RYNEK FINANSOWY I GIEŁDA

Gospodarkę dzielimy na sferę realną i finansową.

RYNEK

Realny Finansowy

dóbr i usług czynniki

konsumpcyjnych produkcji

pracy rzeczowych śr. rzeczowych śr.

trwałych obrotowych

pieniężny kapitałowy

pieniądza pracy

krajowego walutowy

wkładów kredytów pozabankowych papierów

bankowych bankowych instytucji finans. wartościowych

Rynek finansowy w pojęciu tradycyjnym dzieli się na rynek pieniężny i kapitałowy. W tradycyjnym rozumieniu rynek pieniężny to rynek instrumentów krótkoterminowych o terminie zapadalności do 1 roku. Jest to rynek transakcji hurtowych, niezorganizowany i niezinstytucjonalizowany. Uczestniczyć w nim mogą wszyscy.

Rynek kapitałowy w tradycyjnym rozumieniu to rynek papierów wartościowych długoterminowych (termin zapadalności co najmniej 1 rok). Jest to rynek zinstytucjonalizowany - giełda papierów wartościowych - instytucja. Uczestnikami rynku kapitałowego mogą być osoby fizyczne lub prawne posiadające zdolność do czynności prawnych. Bezpośrednim uczestnikiem są tylko instytucje finansowe - bank, biuro maklerskie, fundusz powierniczy.

Tradycyjne pojęcie jest zdezaktualizowane, gdyż:

1. zacierają się różnice między instrumentami rynku kapitałowego i pieniężnego - instrumenty rynku pieniężnego o okresie zapadalności dłuższym niż rok i odwrotnie, instrumenty oderwane od sfery realnej: instrumenty hybrydowe - nierzeczywiste;

2. i rynek kapitałowy i pieniężny są zinstytucjonalizowane, na rynku kapitałowym - giełda, CETO - giełdy terminowe, na rynku pieniężnym - przetargi organizowane przez NBP, operacje otwartego rynku: kupno-sprzedaż bonów skarbowych, rynek bankowy i międzybankowy.

Giełda papierów wartościowych - w tradycyjnym rozumieniu to miejsce dokonania transakcji kupna - sprzedaży papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego, zostaje ustalony kurs - cena papierów wartościowych.

System organizacji obrotu publicznego - uczestnicy reprezentujący stronę popytową i uczestnicy reprezentujący stronę podażową. System najbardziej zbliżony do rynku doskonałego, czystego - prawo popytu i podaży. Kurs wzrasta gdy rośnie popyt na papiery wartościowe.

Przedmiotem obrotu jest towar, a rezultatem tego obrotu jest kurs.

Papier wartościowy - dokument stwierdzający wierzytelność (przed II wojną Bank Handlowy, PKO S.A., Hartfic) lub współudział (roszczenie terminowe). Mogą mieć charakter zdematerializowany. Na mocy ustawy z III. 91r. prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi w IV. 91r. odbyło się pierwsze notowanie na giełdzie papierów wartościowych w Warszawie na ul. Nowy Świat: 5 spółek, 112 zleceń, otwarcie miało miejsce w VII. 91r. a ustawa ukazała się w 94r.

PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI SĄ:

Instrument finansowy - pojęcie szersze - każda skutecznie prawna umowa, która ma charakter wystandaryzowany, zmienia aktywa u jednej ze stron, a u 2 ze stron powstają zobowiązania. Instrument finansowy musi być wystandaryzowany, musi spełniać wymogi dopuszczenia do obrotu publicznego: musi mieć wartość wewnętrzną - zdolność do generowania dochodu, kurs musi być przewidywalny i zmieniać się pod wpływem popytu i podaży. Mogą mieć formę zmaterializowaną lub zdematerializowaną - w Polsce za wyjątkiem Powszechne Świadectwo Udziałowe.

Transakcje dokonywane na giełdzie:

1. traidingowe - spekulacyjne,

2. inwestycyjne,

3. hedgeingowe - zabezpieczające,

4. arbitrażowe.

Transakcje traidingowe - realizowane przez spekulantów - graczy giełdowych, spekulacje: krótka i długa sprzedaż, istota spekulacji: tanio kupić, drogo sprzedać.

Kurs jest wysoki gdy ludzie kupują, niski - gdy sprzedają papiery wartościowe.

Długa sprzedaż - kupujemy papiery wartościowe po 10,-, sprzedajemy po 12,-, zysk 2,- minus koszty biura maklerskiego, spekulacja na wzrost kursów.

Krótka sprzedaż - liczymy na spadek kursów, pożyczamy z biura maklerskiego papiery wartościowe po 12,- licząc na spadek ceny, cena 10,- odkupujemy, papiery wartościowe zwracamy do biura maklerskiego, zysk 2,- minus koszty manipulacyjne minus koszty związane z odstąpieniem.

