Twierdzenie Arrowa (o niemożności) -Uniwersalność - procedura głosowania musi na podstawie rankingu preferencji każdego z głosujących wybrać w sposób deterministyczny (bez udziału elementu losowego) ranking preferencji grupy. Suwerenność - każdy wynik powinien być możliwy do osiągnięcia przez pewną kombinację głosów. Wykluczamy więc procedury, w których pewne rozstrzygnięcia są niemożliwe niezależnie od woli wyborców. Brak dyktatury - wynik głosowania zależy od głosów więcej niż jednego uczestnika. Monotoniczność - jeśli wyborca zmieni preferencje podnosząc ranking jednej z opcji, wynik musi albo zwiększyć ranking tej opcji, albo pozostawić go na tym samym miejscu, nie może go zaś obniżyć. Niezależność nieistotnych alternatyw - jeśli ograniczymy zakres opcji do dowolnego podzbioru, względna kolejność opcji w wyniku musi pozostać taka sama jak w pełnym zbiorze. Teza Twierdzenie mówi, że jeśli jest przynajmniej dwóch głosujących i przynajmniej trzy możliwości, nie da się zbudować takiej metody podejmowania decyzji, która spełniałaby powyższe kryteria. Zastosowania Większość systemów podejmowania decyzji w dość rażący sposób łamie niektóre z powyższych założeń. Istnieją jednak systemy, które lekko osłabiają jedynie niektóre z założeń, zwykle założenie niezależności nieistotnych alternatyw.Twierdzenie to ma istotne implikacje dla teorii demokracji, podkreśla bowiem rolę instytucji w procesie podejmowania decyzji i kwestionuje potoczne przekonanie o "demokratyczności" decyzji podejmowanych metodą głosowania.Wszystkie cztery postulaty wydają się rozsądne jako formalne wymogi, jakie powinna spełniać„demokratyczna” procedura wyprowadzania wartościowania społecznego z indywidualnych ocen.Rzecz w tym, że łącznie implikują one zaprzeczenie demokracji, czyli dyktaturę, jeżeli tylko zbiór opcjima co najmniej 3 elementy. Na tym właśnie polega słynny paradoks odkryty przez Arrowa. Twierdzenie Arrowa było i jest wykorzystywane przez konserwatystów do ataku na demokrację jako na ustrój polityczny logicznie (nie tylko społecznie lub fizycznie) niemożliwy do zrealizowania. Konserwatyście w demokracji najbardziej nie podoba się doktryna suwerenności ludu, suwerenności niczym nieograniczonej, nawet normami moralnymi

Założenia FDS: mierzalność porządkowa, a nie kardynalna, brak możliwości powównania między osobnikami ich użyteczności (ale zgadzamy sie na porownywalnosc stanow spolecznych miedzy osobnikami np A ocenia sytuacje 20% lepiej niz B)

Najczęściej stosowanymi funkcjami dobrobytu społecznego są:

a) utylitarystyczna-Społeczna funkcja użyteczności może być wyrażona jako ważona suma użyteczności indywidualnych. U(x)=suma ui (x) (ale zainteresowanie tylko sumą,a nie rozdysponowaniem B) Bernoulliego- Nasha (multiplikatywna) Poprzez mnożenie wykazuje się, że równiejszy podział dochodów przynosi większy dobrobyt społeczny (lepiej uwzglednia rozkład satysfakcji, mnozenie uwydatnia egalitarny charakrter tej reguly agregacji,bo rowniejszy podzial dochodow przynosi wiekszy dobrobyt spoleczny)c) Rawlsa (egalitarna)Dobrobyt społeczny określony jest tylko i wyłącznie jako wartość funkcji użyteczności dla jednostki znajdującej się w bardzo złym położeniu W = min(ui),i = 1,2,...,H . Wartość funkcji użyteczności dla jakiejś osoby, przy założeniu o braku zmiany funkcji użyteczności dla jednostki w najgorszej sytuacji, nie powoduje przejścia na wyższy poziom dobrobytu społecznego, który wzrasta jedynie przy wzroście minimalnej wartości funkcji użyteczności). Występuje brak wymienności między funkcjami użyteczności dla 2 osób.

kazda osoba-rowne prawa do udzialu w spol. bez godzenia w prawa innych; nierownosci ekonomiczne usztaltowalyby sie tak, by zaprawnialy najwieksze korzysci dla najslabszych

Zasłona niewiedzy-Ktoś, kto nie wiedziałby, czy sam jest pracodawcą czy pracobiorcą, człowiekiem zamożnym czy ubogim, z wysokimi czy z niskimi kwalifikacjami zawodowymi, energicznym i utalentowanym czy pozbawionym tych zalet, i tak dalej, we własnym interesie nie podejmowałby stronniczych decyzji, na przykład, w sprawie zasad dystrybucji i redystrybucji dochodów; gdyby przy tym posiadał wiedzę ogólną, pozwalającą mu przewidzieć społeczne konsekwencje rozmaitych alternatywnych decyzji, podejmowałby je (również we własnym interesie) nie tylko bezstronnie, ale i kompetentnie.

