Podatek

Świadczenie pieniężne na rzecz państwa o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobierane na podstawie przepisów prawnych, określających warunki, wysokość oraz terminy płatności tych świadczeń.

W Polsce występuje

• Podatek bezpośredni

Nakładany na dochód lub majątek podatnika (np. dochodowy, gruntowy)

• Podatek pośredni

Nakładany na przedmioty spożycia, czynności obrotu i wymiany (np. podatek od towarów i usług tzw. VAT), płaci je nabywca

Najważniejszym jest podatek dochodowy, który w 1992 roku zastąpił podatek

od wynagrodzeń, płac, wyrównawczy.

Podatek gruntowy - obciążający dochody z gospodarstwa rolnego.

Podatek obrotowy - obciążający obroty przedsiębiorstw przemysłowych

i handlowych.

Podatek od nieruchomości - obciążający właścicieli i posiadaczy nieruchomości miejskich.

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych.

Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych regulują dwie ustawy:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dziennik ustaw z 2000 roku Nr 14, pozycja 176)

• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dziennik ustaw Nr 144, pozycja 930)

Ich zakres omówiono poniżej w odrębnych tytułach nazwanych „Zakres podstawowy”

i „Ryczałt”.

1. Zakres podstawowy

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych

(Dziennik ustaw z 2000 roku Nr 14, pozycja 176), zwana dalej „ustawą”, reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów uzyskanych przez osoby fizyczne.

Poza zakresem tej ustawy pozostają przychody:

• Z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów działów specjalnych produkcji rolnej,

• Z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesiania,

• Podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,

• Wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,

• Z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólnoty majątkowej oraz przychodów tytułu wyrównania dorobków

po ustaniu rozdzielczości majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.

• Podmiot opodatkowania

Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Zasada ta ma również zastosowanie do małżonków chyba, że wystąpią oni z wnioskiem o łączne opodatkowanie ich dochodów na zasadach określonych

w art. 6 ust. 2 i 3 ustawy. Łączne opodatkowanie dochodów małżonków jest także możliwe po śmierci jednego z nich zgodnie z postanowieniami art. 6a ustawy.

Co do zasady małżonkowie nie mogą się wspólnie opodatkować, gdy chociażby do jednego z nich mają zastosowanie przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne lub przepisy art. 30c ustawy

(19% podatek płacony przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą). Jednakże, jeżeli jeden z małżonków (małżonkowie) od przychodów z tytułu umów najmu

i innych umów o podobnym charakterze opłaca ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

i jednocześnie nie korzysta (nie korzystają) z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c ustawy albo w ustawie

o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - może opodatkować się wspólnie z małżonkiem.

Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości osiąganych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju, czy też za granicą.

Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków. Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane za granicą

w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi.

Podatku dochodowego nie pobiera się również od dochodów uzyskanych za granicą przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak osoby te uzyskują dochody z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy - bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz inne dochody osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - to od tych dochodów płacą podatek w Polsce. Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy.

Również ta zasada może być jednak korygowana przez postanowienia umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

• Przedmiot opodatkowania

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy oraz z wyjątkiem dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów, (tzw. zasada kumulacji dochodów). Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

• Źródła przychodów

Źródłami przychodów są:

• 1) stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,

• 2) działalność wykonywana osobiście,

• 3) pozarolnicza działalność gospodarcza,

• 4) działy specjalne produkcji rolnej,

• 5) nieruchomości lub ich części,

• 6) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,

• 7) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c),

• 8) odpłatne zbycie (z zastrzeżeniem sytuacji określonych w art. 10 ust. 2 ustawy):

a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,

d) innych rzeczy,

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany,

9) inne źródła.

• Przychody

Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Od tej generalnej zasady ustawa przewiduje kilka wyjątków. Dotyczą one pojęcia przychodów z następujących źródeł przychodów:

• - z pozarolniczej działalności gospodarczej,

• - z działów specjalnych produkcji rolnej,

• - z nieruchomości udostępnionych bezpłatnie do używania innym osobom,

• - z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9 ustawy,

• - z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy,

• - nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

• Sposoby ustalania podatku

Ustawa przewiduje następujące sposoby ustalania podatku:

• - według obowiązującej w 2006 r. skali podatkowej:

Podstawa naliczenia podatku w zł		Podatek wynosi
ponad	do
	37,024	19 % minus kwota zmniejszająca podatek 530,08 zł
37,024	74,048	6,504 zł 48 gr + 30 % nadwyżki ponad 37,024
74,048		17,611 zł 68 gr + 40 % nadwyżki ponad 74,048

• 19% podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (wybór tego sposobu ustalania podatku następuje poprzez pisemne oświadczenie złożone przez podatnika; dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł) - art. 30c ustawy,

• Ryczałty; przy czym należy zauważyć, iż dochodów (przychodów), od których zgodnie z przepisami art. 28, 29, 30 i 30a ustawy pobiera się podatek w formie ryczałtu nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł,

• 19% podatek od dochodów z kapitałów pieniężnych, przykładowo z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych (dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł) - art. 30b ustawy.