Ekonomiczny punkt widzenia - kursy idą w górę powoli, a spadają gwałtownie.

Matematyczny punkt widzenia - 10,- * 10% = 11,- - 10% = 9,90

Korzystniej jest grać na spadek cen.

Transakcje inwestycyjne - realizowane z motywem długookresowego wzrostu wartości.

Transakcje zabezpieczające - przed stratami; rodzaje: hedgeing naturalny, instrumentalny, portfelowy.

Transakcje arbitrażowe - wyrównywanie się cen, arbitraż międzyinstrumentalny i międzyrynkowy - cena cukru w P-niu i W-wie.

Podział transakcji:

1. kasowe - realizowane za gotówkę,

2. kredytowe - w postaci nabycia z kredytu bankowego lub odroczonego terminu płatności,

3. terminowe

4. warunkowe.

System finansowy jest dzisiaj nową rzeczywistością, jest rynkiem globalnym, kapitał ten jest mobilny, lata 90-te - segmentacja światowego rynku finansowego: centra i rynki wchodzące.

Instrument finansowy - pojęcie szersze od papierów wartościowych; umowa stron, zmienia aktywa jednej ze stron i pasywa drugiej ze stron.

Papier wartościowy - dokument potwierdzający prawa inkorporowane.

Papiery dłużne, udziałowe, instrumenty pochodne.

PAPIERY DŁUŻNE:

Obligacje - zobowiązanie, wierzytelność, dokument stwierdzający niedokładną wierzytelność, zobowiązanie emitenta względem nabywcy.

Ustawa o obrocie publicznym określa, kto może być emitentem obligacji.

W obrocie niepublicznym obligacje może wyemitować każda osoba fizyczna.

Cechy obligacji dopuszczonych do publicznego obrotu:

• standard emisyjny - cechy danego instrumentu, warunki stron, warunki realizacji świadczeń;

• zabezpieczenie emisji - majątkiem spółki, zabezpieczenia w postaci gwarancji, żeby uwiarygodnić emitenta;

• cena emisyjna - ustala emitent; na rynku pierwotnym cenę ustala emitent, na rynku wtórnym cenę ustala się na podstawie prawa popytu i podaży.

Najważniejsze rodzaje obligacji wg różnych kryteriów i zasad:

1. w formie zmaterializowanej i zdematerializowanej

2. ze względu na emitenta:

• obligacje skarbowe, euroobligacje, obligacje przedsiębiorstw, bankowe, komunalne;

3. ze względu na prawo do świadczenia:

• nieoprocentowane (sprzedawane z dyskontem), oprocentowane

Obligacje oprocentowane - stałe, np. 10% rocznie, zmienne - w zależności od innego instrumentu bądź kategorii rynkowej, np. inflacji, rentowności (bonów skarbowych, indeksów giełdowych). Inne rodzaje obligacji to: obligacje zamienne (na akcję), obligacje ogołocone (pozbawione wszelkich praw), obligacje tandetne (za małe pieniądze).

4. ze względu na rodzaj obligacji, rodzaj zabezpieczenia:

• obligacje hipoteczne,

• obligacje korporacyjne,

• obligacje skarbowe - Skarb Państwa gwarantuje spłatę.

Na giełdzie papierów wartościowych emitowane są tylko obligacje skarbowe o różnym terminie zapadalności, wszystkie emitowane są w seriach; część możemy kupić, część skierowana jest do instytucji finansowych (zakłady ubezpieczeń, banki), na CETO - rynek pozagiełdowy - emitowane są obligacje komunalne i przedsiębiorstw.

Najważniejsze obligacje emisyjne:

• dwuletnie (najkrótsze) - DOS - o stałym oprocentowaniu, gdzie jest ono wypłacone po zakończeniu trwania obligacji (2 lata). Można nabyć je na rynku wtórnym wg kursu dnia;

• trzyletnie TZ - o zmiennym oprocentowaniu liczonym rentownością 13tygodniowych bonów skarbowych + marża;

• czteroletnie z rocznym okresem odsetkowym CO - odsetki wypłacane co roku, oprocentowanie liczone: inflacja + marża;

• dwuletnie zerokuponowe (bez odsetek) OK. - sprzedawane bez odsetek, wartość nominalna 1 000zł; poprzednie miały wartość 100zł;

• pięcioletnie OS i PS - o stałym i zmiennym oprocentowaniu, nabywcami są instytucje finansowe za kwotę minimum 1 000zł;

• dziesięcioletnie DZ - o stałym oprocentowaniu, wielkość transakcyjna min. 1mln zł.

Bony skarbowe - emitentem jest Skarb Państwa - NBP, sprzedawane są na przetargach, instrument krótkoterminowy, przetargi organizowane są raz w tygodniu, nabywcą są instytucje posiadające zgodę, muszą otworzyć rachunek w departamencie NBP.

