47. Rola i znaczenie kultury Niderlandów.

W Niderlandach wiele się dzieje w dziedzinie kultury i sztuki. Rząd niderlandzki zdecydowanie postanowił wykorzystać dorobek dziedzictwa kulturowego swojego kraju i na wiele sposobów udostępnić je jak najszerszej publiczności.

Muzea

W Niderlandach jest ponad 900 muzeów, jest to kraj o największym zagęszczeniu muzeów. Wiele z nich poświęconych jest sztuce. Najsłynniejszym z nich jest Rijksmuseum w Amsterdamie. Niderlandy słyną ze wspaniałych artystów - malarzy, którzy znani są na całym świecie. Należą do nich np. Rembrandt van Rijn  i Vincen Van Gogh.

Rembrandt van Rijn malował między innymi portrety pejzaże i wydarzenia z historii  i z Biblii. Autoportrety, które malował w swoim życiu bardzo odzwierciedlają rozwój jego osobowości. Vincent van Gogh tego nie robił, lecz eksperymentował z kolorami i kształtami. Za życia Van Gogh nie zdobył uznania. dopiero po śmierci w 1890 roku stał się sławny. Muzeum Van Gogha w Amsterdamie także jest bardzo często odwiedzane.

Język

Językiem urzędowym jest język niderlandzki, a we Fryzji od niedawna także fryzyjski.Holendrzy uczą się od dziecka języków obcych, bo mają świadomość, że zasięg ich rodzimego języka jest niewielki.

Holendrzy kultywują rodzime dialekty. Za rodzime dialekty uważa się takie, których użytkownicy są w stanie porozumieć się między sobą. Dialektów jest mnóstwo. Bywa, że język mówiony sąsiedniej wioski to inny dialekt. Ciekawe, że ludzie wykształceni swobodnie posługują się rodzimymi dialektami i ta umiejętność wydaje im się naturalna.

Malarstwo

Znani malarze holenderscy to między innymi Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Jan Vermeer van Delft, Frans Hals, Gabriel Metsu, George Hendrik Breitner, Piet Mondrian, Karel Appel i Guillaume Cornelis Beverloo (Corneille).

Film

Następujące filmy produkcji holenderskiej zostały uhonorowane statuetką Oscara: Glas (1958) Berta Haanstry, Atak Fonsa Rademakersa, Antonia (1995) w reżyserii Marleen Gorris oraz Charakter (1997) zrealizowany przez Mike'a van Diema.

Literatura 

XVII-wieczny dramaturg Joost van den Vondel nazywany jest „niderlandzkim Szekspirem”. Za twórcę nowoczesnej prozy niderlandzkiej uznaje się Eduarda Douwesa Dekkera, który publikował pod pseudonimem Multatuli. Harry Mulisch, Gerard Reve i Willem Frederik Hermans stanowią według wielu krytyków „wielką trójkę współczesnej literatury niderlandzkiej”. Powieść Odkrycie nieba Harry'ego Mulischa została uznana w internetowym rankingu za "najlepszą książkę niderlandzką wszech czasów". Bardzo ważną postacią jest Johan Huizinga, autor Jesieni średniowiecza.

W Holandii tworzyli także Erazm z Rotterdamu, Christiaan Huygens i Spinoza. Bardzo długo w Holandii przebywał Kartezjusz. Pisali oni jednak po łacinie. W tym czasie Holandia posiadała znakomitych filologów klasycznych, którzy tłumaczyli dzieła starożytnych autorów na holenderski.

Dziedzictwo kulturowe UNESCO w Holandii 

Na liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO znajdują się również obiekty z Holandii. Oto one: 

• Amsterdam - system Fortyfikacyjny

• Droogmakerji de Beemster - najstarszy zachowany holenderski polder

• Kinderdijk-Elshout - zespół urządzeń melioracyjnych 

• Schokland i okolice - pozostałości osadnictwa (od prehistorii do współczesności) na terenach depresji 

• Wouda - stacja pomp parowych
   

Imprezy kulturalne

Największe imprezy kulturalne wiążą się symbolami Holandii: kwiatami, serami i wiatrakami. Wiele razy w ciągu roku odbywają się wystawy kwiatów, ale najładniejsze odbywają się na wiosnę. Od marca do maja organizowana jest wystawa kwiatów i pól tulipanowych w ogrodach i szklarniach Keukenhoff, a także aukcja kwiatów w Aalsmeer.

W ostatni weekend kwietnia od Noordwijk do Haarlemu odbywa się parada kwiatów, a podobne wydarzenie ma miejsce we wrześniu w Aalsmeer. Natomiast w Hadze od 1 lipca do 30 września trwa MiędzynarodowaWystawa Róż.

Kolejne imprezy kulturalne związane są serami. Kilka razy w roku odbywają się targi serów. Najsłynniejsze z nich mają miejsce Alkmaar trwające od kwietnia do września, oraz w Purmerend przez cały lipiec i sierpień w czwartki w godzinach przedpołudniowych.

Wiatraki

W Holandii znajduje się ponad 1000 zabytkowych wiatraków, przy czym około 650 udostępnionych jest do zwiedzania. Największe ich skupisko znajduje się w skansenach w Zaandach oraz pod Arnhem, dokąd zostały przeniesione z terytorium całego państwa.

1. Tajemnicza cywilizacja w basenie

Morza Egejskiego. Jej istotne cechy.

• Kultura egejska (minojska- Minos -

pierwszy król Krety)

• Basen morza egejskiego, na Krecie

(Minos pierwszym królem Krety)

• 2 tys lat p.n .e.

• Pismo linearne typu A (nie

rozszyfrowane do dziś)

• Kreteńczycy trudnili się rzemiosłem, handlem,rolnictwem, posiadali liczne kolonie na Morzu Śródziemnym

• Upadek cywilizacji 1600 r. pne,

spowodowany prawdopodobnie przez

wybuch wulkanu, najazd Achajów

(Greków)

• Knossos - najwspanialsze miasto,

odkryte przez brytyjczyków w 1899 r.

podczas badań archeologicznych na Krecie

• Eksport oliwy, wina, brodni do Egiptu,

Syrii, sprowadzano meble z kości

słoniowej

• Pałac w Knossos- 1300 pomieszczeń, w środku dziedziniec, mieszkańcy lubowali się w przepychu,

ściany dekorowane freskami (motyw

przyrody, życia królewskiego np.

„Książę wśród lilii”), były nawet toalety z muszlami klozetowymi (!)

•Pomieszczenia miały służyć maksymalnej wygodzie mieszkańców, byly wyposażone w łazienkę i przestronne tarasy

2. Kim był Minos?

• Z mitologii greckiej syn Zeusa, który

był pierwszym, legendarnym królem

Krety.

• sprawił, że Kreta niepodzielnie

panowała w tej części Morza

Śródziemnego. Miał ukrócić piractwo i

doprowadzić do rozkwitu handlu

między państwami greckimi. Był znany

ze sprawiedliwości, wobec czego po

śmierci został jednym z trzech sędziów

w Hadesie. (jego żona urodziła

Minotaura po seksie z bykiem :D, był ojcem Ariadny).

3. Cywilizacja mykeńska i twierdze

cyklopów.

