Wiedza o Społeczeństwie. Sprawdzian wiadomości i umiejętności. „Człowiek w społeczeństwie.” ……………/32 pkt. A

I. Określ czy zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Jeśli są prawdziwe zakreśl [p], jeśli są fałszywe zakreśl [f]. (3 punkty)

1. W skład kultury duchowej wchodzą m.in. rytuały religijne. . [p] [f]

2. Do upowszechnienia kultury masowej najbardziej przyczyniła się telewizja. [p] [f]

3. Ruch antyaborcyjny nazywany jest inaczej ruchem pro-life. [p] [f]

4. Organem prowadzącym dla Liceum Ogólnokształcącego w Wolsztynie jest gmina Wolsztyn. [p] [f]

5. Obowiązek przestrzegania prawa Rzeczpospolitej Polskiej jest jednym z obowiązków obywatelskich. [p] [f]

II. Wskaż prawidłową odpowiedź. (3 punkty)

1. Które sformułowanie nie opisuje sprawiedliwości rozdzielczej:

a. każdemu według potrzeb, b. każdemu według wkładu pracy, c. każdy może wybrać dowolny sposób życia, pod warunkiem, ze nie szkodzi innym”, d. każdemu według wysiłku

2. W Polsce obowiązkowymi szkołami są:

a. przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, b. szkoła podstawowa i gimnazjum, c. szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna (do ukończenia 18 roku życia), d. tylko szkoła podstawowa

3. Sposobem uzyskania obywatelstwa polskiego nie jest::

a. uzyskanie obywatelstwa małżonka, b. naturalizacja, c. prawo krwi, d. prawo ziemi

4. Pierwszym filozofem, który używał pojęcia społeczeństwo obywatelskie, był

a. Sokrates, b. Platon, c. Arystoteles, d. Cyceron

5. Do postaw aspołecznych należy:

a. słowność, b. punktualność, c. altruizm, d. indywidualizm

III. Do wymienionych poniżej postaw prospołecznych dopisz ich przeciwieństwa. (Unikaj prostych zestawień typu „uczciwość - nieuczciwość”) (4 punkty)

1. Odwaga cywilna - ……………………………………………………………………………………………………………………….

2. Prawdomówność - ……………………………………………………………………………………………………………………...

3. Solidarność międzyludzka - ……………………………………………………………………………………………………………

4. Punktualność - ………………………………………………………………………………………………………………………….

IV. Jednym zdaniem objaśnij pojęcia dotyczące różnych rodzajów kultury. (5 punktów)

1. Kultura materialna

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Kultura masowa

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Kultura narodowa

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Kultura alternatywna

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Komercjalizacja kultury.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

V. Przeanalizuj tekst źródłowy i wykonaj polecenia.

Dwa lata temu Darek był człowiekiem ze szklanego biurowca i - jak przystoi zarządzającemu bankowością detaliczną - właścicielem szwajcarskiego zegarka. W tym czasie 19-letni chłopak siedzący w hospicjum na łóżku z wyciągiem zastanawiał się, kto przyjdzie go odwiedzić. Czy przyjedzie jakiś nudziarz, czy może będzie z kim pogadać o ostatnim meczu NBA?

Śmiesznie wyglądał Darek, facet w garniturze, który zarabiał na spokój sumienia wysyłaniem jednego procenta podatku dochodowego na rzecz potrzebujących. Gdy pierwszy raz przyszedł do hospicjum i dopytywał o możliwość pomocy, myślał, że może przydać się w finansach, bo na tym się zna. Śmiali się. Zaproponowali - a może kosz?

E. Gietka, Nic wielkiego, „Polityka” 2007, nr 6.

1. Podaj nazwę opisanej w tekście formy aktywności społecznej podjętej w hospicjum. (1 punkt)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Podaj nazwę postawy prospołecznej, jaką wykazał się bohater tekstu (1 punkt)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

VI. Konkretnym zjawiskom zachodzącym w szkole przyporządkuj odpowiednią funkcję szkoły. (3 punkty)

1.	Nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i zawieranie przyjaźni na całe życie
2.	Zdobycie prestiżowego dyplomu i cennych umiejętności.
3.	Przygotowanie do pełnienie ról społecznych, kształtowanie umiejętności oraz postaw

A. funkcja socjalizacyjna, B. funkcja społeczna, C. funkcja stratyfikacyjna, D. funkcja innowacji kulturowej, E. funkcja opiekuńcza

VII. Do każdej fotografii oraz informacji o osobie stosującej obywatelskie nieposłuszeństwo dopisz jej imię i nazwisko. (2 punkty)

A: ……………………………………

……………………………………….

B. ……………………………………

………………………………………

VIII. Na podstawie zamieszczonych poniżej tekstów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 70.

1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18. roku życia jest obowiązkowa. […]

2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie

niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

3. Rodzice mają wolność wyboru szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału

władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

(z późniejszymi zmianami)

Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka.[...] Art.15.1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18. roku życia. 2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia.

1. Wyjaśnij, na czym polega różnica między obowiązkiem szkolnym a obowiązkiem nauki. (1 punkt)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Na podstawie własnej wiedzy wymień trzy podmioty, które mają prawo zakładania szkół podstawowych, gimnazjów i szkół pogimnazjalnych. (2 punkty)

1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

IX. Na podstawie tekstów źródłowych oraz ilustracji i wiedzy własnej wykonaj polecenia.

Nieposłuszeństwo obywatelskie Marzena Mendza-Drozd

Nieposłuszeństwo obywatelskie

Może się jednak zdarzyć, że sprzeciw sumienia nabiera znaczenia politycznego. Dzieje się tak wtedy, gdy nie mamy już do czynienia z jednostkami, ale z grupą, która decyduje się wkroczyć na arenę publiczną i dać wyraz swojego sprzeciwowi. I choć źródło sprzeciwu danej grupy jest wciąż takie samo, to członkowie tej grupy nie opierają się już tylko na sobie. Ich przekonania stają się opinią, której siła nie zależy od sumienia, ale od liczebności tych, którzy ją prezentują. Ich wspólne działanie wyrasta ze wzajemnego porozumienia między członkami grupy i nadaje siłę ich opinii.