Bony skarbowe mają różny termin zapadalności od 1 dnia do 52 tygodni. Najpopularniejsze na przetargach są najkrótsze i najdłuższe. Najpopularniejsze były 13tygodniowe.

Rentowność tych bonów jest wielkością indeksu do wyznaczenia oprocentowania obligacji.

Sprzedawane są na przetargach, tzn. że jeżeli nominał = 1 000zł składając ofertę kupna deklaruje się kwotę, za jaką chce się kupić, np. 950zł; różnica jest zyskiem dla nabywcy - 50zł to rentowność tych bonów.

Bony pieniężne NBP - emisja skierowana do banków, funkcją jej jest zasilenie banków w pieniądz, sprzedawane są na przetargach jw.

Certyfikaty depozytowe - emitowane przez banki (instytucje finansowe) i duże przedsiębiorstwa. Funkcją jest ściąganie kapitału z rynku. Niektóre emisje mogą być zmaterializowane, inne nie.

KWIT - krótkoterminowy weksel inwestycyjno-terminowy przedsięwzięcia inwestycyjnego, termin zapadalności od 3 miesięcy do 1 roku.

CP - papiery komercyjne - papiery wartościowe zwane bonami lub wekslami komercyjnymi, emitowane do 3 miesięcy. Mają różny charakter: dyskontowy, kuponowy (wypłacane są odsetki).

Euroobligacje - obligacje dopuszczone do publicznego obrotu w ramach UE. Notowane są na wszystkich giełdach UE. Gwarantowane są instytucjami UE, emitowane mogą być emitentem mogą być instytucje komercyjne. Dzielimy je na: krótkoterminowe do 5 lat i długoterminowe od 5 do 12 lat. Mają oprocentowanie stałe.

PAPIERY UDZIAŁOWE

Akcje - udział, współudział w spółce akcyjnej, w podmiocie gospodarczym.

Prawa akcji:

• nabywając akcję jesteśmy jej właścicielem,

• prawo głosu: 1 akcja - 1 głos, są to akcje zwykłe, nieuprzywilejowane (na giełdzie w W-wie są tylko akcje zwykłe), akcje uprzywilejowane - uprzywilejowanie co do głosów,

• prawo do dywidendy, udział w zysku po opodatkowaniu, po zatwierdzeniu przez rewidenta,

• prawo do podziału spółki w przypadku upadku spółki,

• prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy z prawem głosu.

Zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy - co najmniej 1 raz w roku, ogłoszenie, nie muszą być wszyscy, decyzje zapadają większością głosów.

Nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy - może być zwołane w każdej chwili, obecni muszą być wszyscy akcjonariusze, zgromadzenie to wybiera radę nadzorczą, uczestniczy w podziale zysku, akcjonariusze mają pierwszeństwo w prawie głosu.

Każdy akcjonariusz ma prawo do pełnej informacji o firmie.

Rodzaje akcji:

1. akcje zwykłe, uprzywilejowane,

2. imienne - rejestr w księdze akcjonariuszy i na okaziciela,

3. akcje aportowe - ujęte w księdze aportu, aport musi być wycenialny, musi generować dochód, akcje opłacone gotówką - gotówka wniesiona w całości lub w 3 częściach,

4. akcje groszowe, penny show, akcje pozbawione praw, kupowane na kilogramy,

5. akcje blue chips - akcje spółek najlepszych są odzwierciedlane indeksem WIG 20 wybieranych wg rankingu, uwzględniają kapitalizację i obroty, z danego sektora nie więcej niż 5 spółek,

6. akcje pracownicze - akcje przedsiębiorstw prywatyzowanych, sprzedawane pracownikom tych firm, zgodnie z ustawą 15% akcji tych przedsiębiorstw należy się pracownikom,

7. akcje założycielskie.

Zamienniki akcji: ADR, GDR, PP, PDA. Są to zamienniki akcji notowanych na danej giełdzie, ale te zamienniki notowane są na giełdach światowych.

GDR - generowane na giełdach UE.

ADR - generowane na giełdach amerykańskich.

Zamiennik można zamienić na akcję na polskiej giełdzie.

GDR i ADR - spadają kursy to u nas na giełdzie też spadają. Na innej giełdzie kursy rosną to na ADR i GDR nic się nie zmienia.

PP - prawa poboru. Jest to samodzielny papier wartościowy, objęcie prawa poboru przynależy tylko dotychczasowym akcjonariuszom.

PDA - prawa do nowych akcji. Akcje te może nabyć każdy, niekoniecznie dotychczasowy akcjonariusz.

PP i PDA są dopuszczone do wtórnego obrotu i notowane na ogólnych zasadach.

Jeżeli spadają kursy spółek to spada PP i PDA.