• Cywilizacja mykeńska = achajska, 1600

- 1100 pne

• Troja, Mykeny, Pylos - odnalazł

niemiecki bogaty archeolog- Heinrich Schliemann, który

naczytał się Homera

• Mykeny - znajdują się na Peloponezie, olbrzymia warownia, otoczona wałem obronnym (mury cyklopowe),często

przebudowywana (do dziś został

megaron- kiedyś: izba, 1 pokój, później:

okazała budowla, pałac, otoczony kolumnowym portykiem,w środku palenisko)

• Pylos- podobne miasto, Nestor był

królem,Schliemann odnalazł tam rezydencję

• Dla Achajów była najważniejsza

funkcja obronna miast (a nie

artystyczna)

• Grób Aganemnona (wódz Grecki na

Troję, znany też z mitologii)1300 r.p.n.e.

• Czerpali z kultury egejskiej

• Pismo linearne typu B (b podobne do

A, zostało odczytane dopiero

niedawno)

• Mury w Mykenach miały od kilku

nawet do 14 metrów grubości i tyle

samo wysokości. Obecne mury w

Tirynsie mają 8 metrów grubości i 10

metrów wysokości, ale kiedyś były

dwukrotnie wyższe. Mury te często

nazywane są "cyklopowymi" , gdyż

dawniej wierzono, że tylko jednoocy

olbrzymi (cyklopi) byli w stanie ustawić

kamienne bloki jeden na drugim.

Historycy są zdania, że takie mury były

najbardziej ekonomiczne w tamtych

czasach i niezwykle wytrzymałe =

Twierdze cyklopów

•Brama lwic

• Groby szybowe, obok bramy stawiano cmentarz, groby kuto w skale,w nich wyroby rzemiosła, broń, biżuteria, złote puchary, złote maski

4. W czyim grobie znalazł się J.

Słowacki?

• Juliusz Słowacki znalazł się w grobie

kobiety. Odkryto to, gdy Józef Piłsudski,

kazał przenieść jego ciało do Krakowa.

5. Co to był megaron?

• Megaron: dawniej- izba, 1 pokój;

później: okazała budowla, pałac

• To budynek na planie prostokąta z otwartym przedsionkiem, utworzonym przez wysunięte silnie ku przodowi ściany boczne; wewnątrz znajdowało się pomieszczenie z paleniskiem, umieszczonym między 4 kolumnami wspierającymi dach z otworem do odprowadzania dymu

6. Scharakteryzuj 3 podstawowe style

architektoniczne Grecji starożytnej.

• Dorycki - doskonałe proporcje,

harmonia, bryła surowa, dostojna i poważna o dznacza się prostotą i oszczednoscia środków wyrazu, kolumny przypominające egipskie; nie mają bazy, trzon ostro żłobkowany,a głowica sklada się z poduszki i płyty-kostki. Fryz składa się z metop i tryglifow. Kolumna wybrzuszona,16 modułów, brak bazy

• Joński - lżejsze proporcje,smuklejsze kolumny, styl bardziej dekoracyjny, lekki, elegancki. Kolumna z baza o tępym żłobkowaniu ma glowice w kształcie ślimacznic-wolut;fryz jest ciągły,18 modułów

• Koryncki - reprezemtacyjny, ozdobny, bogaty, głowica ma kształt liści akantu, fryz ciągły,21 modułów

7. Z jakich części składa się świątynia

grecka?

• Świątynie budowane na wzgórzach, podwyższone jeszcze stopniami(stylobatem), Kamienna i marmurowa architektura świątyń wywodzila się z budownictwa drewnianego. Podstawa do jej rozwoju bylo domostwo, megaron, budowla na planie prostokąta,z przedsionkiem, pozbawiona okien,z drewnianymi słupami podtrzymującymi strop. Centrum zajmował posąg bóstwa. Aby oświetlić wnętrze podniesiono strop, opierając go na słupkach zgrupowanych trójkami w jednym rzędzie. Dwa szczyty utworzone przez dwuspadowy dach świątyni wykończone sa elementami dekoracyjnymi-trójkątnymi przyczółkami(tympanonami)

8. Czym charakteryzował się antyczny

teatr?

• Teatry pod gołym niebem budowano ,podobnie jak budowle sakralne,na podstawie obliczeń matematycznych. Teatry musiały odznaczać się dobrą akustyką. Typ otwartego teatru ukształtował się ostatecznie w V w.p.n.e. Centrum stanowiła kolista orchestra(scena). Widownia zabudowana była kamiennymi siedziskami,usytuowanymi na stoku wzgorza lub w naturalnym zagłębieniu terenu.

9. Malarstwo wazowe starożytnej

Grecji. Style malarskie.

• Styl geomatryczny -IX/VIIIw pne- naczynia ozdobione ornamentem o motywach abstrakcyjnych lub figuralnych, silnie zgeometryzowanych. Ornament o przebiegu pasowym,zrytmizowanym, podkreśla budowę naczynia. Takie uzależnienie od konstrukcji nazywamy tektonika.

• Styl orientalizujący-VIIw.pne

figury wypełniają całą powierzchnie, zdobnictwo oparte na motywach wschodnich: stylizowane liście palmy, kwiaty lotosu,chimery,gryfy,lwy

• Styl czarnofigurowy- VIw - narodził się w Koryncie; motywy figuralne, abstrakcyjne i roślinne, malowane czarną sylwetą na białym lub czerwonym tle (glina); przebieg ornamentu rytmiczny, twarze kobiet na biało, szczegóły wydrapywano

• Styl czerwonofigurowy-od VI - V w.pne; motywy figuralne malowane czerwoną sylwetą na czarnym lub żółtym tle. Główna scena silnie wyodrębniona na brzuścu naczynia. Słabiej zaznaczona rytmika, większe uniezależnienie sie ornamentu od kształtu naczynia; styl narodzony w Atenach

10. V wiek przed Chrystusem jako

najwspanialszy okres rozwoju kultury

greckiej.

• okres klasyczny (o. peryklesyczny),

szczytny okres kult. Greckiej; do 338 r.pne.

• Perykles- najwyższy urzędnik, mówca; jego rządy określano "złotym wiekiem"

• Literatura : dramat grecki (Ajschylos ,

Sofokles, Eurypides); komediopisarz

(Arystofanes); filozofowie (Gorgiasz,

Sokrates, Platon,Demokryt),

Historycy- Herodot z Halikarnasu,Tukidydes

• Budowle: na Akropolu; wojna z

Persami 480 r.pne- Ateny zniszczone, ale

odbudowane jeszcze piękniejsze;

Propyleje - brama wjazdowa do Aten;

Erechtejon - świątynia bogini Nike;zamiast kolumn kariatydy- postać kobieca

Partenon -

świątynia dziewicy Ateny- była

opiekunką miasta (połączenie stylu

doryckiego i jońskiego), na szczycie Akropolu,447-438 r.pne.twórcy: Iktinos i Kallikrates; płaskorzeźby Ateny i Posejdona,gigantomachia;

Wnętrze ozdabial Fidiasz(tworzył w brązie, marmurze i technice chryzelefantyny, przerabiał Akropol; rzeźba Ateny Parthenos

•Myron z Beocji,"Dyskobol"

•Poliklet z Aten, twórca kanonu proporcji ludzkiego ciała ; "Doryforos"- mężczyzna w kontraposcie

• Malarstwo: nie zachowało się żadne

dzieło, freski ukazujące sceny

rodzajowe, erotyczne, martwą naturę. Malarz Zeuksis i Polygnotos-bitwa pod Maratonem

11. Rola i znaczenie Peryklesa w

kulturze greckiej.

• Perykles - wybitny ateński polityk,

mówca, reformator ateńskiej

demokracji.

