Instytucje Unii Europejskiej
Parlament Europejski
Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii, przez których jest bezpośrednio wybierany.
Rada Unii Europejskiej
Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Podobnie jak Parlament Europejski, Radę powołały do życia traktaty założycielskie w latach pięćdziesiątych XX w. Rada reprezentuje państwa członkowskie. W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego kraju Unii.
Prezydencja Rady
Prezydencja Rady zmienia się na zasadzie rotacji co sześć miesięcy. Innymi słowy, każdy kraj UE przejmuje kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi wszystkim jej posiedzeniom przez sześć miesięcy, kierując podejmowaniem decyzji legislacyjnych i politycznych oraz wypracowując kompromisy pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
Komisja Europejska
Komisja jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie.
Trybunał Sprawiedliwości
Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii - tak by prawo było jednakowe dla wszystkich. Trybunał zapewnia na przykład, aby sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach.
Europejski Trybunał Obrachunkowy
Zadanie Trybunału polega na sprawdzaniu, czy fundusze UE, pochodzące od podatników, są właściwie pozyskiwane i wydawane zgodnie z prawem, w sposób gospodarny i na zamierzone cele. Jego misja sprowadza się do zapewnienia podatnikowi optymalnej jakości za uczciwą cenę. Trybunał jest uprawniony do kontroli każdej osoby lub organizacji, dysponującej środkami unijnymi.
Jerzy Buzek jest przewodniczącym Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii, przez których jest bezpośrednio wybierany. Historia Parlamentu sięga lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku i zapisów w traktatach założycielskich. Od 1979 roku jego posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których reprezentują.
Wybory do parlamentu odbywają się raz na pięć lat. Każdy obywatel Europy ma czynne i bierne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE. Dlatego też Parlament jest wyrazicielem demokratycznej woli obywateli Unii (która liczy ich już blisko 500 milionów), dbając o ich interesy w dialogu z pozostałymi instytucjami Unii. Ostatnie wybory do PE miały miejsce w czerwcu 2009 r. Obecny skład zgromadzenia liczy 736 członków ze wszystkich 27 krajów UE.
Posłowie nie zasiadają w Parlamencie Europejskim według kraju pochodzenia, lecz według przynależności do jednego z siedmiu ogólnoeuropejskich ugrupowań politycznych. Posłowie reprezentują cały wachlarz poglądów na temat integracji europejskiej, od skrajnego federalizmu po otwarty eurosceptycyzm.
14 lipca 2009 r. Jerzy Buzek został wybrany na stanowisko przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Funkcję tę będzie pełnił przez dwa i pół roku (do stycznia 2012 r.).
Liczba mandatów poszczególnych państw (kadencja 2009-2014)
Austria |
17 |
Malta |
5 |
Belgia |
22 |
Niderlandy |
25 |
Bułgaria |
17 |
Niemcy |
99 |
Cypr |
6 |
Polska |
50 |
Dania |
13 |
Portugalia |
22 |
Estonia |
6 |
Republika Czeska |
22 |
Finlandia |
13 |
Rumunia |
33 |
Francja |
72 |
Słowacja |
13 |
Grecja |
22 |
Słowenia |
7 |
Hiszpania |
50 |
Szwecja |
18 |
Irlandia |
12 |
Węgry |
22 |
Litwa |
12 |
Włochy |
72 |
Łotwa |
8 |
Zjednoczone Królestwo |
72 |
Luksemburg |
6 |
OGÓŁEM |
736 |
Siedziby Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski ma trzy siedziby: w Brukseli (Belgia), w Luksemburgu oraz w Strasburgu (Francja).
Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu (jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu, zwane sesjami plenarnymi, odbywają się w Strasburgu, a czasem w Brukseli. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w Brukseli.
Zadania Parlamentu
Parlament Europejski pracuje we Francji, Belgii i Luksemburgu.
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
Przyjmujeakty prawa europejskiego - w wielu obszarach polityki wspólnie z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratyczne umocowanie prawa europejskiego.
Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy. Parlament dysponuje też prawem odwołania Komisji na podstawie wotum nieufności
Kompetencje budżetowe. Parlament sprawuje pieczę nad budżetem UE.Wraz z Radą przyjmuje on budżet UE, a zatem wywiera wpływ na wydatki Unii. Zwieńczeniem procedury budżetowej jest całkowite przyjęcie lub odrzucenie budżetu przez Parlament.
Poniżej szczegółowo opisano te trzy funkcje.
1. Przyjmowanie aktów prawa europejskiego
Najbardziej powszechną procedurą przyjmowania legislacji unijnej jest „współdecyzja”. Procedura ta zrównuje kompetencje Parlamentu Europejskiego i Rady. Ma ona zastosowanie do aktów prawnych dotyczących całego szeregu zagadnień.