Euroakcje - pojawiły się na początku lat 90tych, duże spółki UE, notowane na wszystkich giełdach europejskich, rozpoczęło się to od firmy Fiat - jest to pierwsza spółka, która wycofała z obrotu akcję we Włoszech (są tylko na eurogiełdach).

INSTRUMENTY POCHODNE derywaty

W Polsce mówi się, że są to prawa pochodne.

Jest to umowa stron stwierdzająca wzajemne roszczenia bądź zobowiązanie dostawy w przyszłości po z góry określonej cenie. Cena instrumentu pochodnego zależy od ceny instrumentu bazowego.

Instrument bazowy - mogą to być: kursy akcji notowanych na giełdzie, kursy walut, stopy procentowe (bankowe, oprocentowanie bonów skarbowych, lokat), indeksy giełdowe, inne instrumenty pochodne (opcje od opcji)., kontrakty terminowe, warranty, opcje. Te trzy instrumenty występują na rynku bankowym, międzybankowym, towarowym. Na giełdzie papierów wartościowych nie ma opcji.

Kontrakty terminowe - w Polsce na giełdzie od stycznia 1998r. Jest to umowa zobowiązująca obie strony do realizacji w sposób obligatoryjny - depozyt gwarancyjny, opiewa na kilka bądź kilkanaście % wartości instrumentu. Jest to zobowiązanie jednej ze stron do kupna lub sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po z góry określonej cenie. Opiera się na kursie dolara.

Depozyt gwarancyjny - podstawowe funkcje:

1. funkcja zabezpieczająca - zaspokaja emitenta gdyby kupujący się rozmyślił,

2. funkcja dochodowa - depozyt jest zyskiem z tytułu emisji kontraktu - koszt nabycia kontraktu terminowego.

Wysokość depozytu uzależniona jest od zmienności cen depozytu bazowego.

Wyróżniamy kontrakty terminowe typu Futures: WIG 20 - indeksowe, na kursy dolara i EUR, na akcje oraz jednostki indeksowe.

Depozyt wstępny wnoszony jest przez uczestnika technicznego obrotu (biuro maklerskie).

Kontrakty terminowe Forwords - najczęściej jednostkowe, niewystandaryzowane, umowa między dwoma stronami umawiającymi się w sposób najbardziej dla siebie korzystny.

Opcje - nie występują na polskiej giełdzie; jest to instrument pochodny o niezrównoważonym charakterze, strony są równoprawne. Emitent jest zobowiązany do kupna lub sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po z góry określonej cenie, a nabywca ma prawo, ale nie obowiązek, realizacji tej umowy - nabywca będzie realizował umowę gdy będzie mu się to opłacało.

Wyróżniamy opcje:

• call - dająca prawo kupna instrumentu bazowego, np. akcji, po z góry określonej cenie,

• put - daje prawo sprzedaży instrumentu bazowego po z góry określonej cenie w przyszłości.

Odmiany opcji:

• europejska - nabywca zastanawia się nad realizacją umowy tylko w terminie jej realizacji,

• amerykańska - realizować tą opcję można w każdym dowolnym momencie, nie później jednak niż w terminie realizacji.

Instrumenty pochodne obarczone są dźwignią finansową - zyski są więcej niż proporcjonalne - liczone od premii lub depozytu; obarczone są zwiększonym ryzykiem.

Warranty - na rynkach kapitałowych pojawiły się w końcu lat 80-tych, na polskiej giełdzie we 09.98r. Emitentem był Bank Rozwoju Eksportu. Cieszyły się dużą popularnością jeden rok. Były bardzo drogie, istniała trudność identyfikacji samych rozliczeń. Są to instrumenty o charakterze zbliżonym do kontraktów terminowych i opcji. Występują w dwóch odmianach:

• warrant subskrypcyjny - polega na tym, że emitent na wezwanie nabywcy dostarcza fizycznie instrument bazowy,

• warrant opcyjny - dokonuje się rozliczenia finansowego pomiędzy ceną realizacji w tej umowie a ceną rynkową.

Wyróżnia się również warranty na indeks - musi istnieć przelicznik, np. 10,- za punkt indeksu.

W obrocie bankowym i międzybankowym występują warranty subskrypcyjne i opcyjne - dzisiaj tylko opcyjny, ale ich popularność spada na rzecz kontraktów terminowych indeksowych.

Transakcje typu SWAP - pojawiły się na rynku kapitałowym w 1978r., w Polsce na rynku bankowym i międzybankowym w 1992r. istotą jest zamiana - transakcje zamienne. Występują w dwóch odmianach:

• walutowe - zamienia się wierzytelność liczoną w jednej walucie na wierzytelność w innej walucie,

• procentowe - zamiana wierzytelności o różnym oprocentowaniu ze stałego na zmienne lub odwrotnie.