• Co zrobił? M.in.:

• wprowadził zasadę odpłatności

urzędów

• twórca idei mocarstwowości państwa

• za zasługi położone dla państwa

nadawano obywatelstwo ateńskie także

zasłużonemu cudzoziemcowi

• rozbudowa floty i portów;

• organizacja funduszy na budowę

Partenonu

• każdy Ateńczyk był wpisany na listę

obywatelską jednego z demów, w 15.

roku życia wciągano jego imię na listę

wojskową tegoż demu

• zostało wprowadzone prawo o

obywatelstwie w Atenach - zgodnie z

nim za obywatela Aten uważano tylko

tego, którego rodzice byli Ateńczykami

12. Jaka jest różnica pomiędzy

archaicznym kurosem a rzeźbą grecką

okresu klasycznego?

•Archaiczne kurosy odznaczały sie statycznościa,w kompozycji przewaga pionow i poziomow, symetria,idealizacja, noga lekko wysunięta do przodu, rzeźba tworzy zwarta brylę, ujęcie frontalne, nie ma aktów żeńskich-kory ukazywane w peplos(strój grecki), dłonie zwinięte w pięści.

• Rzeźba klasyczna-postawa kontrapostu;w kompozycjo oprócz pionów i poziomów łuki i skosy, postać z atrybutem,stadium ruchu, rzeźba nie stanowi zwartej bryły-przeznaczona do ogladania z kilku stron, idealne proporcje, pojawia się akt żeński.

13. Wymień kilku najwybitniejszych

artystów starożytnej Grecji i ich dzieła.

• Fidiasz - główny kierownik prac rzeźbiarskich na Akropolu, płaskorzeźby tympanonow i fryzow Partenonu; rzeźby techniką chryzelefantyny; Atena Partenos; w

Olimpii zbudował posąg Zeusa - Zeus Olimpijski(1 z 7

cudów świata); pokazywał bogów tak

jak ich sobie wyobrażał - idealnych

• Myron - ukazywał swoich bohaterów

w ruchu (niekoniecznie bogów)

„Dyskobol”, "Atena", "Marsjasz"; rzeźby w brązie, postaci ludzkie i zwierzęce

• Poliklet - twórca kanonu, proporcji

ludzkiego ciała; „Doryforos”, Amazonka

• Praksyteles - smukli, młodzi bogowie,pełni wdzięku;

akt żeński„Afrodyta z Knidos”; "Hermes z Dionizosem", "Apollo z jaszczurka"

• Lizyp - portrecista Aleksandra

Wielkiego, drugi twórca kanonu

ludzkiego; ukazywał ludzi takimi jakimi

chcieliby być, pokazywał ich uczucia

„Herkules Farnese” „Hermes

zawiązujący sandał”, najczęściej rzeźbił postaci atletów

• Skopas - rzeźbiarz i architekt, styl

patetyczny - gwałtowne uczucia, gesty,

patetyczne grymasy cierpienia lub

umierania , szał, radość „Bachantka”-kobieta z orszaku Bachusa; fryzy w Mauzoleum w Halikarnasie

14. Kim byli Etruskowie?

To lud, który przybył ok. 1000r.pne na Plw. Apeniński. Etruskowie dysponowali silną flotą. Posługiwali się alfabetem greckim, dzielili sie na szereg miast-państw. Podstawa ich rozwoju było rolnictwo-uprawa lnu i konopii; rzemiosło-ceramika; handel z Azja Mniejszą. Świątynie poświęcali trójce bóstw: Tiniowi, Unie i Menrvie.Wiara w życie pozagrobowe.Sztuka Etruskow:

• Grobowce- komory i korytarze kute w skałach lub koliste podziemne sale kryte kopułami,tzw. tumulusy.

•Naczynia-wykonywane z brązowej blachy wytlaczanej w wypukłe wzory,z glinki wypalanej i alabastru

• Architektura- w budownictwie obronnym studiach kamień, świątynie miały tylko kamienny fundament; w architekturze miast łuk, plan budowy świątyni przejęty od Greków ( kolumnowy portyk, świątynie na wysokiej podmurówce, na planie prostokąta, kolumny okrągłe, świątynie bez pełnej kolumnady, dwuspadowy dach,stosowanie terakoty w rzeźbie architektonicznej.

•Etruskowie osuszyli Forum Romanum, budując kanał- Cloaca Maxima.

15. Jakie pomysły i wynalazki wnieśli

Rzymianie do historii architektury?

•Utworzenie akweduktów-wodociągów

• Plan miast regularny, rynek stanowiący centrum, ulice pod kątem prostym, na rynku skupione najważniejsze budowle

• Różnorodność funkcji budynków, dekoracja rzeźbiarską

• Łuki, krzywizny wraz z pionami i poziomami- łuki triumfalne, akwedukty; łuki półokrągłe z kamiennych klinów

• Łączenie budowli z zielenią i wodą, natura podporządkowana architekturze

• Stosowano zaprawę murarska

• Kopuła, kasetony(płytkie wgłębienia w drewnianym stropie lub sklepieniu o kształcie kwadratu)

• Nowe porządki architektoniczne-kompozytowy i toskański

• Pilastry-płaskie półfilary zrośnięte z trzonem ściany.

• Bazyliki, cyrki, pomniki (łyki triumfalne, kolumny, pomnik konny), grobowce

• Łaźnie, domy prywatne z atrium

16. Parteon i Panteon - podobieństwa i

różnice.

Podobieństwa:

-Partenon I Panteon zbudowane sa w stylu klasycznym, plan centralny, Partenon na planie prostokąta,Panteon początkowo równiez był zbudowany na planie prostokąta

-obie świątynie zbudowane dla Bogów

-obie świątynie zwieńczone trójkątnym tympanonem

Różnice:

-Partenon zbudowany dla Ateny,Panteon dla wielu Bogów

-Partenon w stylu doryckim,Panteon w stylu gotyckim

-Panteon zwieńczony kopułą,Partenon dwuspadowym dachem

17. Czy cesarz Neron był artystą?

•Cesarz Neron był artystą. Wychowanek Seneki Młodszego,

wbrew powszechnie panującej opinii

(będącej "zasługą" wybitnego

historyka Tacyta) posiadał duży talent

poetycki i aktorski.Budowa luksusowego

pałacu Nerona na Eskwilinie (Złoty Dom),

urządzanie wystawnych igrzysk dla ludu

(Neronia), podczas których sam cesarz

występował jako śpiewak i woźnica,

wywołały pewną popularność wśród

ludności rzymskiej. Jako

ciekawostkę można podać, że to

właśnie Neron był twórcą Juwenalii,

obecnie święta studenckiego. Po pożarze Rzymu byl twórca projektu jego odbudowy.

18. Omów najważniejsze budowle

starożytnego Rzymu.

• Domy prywatne-zwłaszcza wille patrycjuszy, są najlepszymi przykładami połączenia wody, architektury i zieleni. Pomieszczenia mieszkalne zgrupowane wokół dwóch ośrodków-atrium-rodzaju hallu z sadzawka posrodku I otworem w dachu nad nią oraz wokół perystylu-wewnętrznego ogródka, otoczonego kolumnowym portykiem. Posadzki ozdabiano różnobarwna mozaiką,w perystylu rzeźby, ściany pokrywano malowidłami.

• Świątynie-uderza różnorodność planów I koncepcji bryły: okrągła świątynia Westy, prostokątny plan świątyni Fortuny Wirilis, Panteon na założeniu centralnym, kryty kopułą. Architektura świątyń inspirowała się porządkami greckimi,a duże dachy ciążące nad całością I wysokie podesty świadczą o korzystaniu ze zdobyczy etruskich. Popularny był porządek koryncki, kompozytowy, toskański I znane w Egipcie półkolumny. Dekoracyjna nowością byly pilastry,wsporniki-konsole(te elementy w kształcie wolut podpieraly gzymsy). Kopulaste sklepienie Panteonu ozdobiono od wewnątrz kasetonami.