d) Bergsona-Samuelsona W = W(u1,u2,...,uH) ---Funkcja dobrobytu społecznego, której argumentami są jedynie indywidualne funkcje użyteczności. Przy założeniu o pomiarze użyteczności na skali porządkowej umożliwia jedynie określenie warunków optymalności Pareto. Zakłada: -uwzględnienie ekonomii dobrobytu (ze względu na wykorzystanie indywidualnych użyteczności),-porównywalność użyteczności osiąganej przez poszczególne jednostki, -wypukłość preferencji społecznych, -spelniona jest mocna wersja kryterium Pareto, satysfakcje sa porownywalne, okreslona na indywidualnych satysfakcjach

Umożliwia takie samo traktowanie preferencji społecznych jak preferencji jednostek.

Terorie sprawiedliwosci nie oparte na dobrobycie: teoria uprawnien Nozicka- sprawiedliwośc proceduralna, sprawieliwe spol. jesli przestrzegane sa procedury i wolnosci, prawo do zycia, przychodow z wlasnej pracy, wolnego wyboru; Amartya Sena - teoria funkcji i uprawnien (zdolności),jaka jest satysfakcja z czyms zwiazana i czy mozna to osiagnac, wazne jest osiaganie pozadanych stanow spolecznych (np zdrowie, bezpieczenstwo,zdolnosc do konsumpcji), wazniejsze od subiektywnej oceny uzytecznosci dobra jest ocena ich korzysci oraz cech danego dobra;korzystanie z pozytywnej wolnosci,ale wazne sa tez prawa jednostek;

Pierwsze podstawowe twierdzenie ekonomii dobrobytu: w systemie ekonomicznym z doskonala konkurencja i kompletnoscia rynkow stan rownowagi jest optymalny w rozumieniu pareto (dosk konkur to jednorodne dobra, brak zmow, swoboda wejscia i wyjscia, pewna inofmacja)-brak efektow zewnetrznych; wszelki rodzaj interwencjonizmu na rynku spowoduje jedynie spadek jego efektywności; ograniczenia dotycza: rynkow (dosk konk), teorii, ktora pozwala na ustanowienie zwiazku miedzy tymi rynkami a rezultatami, kryterium stosowanego do oceny rezultatow(efekt. Pareto).

Drugie podstawowe tw ekonom dobrobytu- jeśli rynki sa kompletne oraz spelnione sa pewne warunki dotyczace funkcji uzytecznosci dla jednostek i funkcji produkcji 9jest wypukla) to przy wlasciwej redystrybucji zasobow miedzy jednostki, kazdy stan optymalny w rozumieniu pareto jest stanem rownowagi w warunkach konkurencji; stwierdza, iż każdy cel redystrybucyjny zostanie osiągnięty w maksymalnym zakresie, gdy dokonamy realokacji dochodu, a następnie pozostawimy rynek w spokoju aby automatycznie dokonał optymalizacji efektywności; panstwo - redystrybucja zasobow, rynek-alokacja zasobow, panstwo musi wiedziec jak dziala rynek, a jesli ma pelna informacje to moze zastapic rynek w dokonywaniu alokacji; podatki i subsydia-jest dobry gdy nie zakloca alokacji zasowob i nie sklania do obchodzenia go, mozna je usunac poprzez podatek zryczaltowant; redystrybucja poczatkowych zasobow moze byc prowadzona poprzez podatki lub racjonowanie i roznicowanie cen (ale wtedy powstaje czarny rynek);informacja prywatna utrudnia redystrybuje (kazdy bedzie udawal ze jest chory i malo zarabia-ale transfery w naturze);niestety niewielkie znaczenie jest tutaj rynku kapitalistycznego (mozna osiagnac optimum i w socjalizmie)

HDI: średnia oczekiwana dł. życia, stopień analfabetyzacji dorosłych, stopa scholaryzacji na średnim poziomie, PKB w parytecie siły nabywczej

MIGRACJA - na migracji zyskuje narod, ale nie kraj emigrantow, a zyskuje kraj do ktorego emigruje sie, u nas nierownosci spoleczne sie zmniejszaja, (+) umysl sie wzbogaca, transfery od emigrantow, spadek bezrobocia, wzrost plac, przyrost dochodow przewoznikow, wzrost exportu towarow spozywczych i uslug, spadaja czynsze. (-) degradacja mozgu na zmywakach, biernosc zawodowa czekajacych na transfery, efekty demograficzne(mniejszy przyrost naturalny,mniej mezczyzn mlodych), spadek wplywow podatkowych, zaburzenia systemu emerytalnego, spadek exportu towarow pracochlonnych, spadek konkurecyjnosci przedsiebiorstw, aprecjacja zlotego. DLA WLK BRYT - wzorst czynszow, wzrost bezdomnych, eksploatacja emigrantow, dewiacje spoleczne, konflikty spoleczne, naoor na zasilki spolecznem zanik tradycyjnych wartosci, niespojnosc spoleczenstwa

Model Alesiny - nizszy poziom szczescia przy wiekszych nierownosciach (u ubogich; w USA bogaci tez sa mniej szczesliwi)