Instrumenty pochodne służą do zabezpieczania przed ryzykiem z tytułu zmiany kursów walut, akcji - minimalizacji strat z tytułu ryzyka giełdowego, dywersyfikują portfel; pełnią funkcję spekulacyjną, wykorzystywane są w tzw. strategiach inwestowania - celowy dobór elementów portfela inwestycyjnego.

Organizacja polskiego rynku kapitałowego - system WARSET

1. giełdy znane były już w starożytności,

2. giełdy kapitałowe powstały z giełd pieniężnych,

3. w rozwiniętej postaci giełdy kapitałowe powstały w Holandii - 1531r. sformalizowana giełda Antwerpia,

4. XVII-XVIII wiek - giełda kapitałowa w Londynie, Paryżu, Frankfurcie, Nowym Yorku,

5. w Polsce wywodzi się z giełd pieniężno - towarowych 1817 rok,

6. 1921 rok - po wojnie weszła ustawa o giełdach - powołano 7 giełd, handlowano instrumentami rynku pieniężnego i kapitałowego,

7. 1989 rok - powstały dwie grupy inicjatywne: Warszawa i Gdańsk,

8. 1991 rok - obie grupy połączyły się, weszła ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi - potem powstały dwie odrębne ustawy - 1994 rok; na mocy ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi powołano spółkę Giełda Papierów Wartościowych S.A. z udziałem Skarbu Państwa, której akcje mogły być nabywane przez biura maklerskie, banki i instytucje finansowe; w kwietniu 1991r. odbyło się pierwsze notowanie - brało w nim udział 5 spółek, 112 zleceń, 2 tys. $; otwarcie giełdy miało odbyło się 07.07.91r., potem weszła w życie ustawa;

9. w 90 roku zmodyfikowano rynek kapitałowy na wzór Francji - system AS400; cechy tego systemu:

• papiery wartościowe mają postać zdematerializowaną,

• uczestnikiem publicznego obrotu są tylko i wyłącznie biura maklerskie,

• notowania odbywają się na giełdzie w ramach sesji giełdowej, która podzielona jest na fazy,

• zasada: rynek kierowany jest ceną, ustaloną na podstawie popytu i podaży, czyli na podstawie złożonych ofert - zleceń kupna lub sprzedaży,

• dopuszczenie do publicznego obrotu wymaga: standard, prospekt emisyjny, ustalenie ceny emisyjnej,

• rynek pierwotny i wtórny:

na rynku pierwotnym - w momencie wejścia papierów na giełdę, cenę ustala emitent;

rynek wtórny - to gra sił rynkowych;

przyjęto, że jednostką jest 1 akcja, sesje odbywają się raz w tygodniu, potem zwiększono liczbę sesji, a od października 95r. sesje odbywają się 5 razy w tygodniu; niektóre giełdy czynne są 24h;

• system notowań punktowych - Francja;

• od 92r. notowania ciągłe - na obligacje i inne;

• przyjęto założenie, że kursy nie mogą zmieniać się dowolnie - widełki kursów;

• pewne formy składania zleceń giełdowych,

• 95r. - wprowadzono system AS400 - niesprawny;

• 98rok - Francja - system WARSET - wykorzystuje łączność satelitarną.

Organizacja - struktura:

Uczestnikiem publicznego obrotu jest biuro maklerskie - klient składa zlecenie i rozlicza się z biurem maklerskim, które zlecenia przesyła do giełdy - ustala się kursy, notowania, sesja o transakcjach giełdowych informuje biuro.

Krajowy Departament Papierów Wartościowych ewidencjonuje uczestników - biuro maklerskie wydaje zgodę, KDPW ma 3 dni na dokonanie rozliczenia uczestników i powiadamia PKO BP; rozliczenia pieniężne i papierów wartościowych dokonuje tylko z biurem maklerskim.

Publiczny obrót na giełdzie papierów wartościowych obejmuje:

1. rynek pierwotny,

2. rynek wtórny.

Rynek pierwotny - papiery wartościowe są dopuszczone do publicznego obrotu, cenę ustala emitent.

Rynek wtórny - cena kształtowana przez popyt i podaż, przyjęto zasadę, że rynek jest kierowany zleceniami, tzn. że inwestorzy składają zlecenia do biura maklerskiego i te zlecenia wpływają na kurs: przewaga sprzedaży - cena spada, przewaga kupna - cena rośnie.

Uczestnikiem obrotu publicznego są biura maklerskie. Jednostką transakcyjną jest 1 akcja, 1 instrument, 1 kontrakt. Na innych giełdach występują parkiety. Instrumenty podzielono na segmenty i na parkiety, zwane również rynkami:

• segment papierów dłużnych - obligacji skarbowych,

• segment papierów udziałowych - akcji, prawa poboru, prawa do nowych akcji.