W niektórych obszarach (na przykład w rolnictwie, polityce gospodarczej, imigracji czy w sprawach wizowych), Rada przyjmuje akty samodzielnie, przedtem jednak musi zapytać o zdanie Parlament. Ponadto zgoda Parlamentu jest wymagana przy podejmowaniu pewnych ważkich decyzji, jak na przykład o przyjęciu do Unii nowych krajów.
Parlament daje także impuls do tworzenia nowych aktów prawnych poprzez badanie rocznego planu prac Komisji, rozważając jakie nowe akty prawne byłyby wskazane oraz zwracając się do Komisji o przedłożenie odpowiednich wniosków.
Sesje plenarne, w których uczestniczą wszyscy eurodeputowani, zwykle odbywają się w Strasburgu (jeden tydzień w miesiącu), a czasami w Brukseli (dwa dni).
2. Nadzór demokratyczny
Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE. Czyni to na wiele sposobów.
Gdy tworzy się nowy skład Komisji, jego członków nominują rządy państw członkowskich UE, jednak ich ostateczne powołanie na Komisarzy wymaga zgody Parlamentu. Parlament przesłuchuje oddzielnie każdego komisarza, w tym również przewodniczącego Komisji, a następnie głosuje nad przyjęciem całego składu Komisji.
Przez całą kadencję Komisja ponosi polityczną odpowiedzialność przed Parlamentem, który dysponuje wotum nieufności, zmuszającym ją do zbiorowej dymisji.
Parlament sprawuje też swoje funkcje nadzorcze poprzez regularne badanie sprawozdań przedkładanych mu przez Komisję (roczne sprawozdanie ogólne, sprawozdanie z wykonania budżetu itp.). Ponadto Parlament systematycznie zwraca się do Komisji z zapytaniami, na które komisarze mają obowiązek udzielić odpowiedzi.
Parlament czuwa również nad pracą Rady - posłowie regularnie zwracają się do Rady z zapytaniami, zaś przewodniczący Rady jest obecny na sesjach plenarnych PE, uczestniczy też w ważniejszych debatach.
Parlament może również wykonywać swoje funkcje nadzoru demokratycznego poprzez badanie petycji obywateli oraz powoływanie komisji śledczych.
Wreszcie, Parlament wnosi wkład w każdy szczyt UE (tj. posiedzenie Rady Europejskiej). Podczas inauguracji szczytu przewodniczący Parlamentu jest proszony o wyrażenie opinii i wątpliwości Parlamentu dotyczących aktualnych problemów oraz kwestii umieszczonych w porządku obrad Rady Europejskiej.
3. Kompetencje budżetowe
Roczny budżet UE jest zatwierdzany wspólnie przez Parlament i Radę. Parlament debatuje nad nim w dwóch kolejnych czytaniach. Budżet nie może wejść w życie bez podpisu przewodniczącego Parlamentu.
Wydatki budżetowe monitoruje parlamentarna Komisja Kontroli Budżetowej (COCOBU). Co roku Parlament decyduje czy zgadza się ze sposobem wykonania przez Komisję budżetu za poprzedni rok budżetowy. Proces ten nazywa się udzielaniem absolutorium.
Organizacja prac Parlamentu
Prace w Parlamencie zasadniczo przebiegają dwuetapowo:
Przygotowanie do sesji plenarnej Zajmują się tym posłowie z poszczególnych komisji parlamentarnych, specjalizujących się w konkretnych dziedzinach działalności UE. Zagadnienia, które będą przedmiotem debaty w czasie sesji, podlegają również dyskusji w ramach ugrupowań politycznych.
Sesja plenarna Sesje plenarne odbywają się zwykle w Strasburgu (jeden tydzień w miesiącu), a czasami w Brukseli (sesje dwudniowe). Podczas sesji Parlament debatuje nad wnioskami legislacyjnymi i głosuje do nich poprawki przed podjęciem ostatecznej decyzji co do całego aktu.
Inne punkty porządku dziennego mogą dotyczyć komunikatów Komisji, Rady albo też pytań dotyczących wydarzeń w Unii Europejskiej i na świecie.
Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Podobnie jak Parlament Europejski, Radę powołały do życia traktaty założycielskie w latach pięćdziesiątych XX w. Rada reprezentuje państwa członkowskie. W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego kraju Unii.
To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu, zależy od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą ds. Środowiska”.
Stosunkami Unii z resztą świata zajmuje się „Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych”. Ta konfiguracja Rady ma jednak znacznie szerszy zakres odpowiedzialności, obejmujący zagadnienia ogólnej polityki Unii. Dlatego też w jej posiedzeniach uczestniczy minister lub sekretarz stanu wyznaczony przez rząd danego kraju.
Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych
Łącznie istnieje dziewięć możliwych konfiguracji Rady.
Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych
Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN)
Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)
Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów
Rada ds. Konkurencyjności
Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii
Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa
Rada ds. Środowiska
Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury
Każdy minister zasiadający w radzie jest upoważniony do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego rządu. Innymi słowy, podpis takiego ministra jest równoznaczny z podpisem całego rządu. Ponadto każdy minister w Radzie odpowiada przed parlamentem swojego kraju oraz przed reprezentowanymi przezeń obywatelami. To właśnie stanowi umocowanie demokratyczne decyzji Rady.
Maksymalnie cztery razy do roku prezydenci lub premierzy państw członkowskich wraz z przewodniczącym Komisji Europejskiej spotykają się jako Rada Europejska. Podczas tych „szczytów UE” wyznaczane są ogólne kierunki polityki Unii i rozwiązywane problemy, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu (tzn. na szczeblu ministrów w ramach zwykłych posiedzeń Rady). Debaty Rady Europejskiej ze względu na ważkość tematyki często przedłużają się do późnych godzin nocnych i przyciągają sporą uwagę mediów.
Zadania Rady
Javier Solana przedstawiciel dyplomacji UE - Wysoki Przedstawiciel ds Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
Rada pełni sześć zasadniczych zadań:
Przyjmuje europejskie akty prawne - w wielu obszarach polityki wspólnie z Parlamentem Europejskim.
Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich.
Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi.
Przyjmuje budżet UE - wspólnie z Parlamentem Europejskim.
Określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, (więcej szczegółów zob. niżej), opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską.
Większość tych zadań związana jest z domeną wspólnotową - tzn. z obszarami działania, w których państwa członkowskie postanowiły połączyć swą suwerenność i przenieść decyzje na instytucje UE. Sfera ta stanowi pierwszy filar Unii Europejskiej. Tym niemniej, ostatnie dwa z wymienionych zadań odnoszą się głownie do obszarów, w których państwa członkowskie nie przeniosły władzy decyzyjnej na inny szczebel, a tylko działają wspólnie. Taki model nazywa się współpracą międzyrządową i obejmuje on drugi i trzecifilar Unii Europejskiej.
Poniżej dokładniej opisano pracę Rady.
1. Legislacja
Znaczna część aktów prawa europejskiego przyjmowana jest wspólnie przez Radę i Parlament (patrz rozdział „ Podejmowanie decyzji w UE ” powyżej).
Zasadniczo Rada podejmuje działania legislacyjne na wniosek Komisji. Zwykle to Komisja jest też odpowiedzialna za zapewnienie, że unijne prawodawstwo jest właściwie stosowane.
2. Koordynacja polityki poszczególnych państw członkowskich
Kraje Unii postanowiły kształtować ogólną politykę gospodarczą w oparciu o ścisłą koordynację swoich polityk gospodarczych na szczeblu krajowym. Koordynacją tą zajmują się ministrowie gospodarki i finansów, którzy razem tworzą Radę ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN).
Kraje członkowskie dążą także do tworzenia nowych miejsc pracy i poprawy swych systemów edukacji, ochrony zdrowia i zabezpieczeń socjalnych. Wprawdzie poszczególne kraje samodzielnie odpowiadają za własną politykę w tych dziedzinach, jednak mogą uzgadniać między sobą wspólne cele i na podstawie doświadczeń innych uczyć się najbardziej skutecznych rozwiązań. Proces ten, nazywany „otwartą metodą koordynacji”, odbywa się na poziomie Rady.
3. Zawieranie umów międzynarodowych
Co roku Rada „zawiera” (tzn. uroczyście podpisuje) szereg umów pomiędzy Unią Europejską a krajami poza UE czy też organizacjami międzynarodowymi. Umowy te obejmują sprawy ogólne, takie jak handel, współpraca i pomoc rozwojowa, lub też dotyczą wąskich dziedzin, takich jak włókiennictwo, rybołówstwo, nauka i technika, transport itp.
Ponadto Rada może zawierać konwencje między krajami UE w obszarach takich jak podatki, prawo spółek czy ochrona konsularna. Konwencje mogą również dotyczyć współpracy w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
4. Przyjmowanie budżetu UE
Roczny budżet UE zatwierdzają wspólnie Rada i Parlament Europejski.
5. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Państwa członkowskie Unii współpracują nad tworzeniem i rozwojem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZB). Tym niemniej polityka zagraniczna, bezpieczeństwo i obrona to dziedziny podlegające niezależnej kontroli rządów poszczególnych państw. W dziedzinach tych nie połączono suwerenności poszczególnych krajów, dlatego też Parlament i Komisja Europejska odgrywają w nich jedynie ograniczoną rolę. Współdziałanie w tych dziedzinach jest jednak dla krajów Unii bardzo korzystne, a Rada pozostaje głównym forum współpracy międzyrządowej.