• Pobór podatku

Kwestię tę reguluje rozdział 7 ustawy. W świetle przepisów ustawy podatek dochodowy od osób fizycznych może być:

• - potrącany w trakcie roku podatkowego przez płatnika w formie zaliczek (np. od dochodów ze stosunku pracy) lub podatku zryczałtowanego (np. od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),

• - uiszczany w trakcie roku podatkowego bezpośrednio przez podatnika w formie zaliczek (np. od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej podatnicy są obowiązani za okres od stycznia do listopada uiszczać zaliczki w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni poprzez dokonywanie wpłat na rachunek urzędu skarbowego właściwego wg miejsca zamieszkania podatnika. Zaliczkę za grudzień, w wysokości należnej za listopad, uiszcza się w terminie do dnia 20 grudnia. W terminach płatności zaliczek za miesiące od stycznia do listopada podatnicy są obowiązani składać deklaracje PIT-5. Podatnicy mogą wybrać uproszczoną formę wpłacania zaliczek, bez obowiązku składania deklaracji miesięcznych, na zasadach określonych w art. 44 ust. 6b-6i ustawy.),

• - uiszczany przez podatnika przy rozliczeniu rocznym (np. od alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci).

• Zeznania podatkowe

Ustawa przewiduje (art. 45), iż po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego (zgodnie z art. 12 Ordynacji podatkowej, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy) - podatnicy podatku dochodowego są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym.

Podatnicy składają następujące zeznania:

• PIT-36 - składają podatnicy, którzy uzyskali przychody (dochody) opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej i nie wypełniają zeznania PIT-37, gdyż osiągnięte przez nich dochody (poniesione straty) nie mieszczą się w zakresie tego zeznania. Formularz ten przede wszystkim składają podatnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej, a także uzyskali dochody z zagranicy,

• PIT-36L - składają podatnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną 19% podatkiem na zasadach określonych w art. 30c ustawy. Formularz ten jest przeznaczony wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie,

• PIT-37 - składają podatnicy, którzy uzyskali przychody, opodatkowane na ogólnych zasadach według skali podatkowej, wyłącznie ze źródeł położonych na terytorium RP, za pośrednictwem płatników, i nie prowadzili pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej oraz działów specjalnych produkcji rolnej. Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego obliczenia podatku dokonał płatnik,

• PIT-38 - składają podatnicy, którzy uzyskali przychody opodatkowane 19% podatkiem na zasadach określonych w art. 30b ustawy.

Podatnicy, na których ciąży obowiązek złożenia zeznania, są obowiązani w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego wpłacić należny podatek lub różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również sumą zaliczek pobranych przez płatników.

Podatek dochodowy wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok chyba, że naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w podatku dochodowym.

Podatnicy, podlegający w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, jeżeli osiągają dochody ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez pośrednictwa płatników lub za pośrednictwem płatników nieobowiązanych do dokonania rocznego obliczenia podatku, jeżeli zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem terminu przewidzianego dla złożenia zeznania podatkowego, są obowiązani złożyć zeznanie za rok podatkowy urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Ryczałt

Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.), zwana dalej „ustawą”, reguluje opodatkowanie niektórych przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne:

• Prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,

• Osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej,

• Będące osobami duchownymi.

• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym również, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych oraz w formie spółki jawnej osób fizycznych.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2006 r. mogą opłacać podatnicy, którzy w 2005 r. uzyskali przychody z działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 250.000 euro (979.150 zł).

• Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą:

• - 20 % przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów, a także przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze od nadwyżki ponad kwotę stanowiącą równowartość 4.000 euro (15.666,40 zł

w 2006 r.),

• - 17 % przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych m.in. wynajmu samochodów osobowych, hoteli, pośrednictwa w handlu hurtowym,

• - 8,5 % od przychodów m.in. z działalności usługowej, w tym od przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5 %; od przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze do kwoty stanowiącej równowartość 4.000 euro (15.666,40 zł

w 2006 r.),

• - 5,5 % od przychodów z działalności wytwórczej i budowlanej,

• - 3,0 % od przychodów m.in. z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5 % alkoholu.

Podstawę opodatkowania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania.

Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy, do prowadzenia ewidencji wyposażenia, a także wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

W zakresie rozliczeń oraz obowiązków sprawozdawczych podatnicy obowiązani są:

• - w ciągu roku podatkowego, co miesiąc obliczać kwotę podatku i dokonywać jej wpłaty na rachunek urzędu skarbowego właściwego wg miejsca zamieszkania podatnika w terminie do 20 dnia następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień - w terminie złożenia zeznania.

Podatnicy mogą - pod warunkami, o których mowa w art. 21 ust. 1b i 1c ustawy - obliczać podatek i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po upływie kwartału, za który ryczałt ma być opłacony, a za ostatni kwartał roku podatkowego - w terminie złożenia zeznania.;

- złożyć w urzędzie skarbowym, właściwym według miejsca zamieszkania, zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku (PIT 28). Zgodnie z art. 12 Ordynacji podatkowej, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

W pierwszej kolejności podatek ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

• Karta podatkowa

Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika złożony w deklaracji według ustalonego wzoru (PIT 16).

Wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej za dany rok podatkowy, podatnik składa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego, a jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w trakcie roku podatkowego - przed rozpoczęciem działalności. Jeżeli do dnia 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania, uważa się, że prowadzi nadal działalność opodatkowaną w tej formie. W przypadku prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej składa jeden ze wspólników.

Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Stawki karty podatkowej określone są kwotowo i podlegają corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego.

Ich wysokość uzależniona jest od:

• Rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,

• Liczby zatrudnionych pracowników,

• Liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza.

Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego odrębnie na każdy rok podatkowy.

Podatnik dokonuje wpłaty tego podatku na rachunek urzędu skarbowego właściwego wg miejsca położenia zorganizowanego zakładu, a w razie braku takiego zakładu - wg miejsca zamieszkania, co miesiąc - do 7 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień do 28 grudnia roku podatkowego w wysokości określonej w decyzji urzędu skarbowego.

W pierwszej kolejności podatek ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

• Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych

Podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.

Stawki ryczałtu zarówno od przychodów proboszczów, jak i przychodów wikariuszy, określone są kwotowo w załącznikach do ustawy. Ich wysokość uzależniona jest od liczby mieszkańców parafii.

Wysokość ryczałtu ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego, właściwego według miejsca wykonywania funkcji o charakterze duszpasterskim, odrębnie na każdy rok podatkowy.

Istnieje możliwość obniżenia ryczałtu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Osoby duchowne opłacające ryczałt są zwolnione od obowiązku składania zeznań podatkowych o wysokości osiągniętego dochodu ze źródła przychodu objętego ryczałtem.

2. Podatek dochodowy od osób prawnych.

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dziennik Ustaw z 2000 roku Nr 54, poz. 654 ze zm.), zwana dalej "ustawą" reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób prawnych.

Przepisów ustawy nie stosuje się do:

• Przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej chyba, że ustalenie przychodów jest wymagane dla celów określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego,

• Przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,

• Przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Zgodnie z przepisami tej ustawy podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są:

• Osoby prawne,

• Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej z tym, że podatnikami są spółki kapitałowe w organizacji,

• Podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które funkcjonują w związkach kapitałowych i spełniają określone w ustawie warunki),

• Spółki niemające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania.

W ustawie zostały wymienione jednostki, które podlegają zwolnieniu podmiotowemu, np. Narodowy Bank Polski, jednostki budżetowe, itd.. Jednostki te nie składają ani deklaracji, ani zeznań podatkowych.

Podatnicy, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku tych ostatnich podatników, jeżeli ustalenie dochodów nie jest możliwe na podstawie ewidencji rachunkowej, dochód określa się w drodze oszacowania, przy zastosowaniu wskaźnika dochodu w stosunku do przychodu, np.

• 5% - z działalności w zakresie handlu hurtowego lub detalicznego,

• 10% - z działalności budowlanej lub montażowej albo w zakresie usług transportowych

Według zasad ogólnych przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. W przypadku, gdy podatnik poniósł stratę w roku podatkowym, o wysokość tej straty może obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym, że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty

Przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze, ale również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy, praw lub innych świadczeń. Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Za datę powstania przychodu należnego uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku), nie później jednak niż ostatni dzień miesiąca, w którym:

• Wydano rzecz, zbyto prawo majątkowe lub

• Wykonano usługę, w tym częściowo wykonano usługę, jeżeli jej częściowe wykonanie stanowi wynikający z umowy lub z odrębnych przepisów tytuł do zapłaty, lub

• Otrzymano zapłatę za wykonanie świadczenia - w pozostałych przypadkach.

U podatników dostarczających energię, świadczących niektóre usługi telekomunikacyjne, radiokomunikacyjne oraz z zakresu gospodarki wodnej, ścieków oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów, za datę powstania przychodu należnego uznaje się wynikający z faktury termin płatności, a jeżeli termin ten nie jest określony, ostatni dzień miesiąca, w którym wystawiono fakturę.

W ustawie zostały wymienione również kategorie, które nie są kwalifikowane do przychodów podatkowych, np. pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy. Z definicji tej wynika, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, a więc koszty bezpośrednio i pośrednio związane z uzyskaniem przychodów, w tym koszty ogólne funkcjonowania podatnika.

W przypadku przychodów z udziału w zyskach osób prawnych (np. dywidend) oraz przychodów podmiotów zagranicznych z tytułu, tzw. należności licencyjnych (np. z odsetek) - przedmiotem opodatkowania jest przychód.

Podatek dochodowy od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych wynosi 19% uzyskanego przychodu. Kwotę tego podatku uiszczonego od otrzymanych dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę w Polsce, odlicza się od kwoty podatku obliczonego według zasad ogólnych, a w razie braku możliwości odliczenia w danym roku podatkowym, odlicza się w następnych latach podatkowych.

Przy powiązaniach kapitałowych i innych związkach szczególnych, uregulowano możliwość opodatkowania dochodów w drodze oszacowania. Do szacowania tych dochodów stosuje się następujące metody:

• Porównywalnej ceny niekontrolowanej,

• Ceny odprzedaży,

• Rozsądnej marży ("koszt plus"), albo

• Zysku transakcyjnego.