Segment papierów udziałowych dzieli się na 3 rynki: podstawowy, równoległy i wolny.

Najważniejsze kryteria to: wysokość kapitału, wysokość zysków, rozproszenie akcji.

Na rynku podstawowym notowane są najlepsze akcje; na rynku równoległym - akcje gorsze.

NFI - osobny segment (14 spółek).

Od 1998r. - segment instrumentów pochodnych - kontrakty terminowe, warranty.

Od 2002r. certyfikaty inwestycyjne „Skarbiec”.

Papiery wartościowe na giełdzie mają postać zdematerializowaną. Dopuszczenie do publicznego obrotu dokonuje się w trybie zwykłym i ofertowym.

Tryb zwykły - spółka emituje nową serię, której dotychczas nie było i oferuje ją do sprzedaży.

Kursy wahań podlegają ograniczeniom - tzw. widełki kursów.

Sesja giełdowa dzieli się na fazy.

System Warset wprowadził 4 podstawowe harmonogramy sesji:

• notowania ciągłe,

• system notowań jednolitych ciągłych,

• jednolite z 2 fixingami,

• z jednym fixingiem zlikwidowane.

Do każdego przypisano poszczególne akcje i inne instrumenty.

Notowania ciągłe - akcje spółek wchodzących w skład indeksu WIG 20. indeks obejmuje 20 największych spółek uwzględniając kapitalizację i obroty. Z jednego sektora nie więcej niż 5 spółek. Zaliczamy tu wszystkie spółki z indeksem TECH WIG, wszystkie narodowe fundusze inwestycyjne, obligacje skarbowe, certyfikaty i wszytskie instrumenty pochodne.

Do notowań z dwoma fixingami przypisano wszystkie pozostałe instrumenty (średniej i małej wielkości).

Notowania jednolite z dwoma fixingami - sesja rozpoczyna się o 8.30, kończy o 11.00. faza ta polega na tym, że do Warszawy spływają wszystkie zlecenia z biur maklerskich. II faza: o godz. 11.00 rozpoczyna się faza interwencji. Wszystkie sprawy bierze w swoje ręce makler specjalista, który podpisuje się pod kursem. III faza - godz. 11.15 - fixing - polega na ustaleniu kursu, opublikowaniu kursu, realizacji wszystkich zleceń złożonych w fazie przed otwarciem, które spełniają następujące warunki:

• kurs określany musi zapewnić maksimum obrotów,

• kurs określany musi spowodować, że zmiana w stosunku do poprzedniego była jak najmniejsza, przy czym poprzednim kursem jest kurs fixingu na zamknięcie w sesji poprzedniej.

Na fixingu realizowane są te zlecenia kupna, mające określony limit - kurs fixingu lub wyżej. Klient jest gotowy kupić po 12,50 lub 12,80 lub 13 złotych. Po cenie niższej fixingi nie są realizowane. W przypadku zleceń sprzedaży transakcje są zawierane, jeżeli w zleceniu jest minimum kurs fixingu. Wszystkie zlecenia do PKC muszą być zrealizowane.

PKC - po każdej cenie.

IV faza - dogrywki - polega na kupnie i sprzedaży po kursie jednolitym. W czasie dogrywki transakcje dokonywane są w czasie on-line. Muszą być dwie strony żeby doszło do transakcji. Godz. 11.45 - V faza - rozpoczyna się przed otwarciem na fixing na zamknięcie.

Notowania ciągłe:

1. 8.30 - 10.00 - faza przed otwarciem.

2. 10.00 - fixing.

3. Notowania ciągłe do 16.00 - składane są zlecenia w trybie on-line i realizowane on-line. Mogą być składane po różnych cenach. Warunkiem koniecznym jest znalezienie drugiej strony - która kupi. Notowania ciągłe - zmieniają się kursy, zlecenia kształtują klimat inwestycyjny na bieżąco.

4. 16.00 - składanie zleceń na fixing na zamknięcie.

16.10 - fixxing.

16.10 - koniec. Składanie zleceń na następną sesję.

Zlecenia - rodzaje.

Zlecenie musi zawierać:

- numer rachunku, w przypadku zleceń na kontrakty terminowe musi mieć NIK - numer identyfikacji klienta - nadawany przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych;

- rodzaj oferty: kupno, sprzedaż,

- nazwa papieru, kod BRE - Bank Rozwoju Eksportu,

- kontrakt terminowy FW200803,

- cena w postaci limitu ceny, górnego lub dolnego lub PKC, cena w zł., w przypadku akcji 12,50zł; obligacje - cena podawana w %, np. 103%,

- w przypadku kontraktów terminowych cena podawana jest w punktach indeksu WIG20 np. 1200pkt. Każdy punkt za 10zł.,

• musi być zawarta data ważności, czy ważne tylko dzisiaj, nie ma bezterminowych,

• ile chce kupić,

• warunki dodatkowe,

• podpis fizyczny, komputerowy.

