WYKŁAD 1

CHÓW I HODOWLA ZWIERZĄT

Chów - utrzymywanie zwierząt w celu otrzymywania od nich doraźnych korzyści.

Hodowla - dążenie do poprawy cech, parametrów, które użytkujemy; świadomy działanie w celu poprawy ilości, jakości posiadanych zwierząt, uzyskiwanych parametrów.

Produkcja zwierzęca - ukierunkowanie na surowiec, produkt, który interesuje, poprawa efektywności produktów.

Gatunek - grupa zwierząt spokrewnionych ze sobą, które kojarzone dają płodne potomstwo.

Rasa - grupa zwierząt należących do konkretnego gatunku pod względem konkretnych cech użytkowych, cechy te przekazują potomstwu.

Kierunek użytkowania - sposób, w jaki dane zwierze jest wykorzystane.

WYKŁAD 2

WYKORZYSTANIE ZWIERZĄT

Hodowla zwierząt:

• Dla pozyskiwania produktów zwierzęcych

• Wykorzystanie zwierząt do celów terapeutycznych

• Wykorzystanie siły pociągowej zwierząt

• Wykorzystanie w medycynie

• Wykorzystanie skóry

• Zwierzęta towarzyszące człowiekowi etc.

Gleba

Zwierzęta Nawozy naturalne

Rośliny

WYKŁAD 3

WARUNKI UTRZYMANIA ZWIERZAT

Dobrostan - stan równowagi między organizmem a otaczającym go środowiskiem.

Zasada pięciu wolności - minima potrzeb behawioralnych:

• Możliwość swobodnego powstania

• Możliwość swobodnego połączenia się

• Możliwość swobodnego obrócenia się

• Możliwość swobodnego przeciągania się

• Możliwość swobodnego wykonywania czynności behawioralnych

Pomieszczenie gospodarcze powinny zapewnić odpowiednie:

• Temperaturę

• Oświetlenie

• Skład powietrza

• Ruch, wymiana powietrza

• Zadawanie pasz

• Usuwanie obornika

• Transport zwierząt

• Pozyskiwanie mleka

• Wykonywanie zabiegów okresowych

Pomieszczenia dla bydła:

• Obory dla krów mlecznych - stanowisko 1,05 - 1,1m szerokości x 1,8-2,0 długości

• Cielętniki - 0,45 - 1,5 m²/szt.

• Jałowniki - 1,5 - 2,3 m²/szat lub stanowisko 1,0 x 2,0

• Bukeciarnie - 1,5 - 1,9 m²/szt.

• Pomieszczenia dodatkowe: mleczarnie, hale udojowe, silosy, magazyny pasz

Pomieszczenia dla świń:

• Lochy niepokryte i we wczesnym okresie ciąży 3,0-3,5 m²/szt.

• Lochy przed porodem i z prosiętami 8m²/szt.

• Warchlaki 0,7 m²/szt.

• Tuczniki 0,8-1,3 m²szt

Pomieszczenia dla drobiu:

• Wychowalnie dla drobiu młodszego 10-12 szt. na 1m² (do 6 tygodni)

• Wychowalnie dla drobiu starszego 4-5 na 1m² (do 9 tyg.)

• Obiekty dla niosek 4-5szt/ m²

• Brojlernie 12-18szt/ m²

Pomieszczenia dla owiec:

• Owczarnia uniwersalna 1,2-1,8 m²/matkę z jagniętami

• Owczarnia dla matek z jagniętami jw.

• Wychowalnia młodzieży 0,7-1,0 m²/maciorkę, 1,2-1,8 m²/tucznika

• Tuczarnia jagniąt 0,4-0,5 m²/Jagnie

• Porodówka 1,0-1,2 m²/matkę

WYKŁAD 4

PŁODNOŚĆ U ZWIERZĄT

Rozpłód - zespół objawów fizjologicznych i zabiegów hodowlanych i innych towarzyszących, od momentu przygotowania zwierząt do krycia do chwili uzyskana przychówku

Dojrzałość płciowa zwierząt - gotowość organizmu do wytwarzania gamet (samce - plemników, samice - komórek jajowych) zdolnych do zapłodnienia.

Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana) - fizjologiczna gotowość do rozmarzania i uzyskania zdrowego potomstwa.