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE - wzrost nierownosci sprzyja wzrostowi PKB, im wiecej nierownosci tym wiecej bogactwa maja bogaci, maja nizsza sklonnosc do konsumpcji>oszczedzaja>inwestuja>produkcja>PKB rosnie (teoria Kaldora-zakwestionowana); bo tak naprawde tym wieksze nierownosci tym gorzej dla PKB, w biednych spoleczenstwach demokratycznych przecietny wyborca jest biedny, ma nastawienie roszczeniowe, wybierajac politykow wybiera redystrybuje, to zniechceca do oszczednosci (panstwo zabiera bogatym oszczednosci), spadaja inwestycje i perspektywy wzrostu > wiec dobrze by wyborca nie byl biedny (Perssou-Tabelini); Agluan- Bolton - rynek kapitalowy spoleczenstwa wysoko rozw. jest zawodny, nie potrafi wlasciwie dokonywac oceny ludzi, rynek bogatemu pozyczy, a biednemu nie;marnuje sie kapotal ludzki ludzi biednych, bo rynek nie moze rozpoznac ich mozliwosci, co organicza perspektywy wzrostu.; Sale-i-Martin-Freeman - nierownosci spol>bieda>przestepczosc>ryzyko inwestycji>pbk slabe; Perotti - duze nierownosci>slabe wyksztalcenie>bieda....;

Niesprawności rynku - mikro: rynki sa niekompletne (Niekompletność rynków - jest grupa dobr,ktore z roznych przyczyn nie sa wytwarzane, a moglyby byc (efekty zewn negatywne, dobra publiczne, niedoskonalosc informacji). bo: wystepuja efekty zewnetrzne, istnieja dobra publiczne i brak wielu rynkow natychmiastowych i terminowych(duze koszty tranzakcji,asymetryczna informacja(uzywane samochody, pelnomocnik-mocodawca) ,niepewność); jednorodnosc dobr nie moze byc czesto spelniona (reklama), sa koszty wejscia i wyjscia, nawet gdy jest duza l.uczestnikow rynku to itsnieje ryzyko zmowy, niepewna informacja o cenach co segmentuje rynek; dobra publiczne:konsumowanie ich przez dana osobe nie ogranicza ich dostepnosci dla innych konsumentow(obrona narodowa,pomnik,latarnia), MC=0, wystepuje brak mozliwosci wykluczenia innych konsumentow,kazdy chce byc `gapowiczem' wiec odpowiedzialnosc spada na panstwo; efekty zewnetrzne: powoduja powastanie roznicy miedzy kosztami prywatnymi a spolecznymi - efektywnosc Pareto jest spelniona przy inncyh warunkach i wymagana jest interwencja panstwa (stoja w sprzecznosci z 2. teoria dobrobytu); Teoria Coase'a: interwencja Panstwa nie jest potrzebna jesli nie ma kosztow tranzakcji i wtedy wystraczy zawerzec obopolnie korzystna umowe; gdy sa koszty tranzakcji panstwo musi ingerowac w celu rodzielenia praw wlasnoci by uzyskac optimum,ale to nie ogranicza zasiegu niesprawn.rynku;

Niesprawności rynku - makro: wystepuja poniewaz: niepewnosc, zmiennosc i nierownowaga, klasy i grupy spoleczne, pieniadz, instytucje finansowe; Cykliczność wzrostu - duza amplituda wahań > Negatywne skutki tych wahań w tempie rozwoju > Trudności w długoterminowym planowaniu > Niepełne wykorzystanie zasobów (pracy i kapitału).Głębokie recesje - np. Wielki Kryzys, Mechanizm kryzysu: narastanie „klimatu”, wydarzenie uruchamiające panikę, odpływ kapitału, deprecjacja (lub konieczność dewaluacji) waluty, podwyzka stóp procentowych, niewypłacalność kredytobiorców, „run” na banki, wzrost inflacji, spadek produkcji, wzrost bezrobocia

Inflacja - negatywne skutki dla gospodarki: Koszt wymiany menu, koszt zdartych zelówek,Trudności w planowaniu biznesowym, Taxflacja, Redystrybucja dochodów. skutki: utrata konkurencyjnosci, koszty netto dla spolecz, konflikty spoleczne, niekontrolowany wzrost cen (pelzajaca, umiarkowana, galopujaca, hiperinfalcja)

Bezrobocie - przymusowe - brak dochodów - degradacja fizyczna,moralna, kulturalna,- spadek zdolności do podjęcia pracy,- niewykorzystane zasoby pracy,- koszty społeczne - zasiłki, opieka społeczna, patologie; nieefektywnosv, nierownosc, koszt ekonomiczny, utracona produkcja;

Zawodność rynku - na polu ekonomii zawodność rynku jest sytuacją, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.