W przypadku wydania przez właściwy organ podatkowy, na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej, decyzji o uznaniu prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi, w zakresie określonym w tej decyzji stosuje się metodę w niej wskazaną.

Podatnicy dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi lub mającymi miejsce zamieszkania albo siedzibę w tzw. "rajach podatkowych" mogą być zobowiązani przez organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej do sporządzenia szczególnej dokumentacji podatkowej takich transakcji. Dokumentacja taka powinna być sporządzona w terminie 7 dni i zawierać:

• Określenie funkcji, jakie spełniać będą podmioty uczestniczące w transakcji,

• Określenie wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją oraz formę i termin zapłaty,

• Metodę i sposób kalkulacji zysków oraz określenie ceny przedmiotu transakcji,

• Określenie strategii gospodarczej oraz innych działań w jej ramach,

• Wskazanie innych czynników, które zostały uwzględnione przy określaniu wartości transakcji,

• Określenie oczekiwanych korzyści związanych z uzyskaniem świadczeń - w przypadku umów dotyczących świadczeń (w tym usług) o charakterze niematerialnym.

Jeżeli podatnik nie przedstawi organom podatkowym takiej dokumentacji transakcji, a w wyniku postępowania podatkowego urząd skarbowy lub inspektor kontroli skarbowej udowodni, że zostały ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niezależne, i w wyniku tego podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, wówczas zostanie określony dochód w wysokości wyższej (strata w wysokości niższej) niż zadeklarowana przez podatnika i różnicę pomiędzy dochodem zadeklarowanym przez podatnika, a określonym przez organy skarbowe opodatkowuje się stawką w wysokości 50%.

W zakresie amortyzacji podatkowej zostały określone składniki majątku, np. budynki, budowle, maszyny, środki transportu, inwestycje w obcych środkach trwałych, budynki i budowle wybudowane na obcym gruncie, zwane środkami trwałymi, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów podatkowych.

Dla celów podatku CIT uznaje się za koszty uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne dokonywana wyłącznie na podstawie przepisów ustawy.

Generalnie podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od ustalonej wartości początkowej środków trwałych - w równych ratach, co miesiąc, co kwartał albo jednorazowo na koniec roku podatkowego (z zastrzeżeniem metody degresywnej).

Przy amortyzacji środków trwałych podatnicy mogą stosować różnorodne metody amortyzacji: liniową (wg stawek amortyzacyjnych z Wykazu stawek amortyzacyjnych), w tym z możliwością podwyższania i obniżania tych stawek, metodę opartą o stawki indywidualne (dla używanych lub ulepszonych środków trwałych) lub metodę degresywną (zmienna podstawa, od której dokonuje się odpisów amortyzacyjnych). Ponadto od wartości początkowej fabrycznie nowych środków trwałych, zaliczonych do grupy 3-6 KŚT, w pierwszym roku podatkowym podatnicy mogą dokonywać odpisu amortyzacyjnego w wysokości 30% tej wartości albo przy zastosowaniu stawek podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 3,0.

W latach następnych - według zasad metody liniowej lub degresywnej.

Amortyzacji podlegają również nabyte prawa majątkowe, takie jak: licencje, prawa autorskie, prawa własności przemysłowej oraz know-how, a także wartość firmy, koszty prac rozwojowych - zwane wartościami niematerialnymi i prawnymi. Przy amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych stosuje się zasadę, że okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie może być krótszy niż ustawowo określona liczba miesięcy, np. od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich - 24 miesiące.

W ustawie zostały również wymienione środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, które nie podlegają amortyzacji, m.in. grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów.

W zakresie zwolnień, w ustawie funkcjonują zwolnienia przedmiotowe, w tym dla takich podatników jak: zrzeszenia, stowarzyszenia, fundacje, realizujące ustawowo określone, społecznie użyteczne cele. W przypadku tych podatników zwalnia się od podatku te dochody, które są przeznaczone na realizację celów statutowych.

W zakresie opodatkowania stron umowy leasingu, przepisy ustawy uzależniają rozliczenia podatkowe w zależności od warunków takiej umowy.

Dla celów podatkowych za umowę leasingu uznaje się umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy, której jedna ze stron, zwana "finansującym", oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie, zwanej "korzystającym", podlegające amortyzacji środki trwale lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty.

Uregulowania w zakresie leasingu podatkowego zakładają ściśle określone skutki podatkowe:

Opłaty leasingowe w całej wysokości stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodu korzystającego, jeżeli:

• Umowa została zawarta na czas oznaczony, stanowiący, co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji lub, co najmniej 10 lat w przypadku nieruchomości,

• Suma ustalonych opłat (wraz z ceną sprzedaży), pomniejszona o należny VAT, odpowiada, co najmniej wartości początkowej przedmiotu umowy.

Opłaty leasingowe, w części stanowiącej spłatę wartości przedmiotu umowy, nie są przychodem finansującego i odpowiednio kosztem uzyskania przychodów korzystającego, jeżeli:

• Umowa została zawarta na czas oznaczony,

• Suma ustalonych opłat (wraz z ceną sprzedaży), pomniejszona o należny VAT, odpowiada, co najmniej wartości początkowej przedmiotu umowy,

• Z umowy będzie wynikało, że odpisów amortyzacyjnych w podstawowym okresie umowy będzie dokonywał korzystający.