Najważniejsze zlecenia w systemie Warset:

• z limitem kursu i po PKC,

• zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie lub na zamknięcie.

Zlecenie po PKC wpływa na kurs, podnosi go o maksymalną stawkę:

• składając zlecenie nie podnosi się kursu, ale jest realizowane w pierwszej kolejności,

• zlecenia z warunkiem:

warunek minimalny - chcę kupić 1000 akcji, ale minimalnie 100,

warunek ujawnienia - chcę kupić 1mln akcji, ale nie chcę, by ktoś wiedział,

warunek w/n - do pierwszego wykonania,

wykonaj lub anuluj - albo 1000 albo nic,

limit aktywacji - inwestor określa 2 limity: limit realizacji i uaktywnienia,

termin ważności - zlecenie może być ważne 1 dzień lub do określonej daty, nie ma bezterminowych.

System Warset umożliwia:

• limit kupna, sprzedaży, wolumenu, nie wszystkie biura maklerskie oferują pełną gamę warunków i limitów zleceń.

• nie wszystkie zlecenia można realizować w każdym momencie - PKC nie można stosować na pierwszych 3 sesjach, nie wszystkie zlecenia można stosować przy warrantach, również w przypadku certyfikatów.

Centralna Tabela Ofert - CeTo (rynek pozagiełdowy). Obowiązują inne zasady zleceń:

• transakcje zawierane pomiędzy uczestnikami, tylko rejestruje się transakcje,

• oferty (realizacja widoczna na ekranie CeTo),

• nie ma widełek kursów,

• CeTo rządzi się zasadą, że rynek kieruje się ceną.

Widełki kursów na giełdzie - w ramach systemu notowań ciągłych dla akcji, praw poboru, praw do nowych akcji +/- 15% od kursu zamknięcia na poprzedniej sesji, dla obligacji +/- 5%, dla kontraktów terminowych na walutę +/- 5%, kontrakty terminowe na indeksy +/- 10%, w przypadku notowań jednolitych z fixingami +/- 10% dla każdego fixingu.

ZMIENNOŚĆ KURSU

Analiza techniczna - metody diagnozowania (jak się kursy zachowywały w przeszłości) i prognozowania (jak się zmienią w przyszłości).

Założenia analizy technicznej:

1. Kt = f(Kt-1; Kt-2; Kt-3; ...) - jeżeli znamy kursy wczorajsze, przedwczorajsze, to powinniśmy umieć prognozować, jakie będą na następnej giełdzie;

2. Rynek dyskontuje wszystko - czynniki subiektywne, obiektywne, mikro i makroekonomiczne,

3. Zmienność ma charakter cykliczny - w kolejnych okresach czasu zachodzą podobne zjawiska, ale nie dokładnie takie same,

4. Rekompozycja szeregów czasowych - szeregi kursów można przedstawić w postaci kursów rzeczywistych: Kt; Kt-1;... ; empirycznych: Kt - Kt-1; przy pomocy stopy zwrotu Kt - Kt-1 / Kt-1*100; odchyleń od trendu t/Kt; odchyleń pewnych t/Kt; średniej kursu ^Kt / Kt.

Ustalenie elementów składowych zmienności:

• stacjonarny - długookresowy - uzależniony od wzrostu wartości,

• element średnio i krótkookresowy - cykle giełdowe,

• wahania sezonowe, krótkookresowe.

Etapy analizy technicznej:

1. rozpoznanie trendów w analizowanym zakresie czasowym i podmiotowym,

2. ustalenie zbioru walorów wskazujących istnienie wyraźnych trendów, których charakter i kierunek zgodny jest z oczekiwaniami i preferencjami inwestora,

3. identyfikacja cykli giełdowych, ustalenie położenia punktów zwrotnych cykli i faz, określenie długości i amplitudy wahań,

Cykle charakteryzują się cechami morfologicznymi:

• długość cyklu,

• amplituda - różnica między dolnym a górnym punktem zwrotu,

• położenie punktów zwrotnych,

• ustalenie miejsca punktu zwrotnego - lewostronne lub prawostronne,

• dynamika zwana intensywnością - relacja między długością a amplitudą,

• powtarzalność co do długości faz cyklu i amplitudy,

• częstotliwość - ilość cykli w dłuższym przedziale czasu.