Zawodnosc Panstwa - politycy nie realizuja celow spolecznych (korupcja, wlasne cele), maja horyzont do najblizszych wyborow, wystepuje pulapka regulacyjna-panstwo nadzoruje szereg podmiotow np. uzytecznosc publiczna, ustala maxymalne ceny w energetyce, ma dwie duze role- wlasciciel i regulator, powinny one zostac rozdzielone, wystepuje polityczny cykl koniunkturalny (majstrowanie z rynkiem by wygrac); mierzalnosc celow, zakres i rodzaj relacji pelnomocnictwa; latwiej jest kontrolowac menadzerow niz politykow, problem motywacji;Polityczny cykl koniunkturalny-Dowodził on, że interwencjonizm państwowy, nakierowany na eliminację cyklu koniunkturalnego i utrzymanie pełnego zatrudnienia w długim okresie, nie przyniesie zamierzonych rezultatów. Ekspansywna polityka fiskalna, stymulująca popyt globalny oraz tworzenie państwa opiekuńczego spowoduje rozluźnienie dyscypliny wśród pracowników i spadek wydajności pracy oraz groźbę inflacji. Jedynym rozwiązaniem będzie zastosowanie restrykcyjnej polityki budżetowej. Zakłada ona, że przebieg cyklu koniunkturalnego jest modyfikowany przez polityków, którzy manipulują instrumentami polityki makroekonomicznej (narzędzia polityki monetarnej i fiskalnej) w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. Teoria ta wyjaśnia zatem dość regularne zmiany priorytetów polityki gospodarczej w państwach demokratycznych. Badania empiryczne dowodzą, iż np. w krajach należących do Unii Europejskiej obecne są działania mające na celu „podretuszowanie” stanu koniunktury przed wyborami w celu zjednania sobie elektoratu. Zgodnie z omawianą koncepcją, wyborcy mają krótką pamięć, są krótkowzroczni, a więc bardzo podatni na manipulację i pozostają pod wpływem bieżącej sytuacji gospodarczej. Odpowiednio wcześniej rząd stosując restrykcyjną politykę fiskalną i monetarną doprowadza do pogorszenia stanu koniunktury. Natomiast tuż przed wyborami, za pomocą polityki ekspansywnej, wywołane zostaje ożywienie gospodarcze, połączone nierzadko dodatkowo np. z wprowadzeniem ulg podatkowych dla poszczególnych grup społecznych. Nagromadzone w czasie kryzysu rezerwy produkcyjne pozwalają na silną dynamizację wzrostu gospodarczego znacznie wykraczającą ponad długookresowy trend. Społeczeństwo ma wrażenie, że ekipa rządząca opanowała kryzys i poparcie dla niej wzrasta.

Konsekwencjami takiego oportunistycznego manipulowania gospodarką są: wzrost inflacji, spadek oszczędności i inwestycji, zmniejszenie dochodów rozporządzalnych a nawet zaburzenia równowagi handlowej kraju. Wobec tego po wyborach rządzący podwyższają podatki, ograniczają wydatki państwa, pozwalają na ograniczenie podaży pieniądza i wzrost stóp procentowych itd.Polityka pieniężna(monetarna), część ekonomicznej polityki państwa obejmująca decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza, w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki. Ponieważ podaż pieniądza uzależniona jest od jego emisji oraz od wartości udzielonych przez banki komercyjne kredytów, sterowanie nią polega na utrzymywaniu określonego, możliwie stabilnego tempa emisji pieniądza oraz regulowaniu aktywności kredytowej banków komercyjnych. Instrumentami polityki pieniężnej są:

1) stopa procentowa kredytu refinansowego, tj. kredytu zaciąganego przez banki komercyjne w banku centralnym. Jej podwyższenie powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczenie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza. Obniżenie stopy kredytu refinansowego powoduje skutki odwrotne.

2) stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa podaż pieniądza.

3) stopa rezerw specjalnych, określająca procentowo część depozytów, którą banki komercyjne obowiązkowo muszą przekazać do banku centralnego jako rezerwę specjalną. Skutki jej zmian są identyczne jak w przypadku stopy rezerw obowiązkowych.

4) operacje otwartego rynku. Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny (łagodny) - państwo, wykorzystując wymienione instrumenty, zwiększa podaż pieniądza w celu pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego i zatrudnienia (powstaje tu jednak realna groźba inflacji), albo restrykcyjny (twardy) - państwo ogranicza podaż pieniądza, dążąc do zmniejszenia nadmiernego popytu i związanego z tym wzrostu cen (ten typ polityki pieniężnej wykorzystywany jest w walce z inflacją). Realizując określone cele polityki ekonomicznej, państwo posługuje się zazwyczaj odpowiednią kombinacją polityki pieniężnej i polityki fiskalnej;