W ustawie zostały uregulowane kwestie ustalania przychodu ze sprzedaży przedmiotu leasingu, którym zasadniczo jest cena określona w umowie sprzedaży. W przypadku leasingu wymienionego w pkt 1, jeżeli cena sprzedaży będzie niższa od hipotetycznej wartości netto (wartość początkowa pomniejszona o wyliczone w znaczeniu hipotetycznym odpisy amortyzacyjne, obliczone według zasad amortyzacji degresywnej, z uwzględnieniem współczynnika 3 - w odniesieniu do środków trwałych), przychód określa się w wysokości wartości rynkowej.

Ponadto w ramach leasingu podatkowego zostały uregulowane inne skutki, które mogą wystąpić po zakończeniu podstawowego okresu leasingu. Na przykład, jeżeli leasing będzie kontynuowany opłaty ustalone przez strony będą przychodem dla finansującego oraz kosztem uzyskania przychodów dla korzystającego także wtedy, gdy odbiegają znacznie od wartości rynkowej.

Jeżeli umowa nie spełnia warunków określonych w ustawie dla umów leasingu, wówczas skutki podatkowe są takie same jak w przypadku umów najmu lub dzierżawy.

W celu obliczenia należnego podatku dochodowego konieczne jest ustalenie podstawy opodatkowania, którą stanowi dochód po odliczeniu ewentualnych darowizn na określone cele, przy zachowaniu 10% limitu, w stosunku do tego dochodu. Odliczenie darowizn jest uzależnione od spełnienia łącznie dwóch kumulatywnych przesłanek. Darowizna powinna być przekazana na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku i o wolontariacie (np. na pomoc społeczną, działalność charytatywną). Obdarowanym zaś musi być organizacja określona w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy prowadząca działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych. Są to organizacje pozarządowe (nienależące do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku), kościelne osoby prawne i kościelne jednostki organizacyjne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Organizacje te nie muszą posiadać statusu organizacji pożytku publicznego.

Podatnicy otrzymujący darowizny są obowiązani do wyodrębnienia w zeznaniu podatkowym kwot ogółem otrzymanych darowizn ze wskazaniem celów, na które zostały one przekazane zgodnie ze sferą działalności pożytku publicznego, o której mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wraz z wyszczególnieniem darowizn pochodzących od osób prawnych z podaniem nazwy i adresu darczyńcy, jeżeli jednorazowa kwota darowizny przekracza 15.000 Zł lub, jeżeli suma wszystkich darowizn otrzymanych w danym roku podatkowym od jednego darczyńcy przekracza 35.000 Zł. W terminie składania zeznania podatkowego mają oni również obowiązek udostępnić do publicznej wiadomości informacje, o których mowa wyżej i w formie pisemnej zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Z obowiązku tego zwolnione są podmioty, których dochód za dany rok podatkowy nie przekracza 20.000 Zł.

Podatnicy, którzy nie składają zeznań podatkowych powyższe obowiązki realizują przekazując urzędowi skarbowemu, w terminie składania zeznania podatkowego, stosowne informacje.

Podatnicy korzystający z odliczenia z tytułu przekazanych darowizn mają obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym kwoty przekazanej darowizny, kwoty odliczonej darowizny oraz danych pozwalających na identyfikację obdarowanego poprzez podanie m.in. jego nazwy, adresu i NIP-u.

Odliczeniu podlegają również darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą na podstawie odrębnych ustaw. Podatnicy otrzymujący takie darowizny jak i korzystający z odliczeń takich darowizn są zobowiązani do przekazywania określonych w ustawie informacji.

Odliczeniom od podstawy opodatkowania podlegają: wydatki poniesione na nabycie nowych technologii oraz wydatki na kluby sportowe (mające osobowość prawną i licencję sportową, skupiających, co najmniej 50 zawodników, w tym 30 juniorów) w wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu.

Podatek wynosi 19% podstawy opodatkowania.

W ramach poboru podatku podatnicy składają, co miesiąc deklaracje (do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni) i w ich terminie uiszczają zaliczki w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące.

Podatnicy mogą również rozliczać się z podatku w systemie uproszczonym. Wpłata zaliczek jest wówczas uzależniona od podatku należnego wykazanego w zeznaniu złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy lub w zeznaniu złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy o dwa lata. Przy uproszczonej formie wpłat zaliczek podatnicy nie składają deklaracji.

Podatnicy mają obowiązek złożenia zeznania o wysokości dochodu (straty) osiągniętego w roku podatkowym do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę między podatkiem należnym od dochodu wykazanego w zeznaniu a sumą należnych zaliczek za okres od początku roku.

3. Podatek VAT

W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej polskie ustawodawstwo w zakresie podatku VAT zostanie zmienione tak, aby dostosować je do przepisów określonych w dyrektywach dotyczących podatku VAT w Unii Europejskiej (głównie Szósta Dyrektywy Rady nr 77/388 z 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich, dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa opodatkowania z późniejszymi zmianami).

Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej nastąpi radykalna zmiana zasad opodatkowania podatkiem VAT wymiany handlowej pomiędzy podatnikami VAT w Polsce a podatnikami zarejestrowanymi dla tego podatku w różnych państwach Unii Europejskiej, co jest ściśle związane ze zniesieniem granic celno-podatkowych pomiędzy Polską, a państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Natomiast przedsiębiorstwa, które nie prowadzą handlu zagranicznego, albo takie, które mają wyłącznie obroty z państwami spoza Unii Europejskiej nie odczują w tym zakresie poważniejszych zmian.

W odniesieniu do obrotu towarowego wewnątrz Unii Europejskiej pojęcia „import” i „eksport” zostały zastąpione nowymi „wewnątrzwspólnotowe nabycie” i „wewnątrzwspólnotowa dostawa”.

• Podatek od wartości dodanej VAT w Unii Europejskiej

VAT (skrót od: value added tax) jest podatkiem pośrednim (od obrotu), pobieranym od towarów i usług. Objęte są nim towary i usługi na terytorium danego państwa, w tym także pochodzące z importu. Jednocześnie towary przeznaczone na eksport są opodatkowane stawką 0% VAT w kraju eksportera (z zachowaniem prawa do odliczenia podatku naliczonego) i obciążane podatkiem w kraju importera. Obowiązuje zasada nie dyskryminacyjnego obciążenia podatkiem VAT (podobnie jak i innymi podatkami) towarów krajowych i zagranicznych. Oznacza to, iż produkty importowane nie mogą być opodatkowane wyżej niż takie same produkty krajowe.

Przełomowe znaczenie dla utworzenia jednolitej konstrukcji podatku VAT w państwach Unii Europejskiej miała Szósta Dyrektywa Rady z 17 maja 1977 r. Reguluje ona podstawowe elementy tego podatku, czyli między innymi podmiot opodatkowania, podstawę opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego, mechanizm odliczeń od podatku zapłaconego we wcześniejszych fazach obrotu.

Mimo podejmowanych prób nie udało się ujednolicić wysokości stawek podatkowych z uwagi na rozbieżne interesy poszczególnych państw. Przyjęto jedynie minimalne stawki podatkowe. Kraje członkowskie uzgodniły, że wysokość stawki podstawowej (standardowej) nie może być niższa niż 15%, a stawki obniżonej (można stosować jedną lub dwie stawki obniżone) nie może być niższa niż 5% (z wyjątkami). W pełni ujednolicona jest także podstawa poboru podatku, tj. zakres towarów i usług podlegających obciążeniu VAT-em, towary i usługi objęte zwolnieniami, stawkami obniżonymi itp.

• Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

Dostawy dokonywane pomiędzy przedsiębiorstwami znajdującymi się w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej określane są mianem dostaw wewnątrzwspólnotowych.

Gdy polski przedsiębiorca (podatnik VAT) będzie przesyłać towar do przedsiębiorcy znajdującego się na obszarze Wspólnoty, wówczas dostawa ta - tak jak do tej pory eksport - objęta będzie stawką 0% VAT, jeżeli spełnione zostaną między innymi następujące warunki:

Dostawa została wykonana na rzecz podmiotu, posiadającego status podatnika VAT w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Podatnik poda na fakturze VAT prawidłowe numery identyfikacyjne VAT (swój i kontrahenta) wraz z dwuliterowym kodem państwa.

Towary zostaną wysłane lub wywiezione z terytorium Polski do miejsca przeznaczenia w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Podatnik będzie posiadać dowód, określony zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług, potwierdzający wywiezienie towarów z Polski.

Jeśli którykolwiek z ww. warunków (lub innych określonych w ustawie o podatku od towarów i usług) nie zostanie spełniony, należy naliczyć i rozliczyć podatek na terenie Polski według stawki obowiązującej na te towary w Polsce. Nie będzie naliczać się podatku VAT od towarów, które w Polsce objęte zostaną stawką 0% VAT.

Podatnicy dokonujący transakcji wewnątrzwspólnotowych są zobowiązani do wypełniania kwartalnych informacji podsumowujących dotyczących tych transakcji (patrz podrozdział: 8.2 „Kwartalna informacja podsumowująca”).

• Numer identyfikacyjny VAT - rola i znaczenie

Numer identyfikacyjny VAT odgrywa bardzo istotną rolę w obrocie handlowym towarami pomiędzy podatnikami VAT z państw członkowskich Unii Europejskiej.

Posługując się numerem identyfikacyjnym VAT, nabywca wskazuje dostawcy, że jest podatnikiem VAT odpowiedzialnym za rozliczenie podatku VAT od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w swoim kraju.

Numer identyfikacyjny VAT kontrahenta należy zamieszczać na fakturach, kwartalnych informacjach podsumowujących oraz innych dokumentach związanych z obrotem handlowym towarami dokonywanym pomiędzy państwami Unii Europejskiej.

