Rynek część 2

(Adriana Politaj; I rok Zarządzanie i Ekonomia)

IV. Podaż - to relacja między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym czasie i ceną tego dobra, przy założeniu, że pozostałe zjawiska na rynku nie ulegną zmianie (zasada ceteris paribus).

Wielkość podaży - wyrażona wartościowo lub w postaci wolumenu ilość dobra, którą oferenci (producenci /sprzedawcy) dostarczą na rynek.

Prawo podaży - wraz ze wzrostem ceny danego dobra rośnie ilość oferowana tego dobra, i odwrotnie - wraz ze spadkiem ceny ilość oferowana dobra maleje (przy zachowaniu zasady ceteris paribus).

Przykład Graficzna prezentacja funkcji podaży

Warianty	Cena (zł/szt.)	Ilość podaży w szt.
A	50	500
B	70	700
C	90	980
D	110	1200

Przesuwanie się po krzywej podaży w górę lub w dół oznacza odpowiednio rozszerzanie podaży lub kurczenie (ograniczanie) podaży. Jedynym czynnikiem sprawczym rozszerzania i kurczenia się podaży jest wzrost lub spadek ceny dobra będącego przedmiotem sprzedaży.

Łączna podaż danego towaru na rynku (podaż rynkowa), tak jak w przypadku popytu rynkowego, jest sumą indywidualnych funkcji podaży reprezentujących poszcze­gólnych dostawców. Zasadę tę ilustruje poniższy rysunek.

Rys. Funkcja podaży rynkowej (c) jako suma indywidualnych funkcji podaży (a+b)

Podobnie jak w przypadku popytu, cena nie jest jednak jedynym czynnikiem wpły­wającym na podaż. Podaż jest bowiem funkcją ceny, ale także czynników pozacenowych.

Niecenowe determinanty podaży: znać na obronę

• zmiana kosztów wytwarzania,

• zmiany produktywności wywołane zmianą technologii produkcji,

• zmiana opłacalności produkcji innych dóbr,

• zmiana dostępności (rzadkości) zasobów,

• liczba producentów,

• przyczyny losowe (np. susza, która niszczy zbiory).

Rys. Wzrost (a) i spadek (b) podaży.

Wzrost podaży polega na zmianie wielkości podaży przy każdej cenie. Producenci są skłonni dostarczyć na rynek większą ilość danego dobra niezależnie od jego ceny. Czynnikiem sprawczym nie jest zatem cena tego dobra. Graficznym obrazem tego zjawiska jest przesunięcie funkcji podaży w prawo (na zewnątrz), co oznacza wzrost podaży (rys. a) oraz przesunięcie krzy­wej podaży w lewo (do wewnątrz), co oznacza spadek podaży (rys. b).

PRZYCZYTAĆ NA ZAJĘCIA !!

(Nie)równowaga rynkowa, mechanizm rynkowy i rynek regulowany

(1)

Równowaga rynkowa - stan, w którym występuje zgodność preferencji nabywców (konsumentów) i sprzedawców (producentów) przy ustalonej przez rynek cenie równowagi i ilości równowagi (graficznie jest to przecięcie krzywej popytu z krzywą podaży).

Cena równowagi - poziom ceny, który równoważy oczekiwania zarówno kupujących jak i sprzedających.

Ilość równowagi - wielkość popytu zgłaszanego przez konsumentów (nabywców) odpowiada dokładnie wielkości podaży oferowanej przez producentów (sprzedawców).

Tabela 1. Popytu i podaży dobra X

Symbol zestawu	Cena w zł za 1 szt. (P)	Ilość żądana w szt. (Q)	Ilość oferowana w szt. (Q)
A	50	2000	500
B	60	1500	700
C	70	1200	1200
D	80	1000	1600
E	90	900	1800

0 Q_E Q

Rys. 1. Równowaga rynkowa - cena (P_E) i ilość (Q_E) równowagi.

Nierównowaga rynkowa

• Nadwyżka rynkowa to ilość, o którą wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danym poziomie ceny.

• Niedobór rynkowy to ilość, o którą wielkość popytu przekracza wielkość podaży przy danej cenie.

Rys. Nadwyżka i niedobór rynkowy

(2)

Mechanizm rynkowy (mechanizm popytowo-podażowo-cenowy) - zespół zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między popytem, podażą i ceną.

O mechanizmie rynkowym mówimy wtedy, gdy mamy na myśli wzajemne oddziaływanie elementów składowych rynku, przede wszystkim popytu, podaży oraz ceny.

