KULTURA ISLAMU

8 III 2007

Kultura islamu - nie ma podziału na kulturę i religię

Islam = IDEOLOGIA ogarniająca życie duchowe i cywilne człowieka

Ale… Islam to nie tylko system ideologiczny

Mahomet ur. 570r. ; umiera w 632r.

610r. - początek Objawień - w grocie na górze Hira, objawia mu się anioł Gabriel, który daje mu i każe recytować, choć sam nie umiał czytać. Anioł otacza go nim tak ściśle, że słowa z płótna wyryły się z jego sercu - początek Objawień.

Do śmierci Hadidżdzy miał jedną żonę, później prawdopodobnie 9 / 11. Jako, że plemiona muzułmańskie były podzielone, wielożeństwo było strategią jednoczenia.

Mahomet głosi idee JEDYNEGO BOGA (AL - LAH - Bóg jedyny)

Początkowo traktowany jako obłąkany i szalony, ze względu na tę jedyność. Złamanie wiary dla arabów było grzechem i zerwaniem z Tradycją.

Do 622r. głosi w Mekce. Zdobył małą grupę zwolenników. Udaje się do Medyny - Miasto Proroka

HIGRA - przejście (nie ucieczka) do Medyny

Religie plemienne upatrywały sens życia w obrębie jednej wspólnocie, w której człowiek się rodzi. Dowodem jest to, że największą kariery jest decyzją zerwania więzów krwi.

Odległość między Mekką a Medyną = 200 mil

622r. - Rok narodzin świata Islamu , ery muzułmańskiej

Przez 10 lat buduje wzorcową wspólnotę muzułmanów - IDEALNE PAŃSTWO MUZUŁMAŃSKIE

610 - 632 Mahomet - posłaniec Boga, przekaziciel objawienia, a od 622r. staje się przywódcą państwowym, należy mu się wszelkie prawo, władza

* ustanawia prawo koraniczne pochodzące od Allaha

* sądownicza

* wykonawcza

Prawa się przenikają. Prawo boskie władza świecka

KORAN:

• księga będąca najlepszym przykładem kultury muzułmańskiej

• największa świętość dla muzułmanina

• muzułmanin może podjąć tylko te działania, które nie są sprzeczne z prawem Koranu

632r. - śmierć Mahometa, głęboka ekspansja Islamu na tereny arabskie, koniec objawień koranicznych

Mahomet - pieczęć Proroka

KORAN :

1. w sensie religijnym - CUD Islamu

2. w sensie kulturowym - DZIEŁO / RĘKOPIŚMIENNICTWO (kaligrafia)

- wprowadza w świat objawienia (autorem jest Bóg - treść i forma)

AL'QUR'AU - recytacja

AL' KITAB - księga

UM AL - KITAB - Matka wszystkich ksiąg

Powstanie:

- owoc objawienia 610 - 632

1 kalif - ABUBAK (632 - 634) - zlecił sekretarzowi Mahometa ZAIT'owi spisanie materiałów (tego, co zostało w pamięci wiernych)

---- Abu Bakr

---- Zajd

---- Umar (634 - 644)

---- Utman (644 - 656) - zredagował z 3 podstawowych spisanych tekstów, ostatecznie Koran

Koran:

- 114 sur (rozdziały)

- Hafat Hallat - znaki Boze

Wątki tematyczne:

1. dogmaty:

1. o Bogu, Jego naturze, atrybutach Boga

2. stworzenie świata

3. stworzenie człowieka

4. odpowiedzialność człowieka

5. sąd ostateczny

6. eschatologia

2. kult muzułmański - podstawowe wątki, obowiązki

1. ŚAHADA - wyznanie wiary (Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego pierwszym prorokiem)

15 III 2007

OBOWIĄZKI MUZUŁMANÓW :

1. pięciokrotna modlitwa w ciągu dnia - SALAT (w odróżnieniu od chrześcijaństwa nie jest rozmową z Bogiem, lecz Jego adorowaniem)

2. wyznanie wiary - ŚAHADA (wypowiadając w obecności dwóch świadków formuły: „Nie ma Boga poza Allahem, a Mahomet jest jego Prorokiem” dany człowiek staje się formalnie członkiem wspólnoty islamu)

3. jałmużna prawem przypisana - pomoc Muzułmanina dla Muzułmanina - ZAKAT (wyrażająca solidarność z biednymi, potrzebującymi, sierotami - nie bez znaczenia jest fakt, iż Mahomet był sierotą)

4. pielgrzymka do Mekki - HAGG (przynajmniej raz w życiu, o ile nie ma poważnych przeszkód; pielgrzymka wyraża solidarność i jedność wszystkich wiernych Allaha)

5. post w Ramadan - powstrzymywanie się od jedzenia, picia, współżycia cielesnego, od wschodu do zachodu słońca - SAUM

6. wojna święta

MORALNE ZASADY OBOWIĄZUJĄCE WE WSPÓLNOCIE ISLAMU :

Kultywowanie solidarności i braterstwa - czynienie dobra, obowiązek opieki nad sierotami i nad wdowami

PRAWO :

1. cywilne - małżeństwo, rozwód, dziedziczenie itp.