• Opodatkowanie i obowiązki podatników

Generalną zasadą jest zwolnienie z opodatkowania VAT z możliwością odliczenia podatku naliczonego (rozwiązanie tożsame ze stawką 0%) dostaw nowych środków transportu, wysyłanych lub transportowanych do nabywcy przez sprzedającego, nabywcę lub na ich rachunek, do innego państwa członkowskiego, dokonywanych na rzecz podatników, osób prawnych niepodlegających opodatkowaniu lub innych osób niebędących podatnikami VAT.

Podstawą opodatkowania jest cena, która musi być podana na fakturze. Sprzedawca nowego środka transportu zobowiązany jest do podania na fakturze informacji pozwalających na zaklasyfikowanie towaru do kategorii - „nowe środki transportu”.

• Deklaracja VAT - nowe informacje

W deklaracji pojawią się nowe informacje, które będą zobowiązani podawać podatnicy dokonujący dostaw i/lub nabyć wewnątrzwspólnotowych:

• Suma dostaw do podatników VAT w innych państwach Unii Europejskiej

• Suma nabyć od podatników VAT z innych państw Unii Europejskiej.

4. Podatek akcyzowy

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i włączenie terytorium RP do obszaru celnego wspólnoty, czego konsekwencją jest zniesienie granic celnych z dniem 1 maja 2004 roku spowodowało, że transakcje handlowe z krajami Unii nie są już określone dla potrzeb podatku akcyzowego jako transakcje eksportowe czy importowe. Wyżej wymienione pojęcia służyć będą jedynie określaniu jedynie transakcji z podmiotami krajów trzecich.

Dla potrzeb obrotu między krajami Unii przewidziano dwa nowe pojęcia dostawy wewnątrzwspólnotowej i nabycia wewnątrzwspólnotowego. Tymi pojęciami polscy podatnicy akcyzy dokonują transakcji z podatnikami innych krajów członkowskich UE.

• Regulacje prawne

Wspólny system podatku akcyzowego w Unii Europejskiej obejmuje regulacje dotyczące wyrobów akcyzowych zharmonizowanych (wyroby energetyczne, energia elektryczna, alkohol, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe).

Zagadnienie opodatkowania wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych (samochodów osobowych czy kosmetyków) leży w gestii państw członkowskich, członkowskich zastrzeżeniem, iż podatki te nie spowodują zwiększenia formalności związanych z przekroczeniem granicy w obrocie handlowym między państwami członkowskimi.

Podstawowymi aktami prawa wspólnotowego zakresie regulacji podatku akcyzowego Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 roku w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów podlegających podatkowi akcyzowemu, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania, zwana Dyrektywą horyzontalną.

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi podatek akcyzowy w Polsce są:

• Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 roku o podatku akcyzowym (Dziennik ustaw Nr 29, pozycja 257 i Nr 68, pozycja 623 oraz z 2005 roku Nr 160, pozycja 1341) regulująca opodatkowanie wyrobów podatkiem akcyzowym oraz określająca zasady i tryb wprowadzania do obrotu wyrobów objętych akcyzą i oznaczania niektórych tych wyrobów znakami akcyzy.

• Rozporządzenia Ministra Finansów wydane na podstawie delegacji zawartych w wyżej wymienionej ustawie.

• Zakres przedmiotowy opodatkowania

Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podlegają czynności, określone w art. 4 ustawy o podatku akcyzowym, dotyczące towarów wymienionych w załączniku nr 1 do wyżej wymienionej ustawy, zwanych wyrobami akcyzowymi.

Do czynności podlegających opodatkowaniu zalicza się:

• Produkcje wyrobów akcyzowych zharmonizowanych

• Wprowadzenie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z składu podatkowego

• Sprzedaż wyrobów akcyzowych na terytorium kraju

• Eksport i import wyrobów akcyzowych

• Nabycie wewnątrzwspólnotowe i dostawę wewnątrzwspólnotową

• Nabycie lun posiadanie przez podatnika wyrobów akcyzowych, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości

• Podatnicy

Stosownie do art. 11 ustawy o podatku akcyzowym podatnikami akcyzy są osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających opodatkowaniu.

Nie są natomiast podatnikami akcyzy organy egzekucyjne oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne.

• Organy podatkowe

Organami podatkowymi w zakresie akcyzy są:

• Naczelnik izby celnej

• Dyrektor izby celnej

Właściwi ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

W przypadku importu organem podatkowym w zakresie akcyzy jest naczelnik urzędu celnego właściwy na podstawie przepisów prawa celnego, do wymiaru należności celnych.

W przypadku osób fizycznych, które nie dokonują nabycia wewnątrzwspólnotowego poza prowadzoną działalnością gospodarczą lub dokonują tego nabycia, nie prowadząc działalności gospodarczej, organem podatkowym jest naczelnik urzędu celnego właściwy ze względu na ich miejsce zamieszkania.

• Znaki akcyzy

System znaków akcyzy jest formą kontrolowania przez Państwo działalności gospodarczej polegającej na produkcji i obrocie napojami alkoholowymi oraz wyrobami tytoniowymi ma na celu eliminowanie przemytu i nielegalnego obrotu tymi wyrobami oraz chroni interesy podmiotów prowadzących legalnie działalność gospodarczą.

Wyroby akcyzowe objęte obowiązkiem banderolowania muszą być prawidłowo oznaczone odpowiednimi znakami akcyzy przed zakończeniem procedury zawieszenia poboru akcyzy.

