. Zaborowski (1964, s.24) uwzględniając w klasyfikacji dwa czynniki istotne w życiu społecznym tj. jednostkę i grupę, wyróżnia trzy typy stosunków społecznych:

1. stosunki interpersonalne,

2. stosunki międzygrupowe,

3. stosunki jednostki z grupą.

Stosunki społeczne

Jak widać z tego podziału, stosunki koleżeńskie i przyjacielskie wchodzą również w skład stosunków interpersonalnych (międzyludzkich). Można również spotkać prace, w których w zagadnienia stosunków interpersonalnych, a ściślej pozytywnych postaw interpersonalnych, wpleciona jest problematyka atrakcyjności interpersonalnej (Z. Nęcki, 1975).

Z tego, co zostało przedstawione wyżej wynika, że stosunki międzyludzkie (interpersonalne) są dość zróżnicowane i złożone. Mają charakter dynamiczny. Mogą ulegać ciągłym zmianom i przyjmować różne postacie. Wymienione rodzaje stosunków interpersonalnych zarówno w podziale W. Witwickiego jak i Z. Zaborowskiego można traktować jako pewnego rodzaju poziomy ich rozwoju.

W pierwszym etapie partnerzy wchodzą ze sobą w interakcje, wzajemnie ustosunkowują się do siebie poprzez pryzmat zdobytych informacji o partnerze. Te wzajemne informacje partnerów o sobie Simmel (1975, s.399) nazywa „wiedzą wzajemną”. Poszczególne stadia rozwoju stosunków interpersonalnych występują w zależności od stopnia wzajemnej wiedzy

o sobie.

Według G. Simmela (1975, s.406) najwyższy stopień wzajemnej wiedzy o sobie posiadają pary przyjaciół i pary małżeńskie. Stosunki te angażują pełną osobowość.

Należy zauważyć, że bywa niekiedy i tak, że rozwój stosunków interpersonalnych ulega zahamowaniu lub regres j i, a dawni koledzy bądź przyjaciele przestają utrzymywać ze sobą zażyłe kontakty i wracają często na pozycje wyjściowe.

Literatura:

Nęcki Z., Psychologiczne uwarunkowania wzajemnej atrakcyjności, Warszawa 1975, PAN.

Witwicki W., Stosunki osobiste między ludźmi, Łódź 1948, Czytelnik.

Zaborowski Z., Stosunki społeczne w klasie szkolnej, Warszawa 1964, PWN.

Zaborowski Z., Stosunki międzyludzkie a wychowanie, Warszawa 1972, Nasza Księgarnia.

Stosunki interepersonalne

Stosunki jednostki

z grupą

Stosunki międzygrupowe

Stosunki rzeczowe

Stosunki koleżeńskie

Stosunki przyjacielskie

Jednostka

a grupa

Grupa

a jednostka

---