Z myślą o skuteczniejszym reagowaniu na kryzysy międzynarodowe, Unia Europejska stworzyła też Siły Szybkiego Reagowania. Nie jest to jednak armia europejska. Żołnierze tych sił pozostają w istocie pod dowództwem krajowych sił zbrojnych, zaś ich rola ogranicza się do realizacji konkretnych zadań związanych z pomocą humanitarną, operacjami ratunkowymi, misjami pokojowymi czy też zarządzaniem kryzysowym. Na przykład w roku 2003 UE przeprowadziła operację wojskową (kryptonim: Artemis) w Demokratycznej Republice Konga, zaś w 2004 roku rozpoczęła operację pokojową (kryptonim: Althea) w Bośni i Hercegowinie.
W tego rodzaju działaniach Radę wspierają:
Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (PSC),
Komitet Wojskowy Unii Europejskiej (EUMC), oraz
Sztab Wojskowy Unii Europejskiej (EUMS), składający się z ekspertów
krajowych oddelegowanych do sekretariatu Rady przez państwa członkowskie.
6. Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
Obywatele UE cieszą się swobodą zamieszkania i podjęcia pracy w dowolnym kraju Unii, dlatego też powinni zachować równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości bez względu na miejsce pobytu. Sądy krajowe muszą zatem współpracować po to, by na przykład wyrok sądu jednego kraju w sprawie rozwodu lub opieki nad dzieckiem był uznawany we wszystkich pozostałych krajach Unii.
Ze swobody przemieszczania się w Unii korzystają nie tylko praworządni obywatele. Wykorzystują ją również przestępcy i terroryści. Walka z przestępczością międzynarodową wymaga współpracy między sądami, organami policji, celnikami oraz służbami imigracyjnymi wszystkich państw UE.
Muszą one między innymi zadbać o to, by:
zewnętrzne granice Unii były skutecznie strzeżone,
celnicy i policja wymieniali informacje na temat przemieszczania się podejrzanych o przemycanie narkotyków lub nielegalny przewóz ludzi przez granice,
uchodźcy występujący o azyl podlegali jednolitej procedurze w całej Unii - w celu uniknięcia zjawiska wtórnego przenoszenia się imigrantów w UE dla wykorzystania różnic w prawie imigracyjnym poszczególnych krajów.
Tego typu zagadnieniami zajmuje się Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych - czyli ministrowie sprawiedliwości i ministrowie spraw wewnętrznych. Unia dąży w tym zakresie do stworzenia w swoich granicach jednolitej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Organizacja prac Rady
Flagi Państw Członkowskich UE
COREPER
Każdy kraj UE ma w Brukseli stały zespół („przedstawicielstwo”), które go reprezentuje i broni jego interesu narodowego na szczeblu Unii. Szef przedstawicielstwa pełni, de facto, rolę ambasadora swego kraju przy Unii Europejskiej.
Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót: COREPER). Zadaniem tego Komitetu jest przygotowywanie prac Rady - z wyjątkiem większości zagadnień rolnictwa, którymi zajmuje się Specjalny Komitet ds. Rolnictwa. COREPER wspierany jest przez szereg grup roboczych, złożonych z urzędników administracji poszczególnych krajów.
Prezydencja Rady
Prezydencja Rady zmienia się na zasadzie rotacji co sześć miesięcy. Innymi słowy, każdy kraj UE przejmuje kolejno odpowiedzialność za porządek obrad Rady i przewodzi wszystkim jej posiedzeniom przez sześć miesięcy, kierując podejmowaniem decyzji legislacyjnych i politycznych oraz wypracowując kompromisy pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
Na przykład jeśli w drugiej połowie 2006 r. zbierze się Rada ds. Środowiska, przewodzić jej będzie fiński minister środowiska, bo prezydencja Rady w tym okresie przypada właśnie Finlandii.
Sekretariat Generalny
Prezydencję wspiera Sekretariat Generalny, który przygotowuje i zapewnia płynność działania Rady na wszystkich poziomach.
W roku 2004 Javier Solana z Hiszpanii został ponownie powołany na Sekretarza Generalnego Rady. Jest on także Wysokim Przedstawicielem ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZB), przyczyniając się w tej roli do koordynacji działań UE na arenie międzynarodowej. Według nowego Traktat lizboński, Wysokiego Przedstawiciela miałby zastąpić Minister Spraw Zagranicznych UE.
Sekretarza Generalnego wspiera jego zastępca, odpowiedzialny za zarządzanie Sekretariatem Generalnym.
Ile głosów ma każdy kraj?
Decyzje w Radzie zapadają w drodze głosowania.Im większa jest liczba ludności danego kraju, tym więcej ma głosów. Tym niemniej, liczba głosów jest ważona na korzyść państw słabiej zaludnionych.
Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy: |
29 |
Hiszpania i Polska: |
27 |
Rumunia: |
14 |
Niderlandy: |
13 |
Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia i Węgry: |
12 |
Austria, Bułgaria i Szwecja: |
10 |
Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja: |
7 |
Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa i Słowenia: |
4 |
Malta: |
3 |
OGÓŁEM |
345 |
Decyzje w niektórych szczególnie drażliwych dziedzinach, takich jak wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, podatki, polityka azylowa i imigracyjna, wymagają jednomyślności Rady.Innymi słowy, każde państwo członkowskie ma prawo weta (zablokowania decyzji) w tych obszarach.
Jednak w większości dziedzin Rada podejmuje decyzje, głosując „większością kwalifikowaną” (ang. QMV- qualified majority voting).
Większość kwalifikowana wymaga
zgody większości państw członkowskich (a w niektórych przypadkach dwóch trzecich liczby państw)
oraz
co najmniej 255 głosów „za” - co stanowi 73,9% całkowitej liczby głosów w Radzie.
Dodatkowo, każde państwo członkowskie może wystąpić o sprawdzenie, czy głosy „za" reprezentują przynajmniej 62% łącznej liczby ludności Unii.Jeżeli okaże się, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie może być przyjęta.
Komisja jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie.
Jest również organem wykonawczym Unii - a więc odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi.
Podobnie jak Parlament Europejski i Radę, Komisję powołały do życia traktaty założycielskie UE w latach pięćdziesiątych XX w.
Komisja - co to takiego?
Komisja składa się z 27 członków - po jednym z każdego Państwa Członkowskiego.
Terminu „Komisja” używa się w dwóch znaczeniach. Po pierwsze termin ten oznacza zespół 25 osób - po jednej osobie z każdego kraju - powołanych do kierowania tą instytucją i podejmowania decyzji. W drugim znaczeniu "Komisja" to sama instytucja i cały jej personel.
Nieformalnie członków Komisji nazywa się po prostu „komisarzami”. Wszyscy oni zajmowali wcześniej w krajach, z których pochodzą, stanowiska polityczne, wielu było ministrami. Jednak jako członkowie Komisji zobowiązani są do działania w interesie całej Unii, bez przyjmowania instrukcji od rządów krajowych.
Nowa Komisja jest powoływana co pięć lat, w ciągu sześciu miesięcy od daty wyborów do Parlamentu Europejskiego. Przy jej powoływaniu stosuje się następującą procedurę:
José Manuel Barroso szef władzy wykonawczej UE - Przewodniczący Komisji Europejskiej.
Rządy państw członkowskich uzgadniają między sobą, kogo nominować na nowego przewodniczącego Komisji.
Kandydatura nominowanego na przewodniczącego Komisji jest następnie zatwierdzana przez Parlament.
Nominowany na przewodniczącego Komisji, w porozumieniu z rządami państw członkowskich, wybiera pozostałych członków Komisji.
Rada przyjmuje listę nominowanych osób kwalifikowaną większością głosów i przedkłada ją do zatwierdzenia Parlamentowi Europejskiemu.
Parlament przesłuchuje każdą z nominowanych osób i wydaje opinię dotyczącą całego proponowanego składu Komisji.
Po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski przewodniczący i pozostali członkowie nowej Komisji zostają formalnie mianowani przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną głosów.
Kadencja obecnej Komisji trwa do 31 października 2009 r. Jej przewodniczącym jest Portugalczyk, José Manuel Barroso.
Komisja ponosi odpowiedzialność polityczną przed Parlamentem, który ma prawo odwołania całej Komisji poprzez przyjęcie wotum nieufności. Poszczególni członkowie Komisji muszą natomiast złożyć rezygnację na wniosek jej przewodniczącego, o ile pozostali komisarze wyrażają zgodę.
Komisja uczestniczy we wszystkich sesjach Parlamentu, gdzie jej zadaniem jest wyjaśnianie i uzasadnianie swoich działań. Komisja odpowiada również regularnie na ustne i pisemne pytania poselskie.
Bieżącymi sprawami Komisji zajmują się urzędnicy merytoryczni, eksperci, tłumacze pisemni i konferencyjni oraz personel sekretarski. Europejska służba cywilna liczy około 23 000 osób. Choć liczba ta może wydawać się wysoka, tak naprawdę nie dorównuje liczbie pracowników administracji typowego europejskiego miasta przeciętnej wielkości.
Siedziba Komisji
Oficjalną siedzibą Komisji jest Bruksela (w Belgii), posiada ona swoje biura także w Luksemburgu, ma reprezentacje (de, en, fr) we wszystkich krajach UE oraz przedstawicielstwa (en) w licznych stolicach na całym świecie.