Znak akcyzy jest umieszczany na opakowaniach jednostkowych wyrobów akcyzowych taki sposób, aby zdjęcie znaku lub otwarcie opakowania powodowało trwałe i widoczne uszkodzenie znaku.

• Stawki akcyzy

Przepisy systemu podatkowego Unii Europejskiej wymagają, aby państwa członkowskie w zakresie struktury i stawek podatku akcyzowego dla wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, stosowały określony dla poszczególnych wyrobów poziom minimalny stawek akcyzowych. Państwa członkowskie mogą ustalić i stosować w oparciu o własna politykę fiskalna wyższe stawki akcyzy.

Stawki te wyrażane są w:

• Procencie podstawy opodatkowania

• Kwocie na jednostkę wyrobu

• Procencie maksymalnej ceny detalicznej

• Kwocie na jednostkę wyrobu i procencie maksymalnej ceny detalicznej

• Składanie deklaracji podatkowej

Podatnicy podatku akcyzowego zobowiązani są między innymi:

• Składać w Urzędzie celnym deklaracje dla podatku akcyzowego za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Obowiązek ten nie dotyczy podatników w przypadku dokonywania przez nich importu.

• Do obliczenia i zapłaty akcyzy za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, na rachunek właściwej izby celnej.

• Do obliczenia (w przypadku wyrobów akcyzowych zharmonizowanych) i zapłaty akcyzy wstępnie za okresy dzienne.

5. Podatek graniczny - cło

Opłata taryfowa płacona w związku z przekroczeniem granicy celnej państwa przez towar. Obecnie ma charakter protekcyjny, a w mniejszym stopniu pełni funkcję dochodową dla budżetu państwa.

• Unia Celna

Unia celna stanowi Jeden z podstawowych elementów Wspólnot Europejskich będącej jednocześnie jednym z trzech filarów współtworzących Unię Europejską. Urzeczywistnia ona w praktyczny sposób idee Jednolitego Rynku, pozwalając na swobodny, niczym nie skrępowany, przewóz towarów pomiędzy państwami tworzącymi wspólny rynek i będącymi jednocześnie członkami Unii Europejskiej. Unia Celna oznacza również wprowadzenie jednolitych przepisów we wszystkich państwach członkowskich jak i również stosowanie wspólnej taryfy celnej względem państw trzecich.

Na samym początku warto jednak wyjaśnić, czym jest sama Unia Europejska. Można powiedzieć, że jest to pewnego rodzaju fenomen organizacyjny o charakterze prawno-międzynarodowych. Jest organizmem, który wykształcił się na przestrzeni ostatnich przeszło pięćdziesięciu lat z jednej wspólnoty, która nazywała się Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Unii Europejskiej zostały przypisane konkretne zadania, struktury realizujące te zadania oraz środki przewidziane w traktach, które umożliwiają realizacje tych zadań.

• Wolne obszary celne

Istota wolnych obszarów celnych sprowadza się do przyznania na wydzielonym terytorium danego państwa specjalnych, korzystnych, warunków prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczą one zarówno przedsiębiorców działających w takich obszarach jak i towarów doń wprowadzanych. Instytucja wolnych obszarów celnych jest wykorzystywana w życiu gospodarczym od wielu wieków.

Przepisy dotyczące funkcjonowania wolnych obszarów celnych zostały uregulowane w art.166-183 WKC. W pierwotnym kształcie przepisów wykonawczych szczegółowe regulacje dotyczące gospodarczych procedur celnych, zawarte w RWKC, obejmowały prawie 50 artykułów. W trakcie prac nad reformą przepisów celnych również te regulacje zostały odpowiednio skrócone i opublikowane w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 993/2001 z dnia 4 maja 2001 roku, jako rozporządzenie zmieniające Rozporządzenie (EWG) nr 2454/93. Od 1 lipca 2001 roku wolne obszary celne uregulowane są we wskazanych wyżej przepisach WKC oraz w artykułach 799-813 RWKC.

Wolny obszar celny został zdefiniowany w art.166 WKC jako wydzielona część obszaru celnego Wspólnoty, w której towary niewspólnotowe mogą być wprowadzane i składowane bez stosowaniu należności celnych przywozowych i Środków polityki handlowej zaś towary wspólnotowe mogą korzystać z tych samych Środków, które są stosowane przy wywozie towarów.

• Zwolnienia z należności przewozowych

W szczególnych okolicznościach, mając np. na względzie cel, dla którego przywożony jest towar lub przeznaczenie towarów po ich dopuszczeniu do obrotu, przepisy prawa celnego przewidują możliwość zwolnienia z należności przywozowych niektórych towarów, przywożonych z terytorium państwa trzeciego na obszar celny Wspólnoty.

Generalną zasadą ustanowioną w przepisach prawa celnego jest zasada powszechności należności przywozowych, co oznacza, iż od każdego towaru przywożonego z terytorium państwa trzeciego na obszar celny Wspólnoty wymagane są należności przywozowe, natomiast zwolnienie z tych należności stanowi wyjątek, który musi wprost wynikać z przepisów prawa celnego.

1

---