Zgodność ustaw z Konstytucją bada jedynie Trybunał Konstytucyjny !!!
Skarga konstytucyjna - środek prawny przewidziany w polskim prawie jako impuls do usuwania z systemu prawa norm prawnych niezgodnych z Konstytucją. W myśl art. 46 - 52 ustawy z 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym prawo wniesienia skargi konstytucyjnej ma każdy, kto uczestniczył w postępowaniu, w którym wyczerpano drogę prawną (czyli cały tok instancyjny i wszelkie inne środki prawne), a które zakończyło się wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zakwestionowanym przepisie. Skarga winna zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (przymus adwokacki). Musi odpowiadać warunkom formalnym pisma procesowego ustanowionym przez Kodeks postępowania cywilnego. Treścią skargi konstytucyjnej jest żądanie, by Trybunał Konstytucyjny uznał wskazany przepis prawa za niezgodny z Konstytucją. Skargę rozpoznaje Trybunał Konstytucyjny na jawnej i publicznej rozprawie, po której wydaje wyrok. Uczestnikami postępowania są skarżący, organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny i Prokurator Generalny. Może do niego wstąpić również Rzecznik Praw Obywatelskich. Konsekwencją uwzględnienia skargi przez Trybunał jest utrata przez dany przepis mocy obowiązującej. Zaskarżony przepis traci moc w dniu opublikowania w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału. Dalszą, cywilnoprawną konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest powstanie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego. Podstawą prawną tego roszczenia jest art. 417 par. 1 Kodeksu cywilnego, obowiązujący od 1 września 2004.
Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
Osoby fizyczne
Zdolność prawna - to prawo do bycia podmiotem praw i obowiązków. art. 8 kc „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”.
Człowiek - istnieje od momentu narodzenia i to z punktu widzenia prawa cywilnego,
jak i prawa karnego.
Nasciturus - płód w łonie matki.
Nasciturus w pewnych przypadkach powinien mieć jednak zapewnione prawa mimo, że nie jest jeszcze człowiekiem np. w prawie spadkowym. W związku z tym wszystkie systemy prawne przyjęły zasadę, iż nasciturus posiada zdolność prawną w zakresie prawa spadkowego pod warunkiem, że urodzi się żywy. Art. 927 § 2 kc „Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe”. Również w przypadku odszkodowania od sprawcy ma to zastosowanie : Art. 446 kc „Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem”.
W prawie obowiązuje fundamentalna zasada zwięzłości aktów prawnych.
Zdolność do czynności prawnych - to możliwość własnym działaniem nabywania praw
i zaciągania zobowiązań.
Rozróżniamy przy zdolności do czynności prawnych :
Brak zdolności do czynności prawnych
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych
Ad. 1
Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 roku życia
i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Ubezwłasnowolnienie orzeka się w stosunku do osób które ukończyły 13 rok życia (przed ukończeniem 13 roku życia jest to zbędne gdyż osoby takie nie mają zdolności prawnych z racji wieku „ex lergo”. Przesłanki ubezwłasnowolnienia są dowolne a ustawodawca wymienia je tylko przykładowo i są one wspólne dla ubezwłasnowolnienia całkowitego jak i częściowego. Inny jest natomiast skutego tych przesłanek. Różnica ta polega na tym, iż ubezwłasnowolnienie całkowite orzeka się wtedy gdy osoba nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem, bez względu na przyczynę która to wywołała np. choroba alkoholowa, narkotykowa, uwiąd starczy, choroba umysłowa wrodzona itp. Ubezwłasnowolnienie następuje tylko i wyłącznie dla dobra osoby ubezwłasnowolnionej. O ubezwłasnowolnieniu orzeka Sąd Okręgowy w I instancji
w składzie : 3 sędziów zawodowych, 2 ławników oraz z obowiązkowym udziałem prokuratora. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustala się opiekuna, chyba że osoba ubezwłasnowolniona pozostaje pod opieką rodziny. Natomiast dla ubezwłasnowolnionego częściowo ustanawia się tylko kuratora.
Jeżeli osoba nie ma zdolności do czynności prawnych to w zasadzie każda czynność dokonana przez taka osobę jest nieważna czyli bezwzględnie nie ważna (nie może być konwalidowana) tzn. nie wywołuje żadnych skutków prawnych które wiążą się z daną czynnością prawną.
Przez nieważność względną określane są inne postacie wadliwości czynności prawnych.
Wyjątek o którym traktują przepisy stanowi przypadek : „jeżeli osoba niezdolna do czynności prawnej dokona czynności prawnej w zakresie drobnych spraw życia codziennego to czynność jest ważna z chwilą jej dokonania, chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie niezdolnego”. W przypadku tym lepiej jest nie konwalidować tych czynności a raczej traktować to jako sanowanie braku zdolności do czynności prawnych przez wykonanie umowy. (czynność jest sanowana czyli uzdrawiana przez wykonanie).
Konwalidacja jest wówczas gdy w miejsce nieważnej czynności prawnej uznaje się inną za ważną.
Uwaga !
Czynność jest nieważna jeżeli jej treść (a nie sposób wykonania) pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie niezdolnego.