2. Karne - obraza Boga, proroka, cudzołóstwo, pijaństwo

W Koranie są wszelkie aspekty wiary ludzkiej - esencjonalnie

KORAN = obecność samego Boga

Jest to najważniejszy czas, przebywanie z Bogiem

Recytacja = spotkanie z Bogiem

Koran ściśle związany z arabskim, traktowany jako język Boski, święty

Nie można rozdzielić języka od religii

Wszystkie książki są komentarzem Koranu

SUNNA = tradycja muzułmańska

1. Al. - Buchari

2. Muslim

IX w. - dopełnienie Koranu

29 III 2007

Bielawski - katolik, zafascynowany Islamem, kulturą arabską

KORAN - mowa Boga, pod względem treści i formy (próba deformowania / zamach na tekst - zamachem na samego Boga)

• Intensywny rozwój dziedziny książki (Koran źródłem jej rozwoju, pierwowzór)

TAFSIRY = ogromna literatura komentarzy do Koranu

1. ODTWORZENIE OKOLICZNOŚCI PROCESU POWSTANIA KORANU

przekazywana ustnie tradycja tekstu koranowego - za Mahometa, po jego śmierci - chęć utrwalenia)

SIRA = życiorysy Mahometa

- 624r. - Mahomet stworzył pierwszą wspólnotę. Utworzył wojska muzułmańskie z wojskami mekkańskimi. Bitwa pod BADREM - pierwsze starcie. Wydarzenie typowo historyczne. Mahomet wprowadza ideę świętej wojny. U jej podstaw leży Allah - jego pomoc w walce wojskom muzułmańskim - wysyła aniołów wspierających Mahometan w walce

Mahomet stworzył harem (9 - 11 żon). Cel? - zintegrowanie wspólnoty. Dużą uwagę przywiązywał do sierot i wdów (w imię poczucia odpowiedzialności żenił się z nimi)

Zaid - adoptowany syn. Wg tradycji muzułmańskiej:

Mahomet + żona syna = Zaid

Zrozumiał, że ona musi być jego żoną. Prawo koraniczne na to nie pozwala. Mahomet doznał kolejnego Objawienia - przyzwolenie na małżeństwo.

Próby odtworzenie okoliczności powstania tekstu koranicznego pozwalają Muzułmanom wejść w sam tekst, natomiast historykom zrozumieć ideę.

Bitwa pod Badrem = początek fanatyzmu religijnego = fanatyzm muzułmański

2. KOMENTARZE INTERPRETUJĄCE TEKST KORANICZNY

Relacja między wszechpotęgą Boga a wolnością człowieka

ISLAM = podporządkowanie

Mając świadomość wszechpotęgi Boga, człowiek nic nie jest w stanie sam uczynić = brak aktywności + poczucia odpowiedzialności

DWIE SERIE TEKSTU KORANICZNEGO:

1. wszystko zależy od Boga (Bóg wpisuje w ludzkie serca wiarę i niewiarę - wola ludzka nie ma znaczenia)

2. człowiek jest istotą wolną (ponosi odpowiedzialność za swe decyzje)

ROZWIĄZANIE:

Wszechpotężny i wolny jest tylko Bóg, ale człowiek jako stworzenie boże ma swój udział w absolutnej wolności Boga

3. KOMENTARZE, KTÓRE WYJAŚNIAJĄ SAM JĘZYK KORANU

Język beduiński nie zawsze był zrozumiały (w poezji najbardziej zachowany) Rozwój literatury islamskiej

• wraz z rozwojem Islamu, świat islamski spotkał się ze spuścizną kultury hellenistycznej

• powstały pierwsze biblioteki muzułmańskie

• ich mecenasami byli wielcy władcy

• największe biblioteki powstawały przy meczetach (meczety nie spełniają tego samego zadania co Kościół - miejsce kultu// meczet - sprawowanie kultu + kultura muzułmańska + nauka = OŚRODEK KULTURY)

• zadanie biblioteki - przechowywanie egzemplarzy

• I w. = rozwój szkolnictwa muzułmańskiego

• Rozwój literatury - książka, stopniowo przepisywana

• WARRAKUN (warak - papier) = kopista / przepisywacz

• Środek zarobkowania (zawód)

• Sposób na zdobywanie wiedzy (stawali się z czasem ludźmi nauki)

• Powstawały szkoły - był to zawód, który należy doskonalić

• Problem wierności przepisywanych tekstów - ZDRADA

• nieświadoma - pomijanie części tekstu

• świadoma

1. warrakun, chcąc się wywiązać z zobowiązania - omijał niektóre partie, by skończyć wcześniej

2. olśnienie - chcieli go zinterpretować na własny sposób = zafałszowanie

Nowa metoda tworzenia = na początku przepisywano z oryginału, potem już mistrz dyktował myśli uczniom (obrona przed odstępstwami od oryginału)

NAJISTOTNIEJSZA LITERATURA:

1. SUNNA = tradycja zbiór opowieści, które przekazują wiedzę na temat wypowiedzi i wydarzeń z życia Mahometa (nie ułożone chronologicznie)

2. SZARI`A = prawo uporządkowane biografie

2 źródło (obok Koranu) kultury muzułmańskiej: HADISY - opowiadania przekazujące wiedzę na temat wypowiedzi i czynów

POWODY POWSTANIA SUNNY:

• zakończenie cyklu proroczego Mahometa (Mahomet zm. 8. VI. 632r.). Jego organizm wyczerpany do tego stopnia, że nie dał wskazówek, kto ma być jego następcą. Śmierć = niebezpieczeństwo (rozbicie wspólnoty muzułmańskiej). Pojawienie się nowych proroków - kontynuatorów.