Kolumny rzadsze niz w świątyniach greckich. Wznoszone z cegieł suszonych na słońcu, duży przedsionek-naos,z boku 3 rzędy kolumn; świątynie wznoszone na cokołach; portyk wspieral dach wysunięty przed celle-okap.

• Bazyliki-służyły do rozpraw sądowych I zawierania handlowych umów.Byly gmachami wielkich rozmiarów, na planie prostokąta podzielonego na 3 lub 5 części kolumnadą. W głębi najszerszej części środkowej podwyższenie dla urzędnika-trybunał.

• Amfiteatry- przeznaczone do ogladania walk gladiatorów I dzikich zwierząt. Miały formę kilkupiętrowych,kolistych budynków. Pod arena pomieszczenia dla zwierząt.Zachowany do dzis amfiteatr Flawiuszow- Koloseum, mieścił 45 tys. widzow,50 m wys. 4 kondygnacje-I dorycka, II jońska, III koryncka, IV korona z pilastrami.

•Teatry-inspirowane greckimi, półkolista orchestra otoczona z trzech stron siedziskami, zamknięta od tylu stała dekoracja.

•Cyrki-zbliżone kształtem do dzisiejszego stadionu sportowego służyły do wyścigów rydwanow. Circus Maximus.

• Łaźnie-termy, byly miejscem spotkan towarzyskich; wyposażone w biblioteki,boiska, baseny, ogrody. Np. termy Karakalli i Dioklecjana

• Pomniki:

-łuki triumfalne-wolno stojące bramy, których przejścia byly zwieńczone półkolistymi łukami. W centralnej części budowli widniał wykuty w kamieniu napis opowiadający o bohaterskich czynach i zwycięstwach cesarza. Tej samej tematyce poświęcano reliefy wewnątrz przejścia. Na szczycie łuku statua cesarza z brązu. Do dziś ponad 300 łuków.

-kolumny ustawiane na placach, zwieńczone figura cesarza. Trzon pokrywała spiralną wstęga płaskorzeźba upamiętniająca jego czyny. (kolumna Trajana-walki cesarza z Dakami, kolumna Marka Aureliusza)

-pomnik konny Marka Aureliusza

• Grobowce-monumentalne mauzolea o kolistym kształcie,np. Mauzoleum Cecylii Metelli. Zwykli obywatele chorwacji wzdłuż dróg poza miastem,w kamiennych grobowcach zdobionych rzeźba. Na terenie Rzymu również podziemne grobowce kute w tufie wulkanicznym-katakumby.

19. Rzymska rzeźba portretowa.

Porównać z grecką rzeźbą portretową.

• Greckie rzeźby portretowe znacznie różniły się od rzymskich. Przede wszystkim rysy twarzy byly wyidealizowane, nie miały żadnych cech szczególnych, nie wyrażały żadnych emocji . Odmiennie było w rzeźbach portretowych w sztuce Rzymian. Popiersia powstawały na zamówienia prywatne (w sztuce greckiej byly to głównie rzeźby tworzone na potrzeby świątyń). Ich celem bylo wierne odtworzenie rysow modela. Panował naturalizm. Obiektywnie, rzeczowo, bez upiększeń I przerysowań przedstawiano wiek I szczególne cechy anatomiczne twarzy. Artyści rzymscy podjęli także, po raz pierwszy w dziejach sztuki, próbę przekazania cech charakteru, usposobienia portretowanego. Z jednych portretów promieniuje siła I władczość,w innych uderza okrucieństwo, przebiegłość czy spryt,w jeszcze innych wybitna inteligencja czy dobroć.Rzymscy rzeźbiarze umieli uchwycić odbicie całej skomplikowanej natury człowieka, możliwej do odczytania w mimice, subtelnej grze fizjonomii żywego modela.Portretrzymski jest realistyczny I psychologiczny.(portret Cezara,Seneki,Karakalli)

20. Na czym polega znaczenie odkryć

archeologicznych przeprowadzonych

w Pompejach?

Odkrycie Pompei

przewróciło „do góry nogami”

wyobrażenie współczesnych o sztuce

starożytnej. Do odkrycia ludzie

myśleli, że jest to sztuka wzniosła,

piękna i uduchowiona. Odkrycie

ukazało, że ... niekoniecznie.

Malarstwo Pompejańskie

przedstawiało na przykład frywolne

sceny erotyczne.

Odkrycia archeologiczne

spowodowały, że ludzie na nowo

zainteresowali się sztuką

starożytną. Dopiero z końcem XVI wieku,

podczas prac przy budowie kanału,

odkryto starożytne napisy.

Poszukiwania dały

uczonym pewność, że pod ziemią

znajdują się ruiny miasta. Prace

wykopaliskowe rozpoczęto w

Pompejach w 1748 roku, ale

najbardziej usystematyzowane

działania prowadził od 1861 roku

Giuzeppe Fiorelli.

Podczas wykopalisk odkopywano nie

tylko dzieła sztuki. Udało się również w

dużej mierze zrekonstruować układ

urbanistyczny miasta, złożony z

regularnej siatki ulic, pokrytych

brukiem. Dzięki temu Fiorelli sporządził

plan całego miasta, podzielił je na

sektory i ponumerował domy.

Rozpoczął również prace nad

rekonstrukcją poszczególnych

budowli.

Podczas prac wykopaliskowych

odsłonięto także liczne sklepy,

warsztaty, teatr, forum z bazyliką, kurią

i świątyniami, trzy palestry i termy,

amfiteatr z koszarami gladiatorów i

wiele innych obiektów.

Podczas prac wykopaliskowych

odkryto szereg rzeźb, wykonanych

przez miejscowych artystów z tufu wulkanicznego,

marmuru, kamienia, drewna i brązu.

Są to przede wszystkim portrety i

reliefy, które stanowią ozdobne detale

architektoniczne. Wśród drobniejszych

wyrobów rzeźbiarskich odnaleziono

dzwonki zawieszane swobodnie tak,

że najmniejszy ruch powietrza mógł

wprawic je w drgania.Do najważniejszych odkryć

dokonanych w Pompejach należą

malowidła ścienne, które zachowały

się w dużych ilościach w bardziej

reprezentacyjnych wnętrzach domów.

Pozwoliło to na odtworzenie historii

malarstwa rzymskiego do 79 roku n.e .

Oprócz licznych malowideł

odnaleziono także interesujące

dekoracje w formie mozaik.W jednym z domów

odnaleziono posadzkę ozdobioną

przedstawieniem bitwy pod Issos

stoczonej pomiędzy Aleksandrem

Macedońskim a Dariuszem III.

Mozaika składa się z około 1,5 mln

kamyków.Największe wrażenie wywołują

jednak odlewy ciał mieszkańców.

Popioły pokrywające Pompeje szybko

zastygały zachowując wewnątrz kształt

pogrzebanych ciał. Fiorelli opracował

metodę wykonywania ich gipsowych

odlewów. Przez niewielki otwór

wlewał gips sztukatorski, który

wypełniał całą pustą przestrzeń. Po

związaniu gipsu usuwał warstwę

popiołu odsłaniając odlewy ciał,

przedmiotów, elementów budynków

itp. Później zaczęto używać

przeźroczystego tworzywa, które

pozwalało dostrzec ukryte wewnątrz

odlewu zachowane drobne

przedmioty, kości.