Cykl płciowy - okres aktywności układu rozrodczego

Cykl rujowy - okres od pierwszych oznak aż do zakończenia owulacji

Ruja - stan gotowości samicy do krycia

Dojrzałość płciowa i hodowlana wybranych gatunków zwierząt gospodarskich

	Wiek dojrzałości płciowej	Wiek dojrzałości rozpłodowej	Zanik przydatności rozpłodowej
Konie	Ogier 10-18 m-cy Klacz 10-18 m-cy	2-4 lat	15-25 lat
Bydło	Buchaj 6-16 m-cy Krowa 6-16 m-cy	16-20lat 9-24 lat	15-26 lat
Świnie	Knury 2-3 m-ce Lochy 4-5 m-cy	6-10 m-cy 8-10 m-cy	Do 10 lat
Owce	Tryki 6-8 m-cy Maciorki 6-8 m-cy	12-18 m-cy	Do 10 lat

Zwierzęta aktywne płciowo
Cały rok	Sezonowo
Krowa 21 dni	Klacz 11 dni
Locha 21 dni	Maciorka 17 dni
Królica 2-3 dni	Koza 21 dni
Świnka morska 17 dni	Kotka 14-21 dni
Mysz 4 dni

Czas trwania rui:

• Krowa 15 godzin

• Locha 50 godz.

• Klacz 2-11 dni

• Maciorka 30 godz.

• Koza 30 godz.

• Suka 7-9 dni

• Kotka 4-10 dni

Długość trwania ciąży:

• Klacz 11 m-cy

• Krowa 9 m-cy

• Owca 5 m-cy

• Locha 4 m-ce

• Suka 2 m-ce

• Kotka 2 m-ce

• Królica 1 m-c

• Mysz 3 tyg.

Czas trwania spermogenezy:

• Buhaj 60 dni

• Tryk 50 dni

• Knur 40 dni

• Ogier 55 dni

• Królik 45 dni

• Szczur 50 dni

• Dla porównania mężczyzna 75 dni

Gniazdówki - samice muszą zapewnić odpowiednie warunki rozwoju dla swoich młodych

WYKŁAD 5

POBIERANIE POKARMU I TRAWIENIE

Trawienie - dokonujący się w przewodzie pokarmowym rozkład składników pokarmowych ( białek, tłuszczów, węglowodanów) na składniki proste, rozpuszczalne w H₂O.

Proces wchłaniania - przechodzenie strawionych składników przez błonę komórkową śluzówki przewodu pokarmowego do krwi i chłonki.

Procesy wchodzące w skład trawienia:

• Trawienie mechaniczne - rozdrobnienie, zmiażdżenie pokarmu, wymieszanie miazgi pokarmowej ze śliną i sokami trawiennymi i przesuwanie treści pokarmowej wzdłuż przewodu pokarmowego.

• Trawienie chemiczne - hydroliza składników pasz dzięki działaniu enzymów substancji trawiennych wydzielanych przez gruczoły przewodu pokarmowego.

• Trawienie bakteryjne - odmiana i uzupełnienie trawienia chemicznego, przebiega dzięki enzymom produkowanym przez bakterie będące w przewodzie pokarmowym u przeżuwaczy w przedżołądkach, u zwierząt z żołądkiem jednokomorowym w jelicie grubym.

Żołądek:

• Jednokomorowy - świnie, koń

• Wielokomorowy - bydło, owce

4 rodzaje zębów:

• siekacze

• kły

• przedtrzonowe

• trzonowe

Główne enzymy trawienne:

• Pepsyna

• Podpuszczka

• Trypsyna

• Dwupeptydazy

• Aminopeptydazy

Etapy przemiany energii w organizmie:

Energia brutto - energia kału =

Energia strawna - energia moczu - energia gazów =

Energia metaboliczna - straty ciepła =

Energia wydzielanych + energia odłożona + energia pracy + energia bytowa

produktów w ciele

WYKŁAD 6

ŻYWIENIE ZWIERZĄT

Pasze to wszystkie produkty czy substraty, które mogą być włączone do dawki pokarmowej dla zwierząt ze względu na własności odżywcze bądź stymuluje wzrost i wykorzystanie paszy.