Mahomet

- przemówił w imieniu Boga jako ostatni (na nim kończy się cykl objawień, został nazwany „Pieczęcią Proroków”)

- przywrócił czysty monoteizm (Bóg nie ma towarzyszy)

- przywrócił Islamowi charakter uniwersalistyczny

* religia „rozpływa się” po całym świecie

* religia skierowana do całego świata = misja = podbój świata

NOWE PYTANIA:

Co świat islamski może asymilować, co może przyjąć a czego nie? Koran - zbyt wąska treść, by rozwiązać te problemy. I w Islamu (7/8w) = intensywny rozwój literatury prawnej, przepisów prawnych. Władcy islamscy (od kalifów) tworzyli nowe przepisy na własną rękę - nieogarniony rozwój przepisów prawnych, nie odwołujące się do Koranu, postawały sprzeczne przepisy

Ok. VIII w. = konieczność uporządkowania literatury prawnej (by obowiązywała cały świat muzułmański)

AŚ - ŚAFI`I (zm. 875r.) „asz szafi” można przyjąć te przepisy i rozwiązania prawne, które są zgodne z wypowiedziami i zachowaniami Mahometa [Mahomet - autorytetem, gdy podważa się myśl Aś Śafi`i - podważa się autorytet samego Mahometa)

2 ZBIORY TRADYCJI: (IX w. = II w. Islamu) wiarygodne i uznawane, akceptowane przez świat Islamu; oni je spisali :-)

a) Al. - Buchari

b) Muslim

Konieczne było sprawdzenie wiarygodności zachowań Mahometa LINIA POCHODZENIA WYPOWIEDZI - uwiarygodnianie wypowiedzi - (…, który powiedział, że…., który powiedział, że… ) - wykazanie przedstawicieli

TREŚĆ TRADYCJI MUZUŁMAŃSKIEJ:

1. DOGMATY ISLAMU - najbardziej podstawowe prawa obowiązujące każdego muzułmanina

1. O Jedności Boga - „Bóg jest absolutnie jeden”

2. O aniołach

3. O prorokach - cały cykl proroczy (począwszy od Adama, zakończywszy na Mahomecie)

4. O księgach świętych - Tora, Ewangelie + Koran

5. O eschatologii - koniec świata, sąd ostateczny

Jezus - prorok

Jezus nie mógł umrzeć na krzyżu

Ukrzyżowany był bardzo podobny do Jezusa, to dwie różne osoby

12 IV 2007

Wizja Sądu Ostatecznego : gdzie następuje linia pomiędzy zbawionymi a potępionymi?

wiara (zbawieni) albo niewiara (potępieni) w Allaha

Muzułmanie uważają, że poza Islamem nie ma zbawienia; aby być zbawionym należy w sercu uwierzyć w Allaha

Eschatologię muzułmanie przeżywają ciałem i duchem

Dżahanna

- wizja piekła, największych upokorzeń

- wizja nieba, krainy płynącej miodem

Islamolodzy - religia - pojęcie zbyt wąskie odniesieniu do Islamu

Ogromną rolę spełnia życie doczesne

Życie doczesne - sukcesy, interesy, małżeństwo - partycypowanie w sferze zbawienia = argument potwierdzający wiarę w Allaha; argument przemawiający za prawdziwością wiary muzułmańskiej

Kultura wpleciona w religię

- brak wyrzeczeń

- Mahomet udoskonala Jezusa

- Trójca Święta - tryleizm (?!) = wielobóstwo

- centrum Islamu - Koran - ostatnie słowo

- rozwój literatury historycznej i prawnej

- sunna - tradycja muzułmańska

- hadisy - szczegółowe opisy z życia Mahometa

ROLA POEZJI

• bierze się z czasów przedmuzułmańskich - przed Mahometem społeczeństwo składało się z plemion, a każde miało swojego poetę

• poeta spełnia podwójną rolę - religijną (uczestniczy na wszystkich uroczystościach religijnych, spełnia w pewnym sensie role kapłańską) oraz społeczną

• Poeta :

• Przewodnik religijny

• Potrafi osiągnąć etap transu

• Autorytet religijny

• To, co wypowiadał - obowiązywało całą społeczność plemienną

• Ma rolę opiniotwórczą - tworzy opinię plemienną

• Kiedy pojawia się Mahomet i jego Objawienia - Mahomet zajmuje negatywny stosunek wobec poezji i poetów. Skąd niechęć? - 26 sura Koranu powiada: „Poeci są kłamcami, sprowadzają ludzi na bezdroża”

WHY NIECHĘĆ?