21. Kim był Witruwiusz?

Był to rzymski architekt i inżynier z I w.pne. Budował machiny wojenne,autor człowieka witruwiańskiego(nagi mężczyzna w kole i kwadracie). Jego traktat "O architekturze ksiąg dziesięć" stał się przewodnikiem architektów wieków późniejszych. Zawieral m.in. porządki greckie i rzymskie, plany budowy miast.

22. Późniejsze kontynuacje sztuki

greckiej i rzymskiej.

Sztuka grecka I rzymska była pozniej nasladowana w wielu epokach. Odrodzenie sztuki antycznej widoczne było przede wszystkim w renesansie. W architekturze znów wykorzystywano kopuły i kolumny(dziedziniec wawelski, Kaplica Zygmuntowska, kopuła na gotyckiej katedrze,Santa Maria del Fiore).Dążono, podobnie jak w starożytności, do uzyskania idealnych proporcji, antyczne detale dokoracyjne.Popularny stal się antyczny portyk, stosowano doryckie kolumny(Tempietto).Posługiwano się też antyczną kopułą na murach cylindrycznych( jak w Panteonie). Za jedno z najdoskonalszych dziel włoskiego renesansu uważany jest pałac Kancelarii Papieskiej w, Rzymie-dwupiętrowy o wieloosiowej fasadzie, puszysty rytm pilastrow przerywa jednostajny rytm okien. Widoczna jest tu inspiracja rzymskim Koloseum. Szpital Niewiniątek- glowice korynckie,tympanony nad oknami.Villa Rotonda wzorowana na rzymskim Panteonie.Budowle oparte na symetrii, koncepcje idealne. Pomnik konny Gattamelaty wzorowany na pomniku konnym Marka Aureliusza. Prócz epoki renesansu antykiem inspirowano się również w późniejszych wiekach. Kolumna Zygmunta z XVII w. inspirowana kolumną Trajana, muzeum Brytyjskie z XVIII w. inspirowane Partenonem, pomnik konny Józefa Poniatowskiego z XIX w. inspirowany pomnikiem konnym Marka Aureliusza, łuk triumfalny w Paryżu z XIX w. inspirowany rzymskim łukiem triumfalnym.

23. Specyficzne cechy kultury

bizantyjskiej.

24. Co to był spór o święte obrazy?

Podaj argumenty obu stron.

25. Czym była Hagia Sophia, jej historia

i znaczenie.

26. Typy świątyń chrześcijańskich (plan

centralny, plan podłużny - bazyliki) .

27. Co to są ikony?

28. Najistotniejsze cechy sztuki

romańskiej.

29. Na czym polega znaczenie dokonań

Karola Wielkiego?

30. Wyjaśnij znaczenie terminów:

narteks, apsyda, transept.

•Apsyda- półkolista lub wieloboczna nisza w kościele, zamykająca prezbiterium lub nawę, zawierająca wielki ołtarz. Absyda zamyka budynek kościoła od tyłu.

• Narteks- kryty

przedsionek przed wejściem do

nawy w bazylikach

wczesnochrześcijańskich,

bizantyńskich i

wczesnośredniowiecznych oraz w

kościołach obrządku wschodniego;

w formie prostokątnej

przybudówki szerokości nawy;

przekształcił się w kruchtę

•Transept-nawa poprzeczna w kościele,

usytuowana pomiędzy korpusem nawy

a prezbiterium (lub absydą ).

Skrzyżowanie nawy głównej z

transeptem zwykle akcentowano kopułą

lub wieżą. W wielkich katedrach

średniowiecznych kończono czasem

jedynie transept i on stanowi obecnie

nawę główną świątyni (np. katedra w

Sienie).

31. Omów i oceń znajdujące się w

twojej okolicy miejsca i obiekty, które

należą do dóbr kultury narodowej.

32. Porównaj wybrane zabytki

architektury okresu renesansu i baroku

z architekturą antyczną.

Styl renesansowy - Kaplica

Zygmuntowska, Wawel (dziedziniec

arkadowy), poznański ratusz. Prostota,

harmonia, spokój i umiar.

Obowiązywała bryła o doskonałych

proporcjach oraz pięknej ornamentyce.

W przeciwieństwie do gotyku,

wprowadzono linie horyzontalne, a

spadziste dachy ozdobiono attykami

(ozdobnymi ściankami).

Zasadnicze cechy: arkadowe

dziedzińce, widokowe balkony,

skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z

rozetami lub głowami, sklepienia z

ornamentami wyciskanymi w

szlachetnym wapienno-gipsowym

tynku, okna zwane lunetami,

umieszczone często poniżej sklepień,

we wgłębieniach. Ściany upiększano

fryzami, freskami lub wielobarwnymi

sgraffitami (zeskrobywanie według

wzoru kilku warst z barwnych tynków).

Ceglaną, gotycką czerwień zastąpiły

jasne elewacje. Sztuka służyła

człowiekowi, budowano więc zamki,

pałace, ratusze, kamienice, dwory,

renesansowe kaplice rodowe.

Styl barokowy - Kościół św. Piotra i

Pawła w Krakowie, pałac w Wilanowie.

Charakterystyczne cechy kościoła:

szeroka, niezbyt długa nawa główna,

jako miejsce zgromadzenia wiernych,

doskonale widoczny ołtarz i kazalnica,

nawy boczne przybierały często kształt

małych, połączonych ze sobą kaplic,

służących za miejsce religijnych

rozmyślań, olbrzymia kopuła i ozdobna

fasada.

Charakterystyczne cechy architektury

świeckiej: pałace - budowle połączone

ściśle z parkiem o formach również

architektonicznych, dekoracyjne wieże,

balustradowe attyki, wielkie okna,

ozdobne malowidła na drzwiach i

ścianach, sale urządzane w stylu

egzotycznym, na modłę japońską czy

chińską. Przy budynku powstawał

prostokątny plac o ścianach ze

strzyżonych drzew, zwany salonem.

Lękano się pustych płaszczyzn, a więc

zapełniano je rzeźbami i malowidłami.

Styl klasycystyczny - Teatr Wielki w

Warszawie, Pomnik Kopernika, Sala

Tronowa w Zamku Królewskim,

kompleks gmachów na Placu

Bankowym w Warszawie.

Cechy charakterystyczne:

zainteresowanie grecką architekturą, w

której doszukiwano się ideału piękna

(kościół Św. Aleksandra na Placu

Trzech Krzyży w Warszawie), regulacja i

porządek urbanistyczny, kubiczne bryły,

budowanie głównie gmachów dla

władz i instytucji. Plany budynków:

regularne prostokąty, albo centralne na

planach kwadratów i kół. W podziałach

fasad spotykamy wszystkie porządki

architektoniczne: joński, koryncki,

dorycki i toskański. W oszczędnej

dekoracji stosowano motywy

zaczerpnięte z budowli starożytnych,

przeważnie girlandy, wieńce laurowe,

orły cesarskie, przedstawienia sfinksów.

We wnętrzach przeważają kolory

pastelowe.

33. Jak ukazywano ludzkie ciało w

rzeźbie antycznej, średniowiecznej i

renesanowej? Wskaż różnice.

34. Jaką rolę pełni instytucja muzeum?

Wymień znane Ci muzea w Polsce i na

świecie.

35. Wymień nazwiska kilku wybitnych

reżyserów filmowych i ich dzieła.

•Andrzej Wajda (Polak, ur 1926r.)

Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza,

Katyń, Wałęsa, ekranizacje dzieł

literatury polskiej np. Pan Tadeusz,

Wesele.

• Akira Kurosawa (Japonia)

Adaptacje dzieł Szekspira - Ran = Król

Lear, Tron we Krwi = Makbet, Zły śpi

spokojnie = Hamlet.

• Roman Polański (Polak)

Tragedia Makbeta, Pianista, Olivier

Twist.

• Federico Fellini (Włoch)

La Strada, Słodkie życie, Noce Cabirii,

Amarcord, Osiem i pół

• Francis Ford Coppola (Amerykanin)

Ojciec Chrzestny I, II, III.

• Pedro Almodovar

Skóra, w której żyję, Przerwane objęcia,

Volver, Porozmawiaj z nią, Wszystko o

mojej matce, Drzące ciało.

• Quentin Tarantino

Pulp Fiction, Kill Bill, Sin City - miasto

grzechu, Bękarty Wojny

• Ingmar Bergman

Siódma pieczęć, Tam gdzie rosną

poziomki, Jak w zwierciadle, Fanny i

Aleksander, Szepty i Krzyki.

• Alfred Hitchock

Sznur, Lokator, Na równi pochyłej,

Rebeka, Psychoza, Okno na podwórze,

Łódź ratunkowa.

• Stanley Kubrick

Lolita, Spartakus, 2001: Kosmiczna

Odyseja

36. Jakie dzieło sztuki opisano w: Ustęp

Dziadów części III Adama Mickiewicza;

Noc listopadowa Stanisława

Wyspiańskiego; Sonety sycylijskie

Jarosława Iwaszkiewicza; Ludzie

bezdomni Stanisława Żeromskiego?

•Dziady cz.3, ustęp- pomnik Piotra Wielkiego

• Noc listopadowa Wyspiańskiego- pałac Łazienkowski, Belweder, pomnik Jana III

• Sonety sycylijskie Iwaszkiewicza-katedra w Montreale

• Ludzie bezdomni- Luwr(posąg Wnus z Milo) I Wersal w Paryżu

37. Czyim mecenasem był: Perykles ( ok.

500 - 429 rpne), papież Juliusz II

(1422- 82)?

•Perykles-Fidiasz,Anaksagoras,Sofokles

• Juliusz II-Michał Anioł, Donato Bramante, Rafael Santi

38. Czym posługuję się artysta aby

wykonać: akwarelę, obraz olejny,

rysunek, fresk, mozaikę, rzeźbę w

kamieniu, ceramikę, drzeworyt,

miedzioryt, litografię.

39. W jakich okolicznościach przybył do

Polski i co u nas tworzył Bartolomeo

Berecii (1516); Bernardo Morando

(1579); Tommaso Dolabella (ok.1600);

Domenico Merlini (1750); Marcelo

Bacciarelli (1765); Bernardo Belotto

Canaletto (1768); Jean Pierre Norblin de

la Gourdaine (1774)?

40. Gdzie znajduje się muzeum zwane:

•Luwr-Paryż

•Ermitaż-Petersburg

•Galeria Uffizi-Florencja

•Prado-Hiszpania

•Galeria Tretiakowska-Moskwa

•Metropolitan Museum-Nowy York

•Kunsthistorisches Museum-Wiedeń

•Albertina-Wiedeń

•Tate Galery-Londyn

•Muzeum Guggenheima- Nowy York

41. Gdzie znajdują się: Sukiennice, Złota

Brama, „Okrąglak” , dzwon Zygmunt,

pomnik Kopernika?

Sukiennice-Kraków, Okrąglak- Gdańsk, Złota Brama- Gdańsk, Dzwon Zygmunta- Kraków, Pomnik Kopernika- Toruń

42. Polskie przekłady Biblii.

43. Rola i znaczenie kultury czeskiej.

44. Rola i znaczenie kultury angielskiej.

45. Omów poslo-hiszpańskie związki

kulturowe.

46. Rola i znaczenie kultury francuskiej.

47. Rola i znaczenie kultury krajów

skandynawskich.

48. Rola i znaczenie kultury

Niderlandów.

49. Rola i znaczenie kultury niemieckiej.

50. Rola i znaczenie kultury ruskiej.

51. Rola i znaczenie kultury węgerskiej.

52. Rola i znaczenie kultury włoskiej.

11. Rola i znaczenie Peryklesa w kulturze greckiej.

- wybitny ateński polityk, mówca reformator ateńskiej demokracji.

- stworzył demokrację ateńską

- utwierdził umiarkowaną demokrację.

- był wybierany corocznie na stanowisko stratega czyli dowódcy wojskowego mającego jednocześnie wpływ na politykę Aten.

- Rozszerzył i wzmocnił ustrój demokratyczny

- otaczał opieką filozofów i artystów

- dbał o rozwój wpływów Aten, zakładając kolonie

- Rozbudował również Pireus (był to najważniejszy port starożytnych Aten) doprowadzając do przewagi handlowej Aten na Morzu Egejskim, co spowodowało wybuch konfliktu ze Spartą (II wojna peloponeska).

-  Perykles zajmował się wychowaniem jednej z najbarwniejszych postaci starożytnej Grecji - Alkibiadesa

- organizacja funduszy na budowę Partenonu

- za zasługi położone dla państwa nadawano obywatelstwo ateńskie także

zasłużonemu cudzoziemcowi

- wprowadził zasadę odpłatności urzędów

16. Parteon i Panteon - podobieństwa i różnice.

Panteon;

-plan na planie prostokąta

-styl kolumn koryncki (gładkie trzony)

-poświęcona wszystkim bogom świątynia

- zwieńczony kopułą

Partenon

-plan centralny, na planie koła

-styl kolumn dorycki

-poświęcona Atenie Partenos (Ateny Dziewicy)

-dach dwuspadowy

-wzniesiony został z marmuru pentelickiego na trzystopniowej podbudowie

Podobieństwa:

-Partenon i Panteon zbudowane są w stylu klasycznym, na planie centralnym. Partenon zbudowany na planie prostokąta, Panteon początkowo również był wybudowany na planie prostokąta

-obie świątynie zbudowane dla Bogów

-obie świątynie zwieńczone trójkątnym tympanonem

21. Kim był Witruwiusz ?

Marcus Vitruvius Pollio - rzymski architekt i inżynier wojenny żyjący w I w. p.n.e. Był konstruktorem machin wojennych za panowania Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta. Twórca tzw. człowieka witruwiańskiego - wizerunku nagiego mężczyzny wpisanego w okrąg i kwadrat, symbolizujące ruch (własną wersję tego wizerunku upowszechnił później Leonardo da Vinci).

4. W czyim grobie znalazł się J. Słowacki ?

W czasie pobytu w Grecji poeta zwiedził budowlę, która wówczas uważana była za grobowiec króla Agamemnona, a która w wyniku później przeprowadzonych badań okazała się tzw. skarbcem Atreusza. Jednak nie to jest istotne, ważne są refleksje poety, jakie mu się nasuwają w wyniku porównania historii antycznej Grecji oraz Polski.

23. Specyficzne cechy kultura bizantyjskiej:

- wysoko rozwinięta gospodarka i handel,

- ARCHITEKTURA - ukształtował się plan centralny, najbardziej typowy i powszechny, jego popularność trwa do dziś. Świątynie sklepione były kopułami, dzięki czemu sprawiały wrażenie przestrzennych. Dekoracja elewacji była oszczędna i ascetyczna, wnętrze wypełnione bogatą mozaiką, wielobarwnymi freskami i rzeźbą, np. Mauzoleum Galli Placidilli, Bazylika św. Witalisa, Kościół Hagia Sophia.