Na skład chemiczny i wartość pokarmową pasz wpływają:

• czynniki środowiskowe

• odmiana rośliny

• faza rozwoju, w której rośliny zebrano

• sposób zbioru i koszenia oraz warunki przechowywania

• stopień zanieczyszczenia oraz opanowania przez choroby i szkodniki

• technologia stosowana przy przerobie surowca lub obróbce paszy

SKŁAD PODZAŁY PAZY W ANALIZIE STANDARDOWEJ:

Pasza

1. sucha masa

• związki organiczne

• związki nieorganiczne

woda

Związki organiczne
Związki azotowe	Związki bezazotowe
Białko	Wyciąg eterowy (tłuszcze)
Zw. Azotowe niebiałkowe	Węglowodory
	Włókno

PASZE W ZYWIENIU ZWIERZAT GOSPODARSKICH

PASZE OBJĘTOŚCIOWE
objętościowe soczyste	objętościowe suche	wodniste produkty uboczne pochodzenia przemysłowego
zielonki	siano	maślanka, serwatka
z trwałych użytków zielonych	z roślin motylkowych	wysłodki buraczane
z upraw polowych	z traw	wywar, ucierka(pulpa) ziemniaczana
kiszonki	z innych roślin	włókna, słodziki
wysokobiałkowe	susz z zielonek
średnio i nisko białkowe
sianokiszonki
okopowe

PASZE TRESCIWE
Niskobiałkowe	Wysokobiałkowe
Ziarna zbóż i produkcji jego przerobu	roślinne
Inne pasze	O średniej zawartości białka
	O wysokiej zawartości białka
	Pochodzenia zwierzęcego
	Mączka z krwi
	Mączka rybna
	Mączka z mleka
	Mączka z mięsa
	inne

PRZEMYSŁOWE MIESZANKI PASZOWE
Pełnoporcjowe	Uzupełniające	Koncentraty białkowe

DODATKI UZUPEŁNIAJĄCE
Mineralne	Azot niebiałkowy	Dodatki witaminowe i mineralno-witaminowe

WYKŁAD 7

LICZEBNOŚC I TYPY ZWIERZĄT HODOWLANYCH

Procentowy udział w świecie trzody chlewnej i bydła:

• Indie 15%

• Brazylii 12%

• Stany zjednoczone 7,5%

• Polska 0,5%

Zwierzęta gospodarskie w Polsce:

• Trzoda chlewna 17mln

• Owce 362tyś

• Konie 550tyś

• Drób kurzy 45mln

• Gęsi 1mln

• Kaczki i inne 3,5mln

• Indyki 880tyś

Mleko ogółem 11540mln litrów

Średni roczny udój 3700l

Średnia wielkość stada krów w gospodarstwie:

• Stany Zjednoczone ok. 60szt

• Europa ok. 30szt

• Polska 2,5szt

Wydajność mleczna:

• USA 8540kg

• Kanada 8460kg

• Izrael 9770kg

• Polska 6535kg

TYPY KRÓW

Typ użytkowy mleczny:

• Kształt ciała zbliżony do trójkąta jego podstawą jest zad

• Pojemne dobrze wykształcone wymię

• Lekko wydłużona głowa osadzona na wąskiej szyi

• Płasko umięśniony zad, lekko nachylony ku tyłowi

• Profile mięśni udowych lekko wklęsłe, nasada ogona nisko osadzona

• Harmonijna szlachetna budowa

Typ użytkowy mięsny:

• Kształt tułowia zbliżony do prostokąta

• Głowa ciężka osadzona na krótkiej szyi

• Wypukłe profile mięśni, umięśniona partia zadu

• Wymię niewielkie, słabo rozwinięta

Rasa użytkowa:

• Czarno-biała 80% w Polsce

• Czerwono-biała

WYKŁAD 8

Spożycie niektórych artykułów żywnościowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

• Mięso ogółem 61,4kg

• Wieprzowe 38,7kg

• Wołowe 7kg

• Drobiowe 14,5kg

• Mleko 191l

• Jaka kurze 186szt

Podstawowe dane fizjologiczne i hodowlane
Wiek dojrzałości płciowe loszek knurków	5-6m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej loszek	7-9m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej knurków	8-9m-cy
Długość ciąży	115dni
Okres miedzyrujowy	21dni
Czas trwania rui	2-3dni
Najkorzystniejszy okres zapłodnienia	24-96 godzin od początku rui
Skuteczność krycia naturalnego	75-90%
Skuteczność sztucznego nasienia	70-85%
Czas trwania porodu	2-7godz
Okres wychowy prosiąt przy matkach:
Odłączenie wczesne	31-35dni
Odłączenie tradycyjne	42-56dni
Liczebność miotu przy urodzeniu:
Lochy pierwiastki	7-12szt
Lochy wieloródki	8-16szt
Straty prosiąt do odłączenia	10-30%
Wystąpienie rui po odłączeniu od miotu	4-11dni