• Odcięcie się od rytuałów beduińskich

• Sytuacja historyczna Mahometa - 610r. - objawienie koraniczne w Mekce - niechęć - nie chcą przyjąć objawienia

• Bali się autorytetu Mahometa - zachwieją Mekką i strukturą społeczną

• Bali się go ludzie sprawujący władzę

• Niechęć czystoekonomiczna

• Mahomet - szalony i opętany (zachowuje się tak samo i głosi to, co poeci)

DOMINACJA PEWNYCH ….. POEZJI:

1. erotyczna

2. wspominająca (elegijna) i upamiętniająca zmarłych (niezwykłe postacie społeczeństwa plemiennego)

3. pochwalna

KASYDY - (arab. kasd - cel) = długie utwory poetyckie (kilkadziesiąt - 100 wierszy) - wielotematyczne utwory

Klasyczny układ:

1. erotyka (wspomnienie ukochanej)

2. podróż przez Płw. Arabski

3. pochwała / elegie / erotyka

DIWANY - zbiory poezji staroarabskiej (I / II w islamu)

Należy rozróżnić stosunki Mahometa do:

1. poetów - obraz własnego autorytetu i posłannictwa

2. poezji - jeśli godziła się z duchem Koranu - była akceptowana/ jeśli godziła w ducha Koranu - nieakceptowana

Mahomet zaakceptował poezję pochwalną (ta poezja pochwalała osobę samego Mahometa)

Mahomet unikał rozgłosu - był zamknięty i cichy

METODA KIJAS - zasada analogii (gdy jest coś zgodne z duchem Koranu - jest akceptowane)

IGMA - powszechna zgoda wspólnoty

Oprócz poezji - rozwój PROZY (Koran - wzorcem)

Wokół Koranu powstawały: TAFSIRY (komentarze)

- IBN SULAJMAN (zm. 767r.)

ADABY - zbiory literatury (charakter etyczny, czystomoralny)

Do 1055r. - rozwój poezji (wtedy Mongołowie najeżdżają na Bagdad i przyczyniają się do pierwszego kryzysu świata muzułmańskiego) = ZAHAMOWANY ROZWÓJ LITERATURY MUZUŁMAŃSKIEJ ARABSKIEJ

Ośrodki po 1055r.:

- Persja

- Iran

Dominuje poezja suficka

Sufizm- mistyka muzułmańska, praktykowanie pogardy dla samych siebie + ponoszenie konsekwencji prawnych

Sufi - mistycy muzułmańscy - droga do głębi życia religijnego





19 IV 2007

WYJAŚNIENIE ENCYKLOPEDYCZNE: Sufizm- mistyczny nurt w Islamie, w pierwszym okresie istnienia oskarżony o herezję. Wielu sufich poniosło męczeńską śmierć. Dzięki działalności Al - Ghazalego sufizm przestał być uważany za kierunek nieortodoksyjny. Wg Kharraza z Bagdadu ścieżka sufich opiera się na „zniknięciu” tego, co ludzkie, a następnie na przejściu w inny, „pozaświatowy” stan bytu. Dokonuje się wówczas przemiana człowieka, tak, by mógł się napełnić substancją boską. Chociaż odległość ludzi od Boga jest wg sufizmu nieskończenie wielka, może ją pokonać żarliwe oddanie i miłość.

CO TO JEST SUFIZM?

utożsamiany jest z mistyką muzułmańską (a jest to pewnego rodzaju nieporozumienie)

rodzi się jako prąd religijny oraz religijno - intelektualny, który był asymilowany przez świat Islamu przez długie wieki (ma zabarwienie religijne i intelektualne :-)

Początkowo nieakceptowany przez rząd i elitę muzułmańską

nazwa pochodzi od pierwszych przedstawicieli sufizmu, którzy nosili długie szaty z czarnej wełny (suf - wełna)

3 OKRESY SUFIZMU :-)))

I okres: VIII - XI działalność sufich niezależnych - jeszcze nie tworzyli szkół ani struktur sufickich, byli prześladowani (pierwszy okres uważany za nurt nie czystomuzułmański)

II okres: XI - XVI okres powstawania bractw i szkół sufickich, sufizm przyjmuje strukturę instytucyjną, ten drugi etap to okres pojednania sufizmu z Islamem (jako prąd religijno - intelektualny)

III okres: XVI - współczesność okres, kiedy sufizm zostaje utrwalony w świecie Islamu jako trwały element filozofii, teologii oraz literatury

Podstawą powstania sufizmu - synkretyzm - powstał pod wpływem obcych elementów zaczerpniętych z:

• filozofii hellenistycznej (elementy neoplatonizmu)

• monastycyzmu chrześcijańskiego

• religii irańskiej (mazdaizm, manicheizm)

• filozofii i duchowości Wschodu (elementy buddyzmu)

Przyczyny / powody powstania sufizmu:

I.