Polityka mikroekonomiczna: sa to dzialania majace na celu: ochrone istnienia, zapewnienia powstania i funkcjonowania rynkow (minimalne), korygowanie nieefektywnosci w rynkach, zapewnienie sprawiedliwego podzialu majatku miedzy jednostkai, gwarantowanie dobr spolecznie pozadanych; minimalne zadania panstwa: stanowienie praw, ochrona przed przemoca, kradzieza i oszustwem, zapewnienie istnienia prawa i zawieranych umow; nieefektywnosc mozna zlikwidowac poprzez: opodatkowac (subsyd) dzialania, ktore tworza koszty(zyski)>podatek pigou; tworzyc bodzce do eliminowania kosztow zewnetrznych (subsydia zachecajace do mniej trujacej produkcji); tworzyc zbywalne prawa (zezwolenia na emicje zanieczyszczen-zrodlo dochodu panstwa); regulowac dzialania podmiotow gospodarczych-nakazy, zakazy, nizsze koszty dla firm od podatkow i zezwolen; dobra publiczne i ich finansowanie: okreslenie efektywnej spolecznie ilosci tego dobra (dane rynkowe, ankiety), finansowanie dobra, produkcja dobra (moze byc prywatna); by konkurencja wzrosla podejmujemy dzialania antymonopolwe; mozna zmusic monopol do podzialu na kilka mniejszych firm,sprzedaz praw do prowadzenia dzialanosci na aukcjach prawa do dzialania na rynku(ale: zmowy i dominacja); antymonopolowa polityka: regulacja monopoli prywatnych (ustawodastwo *nie wolno zawierac umow ograniczajacyh konkurencje*, kontrola cen *ustalanie cen max i min); oddzialywanie za posrednictwem przedsiebiorst panstwowych (ale sa nieefektywne,porblem motywacji,ale wyniki sa podobne)

Strategie polityki pienieznej: cel: stabilizowanie cen. kontrola kursu walutowego lub kontroli podaży pieniądza i kontrola stóp procentowych; stopa procentowa: funkcja wkaznika-informatora oraz bozdzca; wzrost stopy % > spadek popytu na kredyt (male firmy), zalezy od inflacji i mozna dostac kredyt w innych krajach; niska stopa %-slaba mobilizacja oszczednosci; wyskoa stopa %-hamuje konsupmcje; lepiej ograniczac wahania stopy procentowac, bo to moze wywolac inflacje i recesje; kurs walutowy:stabilizacja, wazne tam, gdzie udzial handlu zagr w PKB jest duzy, ma wplyw na ceny ex i imp; spadek kursu: pol pien jest zbyt liberalna, nadmierny popyt> nadwyzka importowa>deprecjacja waluty; wzrost kursu: restrykcyjna pol, nadwyzka exportu, aprecjacja waluty; ale kurs walutowy nie w pelni wyraza zmiany w sytuacji i polityce pien (wplywa na cen, ale jest tez przez nie determinowany, wskazania sa wywolywane przez zmiane inflacji,przeplyw kapitalu,zmiany koniunkturalne); interwencje na rynku walutowym : sprzedaje euro > kurs korony rosnie w stosunku do euro > zmniejsza sie podaz korony; zakup euro> kurs slabszy>wieksza podaz korony; na rynku pienieznym: poprzez zmiane stopy procentowej; dochod nominalny: czyli PNB, wyznaczamy okreslona sciezke wzrostu tego dochodu i reagujemy na jej odchylenia w rzeczywistoscia poprzez stabilizacje cen, wzrost gospodarczy;ciezko ta strategie kontolowac; cel inflacyjny - bank centralny okresla poziom inflacji jako cel glowny (ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy, wymaga kompleksowego śledzenia wszystkich czynników, które mogą zagrozić realizacji celu. Duże wyzwanie stanowi również konieczna koordynacja planów i działań rządu oraz Banku Centralnego), prognozy inflacji to cele posrednie; poziom stop % zalezy od odchylenia poziomu inflacji od celu (np stopy % rosna gdy prognozy wskazuja wzrost oczekiwan inflacyjnych); jest to dobre, bo informuje o przyszlej zmianie cen poprzez place, kurs walutowy, obligacji, indexy cen;, Elastyczność strategii, Zwiększenie wiarygodności poczynań Banku Centralnego, Zmniejszenie kosztu społecznego;

Planowanie - skoordynowane dzialania pantwa by dopasowac intrument do celu (wymaga do obserwacji i czasu), problemy rozwiazuje sie latami , intrument moze oddzialowywac na wiecej niz jeden czynnik (cel, intrument, model analityczny); cele o ustalonej wartosci - wybor konrketnego punktu na krzywej, priorytetowy: gdy nie mozna ustalic konkretnej wartosci, jesli priorytetem jest zatrudnienie to najpierw nokreslamy docelowa wysokosc bezrobocia, a poniez dozymy do minimalizacji stopy inflacji; zmiennej wartosci: cele elastyczne, sa to preferencje, ktore porownuje sie z krzywa budzetu (transformacji), wartosci sa czynnikiem dzialan optymalizacyjnych; Instrumenty sa gdy jest mozliwosc ich kontrolowania, sa skuteczne, sa niezalezne; Polityka ilosciowa (zmiana wartosci istniejacych intrumentow), jakosciowa (nowe intrumenty/usuwanie starych bez reform), reform (z reformami); sa srodki bezposredniej kontroli (kwoty importowe-osiaganie celow drodze narzucania okreslonego zachowania), posredniej (cla importowe-oddzialywanie na zmienne, ktore maja wplyw na decyzje podmiotow);

Zadania rady polityki pienieżnej: Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP, ALE TO GUS liczy CPI -miare inflacji(index cen dobr i uslug konsumpcyjnych - miara inflacji mierzona metoda end-end (koniec marca 2008-koniec marca 2009)) ; NBP: Działalność statystyczna. W ramach działalności statystycznej zbierane, przetwarzane i publikowane są m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, statystyka pieniężna i bankowa, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych, inflacja bazowa.