Rasy świń w Polsce:

• Polska biała zwisłoucha

• Wielka biała polska

• Rasa syntetyczna „999”

WYKŁAD 9

TYPY UŻYTKOWE KUR I BUDOWA JAJKA

Typy użytkowe kur:

1. Kura typu mięsnego:

• Kształt sylwetki zbliżony do kwadratu dobrze umięśniona klatka piersiowa i uda, krótki, ale szeroki grzbiet

• W wieku 20 tygodni kura waży 2-3kg kogut 4 kg

• Barw upierzenia biała

• Kury późno dojrzewają płciowo w wieku ok. 200dni

• Znoszą nie więcej niż 130jaj a masie 52-60g

• Przedstawiciele Dominent White Canish (DWC)

2. Kura typu nośnego:

• Są lekkie kształt sylwetki zbliżony do trójkąta

• W wieku około 20 tygodni kury ważą 1,2-1,6kg a koguty 1,7-2,3kg

• Mają silnie rozwinięte przydatki na głowie

• Wcześnie dojrzewają płciowo w wieku 140-150dni rozpoczynają nieśność

• Do 76 tygodnia życia znoszą ok. 300jaj o masie 54-66g

• Przedstawiciel Leghorn w barwie białej upierzenia i znoszącej jajka o białej skorupie

3. Kury ogólnoużytkowe:

• Kształt ciała zbliżony do prostokąta

• Dojrzałość płciowa po ok. 160-180dniach

• W wieku około 20 tygodni waży 1,5-2,6kg fury i 1,8-3,3kg koguty

• Do 76 tygodnia znoszą 160-200 jaj a masie 52-60g

• Zabarwienie skorupy jaja od jasnej do brunatnej

• Do ras tych należy Rhode Island Red (RIR)

W Polsce jest 45333000 szt. kur. Produkcja jaj - średnio na nioskę 18l

Budowa jajka:

• Masa 40-70g przeciętnie 58g

• Kształt jajowaty

• Skorupy nocna gładka czysta jej barwa uwarunkowana jest genetyczne

• Świeżość przy składowaniu jajo traci wodę, co powoduje zmniejszenie się objętości treści w wzrost objętości komory powietrznej

• Barwa żółtka od bladożółtej do ciemnopomarańczowej, określana w skali 10-cio punktowej

Skład chemiczny jajka:

Składniki	Całe jajko	Białko	Żółtko
Woda	78%	87,8%	49,4%
Białko	12,8	10,8	16,3
Tłuszcz	11,5	0	31,9
Węglowodany	0,7	0,7	0,7
Zw. mineralne	1,0	0,8	1,5

WYKŁAD 10

UŻYTKOWANIE OWIEC

Owce - gatunek bardzo wszechstronnie wykorzystywany, ale ma bardzo małe znaczenie.

ZMIANA POGŁOWIA
	1990	1995	2000
bydło
ogółem:	10049	7306	6083
krowy:	4919	3579	3098
trzoda chlewna
ogółem:	19464	20418	17122
lochy:	1837	1875	1577
owce
ogółem:	4159	713	362
maciorki:	2438	450	223
konie	941	636	5503
drób kurzy	47082	36941	45333
gęsi	2960	1270	1052
kaczki i inne	13471	8121	3548
indyki	1446	1948	873

Użytkowanie owiec:

1. Użytkowanie jednokierunkowe - wełniste - wełna australijska - jednolita

• Duże pole odrostu - fałdy skórne

• Grubsza i długa wełna

• Przedstawiciel Merynor

• Użytkowanie mięsne

• Tryk rasy Suffolk

• Wysklepiona klatka piersiowa

• Mniejsze pole obrostu

• Brak fałdy na szyi

• Szersze w zadzie

• Więcej mięśni

• Mleczne

• Maciorka rasy wschodnofryzyjskiej

• Daje nawet 200-300l mleka

• Delikatna budowa

• Małe pole obrostu

• Szybka przemiana materii

• Kożuchowy

• Gatunki północno-wschodnich regionów Polski, w surowym klimacie np. Wrzosówka

• Nieduża skóry są lekkie i cienkie, ale mają bardzo dobre właściwości ciepłochronne

• Futerkowy

• Maciorka rasy karakuł

• Skóry są znacznie cieńsze, lżejsze niż kożuchowe

• W postaci zwiniętych rurek

• Cenne są skóry bardzo młodych jagniąt

5

---