- Sufizm wyrasta z „drzewa muzułmańskiego” - rozwój duchowy i intelektualny

- Przedstawiciele sufizmu to ludzie, którzy rozwinęli idee filozoficzne - w rzeczywistości miały otworzyć drogę do rozwoju duchowego

- Filozofia miała muzułmanom wyznaczyć możliwości innej duchowości niż ta reprezentowana przez ortodoksję (jeśli chcesz być muzułmaninem, musisz akceptować prawo muzułmańskie - TYLKO PRAWO)

- Przedstawiciele sufizmu chcieli pójść o krok dalej - w głąb tego, co jest prawem muzułmańskim.

Prawo muzułmanina to cały system nakazów i zakazów

Sufizm:

• duchowość, głębia w życiu religijnym

• idee dążące do zjednoczenia z Bogiem

• ociera się o świat mistyki (sufizm interpretowano nie tylko w ten sposób)

Kiedy pojawiła się pierwsza idea zjednoczenia z Bogiem równocześnie pojawiła się ostra krytyka ze strony ortodoksji (Islam czci Boga, ale absolutnie transcendentnego). Spięcie - dyskusja, co oznacza zjednoczenie z bogiem.

II - sfera postępowania / praktyka życia codziennego

Islam jurydyczny - nie ma w nim miejsca na spontaniczność (modlitwa - ablucja - oczyszczenie wodą/ piaskiem, raka - postawa stojąca, dywanik i inne…). Islam - ściśle określone ramy. Sufi chcieli wprowadzić w życie spontaniczność, która wynikała z indywidualności każdego człowieka (nie można wszystkich traktować jak masę). Potrzeb wewnętrzna - psychiczna chcieli otworzyć drzwi pójścia własną drogą (sufi np. mówi: „pielgrzymkę do Mekki możesz odbyć we własnym pokoju…”). Sufi łamią przepisy prawa ramy = działalność dywersyjna.

III.

DAR AL - FANA świat doczesności

DAR AL - BAQA świat wieczności

Dla mentalności muzułmańskiej ważna do dziś jest równowaga między światem doczesnym a wiecznym

Islam nie zna skrajnej ascezy / wyrzeczenia.

Sufizm kreuje styl życia - najważniejsze jest życie wieczne. Aby je osiągnąć trzeba odejść / uciec od świata doczesnego, które nie pomaga, ale stanowi przeszkodę

VIII - XI spór (nie otwarta wojna, ale ostry konflikt)

Sufiści - ponosili śmierć męczeńską

Od VIII w rozwijał się w sposób dynamiczny wśród przeciętnych muzułmanów.

W Islamie - Bóg transcendentny doktrynalnie i dogmatycznie = „Bóg jest bliższy człowiekowi, niż jego tętnica szyjna”

W okresie największej ekspansji Islamu (VII w.) coś tam sekularyzacja wśród elit (nie słuchałam)

Al - MIRAG nocna podróż Mahometa, „wniebowstąpienie” Mahometa

PRZEDSTAWICIELE SUFIZMU

1. AL - BASRI (zm. 728r.) - prekursor

• Wykreował styl ascetyczny

• Chcesz osiągnąć życie wieczne? - musisz praktykować

1. AL - BISTAMI (zm. 871r.)

• Pierwszy teoretyk, rozwinął nurt ekstatyczny

• W centrum jawi się pojęcie FANY - stan zjednoczenia z Bogiem

• Reprezentuje panteizm związany z negacją istnienia - łączy się osobowość człowieka z naturą bożą i powstaje nowa jakość

1. AL - GUNAYD (zm. 910r.)

• Reprezentuje nurt racjonalistyczny

• Nawiązywał do idei zjednoczenia Bistamiego

• Następuje z jednoczenie z Bogiem - stan chwilowy, człowiek wraca do poprzedniego stanu, zmysły przeniknięte zostają mocą Boga - są oczyszczone i udoskonalone

1. RA ' BIJA (zm. 801r.)

• Do sufizmu wniosła ideę miłości do Boga (szeroki oddźwięk w jej poezji)

• Opisuje swoje doznania i drogę do Boga

• Miłość do Boga musi być absolutnie czysta

1. AL - MUHASIBI (zm. 857r.)

• Twórca psychologii sufickiej

• Idea - samokontrola człowieka

• Jedyną istotą, która może pokierować człowieka jest sam człowiek

• Nie można nikomu ufać (można polegać tylko na sobie, tylko sobie ufać, bo sami znamy siebie najlepiej)

• KRYTERIUM - Rozum posłuszny Bogu i prawu bożemu stanowi podstawę (źródło) psychologii sufickiej

1. AL - MISRI (zm. 861r.)

• Wykreował podstawowe pojęcia: wiedza intuicyjna ( I ) oraz racjonalna ( R )

• MA ` RIFA - wiedzą I (można ją zdobyć kształcąc się)

• ` ILM - wiedza R

• O rozwoju duchowym decyduje wiedza Intuicyjna (poznajemy własne wnętrze)

1. AL - HALLAG (zm. 922r.)

• Myśliciel, filozof, mistyk, mający szerokie horyzonty - taaaaki fajny

• W jego centrum teorii - pojęcie miłości

• Bóg jest sama miłością i tylko w miłości można się zjednoczyć z Bogiem

• „zarażony miłością ewangeliczną”