Niemożliwa trójca (Impossible Trinity) - niemożliwość jednoczesnego utrzymania 1) sztywnego kursu walutowego, 2) otwartej gospodarki (swoboda przeplywu kapitalu) i 3) własnej polityki pieniężnej

Współczynnik Giniego przyjmuje wartości z przedziału [0; 1], często jednak wyraża się go w procentach, wartość zerowa współczynnika wskazuje na pełną równomierność rozkładu,

wzrost wartości współczynnika oznacza wzrost nierówności rozkładu, wartość jeden współczynnik Giniego przyjąłby w sytuacji gdyby tylko jedna obserwacja uzyskała dodatnią wartość zmiennej (np. tylko jedno gospodarstwo domowe posiadało dochody).

W ekonometrii indeks Giniego nosi też nazwę Wskaźnik Nierówności Społecznej..Współczynnik Giniego należy interpretować w ten sposób, że im jest wyższy tym nierówności w dochodach w danym kraju są większe.

Zasada Pareto: termin oznaczający taki podział dostępnych dóbr, że nie można poprawić sytuacji jednego podmiotu (dostarczyć mu większej ilości dóbr) nie pogarszając sytuacji któregokolwiek z pozostałych podmiotów. <wersja słaba

wersja silna-grupa jednostek zwieksza swoj dobrobyt przechodzac ze stanu A do stanu B, jesli co najmniej jedna osiagnie większą satysfakcje w stanie B, a satys. innych nie ulegnie zmianie; przykład tyrani status-quo : Rozważmy na przykład budowę drogi. W interesie mieszkańców jest budowa drogi, jednak w tym celu należy wykupić kilka działek. Oczywiście działki te można kupić w drodze negocjacji z właścicielami, jednak okazuje się, że jeden z nich jest tak emocjonalnie przywiązany do danego terenu, że nie chce sprzedać działki za żadne pieniądze. Sytuacja, w której droga nie powstaje jest efektywna w sensie Pareto, albowiem nie udało się poprawić położenia mieszkańców bez pogarszania położenia jednego z właścicieli; zasada kompensaty-osobnik zyskujacy oddaje czesc swojego zysku temu co traci, tak by mial nie mniej niz wczesniej;

Zasady Pigou-warunki wzrostu dobrobytu spolecznego: warunek efektywnosci (dobrobyt spoleczny wzrasta jesli wielkosc dochodu narodowego wzrasta i jednoczesnie nie pogarsza sie podzial tego dochodu), warunek równości (dobrobyt spol wzrasta jesli dystrybucja dochodu narodowego zmienia sie na korzysc ubogich, a poziom dochodu nie zmniejszy sie)

Kryteria z Maastricht: Kryteria pieniężne: -średnią stopę inflacji nie wyższą niż 1,5 punktu procentowego od pułapu wyznaczonego przez średni poziom inflacji obliczony dla trzech państw o najniższej inflacji w UE;-średnią stopę procentową nie wyższą niż 2 punkty procentowe od poziomu wyznaczonego przez średni poziom odpowiednich stóp procentowych w trzech krajach o najniższej stopie inflacji w UE, -stabilny kurs walutowy; dokładniej, dany kraj powinien przestrzegać normalnego przedziału wahań (+/- 15%);nie może również w tym czasie dokonać samodzielnej dewaluacji własnej waluty wobec waluty innego kraju Unii Europejskiej. Może natomiast dokonać jej rewaluacji.Kryteria fiskalne: -deficyt budżetowy mierzony w roku poprzedzającym ocenę w cenach rynkowych nieprzekraczający 3% PKB danego kraju, -dług publiczny w roku poprzedzającym ocenę nieprzekraczający 60% PKB danego kraju; Sposoby walki z inflacją

-hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych (podatek od ponad normatywnych wzrostów wynagrodzeń; przekonywanie związków zawodowych, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen, lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)

-dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższanie obciążeń podatkowych, drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia) W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przez sprzedaż obligacji skarbowych, bądź przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym) -odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego (zmiany stopy rezerw obowiązkowych, co umożliwia kreację pieniądza przez banki komercyjne oraz zmiany stopy dyskontowej od kredytu refinansowanego, która wywiera wpływ na wysokość stopy oprocentowania depozytów i kredytów - skłonność do oszczędzania i do inwestycji)

-likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej

Saldo pierwotne to saldo bez uwzględniania kosztów obsługi długu publicznego. A tylko poprawa salda pierwotnego może zahamować zadłużanie się państwa.

