Konspekt spotkania
Temat: Dziewiąte przykazanie Boże: Nie pożądaj żony bliźniego swego (Wj 20,17)
Cel dydaktyczny: Głębsze uświadomienie treści i znaczenia dziewiątego przykazania Bożego.
Materiały: Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, przemówienia papieskie, książki i czasopisma religijne.
Naszą dyskusję rozpoczynamy i kończymy modlitwą prosząc Boga o dary Ducha Świętego, by to spotkanie pozwoliło bliżej poznać wolę Pana wobec nas i pomogło nam ją wiernie wypełniać w życiu.
Informacje dla prowadzącego
Przedmiotem przykazania IX jest zakaz ulegania pożądliwości, skierowanej ku żonie bliźniego. W Piśmie Świętym Starego Testamentu przykazanie to jest zawarte w dwóch tekstach: Wj 20,17 i Pwt 5,21. W zakazie tekstu pierwszego (Wj 20,17) występuje czasownik „pożądać” (hebr. hamad), czyli usiłować pozbawić człowieka jego własności. W Pwt 5,21 przedmiotem „pożądania” jest żona bliźniego zatem ma on na uwadze głównie pożądliwość cielesną. W tekstach Nowego Testamentu, zwłaszcza w pismach apostolskich, pożądliwość jest ukazywana jako jeden z elementów procesu powstawania grzechu. W liście Jakuba Apostoła czytamy: „Następnie pożądliwość, gdy pocznie, rodzi grzech, a skoro grzech dojrzeje, przynosi śmierć.” (Jk 1,15). W Ewangelii wg św. Mateusza Jezus tak mówi o pożądliwości: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa (5,38).
W dziejach cywilizacji ludzkiej bardzo długo kobieta była lekceważona i traktowana przedmiotowo. W XV w. przed Chrystusem niewolnica w Asyrii kosztowała jedynie 100 gram ołowiu, a w Egipcie 2 krowy i 2 cielęta. 200 lat później w Egipcie płacona za niewolnicę - fartuch, prześcieradło, 5 ubrań płóciennych, 3 czary miedziane, kocioł miedziany, 1 kg złomu miedzi i kubek miodu. W Babilonie w IV w. p. Chr. Kobieta z małym dzieckiem kosztowała 19 szekli (płaca za jeden dzień pracy), a w kulturze Grecji w V w. p. Chr. Za młodą niewolnicę żądano równowartość trzech dni pracy. Eurypides twierdził, że jeden mężczyzna wart jest 10 tysięcy kobiet. Prawowity Żyd codziennie rano dziękował Bogu, że nie został stworzony kobietą. Chociaż chrześcijaństwo odkreślało godność kobiety i jej równość z mężczyzną przed Bogiem, to jednak ciągle pojawiały się głosy podejrzewające kobiety o najgorsze. Dopiero pod koniec XIX i w XX wieku nastąpiło zrównanie kobiet i mężczyzn pod względem prawa, choć i tak różnie jest dziś z tym równouprawnieniem w wielu częściach świata.
Wprowadzenie
Grzechy przeciw IX przykazaniu Dekalogu mogą przynosić niekiedy większą szkodę niż te popełnione jawnie. Bo nieraz nie byłoby złych czynów, gdyby wcześniej nie poczęły się one w sercu człowieka. W refleksji nad dziewiątym przykazaniem warto zwrócić uwagę, że ludzie współcześni często wręcz odrzucają to przykazanie. Grzeszą, a poczytują to sobie za wyzwolenie od przesądów i niepotrzebnych skrępowań, czego przykładem może być tzw. „rewolucja seksualna”. Jej istotą jest negacja związku, jaki istnieje między ludzką seksualnością a elementarną nawet odpowiedzialnością. Małżeństwo - jak wszem i wobec określa ta rewolucja - jest tylko jedną z wielu form, w których człowiek może się realizować seksualnie. Takie wyrazy jak „Boże przykazanie”, „powściągliwość”, „dyscyplina” zaczęto rozumieć przede wszystkim negatywnie, zaś słowem „miłość”, posługiwać się w sposób tak dowolny, że nieraz oznacza się nim ewidentne jej deptanie.