- największą popularność zdobyło zastosowanie innego rozwiązania bazylik budowanych na planie krzyża greckiego. Do pierwszych tego typu realizacji należały: Nea Ecclesia (880), Myrelaion i kościół Konstantyna Lipsa w Konstantynopolu.

-W Bizancjum rozwija się bujnie malarstwo mozaikowe, ścienne, miniaturowe i tablicowe (ikony). Istniały przepisy określające sposób malowania ikon. Malowidła te przedstawiały świętych. Złote tło symbolizowało rzeczywistość ponadczasową, niezmienne układy podporządkowane były myśli o wieczności, zawierały treści teologiczne. Kompozycja ikon jest zazwyczaj centralna i statyczna, postacie malowane płaską plamą, obwiedzioną ciemnym konturem, gesty i ruch dostojny.

- W Bizancjum nie rozwija się wolnostojąca rzeźba figuralna. Bujnie natomiast rozwijała się rzeźba architektoniczna oraz rzemiosło artystyczne. Najwybitniejsze dzieła to przedmioty związane z kultem religijnym. Są to relikwiarze, krzyże, oprawy ksiąg, kielichy i naczynia liturgiczne.

- język ojczysty łacina, aż do VII w. kiedy została zastąpiona greką przez Herakliusza.

Do poczytania:

http://portalwiedzy.onet.pl/56760,,,,bizantyjska_sztuka,haslo.html

http://www.sciaga.pl/tekst/40350-41-sztuka_bizantyjska

http://www.kb.neostrada.pl/sztuka/bizantyjska.htm

25. Cym była Hagia Sophia, jej historia i znaczenie.

Hagia Sophia to jeden z tych zabytków, który znakomicie pamięta czasy Biznacjum, jej budowa została bowiem zainaugurowana już w czwartym wieku naszej ery. Inicjatorem prac mających na celu wzniesienie chrześcijańskiej bazyliki był wybitny cesarz Konstanty Wielki, trudno dziwić się więc słysząc, że również miejsce, w którym stanęła Hagia Sophia nie było przypadkowe. Świątynia została wybudowana na najwyższym ze wzgórz Konstantynopola na miejscu, w którym istniała do tej pory budowla wykorzystywana przez pogan, cesarz dawał więc do zrozumienia, że odtąd w mieście dominować będzie właśnie chrześcijaństwo, inne religie będą zaś uznane za odstępstwo od prawdziwej wiary. Hagia Sophia miała bardzo duże znaczenie polityczne, jej twórcy nie zapomnieli jednak o tym, że na wiernych znakomicie oddziałuje imponujący wygląd miejsca modlitwy. Cegły, które wykorzystano do budowy bazyliki pochodziły z wyspy Rodos, kolumny, które stanowiły jej uwieńczenie przywieziono do Konstantynopolu wprost z Rzymu, a żółty marmur trafił tu z Afryki Północnej. Cesarz Justynian, który kończył dzieło zainaugurowane przez swojego wielkiego poprzednika, nie pozwalał sobie na żadne niedociągnięcia, nie powinno dziwić nas więc i to, że wnętrze bazyliki zostało ozdobione blisko szesnastoma tysiącami metrów kwadratowych mozaik, z których każda posiadała złocone tło.

Opis budowli

Naprzeciw "kościoła Świętej Mądrości", czyli Hagii Sophii znajduje się Błękitny Meczet.


W 336 r. cesarz Konstantyn Wielki wybudował w miejscu obecnej Hagii Sophii pierwszy kościół, nazwał go "Meggale ekklesia" - wielki kościół. Dwieście lat później budynek spłonął podczas powstania. Cesarz Justynian odbudował kościół, czyniąc go jeszcze większym i piękniejszym.


Budowla spełniała rolę kościoła chrześcijańskiego i islamskiego meczetu, a obecnie znajduje się tam muzeum.


W konstrukcji widać wiele dobudówek i przeróbek, z pierwotnego kształtu pozostała tylko główna kopuła, która wznosi się 56 metrów nad nawą kościelną.


Budowla jest pokryta złotymi mozaikami. Tysiące robotników znosiło na budowę przez sześć lat wszystkie kosztowności, najpiękniejsze marmury, najwspanialsze kolumny.


Pierwsza konstrukcja częściowo zawaliła się po trzęsieniu ziemi i w 563 roku została zastąpiona wyższą konstrukcją.


Hagia Sophia po dzisiejsze czasy służy jako wzór przy budowie wielu wschodnich meczetów.

Nazwa kościoła znaczy dosłownie "Święta Mądrość" i odnosi się do jednego z atrybutów Boga.

45. Rola i znaczenie kultury francuskiej.

Pierwsze świadectwa istnienia sztuki na terenie Francji pochodzą już z czasów prehistorycznych, a są to malowidła w pieczarach Masywu Centralnego oraz dolmeny i menhiry w Bretanii. Liczne oraz zdumiewająco dobrze zachowane są budowle z czasów rzymskich, które znajdują się przede wszystkim na terenie Prowansji i jest to teatr w Orange, amfiteatr w Nimes, pomnik zwycięstwa Augusta w La Tribe oraz świątynie, łuki triumfalne oraz termy i mosty.

Francja jest między innymi krajem, w którym narodził się w połowie XII wieku styl gotycki, którego elementami były precyzyjnie wykonane sklepienia żebrowe, ostry łuk użyty w konstrukcji i dekoracji, a także duża liczba smukłych filarów oraz ogromne okna wypełnione wspaniałymi witrażami. Pierwszą gotycką budowlą we Francji była bazylika w Saint-Denis. Rozmach, z jakim we Francji zaczęto wznosić budowle gotyckie udzielił się w niedługim czasie także innym państwom Europy Zachodniej. Wprawdzie wczesnogotyckie budowle były niezwykle majestatyczne, to jednak brakowało im lekkości oraz strzelistości, które charakteryzowały późniejsze budowle. Nową formę we Francji przybrał także styl romański, który reprezentują między innymi zamki nad Loarą. Od roku 1550 francuscy artyści obierają nowy kierunek. Po okresie przejściowym, którego klasycystyczny styl wywodzi się ze sztuki schyłku starożytności, wspaniale rozwija się barok francuski. Teatralna dynamika wnętrz w połączeniu z rzeźbą, malarstwem i doskonale zaplanowanymi efektami świetlnymi, są podstawowym elementem tego stylu o niezwykle francuskim charakterze. Największymi budowlami tego okresu jest między innymi Pałac Wersalski oraz Pałac Vendome w Paryżu. Za panowania Ludwika XV ciężkie sztukaterie na sufitach ustępują miejsca lekkim ozdobom, a kartusze z symbolami wojny zostają ozdobione bronią miłosną: strzałami Amora oraz sercem przebitym strzałą. Rokoko, które jest stylem dekoracji wnętrz rzadko kiedy występuje w architekturze zewnętrznej. Styl Ludwika XV charakteryzuje się przede wszystkim wdziękiem oraz elegancją, co uwidacznia się w formach luster, porcelany oraz wytwornych mebli z tamtego okresu.