Spłat rat kapitałowych i wykupu papierów wartościowych nie zalicza się do wydatków budżetowych; w wydatkach budżetu są wyłącznie koszty obsługi długu to znaczy odsetki, dyskonta i prowizje. Tak więc "saldo pierwotne" to różnica między dochodami i wydatkami danego okresu bez uwzględniania w tych wydatkach pozycji służących finansowaniu kosztów obsługi długu publicznego.Dopiero wtedy gdy saldo pierwotne jest wyższe niż koszty obsługi długu w budżecie pojawiają się środki nie tylko na pokrycie kosztów obsługi długu ale i na spłaty długu publicznego. Dodatnie saldo pierwotne stanowi więc oszczędność budżetu , która może być wykorzystana na pokrycie kosztów obsługi długu a w przypadku gdy saldo jest wyższe niż te koszty na spłatę części kapitałowej długu publicznego. Jeśli założymy , że kurs waluty krajowej jest stały, to możliwość zmniejszenia długu publicznego pojawia się dopiero wtedy gdy saldo pierwotne jest większe od kosztów obsługi długu.

Wielkości makroekonomiczne-polityka gospodarcza jest skuteczna, tylko gdy wystepują sztywne wielk makroek. (początkowo)

Wydatki: transfery, zakupy dóbr i usług, wydatki inwestycyjne

Podatki: od dochodow osobistych(pit),osob prawnych(cit),z kapitalu,od towarow i uslug (VAT).

Efekty: 1)Kaynesowskie A. popytowe - zmniejszam podatki,zwiekszam popyt,B.na rachunek obrotow biezacych - wraz ze wzrostem wydatkow,saldo obrotow biezacych sie pogarsza(gdy podatki rosna saldo sie poprawia); 2) wplyw na produkt potencjalny i pozotywne efekty komplementarne-wplyw rozwoju infrastuktury na dzialalnosc gospodarcza sektora prywatnego, 3) niekeynesowskie - w niektorych wypadkach moze sie okazac, ze polityka ekspansywna wplynie regresyjnie na gospodarke i odwrotnie, np w kraju bardzo zadluzo nym gdy rzad prowadzi restrykcyjna polityke sektor prywatny moze poczuc sie `bezpieczniej' i zwiekszyc wydatki;

Czynniki osłabiające oddziaływanie polityki fiskalnej: 1) wpychanie prywatnych wydatkow inwestycyjnych i konsumpcyjnych bezposrednio lub poprzez wzrost stop procentowych (o tyle o ile zwiekszy sie popyt panstwa o tyle zmniejszy sie popyt inwest i konsump; panstwo zwieksza wydatki, podnosci sie stopa procentowa, wzmacnia waluta krajowa,spada eksport); 2) aprecjacja waluty krajowej z powodu wzrostu stop procentowych; 3) racjonalne oczekiwania i równoważnośc ricardiańska;

Reguła Tinbergena, zwana również złotą regułą polityki gospodarczej mówi, że do osiągnięcia X celów, konieczne jest posiadanie co najmniej X niezależnych instrumentów. W przeciwnym przypadku, niektóre z nich nie zostaną zrealizowane lub dadzą nieoptymalne wyniki. Reguła Tinbergena, według której zwarte i określone systemy polityki gospodarczej opierają się na jednakowej liczbie celów i instrumentów, odzwierciedla matematyczną prawidłowość, że jednakowa liczba zmiennych i równań jest niezbędna, żeby w ujęciu matematycznym otrzymać tylko jedno rozwiązanie.

Przy założeniu, że mamy dwa instrumenty (zmienne a i b) oraz tylko jeden cel (zmienna X), wtedy cel będzie uzależniony od zmiennych instrumentów tak, że: X = X(a, b). że istnieje nieskończona liczba możliwości umieszczenia a i b tak, że cel X zostanie osiągnięty. Taki przykład nadmiaru rozwiązań jest dla polityka korzystny, gdyż ma on szeroką gamę sposobów osiągnięcia danego celu.

‎Z kolei kiedy mamy dwa instrumenty a i b, ale teraz dwa cele X i Y, z których każdy jest funkcją zmiennych instrumentów, to otrzymujemy ustalone wartości X0 = X(a, b) i Y0 = Y(a, b) oraz określone rozwiązanie gospodarcze. W tym wypadku polityk nie może wykonać innego ruchu niż umieszczenie instrumentów na poziomach a1 i b1, jeśli chce osiągnąć cele.

W trzecim przypadku występują ciągle dwa instrumenty a i b, ale jednocześnie liczba celów wzrasta do trzech (zmienne X, Y i Z). Mamy więc do czynienia z układem trzech równań z dwoma tylko zmiennymi. Występują trzy punkty przecięcia, jednak żaden z nich nie jest rozwiązaniem dla trzech równań jednocześnie, zawsze któryś z celów nie jest osiągnięty. Ponownie posłużymy się przykładową sytuacją, kiedy X będzie oznaczało zbilansowany deficyt budżetowy, Y - stopę bezrobocia, a nowo wprowadzona zmienna Z - stopę wzrostu gospodarczego. Tak więc jeśli będzie się chciało osiągnąć kombinację celów reprezentowaną przez punkt H (kombinacja polityki pieniężno-fiskalnej), trzeba będzie na rzecz optymalizacji wyboru rezygnować z maksymalnych wartości celów kolejno dla X, Y i Z. Sytuacja taka miała miejsce w Stanach Zjednoczonych 1961-1962.