Miarą społecznego odrzucenia dziewiątego przykazania jest stępienie naszej społecznej wrażliwości na zło rozwodów czy zdrady małżeńskiej, a nawet na zbrodnię zabijania poczętych dzieci. Pornografia i przyzwolenie na rozpustę stały się częścią naszego codziennego życia. Filmy, które jeszcze ćwierć wieku temu wywoływały skandal obyczajowy, dziś wydają się nam niewinne w stosunku do wielu filmów współczesnych. Dziś gorsze filmy nie powodują już skandalu (a jak już spowodują to raczej w celach reklamowych z czym wiąże się jak wiadomo większa oglądalność). Postawmy sobie pytanie: O czym to świadczy? Jest to świadectwo odczłowieczania ludzkiej płciowości, dziś staje się ona takim samym towarem handlowym jak każdy inny.
Włoski filozof R. Buttiglione tak pisze: zapewne w żadnej epoce nie miała miejsca taka gwałtowna eksplozja nerwic i patologii na tle seksualnym, jak właśnie w tej, która chciała wyzwolić seks i uwolnić przyjemność od odpowiedzialności (Etyka w kryzysie, s. 18).
Katechizm Kościoła Katolickiego proponuje odczytanie tego przykazania pozytywnie, aby patrzeć na siebie, na bliźnich, na swoją i ich cielesność tak jak patrzy na to wszystko Bóg. Na tym właśnie polega czystość serca i dopiero na niej da się budować z pomocą łaski Bożej prawdziwą czystość ciała. Osiągnięta czystość serca domaga się pielęgnacji i rozwijania poprzez modlitwę i wsłuchiwanie się w Słowo Boże. Powinniśmy nauczyć się oglądania po Bożemu tego, co Bóg stworzył, tzn. najpierw powinniśmy osiągnąć czystość serca, a to uczyni nas zdolnymi do oglądania samego Stwórcy. Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą (Mt 5,38).
Aby mieć czyste serce, trzeba je nieustannie oczyszczać, czuwać nad sobą, sprawdzać swoją wierność Bożym przykazaniom. Katechizm w aspekcie czystości ujmuje wstydliwość, której czystość się domaga. Wstydliwość strzeże tajemnicy osób i ich miłości. Zachęca do cierpliwości 2492 i umiarkowania w związku miłości; domaga się, by zostały spełnione warunki daru i pełnego wzajemnego oddania się mężczyzny i kobiety. Wstydliwość jest skromnością. Wpływa na wybór ubioru. Zachowuje milczenie lub dystans tam, gdzie pojawia się niebezpieczeństwo niezdrowej ciekawości. Staje się dyskrecją. (pkt 2522).
W Katechizmie znajdujemy jeszcze inną propozycję przekładu tego przykazania na tryb pozytywny: Niech Bóg będzie naszym Najwyższym Dobrem, a wówczas wszystkie inne dobra same ustawią się na właściwym miejscu. Zniknie wtedy z naszego życia nieczystość, zachłanność i chorobliwy niepokój o jutro, a będziemy mogli cieszyć się darami Boga, nawet tymi najmniejszymi w sposób zwyczajny i czysty.
Tematem IV Pielgrzymki do Polski w 1991 r. papieża Jana Pawła II był Dekalog. Refleksje nad IX przykazaniem podjął on w homilii wygłoszonej 7 czerwca we Włocławku. Mówił tu, że w naszych czasach wielu ludzi nie żyje życiem wewnętrznym ale zewnętrznym. Żyją zmysłami, żyją odruchem instynktów. (…) należy tu przywołać na pamięć przykazanie dziewiąte: «Nie pożądaj żony bliźniego twego». Nie tylko «nie cudzołóż», ale też «nie pożądaj». Nie daj się uwikłać wszystkim tym siłom pożądania, które drzemią w tobie jako «zarzewie grzechu». Nie daj się opanować «człowiekowi cielesnemu» (por. 1 Kor 3, 3). «Jeżeli będziecie żyli według ciała - pisze Apostoł - czeka was śmierć» (Rz 8, 13).