Nowy styl w sztuce rozpoczynają rządy Napoleona, a architektura powraca do starożytnej wielkości oraz surowości. W Paryżu powstają w tym okresie nawiązujące do antyku frontony kolumn widoczne między innymi w kościele Madeline oraz Panteonie. Powstają także łuki triumfalne. Meble natomiast charakteryzują się w tym okresie prostotą i ozdobione są sfinksami bądź orłami wykonanymi z brązu. Po chwilowym przestoju w architekturze oraz sztuce, powstaje wieża Eiffla, od której rozpoczyna się era wysokich budowli. W czasach współczesnych najsilniejsze akcenty twórcze uwidaczniają się przede wszystkim w architekturze. Ton nadaje tutaj przede wszystkim Tony Garnier i jego konstrukcje ze szkła oraz żelaza, a także Le Corbusier, który zaprojektował Cite Radieuse w Marsylii oraz Kaplicę Notr-Dame-de-Haut w Ronchamp, które uchodzą do dnia dzisiejszego za budowle stulecia.

Wielu osobom Francja kojarzy się najczęściej z wysoko rozwiniętą kulturą, sztuką, a także elegancją. Już od czasów średniowiecza to właśnie Francja była europejskim centrum intelektualnym i artystycznym, a szczyt swojego rozwoju osiągnęła w XVIII oraz XIX wieku. Atmosfera tamtych czasów jest w Paryżu wyczuwalna do dnia dzisiejszego. Od wieków Francja jest nazywana także stolicą mody, nic więc dziwnego, że pracuje tutaj wielu światowej sławy projektantów, modeli oraz modelek. Pokazy najnowszych kolekcji w paryskich domach mody stanowią ważne wydarzenie w życiu francuskiej stolicy. Do dnia dzisiejszego moda lansowana w Paryżu dyktuje tendencje oraz style światowej mody. Warto pamiętać także o tym, że Francja jest także światowym centrum produkcji perfum, które są słynne na całym świecie. Ponadto Francja jest także kolebką wielu europejskich myślicieli, pisarzy, wynalazców, artystów oraz twórców nowych kierunków filozoficznych. Wszystko to wywarło silny wpływ nie tylko na całą kulturę europejską, ale także światową.

Warto pamiętać, że sztuka francuska zajmuje jedną z czołowych pozycji w powszechnej historii sztuki, przede wszystkim, dlatego, że w wielu okresach Francja była krajem stylotwórczym, które szeroko promieniowało bogactwem zjawisk artystycznych na inne kraje europejskie. We Francji rozwinęło się także malarstwo impresjonistyczne, którego głównym przedstawicielem był Monet oraz Renoir. Impresjoniści stawiali sobie za cel uchwycenie przelotnych efektów wywołanych zmianami oświetlenia. Monet wielokrotnie malował te same przedmioty chcąc w ten sposób uchwycić grę światła oraz krótkotrwałe efekty świetlne o różnych porach dnia oraz roku. Bliski impresjonizmowi był także Degas, który jednak wolał malować w pracowni, a nie jak Monet czy Renoir w plenerze. Do najbardziej ulubionych tematów Degas należały tory wyścigowe oraz balet. Degas okazał się wspaniałym obserwatorem ulotnych ruchów oraz gestów, które wcześniej praktycznie w ogóle nie interesowały artystów. Wielkim miłośnikiem prac Degas był Toulouse- Lautrec, którego interesowały takie tematy malarstwa, jak bary, kabarety, domy publiczne oraz sceny z Montmartre`u. Lautrec znany jest przede wszystkim z plakatów oraz litografii, na których ukazywał postacie ludzkie ujęte w sposób karykaturalny i dekoracyjny jednocześnie. Przedstawicielami późnego impresjonizmu są: Paul Cezanne który słynie przede wszystkim z kompozycji martwej natury i pejzażu południa oraz Paul Gauguin, który wielu kojarzy się z obrazami południowego Pacyfiku i studiami kobiet tahitańskich.

Francuska kuchnia- to cudowny sposób na posmakowanie bogactwa i różnorodności. Restauracje proponują wspaniały wybór, często niezbyt drogich dań. Wiele potraw zyskało światową sławę, np.: bouillabaisse (pożywny gulasz z ryb oraz owoców morza, rodem z Południa), boeuf a la Bourguignon (krucha wołowina, pieczarki i burgundzkie wino) i quiche lorraine (delikatna potrawa z jaj, śmietany oraz szynki w cieście, rodem z północnego wschodu. Francja wytwarza prawie ¼ win całego świata i każda restauracja ma dobrze zaopatrzoną piwniczkę. Trudno uznać gdzieś na świecie posiłek wydany z jakiejś szczególnej okazji za pełny bez francuskiego szampana.

Francja jest krajem o niezwykle różnorodnej architekturze, dzięki czemu można tutaj znaleźć wspaniałe budowle pochodzące z różnorodnych okresów architektonicznych, co sprawia, że kraj ten przyciąga do siebie wielu fascynatów sztuki, architektury oraz kultury francuskiej. Dorobek francuskiej sztuki można podziwiać przede wszystkim w licznych muzeach, które oferują miłośnikom różnorodnej sztuki wspaniałe doznania.

51. Rola i znaczenie kultury włoskiej.

Nowoczesność i konserwatyzm tworzą włoską mieszankę. We Włoszech historia otacza człowieka na każdym kroku. Miasta są tak sędziwe, jakby istniały od zarania dziejów. I rzeczywiście, sieć miast i miasteczek powstała w większości już za czasów cesarstwa rzymskiego. Sława Rzymu, jego style oraz idee odżyły wraz z włoskim Renesansem, kiedy z początkiem XIV wieku nastąpił niespotykany wcześniej rozkwit sztuki i nauki, który trwał przez kolejne 250 lat. Między jedną epoką, a drugą Rzym i Renesans wniosły olbrzymi wkład do kultury zachodniej tradycję kontynuują dzisiejsze Włochy, zwłaszcza w sferze stylu oraz wzornictwa przemysłowego.

Kultura i tradycja artystyczna Włoch wywarła ogromny wpływ na sztukę i kulturę innych krajów Europy. Niemal każdy zna takie nazwiska jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł czy Botticelli. Ich dzieła, często nawet nie kojarzone ze swoimi autorami, weszły na stałe do kanonu sztuki: "Mona Lisa", Kaplica Sykstyńska lub Pieta. Florencja, Rzym, Wenecja to miasta, do których zdąża wielu Europejczyków chcących poznać swoje kulturowe korzenie.

Włochy są kolebką Renesansu. Trzej prekursorzy odrodzenia nazywani są we Włoszech Wielką Trójcą. Było ich trzech: Dante Alighieri, Francesco Petrarka i Giovanni Boccaccio, przyczynili się do rozwoju włoskiego języka literackiego.

Włochy uważane są za ojczyznę europejskiej muzyki artystycznej i przez wiele stuleci pełniły rolę centrum życia muzycznego w Europie. Tam najefektowniej rozwinęła się muzyka wokalna, we Włoszech powstała opera, ale także liczne gatunki muzyki instrumentalnej początek miały właśnie we Włoszech.

Włosi kochają także dobre jedzenie, a kraj słynie szczególnie z potraw, które zawojowały świat, czyli makaronów, pizzy i lazanii. Szczególnym uznaniem wśród deserów cieszy się tiramisu i oczywiście włoskie wina. Ten kraj to największy producent wina na świecie. Nic dziwnego, że jest ich tu tak wiele rodzajów oraz tradycja związana z uprawą winorośli i wyrobem win. Jako smakosze mieszkańcy Italii mają też tendencje do tworzenia setek wariacji tej samej potrawy. Jest tu dostępnych aż 200 rodzajów pieczywa i tyle samo gatunków wędlin, a dwa razy tyle rodzajów sera. Dla smakoszy ziół przypraw i pomidorów Włochy to kulinarny raj.

---