• Wypowiedział słowa: „ANA AL - HAQQ” („jestem prawdą”)

• Ogłosił się Bogiem, uwięziony, sąd pokazowy, torturowany, ukrzyżowany, obcięta głowa, spalony, prochy rozsypane nad rzeką Tygrys

NASTĘPUJE PYTANIE - I CO DALEJ? Najbardziej pokrzywdzeni są sami muzułmanie, którzy stanęli między sufizmem (głębią) a ortodoksją

1. AL - GHAZALI (zm. 1111)

• jego dzieło Pt. „Ożywienie nauk religijnych” ratuje wspólnotę muzułmańską

• od XI - XVI w - ekspansja Islamu, sufizm można praktykować i wyznawać

• to ten pan godzi ortodoksję z sufistami ;-))

• pierwszoplanowe miejsce przyznał prawu muzułmańskiemu

• pojecie MĄRI'FA - `ILM nie ma między nimi sprzeczności

• Al. - FANS - stan zjednoczenia z Bogiem (uniomistyka). W zjednoczeniu tym obydwie natury zachowują swoją odrębność. W wyniku zjednoczenia z Bogiem, człowiek powraca do rzeczywistości, a zmysłu przeniknięte, udoskonalone przez Boga

W XI wieku sufizm zaakceptowany przez doktrynę muzułmańską

26 IV 2007

UNIOMISTYKA zjednoczenie natury ludzkiej z naturą bożą, „rozpłynięcie się”

Muzułmanin do Boga nigdy nie zwróci się „Ojcze”





Ś A R I ` A T (prawo) aby stać się muzułmaninem, trzeba wejść na brzeg kręgu ( = akceptacja prawa muzułmańskiego). Nie potrzeba robić niczego więcej, aby wejść do wspólnoty muzułmańskiej. Całe życie można pozostać na tymże piękniutkim okręgu…

T A R I K A wchodzimy w głąb, by dojść głębiej

H A K I K A (prawda) droga do prawdy jest indywidualna

Między drogą w prawem nie ma sprzeczności

TZW. „ORZECH” :

skorupa śari'at - prawo, zewnętrzna obrona, by chronić drogę duchową człowieka

miąż tarika - droga duchowa

oliwa Halika - prawda

Zarzut - sufizm wyrasta z obcych elementów. Zapożyczenia te są czymś naturalnym . . . (wiadomo, ze w wielu rejonach świata Islam pojawił się dzięki sufizmowi)

BRACTWA / ZAKONY SUFICKIE

Bractwa = zakony sufickie stały się centrum życia intelektualnego i religijnego

Po przyzwoleniu w XI wieku nastąpił intensywny napływ muzułmanów zainteresowanych sufizmem (dlatego powstały bractwa sufickie)

NAJBARDZIEJ CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY

• Relacje między M U R Ś I D a M U R I D

• Murśid - mistrz - prowadzi ucznia na drogę suficką - jak wspiąć się w górę - jeśli jest płaski teren - nie potrzeba przewodnika/ jeśli wspinamy się w górę - o wiele wieksze niebezpieczeństwo upadku = potrzebny przewodnik - mistrz)

• Uczeń absolutnie podporządkowany mistrzowi

• Uczeń mistrzowi zwierzał się ze wszystkiego

TARIKA - droga duchowa

MĄQAM - etapy duchowe osiągane dzięki swojej pracy oraz pomocy mistrza (uczeń z pomocą mistrza osiągał te etapy)

HĄL - pewne stany duchowe (łaska - dar od Boga)

UNIOMISTYKA - cel drogi - zjednoczenie adepta z Bogiem


Bractwo MALAMATIJJA

• Założyciel AL - MUHASIBI (zm.857r.)

• Nazwa pochodzi z arabskiego MALAM - czynienie wyrzutów

• 3 elementy charakterystyczne:

• Głoszenie myśli filozoficznych

• Poezja mistyczna

• Wymiar suficki (dla nas nieistotny)

• Poezja uniżania się - czysto - krystaliczna miłość do Boga - zero ambicji, przyjemności

• Reakcja na pobożność elit muzułmańskich (mówili oni o swojej doskonałości)

• Droga do doskonałości - droga cichej pobożności ≠ ostentacyjność religijna

• Człowiek kryje się ze swoją religijnością (pozostaje anonimowy, niezauważalny = spokój)

• Bractwo zdecydowało się działać na rzecz tracenia szacunku do samych siebie (publicznie łamali nakazy = konsekwencje prawne + brak szacunku ze strony otoczenia)

• Znalazło to odzwierciedlenie w poezji - poezja wulgarna (orgie, alkohol - wszystko to, co niemoralne)

• Poprzez wulgarność - przekazanie religijnych prawd (HAFIZ Z SZARADU zm. 1390 - przedstawiciel poezji od poniżania)

BRACTWO „TAŃCZĄCYCH DRWISZÓW” (BIEDAKÓW)

• Po dzień dzisiejszy w Turcji

• Wprowadzili do praktyk religijnych TANIEC I MUZYKĘ (taniec odzwierciedla symbolicznie krążenie ciał niebieskich = zjednoczenie człowieka z Bogiem i światem)