Ciało samo nie ma innej perspektywy - tylko duch ja ma. «Jeżeli zaś przy pomocy Ducha uśmiercać będziecie popędy ciała - będziecie żyli» (Rz 8, 13). A siły ducha są w człowieku. I działa też w sercach ludzkich miłość, która jest z Ducha Świętego.
A zatem - podjąć to, co każdy z nas ma w sobie z ducha i z Ducha Świętego. Nie dać się też uwikłać całej tej cywilizacji pożądania i użycia, która panoszy się wśród nas i nadaje sobie nazwę europejskiej, panoszy się wśród nas, korzystając z różnych środków przekazu i uwodzenia. Czy jest to cywilizacja - czy raczej antycywilizacja? Kultura - czy raczej antykultura? Tu trzeba wrócić do elementarnych rozróżnień. Przecież kultura jest to, co czyni człowieka bardziej człowiekiem. Nie to, co tylko «zużywa» jego człowieczeństwo. (…)
Nie jest przywracaniem wartości człowiekowi spychanie go do tego wszystkiego, co zmysłowe, do tych wszystkich rodzajów pożądania, do tych wszystkich ułatwień w dziedzinie zmysłów, w dziedzinie życia seksualnego, w dziedzinie używania. Nie jest dźwiganiem człowieka, nie jest miarą kultury, nie jest miarą europejskości, na którą tak często powołują się rzecznicy naszego «wejścia do Europy».
Dyskusja
Stosunek wartości, które można „mieć”, do wartości, które tworzą nasze „być”. Które z nich są dziś preferowane?
Konsumpcjonizm dzisiejszego świata. Czy wszystko jest na sprzedaż, nawet ludzka godność?
Kult ciała i seksu w dzisiejszym świecie - w środkach masowego przekazu ukazuje się wysportowanych i zawsze uśmiechniętych mężczyzn oraz piękne, długonogie kobiety bez żadnych trosk, których jedynym zajęciem jest znajdowanie coraz to nowych partnerów. Widzimy także jawne naśmiewanie się z czystości i wierności. Co myślisz na ten temat?
Równouprawnienie kobiet i mężczyzn tak, ale czy we wszystkich aspektach życia? Czy w tym względzie dostrzega się istotne różnice pomiędzy obiema płciami, chociażby pod względem fizycznym?
Informacyjne i manipulacyjne wymiary reklamy. Rola reklamy w budzeniu tzw. pożądań trójkątnych (pragnę czegoś nie dlatego, że to jest mi potrzebne, ale dlatego, że to mają inni). Manipulacje i kłamstwa reklamowe (np. reklama piwa bezalkoholowego). Czy wszystko można reklamować?
Podsumowanie
Przykazanie dziewiąte staje w obronie godności kobiety. Można nawet, rozpatrując szerzej to pouczenie, powiedzieć o nauce właściwego spotkania się z drugim człowiekiem. W ludzkiej urzeczywistnianiu się przed Bogiem wcale nie są najważniejsze tylko czyny zewnętrzne ale i te najistotniejsze podejmowane we wnętrzu ludzkiego serca.
Na koniec jeszcze myśl bł. Josemaría Escrivá:
Kto wiedzie swe życie wbrew porządkowi Bożemu, nie jest ani bardziej męski, ani bardziej kobiecy.
Ci, którzy tak sądzą, swój ideał osobowy upatrują w nierządnicach, ludziach wynaturzonych, zdegenerowanych…, w tych, którzy mają gnijące serce i nie będą mogli wejść do Królestwa Niebieskiego.
Konspekt opracował kl. Daniel Tomasik
1
- 3 -