Zadania Komisji
Komisja Europejska pełni cztery podstawowe funkcje:
przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne,
zarządza i wdraża unijne polityki oraz budżet UE,
egzekwuje stosowanie prawa europejskiego - wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości,
reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE a innymi krajami
1. Przedkładane wniosków legislacyjnych
Komisja posiada prawo „inicjatywy ustawodawczej”. Oznacza to, że jedynie Komisja odpowiada za opracowywanie wniosków nowych aktów prawa europejskiego, przedkładanych do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie. Wnioski te muszą mieć na celu ochronę interesów Unii i jej obywateli - a nie interesów konkretnych krajów czy też gałęzi przemysłu.
Zanim Komisja przedłoży jednak jakikolwiek wniosek, musi zdobyć rozeznanie w nowych sytuacjach i problemach powstających w Europie i rozważyć czy przyjęcie aktu prawa europejskiego jest najlepszym sposobem radzenia sobie z nimi. Dlatego też Komisja jest w ciągłym kontakcie z całym szeregiem grup interesów oraz z dwoma organami doradczymi: Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów. Komisja zasięga również opinii parlamentów i rządów krajów członkowskich.
Komisja wnioskuje o podjęcie działań na szczeblu unijnym jedynie jeśli uważa, że danego problemu nie można rozwiązać skuteczniej za pomocą działań na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Tę zasadę rozwiązywania problemów na możliwie najniższym szczeblu nazywa się „zasadą pomocniczości”.
Jeśli jednak Komisja uzna, że konieczne są kroki legislacyjne, wówczas opracowuje wniosek, który jej zdaniem skutecznie rozwiąże problem oraz zaspokoi możliwie najszersze grono zainteresowanych. W celu zapewnienia poprawności wszelkich szczegółów technicznych wniosku, Komisja konsultuje się z ekspertami za pośrednictwem rozmaitych komitetów i grup.
2. Realizacja polityki oraz budżetu UE
Jako organ wykonawczy Unii Europejskiej, Komisja odpowiada za zarządzanie budżetem UE i jego wykonanie. Większość wydatków dokonują w rzeczywistości władze krajowe lub lokalne, jednak Komisja odpowiada za ich nadzorowanie - pod czujnym okiem Trybunału Obrachunkowego. Zadaniem obu tych instytucji jest zapewnienie należytego zarządzania finansami UE. Parlament Europejski udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu pod warunkiem, że roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego wypadnie satysfakcjonująco.
Komisja ma również za zadanie wdrażanie środków przyjętych przez Parlament i Radę, na przykład w ramach wspólnej polityki rolnej. Innym przykładem jest polityka w zakresie konkurencji, w ramach której Komisja uprawniona jest do wydawania zezwoleń lub zakazów dotyczących łączenia przedsiębiorstw. Komisja musi również sprawdzać, czy kraje UE nie subsydiują różnych gałęzi swego przemysłu w sposób mogący prowadzić do zakłócenia swobody konkurencji.
Programy unijne, którymi zarządza Komisja, obejmują szeroki wachlarz: od programów „Interreg” i „URBAN” (budowanie partnerstwa transgranicznego między regionami oraz pomoc w odnowie upadających obszarów miejskich) po program „Erasmus” dotyczący wymiany studentów w całej Europie.
3. Rządy prawa
Komisja jest strażnikiem traktatów. Oznacza to, że - wraz z Trybunałem Sprawiedliwości - jest odpowiedzialna za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE we wszystkich państwach członkowskich.
Jeśli Komisja uzna, że dany kraj UE nie stosuje się do przepisów prawa europejskiego - przez co nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań prawnych - podejmuje środki w celu naprawy tej sytuacji.
Działania te rozpoczynają się od tak zwanej procedury w sprawie naruszenia. Polega ona na przekazaniu oficjalnego pisma do rządu tego kraju, w którym Komisja wyjaśnia dlaczego jej zdaniem kraj ten narusza prawo europejskie oraz wyznacza termin, w którym powinna otrzymać szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie.
Jeśli procedura ta nie przyniesie pożądanego skutku i nie naprawi zaistniałej sytuacji, Komisja musi skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, który jest uprawniony do nakładania kar grzywny. Wyroki Trybunału są w pełni wiążące dla krajów członkowskich oraz instytucji UE.
4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej
Komisja Europejska jest znaczącym rzecznikiem Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej. Dzięki niej państwa członkowskie mówią „jednym głosem” na forach międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Organizacja Handlu (WTO).
Komisja odpowiada również za negocjowanie w imieniu Unii umów międzynarodowych. Przykładem jest tu Umowa z Cotonou, w której zawarto warunki ważnego partnerstwa pomocy i handlu między UE i rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
Organizacja prac Komisji
Do przewodniczącego Komisji należy decyzja o przydziale obszarów polityki odpowiedniemu komisarzowi oraz o ewentualnych zmianach w tym przydziale w trakcie kadencji Komisji.
Komisja spotyka się raz w tygodniu, zwykle w środę, w Brukseli. Każdy punkt porządku obrad prezentowany jest przez komisarza odpowiedzialnego za dany obszar polityki, zaś decyzja w danej sprawie podejmowana jest wspólnie przez cały zespół.