BRACTWO ĆIŚTIJJA

• Ok. XII w. pojawia się na terenach Indii

• Proponuje społeczeństwo bezklasowe

• Od samego początku bractwo cieszyło się dużą popularnością

Sufizm znalazł dogodny teren dla siebie:

• Afryka Środkowa i Zachodnia - zabarwienie b. silnie politycznie (XVIII / XIX w. - reakcja przeciwko kolonizacji Francuzów)

• Afryka Północna - sufizm rozpowszechniony wśród mass („religijność ludowa”)

• Indonezja - zainteresowanie wśród intelektualistów (sufizm chcieli zintegrować z myślą indyjską)

Na przestrzeni historii działało 200 bractw

Po dzień dzisiejszy funkcjonuje ok. 50 bractw

Skupiają ok. 50 mln muzułmanów

Ok. 3x tyle pozostaje pod silnym wpływem sufizmu po dzień dzisiejszy

10% świata muzułmańskiego pod wpływem sufizmu

CO SUFIZM DAJE MUZUŁMANOM???

1. sufizm daje głębię życia religijnego, uzupełnia jurydyczny charakter Islamu, muzułmanin widzi Allaha w kategorii transcendentnej oraz tego, który jest blisko

2. sufizm spełnia rolę kulturotwórczą i myśli filozoficznej; sufizm wykreował wiele pojęć (co świadczy o aktywności intelektualnej)

3. daje poczucie bezpieczeństwa, wspólnoty, tego, że nie są sami

10 V 2007

ARCHITEKTURA ISLAMU

Architektura:

• Wynik spontaniczności arabskiej (mentalność arabska)

• Owoc idei zapożyczonych ze świata

• Ma wymiar metaforyczny (określa stosunek do świata i otaczającej rzeczywistości)

MECZET (największa metafora)

• Arab. - MASGID - miejsce bicia pokłonów

• Aby lepiej zrozumieć meczet można go odnieść do Kościoła)

• Meczet w Islamie - miejsce modlitwy - SALAT

SALAT:

• Pięciokrotna modlitwa w ciągu dnia (Mahomet od Allaha otrzymał dyspozycję by muzułmanin modlił się 50 razy dziennie, po negocjacjach zszedł do 5…)

• Najbardziej wskazanym miejscem modlitwy jest meczet - teraz meczetem może być każde miejsce na ziemi

• Dywanik modlitewny - SAGGADA - wydziela powierzchnię sakralną a pomaga to osiągnąć IHRAM - stan sakralizacji

• SALAT AL - GUMA - modlitwa piątkowa (wspólna modlitwa muzułmanów)

• Charakterystyczna modlitwa - ma ogromne znaczenie wspólnotowe - umacnia muzułmanów i utwierdza, że są siłą

• W czasie modlitwy - ustawieni w szeregach

• Modlitwie przewodniczy IMAM

Modlitwa muzułmanina ma swój charakterystyczny bieg

• Nie ma miejsca na spontaniczność

• Określa postawy i słowa, które ma wypowiadać

3 postawy zasadnicze:

• Muzułmanin stanie wyprostowany przed Bogiem = nawiązanie kontaktu

• Muzułmanin dokonuje skłonu opierając dłonie na kolanach = pokora

• Muzułmanin klęka, opiera ręce na ziemi i zaczyna bić pokłony czołem o ziemię = uznanie wielkości Allaha

Pierwszy meczet = Dom Mahometa, powierzchnia 54m x 54m, od niego bierze wzór każdy meczet - zasadnicza część - plan otoczony murem z czterech stron, kształt kwadratu bądź prostokąta (nieskomplikowana budowla)

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KAŻDEGO MECZETU:

1. KIBLA - kierunek modlitw muzułmańskich

1. Zwrócenie się w kierunku Mekki (kierunek wyznaczony przez Mahometa)

2. W Mekce - świątynia jedynego Boga Al - Kaaba

3. Na jednej ze ścian znajduje się nisza, która określa stronę Mekki

2. MINARET - wieża przylegająca do meczetu, z której MUEZIN (ten, który wzywa do modlitwy) wygłasza AZAN (wezwanie wszystkich muzułmanów do modlitwy)

3. MIDA - zbiorniki wodne, służące do tzw. ABLUCJI (rytualne oczyszczenie) zanim przystąpi do modlitwy

1. Ablucja dzieli się na dwa rodzaje:

• WUDU - oczyszczenie częściowe ma miejsce, gdy następuje zanieczyszczenie częściowe spowodowane dotknięciem osoby przeciwnej płci, bądź wykonywanie czynności fizjologicznych - mycie rąk, twarzy, nóg oraz przeciąganie mokrą dłonią po włosach

• GUSL - oczyszczenie całkowite - muzułmanin musi się cały wykąpać, jeśli współżył, w czasie menstruacji lub po urodzeniu dziecka

