Hrabiowie Sacri Imperii Romani Tęczyńscy z Tęczyna i Kraśnika 

    W dawnej Polsce Toporczykowie Tęczyńscy byli postrzegani jako jedna z największych i najbardziej możnych familii. O powszechnym przekonaniu o starożytności pochodzenia rodziny świadczą słowa cesarza Ferdynanda I - go z 1561 roku skierowane do Andrzeja Tęczyńskiego: "Co zaś się tyczy starożytności i świetności twej rodziny, uzyskaliśmy wiarygodne informacje co hrabiów z Tęczyna, iż od 380 lat wywodzi się ona ze starożytnego rodu Toporów, który narodził się w Królestwie Polskim przed tysiącem lat i kwitnie po dzień dzisiejszy, zaś jej nazwisko pochodzi od zamku Tęczyn, który i dziś jest w jej posiadaniu". Otoczony legendą ród Tęczyńskich niestety wygasł. Wielu przedstawicieli tej rodziny wywodzącej się z terenów Ziemi Krzeszowickiej zostało pochowanych w Kraśniku. Pozostały po nich doczesne szczątki oraz pięknie wykonane nagrobki w kościele kanoników regularnych. W tym tekście postaram się krótko przybliżyć życiorysy niektórych przedstawicieli rodziny hrabiów Tęczyńskich pochowanych w Kraśniku oraz zaprezentować ich pomniki.

Zamek "Tenczyn" w Rudnie

   

   

    Jan Gabriel z Tęczyna i Kraśnika (1484-1552), Syn Gabriela z Morawcy i Tęczyna oraz Anny z Woli Konińskiej.
W młodości studiował na Akademii w Krakowie. Od 1527 roku wraz z innymi Tęczyńskimi posiadł tytuł Hrabiego SIR (hrabia Cesarstwa - Sacri Imperii Romani). Podczas swojego życia piastował wiele wysokich i zaszczytnych urzędów. Był chorążym lubelskim (1516-1518), kasztelanem lubelskim (1518-1535), marszałkiem nadwornym (1529-1552), kasztelanem wojnickim (1535-1542), wojewodą sandomierskim (1542-1552), starostą lubelskim (1530-1552), starostą lelowskim (1533-1552) i inne. W 1513 roku wziął ślub z Dobrohną córką Jana Sapiehy wojewody podlaskiego i marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po jej śmierci ożenił się z Anną z Kamieńca h. Pilawa. Był fundatorem kościoła Świętego Ducha w Kraśniku, a w latach około 1541-1561 wraz z synem Stanisławem przebudował tamtejszy kościół na rodzinną nekropolię. Zmarł w 1552 w wieku 68 lat, został pochowany w kościele kanoników regularnych w Kraśniku. Jego nagrobek ufundował jego syn Stanisław.

   

  Stanisław z Tęczyna i Batorza (1484-1549), syn Gabriela z Morawicy i Tęczyna oraz Anny z Woli Konińskiej, brat między innymi Jana Gabriela i Andrzeja.
Był studentem Akademii Krakowskiej. W 1527 roku wraz z innymi przedstawicielami rodziny został wyniesiony do godności Hrabiego Cesarstwa przez cesarza Karola V-go. W okresie od 1533 - 1535, wraz z orszakiem Andrzeja Tęczyńskiego odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej, po której otrzymał od papieża Pawła III tytuł Rycerza Jerozolimskiego. Piastował urzędy podkomorzego sandomierskiego (1517-1549) i starosty trembowelskiego (1530-1549). Zmarł bezpotomnie w 1549 w wieku 66 lat. W Kraśniku zachował się jego nagrobek ufundowany przez Jana Gabriela. Na płycie nagrobnej znajduje się herb hrabiowski Tęczyńskich wraz z dwoma Toporami i dwoma orłami dwugłowymi. Ostateczny kształt herb rodziny nabrał w 1561 na mocy przywileju cesarza Ferdynanda I -go.

    Stanisław Tęczyński (1514-1560), syn Jana Gabriela z Tęczyna i Kraśnika oraz Dobrohny h. Lis córki Jana Sapiehy. W latach 1530-1531 był dworzaninem księcia Albrechta pruskiego, następnie przebywał w Niderlandach (1533-1535). Uważany za sympatyka Reformacji. Był senatorem popierającym politykę Zygmunta Augusta wobec papiestwa i Kościoła, mającą na celu zwiększenie pola manewru sferze podatkowej i w sprawach personalnych. W 1553 roku był wysłany przez króla z poselstwem do Turcji. Piastował urzędy między innymi: starosty lubelskiego (1547-1560), kasztelana lwowskiego (1551-1554), wojewody sandomierskiego (1554-1555) i krakowskiego (1555-1560). Był dziedzicem dóbr na Lubelszczyźnie i Podlasiu, klucza morawickiego oraz połowy tęczyńskiego. Został pochowany w kościele kanoników w Kraśniku.

    Jan Baptysta Tęczyński (ok. 1538-1563) hrabia na Tęczynie, syn Stanisława Tęczyńskiego i Anny Bohuszówny h. Korczak. Piastował wysokie urzędy między innymi: wojewody bełskiego (1563), starosty lubelskiego (1560-1563). W młodości studiował zagranicą i odbył podróże edukacyjne do Francji (1556-1560) oraz w międzyczasie do Bazylei (1557) i Hiszpanii (1559-1560). W 1561 roku został wysłany przez króla z poselstwem do Szwecji i Finlandii. Tam poznał i zakochał się w królewnie szwedzkiej Cecylii, córce króla Gustawa Wazy. Ich ewentualne małżeństwo niewątpliwie podniosłoby i tak wysoką rangę rodziny. Młody magnat wrócił do Polski. Jesienią 1563 roku wyruszył drogą morską wraz ze swoim kuzynem Janem Tęczyńskim starostą rohatyńskim i towarzyszącym im orszakiem by sfinalizować zabiegi o rękę Cecylii. Do ślubu jednak nie doszło. W drodze do Szwecji zostali uwięzienie przez Duńczyków, którzy wtedy prowadzili wojnę ze Szwedami. Jan Baptysta Tęczyński zmarł w grudniu 1563 roku w więzieniu w Kopenhadze. Jego ciało sprowadził do Polski kuzyn Jan. Został pochowany w Kraśniku. Historię jego miłości i nieszczęśliwej podróży opisał Jan Kochanowski w utworze pt.: "Pamiątka wszystkimi cnotami hojnie obdarzonemu Janowi Baptyście hrabi na Tęczynie".

Robert Kuczara

---