Znaczące nieposłuszeństwo obywatelskie będzie zatem zawsze praktykowane przez pewną liczbę ludzi o wspólnej opinii. Jedna bowiem z głównych cech takiego nieposłuszeństwa obywatelskiego to działanie grupowe. H. Arendt używa przykładu Freedom Riders, naruszających prawa ruchu drogowego, uznawane przez nich skądinąd za bezsporne.  Naruszając je, chcą zaprotestować przeciw niesprawiedliwym zarządzeniom lub polityce rządu i dekretom. Trzeba przyznać, że takie działanie podjęte przez jednostkę, wyglądałoby co najmniej dziwnie, a jej gotowość do poniesienia konsekwencji w niczym by tego nie zmieniła.

Z prawniczego punktu widzenia prawo tak samo narusza przestępca, jak i ktoś stosujący nieposłuszeństwo obywatelskie. O ile jednak nieposłuszeństwo obywatelskie - jak pisze Arendt - można uważać za oznakę poważnej utraty autorytetu prawa, to nieposłuszeństwo przestępcy jest skutkiem erozji siły i kompetencji policji. Różnica polega także na tym, że przestępca unika widoku publicznego, podczas gdy człowiek demonstrujący nieposłuszeństwo obywatelskie występuje otwarcie. I choć zazwyczaj różni się w zapatrywaniach od większości społeczeństwa, działa w imię i na rzecz grupy; odrzuca prawo i ustalone autorytety na gruncie zasadniczej różnicy opinii, a nie dlatego, że jako jednostka chce dla siebie zrobić wyjątek. Dlatego też stawianie znaku równości między nieposłuszeństwem obywatelskim a nieposłuszeństwem przestępcy jest daleko idącym nieporozumieniem.

Nieposłuszeństwo obywatelskie pojawia się wówczas, gdy znacząca liczba obywateli dochodzi do przekonania, że normalne kanały dokonywania zmian nie funkcjonują, ich skargi nie zostaną wysłuchane lub uwzględnione, albo przeciwnie, rząd chce dokonać zmian, ale jego metody pozostawiają wątpliwości co do ich legalności i konstytucyjności. Celem zatem nieposłuszeństwa obywatelskiego mogą być konieczne i pożądane zmiany lub przywrócenie status quo - zachowanie praw obywatelskich lub przywrócenie równowagi władzy w państwie, np. zagrożonej przez władzę wykonawczą.

 Nieposłuszeństwo obywatelskie bez przemocy

Spośród wszystkich środków, pisze Arendt, których mogą użyć ludzie stosujący nieposłuszeństwo obywatelskie, jedynie wykorzystanie środków przemocy może usprawiedliwiać nazywanie ich „buntownikami”. Powszechnie bowiem przyjmowaną cechą charakterystyczną nieposłuszeństwa obywatelskiego jest niestosowanie przemocy. Nie jest więc ono rewolucją. Choć człowieka przejawiającego nieposłuszeństwo obywatelskie łączy z rewolucjonistą pragnienie zmiany świata, a zmiany, których chce dokonać mogą być radykalne, to jednak stosujący metodę nieposłuszeństwa obywatelskiego akceptują ogólną prawomocność systemu praw. Wiedzą jednak, że zmiana może być tylko rezultatem działania pozaprawnego. Całe ustawodawstwo - przypomina w tym miejscu Arendt - dotyczące pracy - prawo do układów zbiorowych, prawo do organizowania się i do strajku - poprzedzone zostało dziesiątkami lat gwałtownego nieraz nieposłuszeństwa wobec praw, które ostatecznie okazały się przestarzałe.

 Obywatel posłuszny

W społeczeństwach demokratycznych wykorzystanie nieposłuszeństwa obywatelskiego stanowi jednak pewien problem. Po pierwsze, przestrzeganie prawa jest w nich wartością samą w sobie. Często mówi się, że musimy przestrzegać prawa, ponieważ mamy prawo głosu. Wybieramy i zgadzamy się na decyzje większości. Ale - twierdzi Arendt - moralna treść idącej za tym zgody przypomina moralną treść wszystkich umów. Polega ona w szczególności na obowiązku ich dotrzymywania. Jesteśmy jednak zobowiązani dotrzymywać naszych obietnic pod warunkiem, że nie powstaną żadne nieprzewidziane okoliczności, oraz pod warunkiem, że nie jest złamana wzajemność, obecna we wszystkich przyrzeczeniach. Pogwałcenie tkwiącej w umowie społecznej wzajemności może być spowodowane np. przez niedotrzymanie przez władzę pierwotnych warunków. Wtedy, w miejsce dotychczas obowiązującej zgody, pojawia się prawo do wyrażania niezgody. Obywatele posłuszni prawom stosują obywatelskie nieposłuszeństwo.

Źródło: http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/173436.html

1. Wymień pięć warunków, jakie muszą zostać spełnione, aby działanie miało charakter obywatelskiego nieposłuszeństwa. (5 punktów)

1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

X. Na podstawie danych statystycznych zawartych w tabeli i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

1. Oceń czy polaryzacja opinii respondentów o polskim systemie szkolnictwa w okresie 2001- 2007 zmniejszyła się, czy zwiększyła. (1 punkt)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Podaj przypuszczalny powód zmiany oceny polskiego systemu szkolnictwa w okresie 2001-2007 (1 punkt)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

---