Punkt H przedstawia więc dylemat w polityce gospodarczej zależny od konkretnych już prerogatyw. Politycy, którzy za priorytety mają zrównoważony budżet i pełne zatrudnienie (zaniedbując wzrost gospodarczy), będą starali się osiągnąć punkt α. Ci, którzy kładą największy nacisk na wzrost i zatrudnienie (nie zważając na niezrównoważony budżet), wybiorą punkt β. Ci zaś, którzy skłaniają się ku wzrostowi i zrównoważeniu budżetu (wyłączając poziom zatrudnienia), będę starali się przeforsować rozwiązanie z punktu γ. Oczywiście niezdecydowani politycy mogą także wybrać punkt H, który jest kombinacją stosunkowo złych pozycji w perspektywy każdego z celów, jednak w rzeczywistości utrafia w maksimum lokalne. stosujemy to glownie do niesprawnosci makro (podaz dobr publicznych, nierownosci spoleczne, inflacje, bezrobocie, niedorozwoj gosp);

Równowaga zewnętrzna, stan wymiany danego kraju z zagranicą, w którym saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero. Gospodarka znajduje się w równowadze zewnętrznej, gdy suma wartości eksportu dóbr i usług oraz wpływów z tytułu własności (a także pracy) obywateli danego kraju za granicą równa jest sumie wartości importu dóbr i usług oraz wypływu pieniądza z tytułu własności (i pracy) cudzoziemców w danym kraju.

W warunkach równowagi zewnętrznej nie występuje presja na zmiany stanu rezerw dewizowych państwa ani trwałe przepływy na rachunku obrotów kapitałowych bilansu płatniczego. Każda gospodarka wykazuje w długich okresach dążenie do równowagi zewnętrznej, w krótkich okresach saldo obrotów bieżących jest najczęściej na przemian dodatnie lub ujemne.

Zasada Mundella- dany intrument powinien byc skierowany na ten cel, na realizacje ktorego ma relatywnie najsilniejszy wplyw w porownaniu z innymi instrumentami, Zwykle dostosowanie polega na jednoczesnej zmianie kursu i absorpcji, które prowadzą do osiągnięcia stabilnej równowagi - kształt linii zbieżności zależy od tempa dostosowań płac, wydatków i kursu walutowego;

Theil-integracja celow pol gosp w ramach jednej FDS - elastyczne cele, bardziej realistyczny model decyzji, warstwice straty spolecznej okreslaja stope przestawiania sie z wyzszej realizacji 1 celu na drugi cel;

Poole-ustalanie, ktory instrument sie najbardziej nadaje, kierujac sie rodzajem szokow jakim poddawana jest gospodarka, szok realny - podaz pieniedza, szok monetarny - stopa procentowa (cel: stabilizacja PKB);

Opóźnienia wewnetrzne-czas uplywajacy od momentu wystapienia zjawiska wymagajacego korekty polityki gosp do momentu wprowadzenia korekty w zycie; zewnetrzny - czas potrzebny gospodarce na dostosowanie sie do nowych warunkow stworzonych przez zmiane ukladu lub poziomow instrumentow pol gosp- dlugie to jest opoznienie

Podatek Pigou -to teoretyczna forma podatku nakładana w celu zniwelowania negatywnych skutków efektów zewnętrznych.Pigou, który jako pierwszy rozpatrywał problem efektów zewnętrznych i zaproponował sposób na zniwelowanie ich negatywnych skutków przez nałożenie podatku w odpowiedniej wysokości.Za optymalny w sensie Pareto można uważać taki stan gospodarki, w którym niemożliwa jest poprawa położenia danego podmiotu bez jednoczesnego pogorszenia położenia innych podmiotów.Efekty zewnętrzne występują wówczas, gdy w gospodarce opartej na zdecentralizowanych procedurach regulacyjno-optymalizacyjnych występują niedostateczne bodźce do tworzenia efektywnych rynków i czynników produkcji. Prowadzi to do sytuacji, w której równowaga rynkowa nie spełnia warunków optimum Pareto.Poziom redukcji zanieczyszczeń, przy którym wystąpi maksymalizacja dobrobytu wyznacza zrównanie marginalnych koszty redukcji emisji z marginalnymi kosztami zewnętrznymi. Internalizacja kosztów zewnętrznych za pomocą podatku Pigou oznacza przypisanie tych kosztów ich sprawcom.Podatek Pigou odpowiada wielkości marginalnych kosztów zewnętrznych przy optymalnym ze społecznego punktu widzenia poziomie aktywności ekonomicznej podmiotu-sprawcy zanieczyszczenia. Za pomocą podatku Pigou następuje ustalenie optymalnego poziomu emisji poprzez redukcję poziomu aktywności ekonomicznej lub zastosowanie technicznych metod redukcji emisji. Ustalenie tego podatku powinno się odbywać indywidualnie dla każdego emitenta

---