Urzędnicy Komisji pracują w departamentach zwanych „dyrekcjami generalnymi” (DG) oraz „służbami”. Każda z DG odpowiada za konkretny obszar polityki i jest kierowana przez dyrektora generalnego, który odpowiada przed jednym z Komisarzy. Koordynację prac poszczególnych departamentów zapewnia Sekretariat Generalny, który zajmuje się również obsługą cotygodniowych posiedzeń Komisji. Sekretariatem kieruje sekretarz generalny, odpowiedzialny bezpośrednio przed przewodniczącym Komisji.
Wprawdzie przygotowywanie wniosków legislacyjnych odbywa się w poszczególnych DG, jednak zyskują one oficjalny status dopiero, kiedy przyjmie je na swoim posiedzeniu Komisja. Procedura ta - w przybliżeniu - przebiega następująco:
Załóżmy na przykład, że Komisja dostrzega potrzebę wprowadzenia uregulowań unijnych w celu ograniczenia zanieczyszczenia rzek w Europie. Dyrekcja Generalna ds. Środowiska opracowuje odpowiedni wniosek na podstawie szerokich konsultacji z europejskim przemysłem i rolnikami, ministerstwami środowiska w państwach członkowskich oraz z organizacjami ekologicznymi. Wniosek poddany jest także dyskusji z innymi departamentami Komisji oraz zweryfikowany przez Służbę Prawną i Sekretariat Generalny.
Kiedy wniosek jest w pełni gotowy, trafia on do porządku dziennego najbliższego posiedzenia Komisji. Jeśli co najmniej 14 z 27 komisarzy opowie się za wnioskiem, Komisja go przyjmuje. Oznacza to, że wniosek zyskał bezwarunkowe poparcie całego kolegium komisarzy. Dokument jest następnie przekazywany do Rady i Parlamentu Europejskiego pod obrady.
Ograniczenie liczebności Komisji
Komisja składająca się ze zbyt dużej liczby członków nie może funkcjonować prawidłowo. Obecnie w Komisji zasiada po jednym komisarzu z każdego państwa UE.Wraz z przystąpieniem Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba komisarzy wzrosła do 27.Liczba ta została przyjęta jednogłośną decyzją Rady.Jednak postanowiono, że po przystąpieniu do UE 27. państwa członkowskiego liczba komisarzy ma zostać ograniczona. Stanie się tak w przypadku następnej Komisji, której kadencja rozpocznie się w listopadzie 2009 r.Ostateczną decyzję w sprawie liczby komisarzy podejmie jednomyślnie Rada.Członkowie Komisji będą mianowani na zasadzie sprawiedliwej względem wszystkich państw rotacji.System ten ma odzwierciedlać różnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich państw członkowskich.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (częściej zwany "Trybunałem") utworzono na mocy Traktatu EWWiS w 1952 r. Jego siedzibą jest Luksemburg.
Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii - tak by prawo było jednakowe dla wszystkich. Trybunał zapewnia na przykład, aby sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach.
Trybunał czuwa również nad tym, by wszystkie państwa członkowskie i instytucje unijne wypełniały nałożone na nie zobowiązania prawne. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi.
W skład Trybunału wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego, dzięki czemu reprezentowane są w nim krajowe systemy prawne wszystkich 27 krajów Unii.Tym niemniej, ze względów praktycznych, Trybunał rzadko zasiada w pełnym składzie.Zazwyczaj zasiada jako „Wielka Izba” złożona z 13 sędziów lub jako izby liczące po pięciu lub trzech sędziów.
Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”. Ich rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to pełnią publicznie i bezstronnie.
Sędziowie i rzecznicy generalni to osoby o niekwestionowanej bezstronności. Posiadają kwalifikacje i kompetencje wymagane w ich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych. Są mianowani do Trybunału Sprawiedliwości za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na sześcioletnią, odnawialną kadencję.
W celu wsparcia Trybunału Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby spraw do niego wnoszonych, jak również dla zapewnienia obywatelom lepszej ochrony prawnej, w 1988 r. powołano Sąd Pierwszej Instancji. Sąd ten (działający przy Trybunale Sprawiedliwości) odpowiada za wydawanie orzeczeń w określonych rodzajach spraw, zwłaszcza wnoszonych przez osoby fizyczne, firmy oraz niektóre organizacje, jak również spraw związanych z prawem konkurencji. Zasiada w nim po jednym sędzi z każdego kraju Unii.
Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej rozstrzyga spory między Unią Europejską a urzędnikami jej służby publicznej. Sąd ten liczy siedmiu sędziów i funkcjonuje przy Sądzie Pierwszej Instancji.
Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji oraz Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wybierają spośród siebie sędziów przewodniczących na odnawialną trzyletnią kadencję. W 2003 roku na prezesa Trybunału Sprawiedliwości sędziowie wybrali Greka, Vassiliosa Skourisa. Prezesem Sądu Pierwszej Instancji jest obecnie sędzia Marc Jaeger. Natomiast Sądowi do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej od 2005 r. przewodniczy sędzia Paul J. Mahoney.
Zadania Trybunału
W 2003 roku na prezesa Trybunału sprawiedliwości wybrano Greka, Vassiliosa Skourisa.
Trybunał orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Pięć najbardziej powszechnych rodzajów spraw to:
odesłania prejudycjalne,
skargi na uchybienie zobowiązaniom,
skargi o unieważnienie,
skargi na zaniechanie działania,
powództwa o odszkodowanie.
Poniżej opisano dokładniej każdy z nich.
1. Orzeczenia w trybie prejudycjalnym
Sądy krajowe każdego państwa UE odpowiadają za zapewnienie właściwego stosowania prawa europejskiego w ich kraju. Istnieje jednak ryzyko różnego interpretowania tego prawa przez sądy w różnych krajach.
Do uniknięcia takiej sytuacji służy procedura „orzeczenia w trybie prejudycjalnym”. Jeżeli sąd krajowy ma jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni lub stosowania aktu prawa europejskiego, może on - a czasami nawet jest zobowiązany - zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości. Porada ta jest udzielana w formie „orzeczenia w trybie prejudycjalnym”.
2. Skargi na uchybienie zobowiązaniom
Komisja może wszcząć takie postępowanie, jeśli ma podstawy, by sądzić, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo europejskie. Postępowanie takie może również wszcząć inne państwo członkowskie UE.
W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok. Jeśli Trybunał uzna oskarżone państwo członkowskie za winne uchybienia, jest ono zobowiązane do natychmiastowego naprawienia sytuacji. Jeśli w dalszej kolejności Trybunał stwierdzi, że państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może nałożyć na to państwo karę grzywny.
3. Skargi o unieważnienie
Jeśli którekolwiek z państw członkowskich, Rada, Komisja lub (pod pewnymi warunkami) Parlament uważają, że dany akt prawny jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o jego unieważnienie.
„Skargę o unieważnienie” może również wnieść osoba fizyczna, która wnioskuje o unieważnienie przez Trybunał konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on bezpośredni negatywny wpływ na nią osobiście.
Jeśli Trybunał stwierdzi, że dany akt prawny został przyjęty w niewłaściwy sposób lub nie posiada odpowiedniej podstawy w traktatach, może orzec o jego nieważności.
4. Skargi na zaniechanie działania
Traktat zobowiązuje Parlament Europejski, Radę oraz Komisję do podejmowania określonych decyzji w określonych warunkach. Jeśli tego nie robią, państwa członkowskie lub pozostałe instytucje Wspólnoty, jak również (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub firmy mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania.
5. Powództwa o odszkodowanie
Każda osoba fizyczna lub prawna, która doznała szkody w wyniku działania lub zaniechania działania Wspólnoty czy też jej funkcjonariuszy może wnieść powództwo do Trybunału Pierwszej Instancji, domagając się odszkodowania.
Organizacja pracy Trybunału
Trybunał Sprawiedliwości
Skargi wnoszone są do Trybunału przez jego sekretariat. Do każdej sprawy przydzielany jest konkretny sędzia i konkretny rzecznik generalny.
Postępowanie Trybunału składa się z dwóch etapów: procedury pisemnej oraz procedury ustnej.
W ramach pierwszej, pisemnej procedury wszystkie strony sprawy przedkładają pisemne oświadczenia. Sędzia przydzielony do sprawy opracowuje sprawozdanie podsumowując te oświadczenia i przedstawiając prawne tło sprawy.
Kolejny etap stanowi jawna rozprawa. W zależności od wagi i stopnia złożoności sprawy, rozprawa może odbywać się przed izbą składającą się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed pełnym składem Trybunału. Podczas rozprawy adwokaci stron wykładają swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy z kolei mają prawo zadawać im pytania. Następnie rzecznik generalny wydaje swoją opinię, po czym sędziowie odbywają naradę i ogłaszają wyrok.
Od 2003 roku rzecznicy generalni muszą wydać opinię w sprawie jedynie wówczas, gdy Trybunał uzna, że dana skarga dotyczy nowego zagadnienia prawnego. Trybunał nie ma również obowiązku zastosowania się do opinii rzecznika generalnego.
Wyroki Trybunału przyjmuje się zwykłą większością głosów i ogłasza na rozprawach jawnych. Zdania odrębne nie są publikowane. Decyzje publikuje się w dniu ich ogłoszenia.
Postępowanie przed Sądem Pierwszej Instancji przebiega podobnie, z wyjątkiem braku opinii rzecznika generalnego.