1. Do ablucji służy woda (pierwiastek pochodzący z nieba), ewentualnie piasek

4. MINBAR - podwyższenie znajdujące się w środku meczetu

1. Element ruchomy i przenośny

2. Z niego, w czasie modlitwy przewodniczy IMAM, który wygłasza to, co określa się mianem CHUTBY (piątkowe kazanie)

• Zawsze zawiera wątki polityki

• Nastraja wojowniczo muzułmanów

636r. w ALKUFIE - pierwsze meczety - PROCES BUDOWANIA:

1. stawianie ściany w stronę Mekki

2. pozostałe ściany w formie rowów

3. następnie były budynki, ale bez dachów

4. budynki z dachami

5. NIYYA - wewnętrzna intencja - nastawienie woli

• By muzułmanin mógł wejść do meczetu i „ważnie” odbyć modlitwę musi wywołać w sobie Niyyę

• Pełna świadomość wykonywanego kultu

• Człowiek pragnie oddać cześć Bogu niczego nie oczekując w zamian (bezinteresowność)

• Jest to charakterystyczne w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie. W religiach wschodu - można jej nie znać

INNE PRZYKŁADY ARCHITEKTURY ISLAMU:

MADRAS - szkoły muzułmańskie (chęć poznania Koranu i prawa muzułmańskiego)

VII / VIII - szkoły nie miały charakteru zinstytucjonalizowanego

Meczet początkowo był miejscem zdobywania wiedzy (pisanie, czytanie itp.)

Meczet spełniał rolę mass mediów - chutba jednym ze sposobów przekazywania wiedzy (dysputy też)

VIII / IX - pierwsze miejsca edukacyjne - Madrasy

- realizowano program od podstaw aż po dzisiejsze studia

- pierwsze madrasy utożsamiane często były z meczetami

- madrasy budowane na kwadratowym dziedzińcu

- później budowano dodatkowe pomieszczenia dla nauczycieli

MAUZOLEA - miejsce pochowania i czci zmarłych

• Nie ma kultu osób zmarłych - dogmat o jedności Boga był tak wielki, ze nie kultywowano pamięci zmarłych (kult zmarłych bardzo zmarginalizowany)

• Cmentarz uważano za miejsce nieczyste (jak śmietnisko czy rzeźnia)

• Muzułmanin nie ma prawa odmawiania modlitwy na cmentarzu (nigdy nie osiągnie stanu sakralizacji)

• Cześć oddawana zmarłym nie cieszyła się zbytnią aprobatą

• W mauzoleach znajdowały się groby wybitnych muzułmanów

• Mauzoleum ma kopułę (pokrycie)

• Islam nie odcina się od świata zmarłych (to nie dyskredytacja)

• W mauzoleum leżą imamowie

Różne wyobrażenie przejęcia władzy:

Sunnici - następcą Mahometa - osoba pobożna

Szyci - następcą Mahometa - ktoś, kto jest związany więzami krwi z nim

IMAM (szyici) = KALIF (sunnici)

Przejaw walki zagrażający jedynemu Bogu - IKONOKLAZM ABSOLUTNY - kult obrazów - zakazany (przedstawianie wizerunków Boga i człowieka) z tego samego powodu co kult zmarłych nie jest kultywowany

„Islam” to wyrażenie arabskie określające „oddanie się”, „poddanie się” - zwłaszcza Bogu. W szerszym i powszechnym znaczeniu jest ono określeniem religii głoszonej w VII w po Chrystusie przez Mahometa oraz nazwą społeczności jej wyznawców.

W odróżnieniu od religii chrześcijańskiej, w której świeckie nie scala się z tym co święte, islam w swym najgłębszym sensie jest religią, prawem, kulturą, polityką równocześnie.

Nazwa Islam „nadana” została systemowi monoteistycznej doktryny, wyrażonej w świętej księdze w Koranie, przez jej głosiciela - największego wg islamu Proroka wśród proroków - Mahometa, który w latach 610 - 632 miał doświadczyć objawienia Bożego.

Religia muzułmańska uważa siebie za szczyt objawienia, którego dostąpiła ludzkość.

Mahomet nie stanowi „centrum” religii. Jej centrum jest Bóg, któremu nikt z ludzi „nie może przydawać towarzyszy”. Muzułmanie uważają, iż są poddanymi Allaha, wypełniającymi jego wolę, a nie czcicielami Mahometa

Islam jest religią, która z roku na rok rośnie w liczbę. Na świcie żyje ponad 1 miliard poddanych Allaha. Statystyki wyraźnie wskazują, iż muzułmanów jest już na świecie więcej niż katolików

Według „prognoz” statystycznych w „chrześcijańskiej Europie” w 2025r. zamieszkiwać ma od 40 do 50 milionów muzułmanów.

Islam jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się tradycji religijnych na świecie.

Muzułmanie nie określają Boga jako Ojca, bowiem słowo te rodzi skojarzenie z naturalnym ludzkim ojcostwem. Bóg nie ma i nie może mieć dzieci, dlatego nie jest nazywany Ojcem

Islam głosi absolutną ideę monoteistyczną, odrzuca chrześcijańska doktrynę trynitarną. Teologowie Islamu twierdzą, że Jezus wg chrześcijan to 1/3 Boga

- 1 -

T A R I K A

Ś A R I ` A T

H A K I K A

---