W teorii ekonomii funkcjonowanie mechanizmu rynkowego prowadzi do równowagi rynkowej, tj. takiej sytuacji, w której wielkość popytu zgłaszanego przez nabywców równa jest wartości podaży oferowanej przez wytwórców (dostawców). Czynnikiem mechanizmu rynkowego prowadzącym do tej równowagi jest zazwyczaj cena, której poziom wpływa na decyzje nabywców i producentów.

W warunkach wolnej konkurencji ani nabywcy, ani dostawcy nie mają bezpośredniego wpływu na cenę. Cena kształtuje się na rynku pod wpływem zetknięcia się ze sobą klientów i producentów. Zmiany ceny implikują zmiany popytu i podaży.

Przykładowo: niska podaż książek, przy dużym zapotrzebowaniu na nie, powoduje że stają się one bardzo pożądane, w efekcie księgarnie mogą sobie pozwolić na sprzedawanie ich po wyższych cenach. Jednak na rynku wolnokonkurencyjnym część księgarni zamówi większy nakład książek obniżając przy tym cenę, tak aby przyciągnąć czytelników. Inne księgarnie nie chcąc stracić klientów dostosują się do nowego poziomu cen. W efekcie tych zabiegów podaż zrównoważy się ze zgłaszanym popytem przy cenie równowagi.

(3)

RYNEK REGULOWANY - sytuacja, w której państwo ustala warunki gry rynkowej poprzez wpływ na kształtowanie się elementów rynku (głównie cen).

W przypadku rynku regulowanego interwencja upoważnionych organów (państwa lub jego instytucji) może przybierać dwie podstawowe formy:

• regulację cen;

• regulację ilości.

1) REGULACJA CEN może oznaczać ustalanie cen urzędowych (każdorazowe określanie cen), administracyjną kontrolę cen (np. obowiązek zgłaszania zmian cen przez firmy i ocenę zasadności podwyżek), regulację cen przy pomocy uprawnień podatkowych (akcyza, lub inny podatek pośredni), ustalanie górnego lub dolnego pułapu cen (ceny maksymalnej lub minimalnej).

Do podstawowych narzędzi regulacji rynku za pomocą ceny zaliczamy:

a) ceny minimalne - określony urzędowo najniższy poziom ceny, którego nie mogą przekroczyć kontrahenci, uzgadniając transakcję.

• celem stosowania cen minimalnych jest najczęściej ochrona wybranych grup producentów np. rolników, którzy nie są w stanie sprzedać swojej produkcji po ustalonej na rynku cenie równowagi rynkowej.

• cena minimalna musi być ustalona powyżej ceny równowagi

• skutkiem ustalenia ceny minimalnej na poziomie wyższym niż cena równowagi jest zmniejszenie zapotrzebowania na określony produkt oraz wzrost masy towarów przeznaczonych do sprzedaży - oznacza to, że na rynku pojawi się nadwyżka rynkowa.

• rząd, który narzucił cenę minimalną musi ponieść konsekwencje swojej polityki i skupić oraz zmagazynować nadwyżki.

• ceny maksymalne - ustalona przez rząd (państwo) najwyższa cena, której nie można przekroczyć przy sprzedaży określonego dobra.

• celem stosowania cen maksymalnych jest zwykle ochrona poziomu życia ludności, umożliwienie dostępu do określonych dóbr jak najszerszej rzeszy konsumentów;

• cena maksymalna jest ceną niższą niż cena równowagi.

• skutkiem ceny maksymalnej jest większa ilość popytu zgłaszana przez nabywców w porównaniu z oferowaną ilością podaży - na rynku pojawi się niedobór;

• rząd ustalając ceny maksymalne muszą wprowadzić np.: racjonowanie dóbr poprzez bony czy kartki.

2) REGULACJA ILOŚCI - oznacza najczęściej ustalenie wielkości podaży.

• Aby uniknąć konieczności magazynowania niesprzedanej nadwyżki rząd w drodze licencjonowania ustala limity produkcyjne poprzez racjonowanie wielkości produkcji i dzielenie jej między poszczególnych producentów.

• Narzucenie rozmiarów podaży większej niż wynikałoby to z potrzeb rynku jest zjawiskiem rzadko stosowanym i wymaga subsydiów, tj. dopłat dla producentów za sprzedane wyroby - stosowane, gdy gospodarka ma duże możliwości eksportu.

2

---