Przykład
Osoba kupuje w kiosku ołówek i sprzedawca każe mu zapłacić 50 zł, kupujący płaci i odchodzi - wówczas treść czynności prawnej prowadzi do rażącego pokrzywdzenia kupującego i dodatkowo wykorzystanie bezradności kupującego.
Natomiast jeżeli osoba kupująca kupuje tenże ołówek za 2 zł płaci 100 zł a sprzedawca wydaje mu
50 zł - wówczas nie nastąpi rażące naruszenie interesu z uwagi na treść umowy, gdyż to nie umowa pociąga za sobą rażące naruszenie interesu. W tym przypadku czynność prawna w zakresie kupna jest ważna ale nadto została dokonana kradzież i rozbój.
Ad. 2
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby :
małoletnie które ukończyły 13 rok życia a nie ukończyły 18 roku życia,
pełnoletni ubezwłasnowolnieni częściowo,
osoby którym w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie całkowite Sąd wyznaczył doradcę tymczasowego. Sąd wyjątkowo może nie wyznaczać takiego doradcę jeżeli osoba której dotyczy postępowanie przebywa w zakładzie zamkniętym psychiatrycznym.
Zakres czynności prawnych dokonywanych przez osoby ubezwłasnowolnione częściowo lub też nie mające pełnoletniości :
A/ czynności które mogą dokonywać swobodnie :
drobne czynności życia codziennego np. drobne zakupy
mogą zawierać umowy o pracę, przy czym istnieje tu bariera wieku (15 lat)
mogą rozporządzać swoim zarobkiem, chyba, że Sąd taka osobę uprawnienia tego pozbawi
mogą rozporządzać swobodnie przedmiotami oddanymi im do użytku
B/ pewne czynności, które mogą dokonywać za zgodą przedstawiciela ustawowego np.
rodziców, kuratora (czynności zobowiązujące lub rozporządzające).
Skutek dokonania czynności prawnej bez zgody :
przy czynności jednostronnej dokonanej bez zgody przedstawiciela ustawowego czynność taka jest zawsze nie ważna (bezwzględnie nie ważna).
przy czynności dwustronnej czyli umowie dokonanej bez zgody przedstawiciela ustawowego czynność taka jest dotknięta wadą prawną, która nazywa się bezskutecznością zawieszoną (nie jest bezwzględnie nieważna). Czynność taka jest ani nie ważna, ani ważna gdyż skuteczność tej czynności (umowy) uzależniona jest od zgody późniejszej przez przedstawiciela ustawowego. Ustawodawca w celu ochrony osób trzecich daje możliwość tej stronie wyznaczenia terminu dla przedstawiciela w celu potwierdzenia czynności. Umowa nie potwierdzona lub bezskuteczny upływ tego terminu czyni umowę nieważną (bezskuteczną).
C/ czynności prawne które można dokonywać tylko za zgoda Sądu Opiekuńczego
z uwagi na fakt, iż przedstawiciel ustawowy nie może wyrazić zgody (nie jest uprawniony) i sam nie może jej dokonać w imieniu małoletniego (są to wszystkie czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego lub osoby ograniczonej do zdolności prawnej).
D/ czynności prawne, których w ogóle nie może dokonywać ani sam ani za zgodą przedstawiciela ustawowego, ani za zgoda Sądu. Są to czynności do których konieczna jest pełna zdolność do czynności prawnych np. uznanie dziecka gdyż do tej czynności konieczna jest pełna zdolność.
Ad. 3
Pełną zdolność do czynności prawnych przysługuje :
osobom, które ukończyły 18 rok życia a nie zostały ubezwłasnowolnione w jakikolwiek sposób i nie ustanowiono dla nich doradcy tymczasowego,
kobietom, które ukończyły lat 16 i za zgodą Sądu Opiekuńczego wyszły za mąż (bez względu czy następnie się rozwiodą czy też małżeństwo unieważniono gdyż pełna zdolność do czynności prawnych jest uzyskana na trwałe)
OSOBY PRAWNE
Osobą prawną jest tylko taka organizacja, którą osobom prawną ustawa nazywa - jest to tzw. normatywna teoria osób prawnych. Osobę prawną wyróżniamy po nominowaniu
w ustawie.
Istnieją podmioty prawne, które mają cechy osób prawnych takie jak zwłaszcza zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej np. spółki osobowe dlatego też ustawodawca mówi, iż : „do tych podmiotów które nie są osobami prawnymi ale mają zdolność prawną stosuje się przepisy o osobach prawnych. Dotyczyć to będzie w szczególności spółek osobowych takich jak : spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska, spółka komandytowo - akcyjna.
Skarb Państwa - jest jedną osoba prawną, którą wymienia z nazwy ustawa - Kodeks Cywilny. (Co do pozostałych, ustawa odsyła do źródeł, które kreują te inne podmioty).
Skarb Państwa - nie ma siedziby (siedziba wynika bądź ze statutu bądź wprost z ustawy lub jeżeli nie jest wskazane to siedziba jest w tej miejscowości gdzie urzęduje organ zarządzający) i nie ma organów.
Elementy prawa i procedury cywilnej - dr Wiktor Serda
wykład 2 w dniu 15.03.2008r.
Strona 5