1. analiza formacji - zbioru obiektów lub kształtów uwidocznionych na wykresach,

Formacja wskazujące na:

• zmianę kierunku lub kontynuację cyklu fazy - wiarygodne - wymagają potwierdzenia i niewiarygodne - nie wymagają potwierdzenia; zmiany wielkości obrotów, zmiany w nastrojach graczy, zmiany na rynkach terminowych; formacji na dzień dzisiejszy jest 150,


kurs

głowa linia ramion

czas

1. oszacowanie prawdopodobieństwa podjęcia prawidłowych decyzji (oszacowanie ryzyka),

2. wybór wariantów decyzyjnych na podstawie następujących kryteriów:

• relacja pomiędzy oszacowanym ryzykiem a potencjalnymi korzyściami,

• skłonność do ryzyka,

• optymalizacja portfela poprzez dywersyfikację podmiotową i instrumentalną portfela,

• wielkości funduszu swobodnej decyzji, czyli wolnych środków finansowych przeznaczonych na inwestycje kapitałowe,

• struktury preferencji wyrobu, określającej kolejność dokonywanych transakcji gdy alternatywy alokacyjne są równoważne,

1. weryfikacja decyzji w przypadku zmian kursów niezgodnych z oczekiwaniami, wycofanie się z inwestycji, działania minimalizujące negatywne skutki, np. transakcje hadingowe.

Zarzuty pod kątem analizy technicznej:

• samospełniająca się prognoza,

• nie kursy decydują o zachowaniach na giełdzie, tylko giełda decyduje o kursach,

• rodzaj i skala wykresu decyduje o interpretacji,

• formacje mają charakter subiektywny.

ANALIZA FUNDAMENTALNA

Kursy są funkcją wartości wewnętrznej (zdolność do tworzenia nadwyżki). Jeżeli znamy wartość powinniśmy znać kurs.

K = W - wartość / La - liczba akcji

W krótkim okresie czasu kurs nie równa się wartości.




W

K>W

N K↓

P

K<W K↑

czas

Na zdolność do generowania dochodów wpływa:

• wielkość firmy,

• wysokość kapitałów własnych, założycielskich,

• zarządzanie,

• lokalizacja,

• co produkuje,

• kadra,

• sieć dystrybucji, zaopatrzenia, znak towarowy.

Są to czynniki jakościowe i ilościowe.

Do generowania dochodu służą:

• analiza wskaźnikowa,

• pewne relacje między kategoriami (przychody powinny wzrastać szybciej niż koszty),

• statystyczne metody wyceny wartości firm,

• modele symulacyjne (wartości zagrożonej - firma jest warta tyle, ile warta jest część nie obarczona ryzykiem, niezagrożonej - wartość firmy określona jest wartością objętą ryzykiem).

Etapy analizy fundamentalnej:

• analiza makroekonomiczna - ocena gospodarcza kraju i ustalenie stanu koniunktury gospodarczej,

• wybór branży, analiza sektorowa - celem jest ustalenie „wiodących” gałęzi gospodarki narodowej,

• zebranie informacji i obliczenie wskaźników przyjętych za istotne do oceny sytuacji ekonomicznej spółki,

Podstawowe wskaźniki analizy finansowej:

zyskowności, płynności finansowej, zdolności do obsługi zadłużenia, produktywności, charakterystyki przepływów pieniężnych, efektywności kapitału,

• analiza SWOT, mocnych i słabych stron spółki oraz ocena stanu finansowego spółki,

• projekcja wyników finansowych w dłuższym przedziale czasu i perspektywy rynkowe i makroekonomiczne,

• określenie relacji pomiędzy wartością akcji a ich aktualną ceną giełdową, tj. ustalenie niedowartościowania i przewartościowannia,

• wybór wariantów decyzyjnych na podstawie przyjętych kryteriów,

• weryfikacja decyzji - bieżąca analiza wyników finansowych i sytuacji ekonomicznej.

Często wyniki analizy technicznej i fundamentalnej przeczą sobie.

ANALIZA PORTFELOWA

Celem jest minimalizacja ryzyka i minimalizacja strat.

Portfel obejmuje składniki rzeczowe, majątkowe, materialne, w których ulokowaliśmy nasz kapitał.

Elementy możemy scharakteryzować wg:

• stopy ryzyka,

• stopy zysku

Pi = {A,B}

Istotą analizy portfelowej jest dywersyfikacja portfela.

Β(Pi)=UaβA+UaβB+K_AB

Ryzyko portfela będzie tym większe, jeżeli będzie większe ryzyko elementu A.

Im ryzyko elementu B jest mniejsze, tym mniejsze jest ryzyko portfela.

Jeżeli spadają kursy banku handlowego to najprawdopodobniej spadną kursy w innych bankach.

Rodzaje portfeli inwestycyjnych:

• czasowe i bezczasowe,

• zrównoważone i niezrównoważone,

• jednorodne - elementy mają 1 rodzaj ryzyka i niejednorodne,

• aktywne - w trakcie jego trwania dokonujemy wymiany i nieaktywne,

• ekspansywne i asekuracyjne,

• efektywne i optymalne.

21

---